TTK Taşımacılık Hükümleri ve İlgili Mevzuat Kapsamında Zengezur Koridoru

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ................................................................................................ 5

İÇİNDEKİLER .................................................................................. 7

KISALTMALAR ............................................................................. 13

BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK KORİDOR KAVRAMI VE TEMEL HUSUSLAR

I. GİRİŞ VE KONU TAKDİMİ .................................................... 17

II. GENEL OLARAK KORİDOR KAVRAMI ............................ 20

A. Kavramsal Yaklaşım ............................................................... 20

B. Koridorların Stratejik Önemleri .............................................. 21

1. İktisadi Açıdan Önemi ...................................................... 21

2. Siyasi ve Hukuki Açıdan Önemi ...................................... 22

III. ULUSLARARASI TAŞIMACILIKTA KORİDORLARIN YERİ VE ULAŞTIRMA FAALİYETİNE ETKİLERİ .......... 25

A. Aktif Koridorlar ...................................................................... 25

1. AB Ülkeleri ...................................................................... 25

2. Asya Ülkeleri .................................................................... 30

B. Planlanan Koridorlar ............................................................... 34

İKİNCİ BÖLÜM TAŞIMACILIK ALANINDA ULUSLARARASI VE ULUSAL BAŞLICA YASAL DÜZENLEMELER

I. ULUSLARARASI ULAŞTIRMANIN TEMELİNİ OLUŞTURAN ULUSLARARASI ANLAŞMALAR ............... 41

A. Karayolu Taşımacılığı ............................................................ 41

8

1. Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Anlaşma/Konvansiyon (CMR Konvansiyonu) ..... 41

2. Tehlikeli Malların Uluslararası Karayollarında Taşınması ile İlgili Avrupa Anlaşması (ADR Konvansiyonu) .......... 43

3. TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi (TIR Konvansiyonu) ............... 45

4. Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması (AETR Konvansiyonu) ..................................................... 47

5. Uluslararası Ulaşım Anlaşmaları-Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK) ..................... 47

6. Avrupa Ulaştırma Bakanları Konseyi (UBAK-CEMT) ... 51

7. Uluslararası Karayolu Taşımacılık Birliği (IRU) ............. 52

8. Uluslararası ATA Sözleşmesi .......................................... 53

B. Demiryolu Taşımacılığı .......................................................... 54

1. Genel Olarak ..................................................................... 54

2. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığına İlişkin Sözleşme (COTIF/OTİF) .................................................................. 55

3. Demiryolu ile Eşya Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme (CIM Konvansiyonu) ....................................... 58

4. Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC) ........................... 59

II. AZERBAYCAN HUKUKUNDA TAŞIMACILIKLA İLGİLİ HÜKÜMLER .............................................................................. 60

A. Azerbaycan Cumhuriyeti Medeni Kanunu Taşımacılık Hükümleri ............................................................................... 60

B. Azerbaycan Taşımacılık Kanunu ............................................ 69

C. Azerbaycan Cumhuriyeti Karayolu Trafiği Kanunu .............. 82

D. Otomobil Nakliyatı Hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu .................................................................................... 83

9

E. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun "Azerbaycan Demir Yolları" Kapalı Anonim Şirketinin Nizamnamesi ve Yapısının Onaylanması Hakkında Kararı (ADYKararı) ........ 90

III. TÜRK HUKUKUNDA TAŞIMACILIKLA İLGİLİ HÜKÜMLER .............................................................................. 94

A. TTK’da Taşıma Hükümleri .................................................... 94

1. Genel Olarak ..................................................................... 94

2. Eşya Taşımacılığı ............................................................. 99

a. Taşıma Sözleşmesinin Tanımı, Hukuki Niteliği ve Sözleşmenin Uygulanması .......................................... 101

aa. Taşıma Sözleşmesi ve Taşıma Senedi ................... 101

bb. Taşıma Senedinin İçeriği ....................................... 105

cc. Taşıma Senedinin İspat Gücü ................................ 106 dd. Yük Senedi ............................................................ 109 ee. Refakat Belgeleri ................................................... 113 ff. Tehlikeli Eşya, Ambalaj ve İşaret .......................... 114 gg. Yükleme ve Boşaltma ........................................... 116 hh. Gönderenin Özel Durumlarda Kusursuz Sorumluluğu .......................................... 118 ii. Gönderenin Feshi ................................................... 121 kk. Yükleme Süresine Uyulmaması Hâlinde Taşıyıcının Hakları ................................................................... 124 ll. Emir, Talimat ve Tasarruflar ................................. 126

mm. Taşıma ve Teslim Engelleri ................................ 128

nn. Taşıma Ücretinin Ödenmesi ................................ 132 oo. Gönderilenin Hakları ve Ödeme Borcu ............... 133 pp. Ödemeli Teslim ................................................... 136

rr. Taşıma Süresi ........................................................ 137 ss. Zıya Karinesi ......................................................... 139

10

b. Taşıyıcının Sorumluluğu ............................................. 141

aa. Zıya veya Hasar ile Gecikmeden Doğan Zarardan Sorumluluk ............................................................ 141

bb. Özel Hâller ........................................................... 147

3 Yolcu Taşımacılığı ......................................................... 167

B. Genel Olarak ......................................................................... 167

C. TTK’da Yolcu Taşımacılığına İlişkin Hükümler ................. 169

D. Karayolu Mevzuatı ............................................................... 186

1. Karayolu Taşıma Kanunu (KTşmK) .............................. 186

2. Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ................................. 189

3. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (1 No’lu Kararname) ................................. 195

4. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Ulaştırma Kararnamesi) ................................................ 196

5. Karayolu Taşıma Yönetmeliği (KTşmY) ....................... 197

6. Karayolları Trafik Yönetmeliği ...................................... 201

7. Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü Teşkilat, Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönergesi (Yönerge) ...................................................... 203

E. Demiryolu Mevzuatı ............................................................. 207

1. Genel Olarak ................................................................... 207

2. AB Demiryolu Direktifleri ve Gelişmeler ...................... 212

3. Türkiye Demiryolu Sektöründe Serbestleşme Kanunu Öncesi ve Sonrası Gelişmeler ......................................... 215

a. Türkiye Demiryolu Sektöründe Serbestleşme Kanunu Öncesi Durum ............................................................. 215

b. Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun ve Sonraki Dönem ........................... 217

c. Demiryolu Ulaştırmasının Günümüzdeki Durumu ..... 223

11

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER KAPSAMINDA ZENGEZUR KORİDORU

I. GENEL OLARAK ZENGEZUR KORİDORU ..................... 229

A. Bölgedeki Ulaşım Sisteminin Güncel Durumu .................... 229

B. Zengezur Koridoru ve Bu Koridorun Önemi ........................ 236

1. Türkiye’nin Jeopolitik Konumu Açısından Stratejik Önemi ............................................................... 236

2. Ekonomik-Ticari Açıdan Koridorun Önemi .................. 242

II. YASAL DÜZENLEMLER KAPSAMINDA ZENGEZUR KORİDORU .............................................................................. 246

A. Zengezur Koridoru’nun Ulusal Taşımacılık Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilmesi ............................................ 246

1. TTK’nın Taşımacılık Hükümleri Kapsamında Değerlendirilmesi ........................................................... 246

2. Karayolu Taşıma Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilmesi ........................................................... 265

3. Demir Yolları Taşıma Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilmesi ........................................................... 275

B. Zengezur Koridoru’nun Uluslararası Taşımacılık Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilmesi ............................................ 281

1. Zengezur Koridoru’nun CMR Kapsamında Değerlendirilmesi ........................................................... 281

2. Tehlikeli Malların Uluslararası Karayollarında Taşınması ile İlgili Avrupa Anlaşması (ADR Konvansiyonu) ........ 289

3. TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi (TIR Konvansiyonu) ............. 291

4. Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması (AETR Konvansiyonu) ................................................... 292

5. Uluslararası Ulaşım Anlaşmaları-Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK) ................... 293

6. Avrupa Ulaştırma Bakanları Konseyi (UBAK-CEMT) .............................................................. 294

7. Uluslararası Karayolu Taşımacılık Birliği (IRU) ........... 294

8. Uluslararası ATA Sözleşmesi ........................................ 295

SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................... 297

KAYNAKÇA .................................................................................. 307

ÖNSÖZ

Günümüz konjonktürüne bakıldığında, gerek teknolojik gelişmeler gerek globalleşen dünya düzeninden kaynaklı nedenlerden dolayı ülkelerin ekonomik anlamda bağımsızlıkları ve refah düzeyleri, sadece iç pazara yönelik politik veya mali dinamizmleriyle değil, yakın komşu ülkeler başta olmak üzere, bölgesel kalkınma yönünde atılan stratejik adımların etkinliği ile doğru orantılı olduğu bilinmektedir. Özellikle son yıllarda yaşanan pandemi ve bölgesel savaşlardan da görüleceği üzere, ülkelerin çoğunun bu felaketlerle tek başına ekonomik bir güç olarak mücadele etmesi mümkün gözükmemektedir. Bu bağlamda Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkenin günümüz koşullarında ekonomik bağımsızlığını ayakta tutabilmesi ve sektörel bazda istikrarlı bir şekilde ilerleyebilmesi için rasyonel çözümler arayışında olması gerekmektedir.

Geçmişten gelen ve Dünya ticaretinin en büyük unsurunu oluşturan taşımacılığın günümüzde ulaştırma koridorları aracılığı ile yapılması sonucunda bu sektörde “koridor” kavramının türemesine neden oluşturmuştur. Nitekim bu koridorlar üzerinden taşımacılık faaliyetlerinin yürütülmesi, artık bir medeniyet göstergesi şeklinde algılanan gelişmiş yol ağlarına yatırımların yoğunlaşmasını ve daha az maliyetle yük ve yolcuların güvenli bir şekilde taşınmasını sağlayacak tedbirlerin alınmasını gerektirmektedir. Her geçen gün üzerinde çalışılan projelerden “Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru (INSTC)”, “Avrupa-Avrasya-Asya Ulaşım Koridoru (TRACECA)”, “Orta Koridor”1 bu girişimlerin sadece birkaç örneğini oluşturduğu rahatlıkla söylenebilir.