İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR DİZİNİ 11

GİRİŞ 13

A. TÜKETİCİ UYUŞMAZLIĞI VE TÜKETİCİ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜM YOLLARI 14

I. Tüketici Uyuşmazlığı 14

II. Tüketici Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları 15

1. İlâmsız İcra 16

2. Arabuluculuk 18

3. Sigorta Tahkim 20

4. Bireysel Müşteri Hakem Heyeti 24

5. Tüketici Hakem Heyetleri 26

6. Tüketici Mahkemeleri 29

B. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 29

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN KURULUŞU, GÖREVİ VE YETKİSİ

A. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN KURULUŞU 31

B. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN GÖREVİ 35

I. Genel Olarak 35

II. Tüketici Mahkemelerinin Konu Bakımından Görevi 38

1. Tüketici İşlemlerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tüketici Mahkemelerinin Görevi 39

a. Tüketici İşleminin Tarafları Olarak Tüketici, Satıcı ve Sağlayıcı (Girişimci) Kavramları 42

aa. Avusturya Hukukunda Tüketici,

Satıcı ve Sağlayıcı (Girişimci) Kavramları 43

bb. Alman Hukukunda Tüketici, Satıcı ve Sağlayıcı Kavramları 44

cc. Fransız Hukukunda Tüketici, Satıcı ve Sağlayıcı (Girişimci) Kavramları 47

dd. İsviçre Hukukunda Tüketici, Satıcı ve Sağlayıcı (Girişimci) Kavramları 48

ee. Avrupa Birliği Hukukunda Tüketici, Satıcı ve Sağlayıcı (Girişimci) Kavramları 50

ff. Türk Hukukunda Tüketici, Satıcı ve Sağlayıcı (Girişimci) Kavramları 51

aaa. Tüketici Kavramı 51

bbb. Satıcı ve Sağlayıcı ( Girişimci) Kavramı 65

2. Tüketiciye Yönelik Uygulamalardan Doğan Uyuşmazlıklarda Tüketici Mahkemelerinin Görevi 67

III. Tüketici Mahkemelerinin Miktar (Değer) Bakımından Görevi 75

IV. Tüketici Mahkemelerinin Tüketici Hakem Heyeti Kararlarına Yapılan İtirazlar Bakımından Görevi 86

1. Tüketici Hakem Heyeti Kararının Taraflara Tebliği 88

2. Tüketici Hakem Heyeti Kararına İtiraz Süresi 90

C. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN YETKİSİ 92

I. Genel Olarak Tüketici Mahkemelerinin Yetkisi 92

II. Yetki Sözleşmesi 102

III. Yetki İtirazı 108

İKİNCİ BÖLÜM

TÜKETİCİ MAHKEMELERİNDE DAVANIN AÇILMASI, DAVANIN TARAFLARI, YARGILAMA USULÜ VE İSPAT

A. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNDE DAVANIN AÇILMASI VE DAVAYA CEVAP 111

B. DAVANIN TARAFLARI 113

C. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNDE UYGULANACAK YARGILAMA USULÜ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 116

I. İddianın ve Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağı ve Islah 117

1. Genel Olarak İddianın ve Savunmanın Genişletilmesi  veya Değiştirilmesi Yasağı 117

2. Ayıplı Maldan Doğandan Uyuşmazlıklarda Tüketicinin İddiasını Genişletmesi veya Değiştirmesi Sorunu 122

3. Islah 133

II. Ön İnceleme ve Tahkikat 137

III. Davanın Takipsiz Bırakılması 141

IV. Davaların Birleşmesi 142

D. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNDE İSPAT VE DELİLLER 145

I. Genel Olarak İspat ve İspatın Konusu 145

II. İspat Yükü 147

III. Kanuni Karineler 151

IV. Tüketici Uyuşmazlıklarında Bazı Özel İspat Yükü Kuralları ve Kanuni Karineler 154

V. Uyuşmazlığın Taraflarının Tüketici veya Satıcı/Sağlayıcı (Girişimci) Sıfatına Sahip Olup  Olmadığının (Tarafların Amaçlarının) İspatı 161

VI. Deliller 166

VII. Tüketici Mahkemelerinde Ticari Defterlerin Delil Olup Olamayacağı 168

VIII. Delillerin Gösterilmesi 171

IX. Tüketici Hakem Heyetine Sunulmayan Delillerin Tüketici Mahkemesinde Sunulması 172

X. Delil Sözleşmesi 173

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜKETİCİ MAHKEMESİ KARARLARI VE KARARLARA KARŞI KANUN YOLLARI

A. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNDE KARAR VE HÜKÜM 177

I- Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Hükümlerine Göre Tüketici Mahkemelerinde Karar ve Hüküm 178

1. Tüketici Hakem Heyeti Kararına İtiraz Davasında Tüketici Mahkemesinin Vereceği Kararlar 178

2. Satışa Sunulan Seri Mallarla İlgili Açılan Davalarda Tüketici Mahkemesinin Vereceği Kararlar 179

3. Topluluk Davası Sonunda Tüketici Mahkemesinin Vereceği Kararlar 180

II. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerine Göre Tüketici Mahkemelerinde Karar ve Hüküm 183

1.Taleple Bağlılık İlkesi Bakımından Tüketici Mahkemelerinin Kararı 184

2. Hükmün Kapsamı ve Yazılması 186

III. Yargılama Giderleri 187

B. TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN KARARLARINA KARŞI GİDİLEBİLECEK KANUN YOLLARI 194

I. Genel Olarak Kanun Yolları 194

II. İstinaf Kanun Yolu 195

III. Temyiz Kanun Yolu 199

IV. Kanun Yararına Temyiz 204

V. Yargılamanın İadesi 206

SONUÇ 213

KAYNAKÇA 223

SONUÇ

Anayasa’nın 172. maddesindeki açık hüküm gereğince Devlet’in tüketicileri koruma yükümlülüğü vardır. Bu anlamda Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler almak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik etmekle yükümlüdür. Nitekim 1995 yılında 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ihdas edilmiş ve söz konusu Kanun farklı zamanlarda değişikliğe uğramış ve en nihayetinde 2013 yılında, ilga edilerek yerine 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çıkarılmıştır.

6502 sayılı Kanun’da tüketicilerle ilgili maddi hukuka ilişkin düzenlemeler yapıldığı gibi, usul hukukuna ilişkin düzenlemeler de yapılmıştır. Bu yönüyle tüketici hukukunu maddi tüketici hukuku ve usuli tüketici hukuku olarak tasnif etmek yanlış olmaz. Maddi tüketici hukukunda tüketicilerin satıcı ve sağlayıcıya karşı hakları ve yükümlülükleri hükme bağlanırken, bu hak veya yükümlülüklerin ihlali halinde ortaya çıkacak uyuşmazlıklarda tarafların haklarını, hangi yollarla, nasıl ve nerede kullanacağı tüketici usul hukukunun konusunu oluşturmaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da tüketici uyuşmazlıklarının , esas olarak tüketici hakem heyetlerinde veya tüketici mahkemelerinde çözüme kavuşturulmasına ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Ancak belirtilen bu yollar dışında tarafların, ilamsız icra, sigorta tahkim komisyonu veya arabulucuk gibi mahkeme dışı çözüm yollarına da başvurarak uyuşmazlıklarını çözüme kavuşturmaları mümkündür. Biz çalışmamızda sadece tüketici mahkemelerini inceledik.

Ülkemizde tüketici mahkemeleri ilk defa 1995 yılında kurulmuştur. Özellikle 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile tüketici mahkemelerinin görev alanı oldukça genişletilmiş ve neredeyse bir genel mahkeme gibi Türkiye’nin bir çok yerinde çok sayıda tüketici mahkemesi açılmıştır.

Tüketici mahkemelerinin görev ve yetkisi hakkında 6502 sayılı Kanun’da bazı düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu Kanun’un 73. maddesinin birinci fıkrasında tüketici işlemleri ile tüketiciye yönelik uygulamalardan kaynaklanan uyuşmazlıklarda tüketici mahkemelerinin görevli olduğu düzenlenmiştir. Bu anlamda tüketici işlemi veya tüketiciye yönelik uygulama kavramları tüketici mahkemelerinin görevini belirleyebilmek açısından kilit noktayı oluşturmaktadır. Tüketici işlemi, Kanun’un 3. maddesinin l bendinde tanımlanmış iken tüketiciye yönelik uygulama kavramının tanımı yapılmamıştır. Tüketici işlemi, mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemi ifade etmektedir. Bu yönüyle tüketici işlemleri sadece tüketici sözleşmelerini ifade etmemekte aynı zamanda tek taraflı hukuki işlemleri de içine alacak üst bir kavram niteliği taşımaktadır. Tüketiciye yönelik uygulama kavramı ise, doğrudan doğruya kanundan kaynaklanan bir borç ilişkisi türü olup, kaynağını Türk Medeni Kanunu’nun 2. maddesinin birinci fıkrasında düzenlenen dürüstlük ilkesinden alan, yan yükümlülüklerle ilgilidir. Zira Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 2. maddesinin gerekçesinde belirtilen durumlar yan yükümlülük kavramıyla örtüşmektedir ve bir uyuşmazlık çıkması halinde de haksız fiil hükümlerine değil, sözleşmeden kaynaklanan sorumluluk hükümlerine dayanılması gerekir.

Tüketici mahkemelerinin konu bakımından görev alanı tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik uygulamalar olarak belirlendiği için, bir işlemin veya uygulamanın hangi kriterlere göre tüketici işlemi sayılıp sayılmayacağının tespitinin doğru yapılması gerekir. Zira tüketici işlemin tanımın yapıldığı 3. Maddenin l bendinde örnek olarak sayılan sözleşmelerin bir kısmında asliye hukuk mahkemeleri bir kısmında da asliye ticaret mahkemeleri görevlidir. Bu nedenle bir işleme veya bir uygulamaya tüketici işlemi vasfını verebilmemiz için işlemin taraflarının tüketici ve satıcı/sağlayıcı en geniş ifade olarak girişimci olması gerekir. Bu anlamda tüketici kavramının anlamı ve tüketicinin işlem yaptığı karşı tarafın girişimci olup olmadığının belirlenmesi gerekir. 6502 sayılı Kanun’un 3. maddesinin k bendinde tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır. Aynı kanunda yine satıcı ve sağlayıcının da tanımı yapılmış olup, esas olarak mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler girişimci olarak nitelendirilebilir. Buna göre bir kimsenin tüketici olarak nitelendirilebilmesi için onun hangi amaçla hareket ettiğinin tespiti gerekir. Oysa kişilerin bir sözleşmeyi yaparken farklı amaçları olabilir. Nitekim sözleşmelerde amaç esas olarak asıl amaç ve kullanım amacı olarak ikiye ayrılmaktadır ve sözleşme kurulurken dikkate alınan asıl amaçtır. Kullanım amacının sözleşmenin içeriği haline gelmesi için kullanım amacının karşı tarafa bildirilmesi veya kayıt altına alınması gerekir. Bir işlemin tüketici işlemi olarak nitelendirilebilmesi için ise, esas olarak asıl amaçtan hareket edilmelidir. Fakat satım sözleşmesi, eser sözleşmesi veya bir vekalet sözleşmesi gibi klasik borçlar hukuku sözleşmelerinin tüketici sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi için kullanım amacına bakılması gerekmektedir. Bazı sözleşmelerde örneğin tüketici kredisi gibi veya paket tur sözleşmesi gibi sözleşmeler asıl amaca göre ilk bakışta tüketici sözleşmesi olarak nitelendirilebilir. Fakat bunun dışında kalan sözleşmelerde aynı şeyi söylemek mümkün değildir, mutlaka kullanım amacına bakılması gerekmektedir. Kullanım amacı ise, tamamen sübjektif bir durum olup, mahkemelerin görevinin sübjektif bir duruma bağlanması, mahkemenin, davanın başında yani esasa girilmeyen ön inceleme safhasında görevli olup olmadığını kolayca tespit etmesine engel olacak mahiyettedir. Zira tüketici olduğunu iddia eden kişi öncelikle hangi amaçla hareket ettiğini ispat etmek zorunda olup, ispat faaliyeti de ancak tahkikat evresinde yapılabilmektedir. Öte yandan tüketici olduğunu iddia eden tarafın tüketici olarak kabul edilebilmesi ve uyuşmazlığın tüketici mahkemesinde görülebilmesi için, karşı tarafın mutlaka girişimci olması gerektiği hususun da önemli olduğu belirtilmelidir. Karşı taraf ticari veya mesleki amaçla hareket etmiyor ise, bu uyuşmazlıkta tüketici mahkemeleri görevli olmayacaktır.

Tüketici mahkemelerinin tüketici uyuşmazlıklarında görevli olabilmesi için uyuşmazlığın değer veya miktarına da bakılması gerekmektedir. Değer veya miktarı, 2018 yılı için 6860 TL.’yi aşan tüketici uyuşmazlıkları, tüketici mahkemelerinde, bu parasal sınırın altında kalan uyuşmazlıklar ise, tüketici hakem heyetlerinde çözüme kavuşturulmaktadır. Ayrıca tüketici hakem heyetlerinin vermiş olduğu kararlara karşı yapılacak itirazlarda da tüketici mahkemeleri görevlidir.

Tüketici mahkemesinin yetkisiyle ilgili olarak, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasında, tüketici hakem heyeti kararlarına yapılacak itirazların, hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine yapılacağı; 73. maddenin beşinci fıkrasında da tüketici davalarının, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesinde de açılabileceği düzenlenmiştir. Sözü edilen son hükümde kanun koyucu kesin olmayan bir yetki kuralı öngörmüş, tüketiciye yetkili mahkemeyi seçme hakkı vermiştir. Bu nedenle Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yetkiye ilişkin hükümlerinin uygulanması mümkündür. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da bahsedilen bu iki yetki kuralı dışında başkaca yetki kuralına yer verilmemiştir.

 Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 70. maddesinin üçüncü fıkrasında tüketici hakem heyeti kararlarına itirazların hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine yapılacağını belirtilen özel yetki kuralı kanaatimizce kesin yetki kuralıdır. Ancak söz konusu hükümde öngörülen yetki kuralının her zaman için tüketiciyi koruyucu nitelikte olmadığını da ifade etmek gerekir. Zira tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerde tüketici hakem heyeti bulunmadığı takdirde, başka bir yerdeki hakem heyetince uyuşmazlık hakkında karar verilmektedir. Hakem heyetinin kararına itiraz edilmek istendiğinde ise, hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine başvurulması gerektiği için, aslında tüketicinin hiçbir bağının olmadığı bir yerde tüketiciyi hak aramaya zorlamak gibi tüketiciyi koruma ama­cına uymayan bir sonuçla da karşı karşıya kalınabilir. Bu nedenle aslında söz konusu yetki kuralının kesin olarak düzenlenmesi çok da doğru bir tercih olmamıştır.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da öngörülen bir diğer yetki kuralı, 73. maddenin beşinci fıkrasındaki düzenlemedir. Söz konusu hükümde, tüketici davalarının, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesinde de açılabileceği hükme bağlanmaktadır. Söz konusu hükümde öngörülen bu özel yetki kuralının ise kesin olmadığı maddenin lafzından çok rahat anlaşılabilmektedir. Kesin olmayan özel yetki kuralının bulunması halinde genel yetkili mahkemenin yetkisi de devam etmekte olup, kural olarak özel yetki genel yetkiyi ortadan kaldırmamaktadır. Buna göre davacı dilediği yerde yani ya özel yetki kuralı gereğince belirlenen yer olan tüketicinin yerleşim yerinde ya da davalının yerleşim yerinde davayı açabilecektir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73. maddesindeki yetki kuralının özellikle davacının tüketici olduğu uyuşmazlıklar bakımından önemli bir düzenleme olduğu belirtilmelidir. Bununla birlikte, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73. maddesinde öngörülen yetki kuralı, kesin olmayan özel yetki kuralı olduğu için, uyuşmazlığın niteliğine bakılarak belirlenen kesin yetki hallerinde, örneğin taşınmazın aynına ilişkin davalar veya can sigortalarından doğan uyuşmazlıklarda Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun belirlemiş olduğu yerde davanın açılması gerekir. Bu anlamda taraflardan birinin tüketici olması, söz konusu kesin yetki kurallarının bertaraf edileceği anlamına gelmemektedir. Tüketici uyuşmazlıklarının önemli bir kısmı sözleşmelerden kaynaklandığı için Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 10. maddesindeki yetki kurallarının da uygulanabilmesi mümkündür. Bu anlamda sözleşmelerde ifa yerinin belirlenmesi ile tüketiciler aleyhine tüketicinin yerleşim yeri dışında dava açılması söz konusu olabilir. Tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde tüketicinin davalı olduğu uyuşmazlıklarla ilgili Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un hükümlerinin yetersiz olduğu söylenebilir. Kanaatimizce burada kanun koyucunun, tüketicinin davacı ve davalı olmasına göre yetki kuralı belirlemesi tüketiciyi koruma amacına daha uygun düşerdi. Özellikle tüketicinin davalı olduğu durumda davanın tüketicinin yerleşim yerinde veya mutad meskeninin bulunduğu yerde açılması gerektiği, tüketicinin yerleşim yeri veya mutad meskeninin bulunduğu yer mahkemesinin yetkisinin sözleşmenin ifa mahallini belirleyerek bertaraf edilemeyeceği şeklinde bir düzenleme yapılarak tüketiciler korunabilirdi.

Yine tüketicilerin yetki sözleşmesi yapmaları kural olarak mümkün değildir. Ancak sözleşmelerde ifa mahallinin belirlenmesi bir nevi yetkili mahkemeyi de belirlemek anlamına geldiği için, tüketiciler dolaylı da olsa yetki sözleşmesi yapmaktadırlar. Böyle bir durumda kanaatimizce tüketici bunun haksız şart olduğunu ileri sürebilir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 73. maddenin dördüncü fıkrasında, tüketici mahkemesinde görülecek davaların Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun altıncı kısmı hükümlerine göre yürütüleceği belirtilmektedir. Buna göre, tüketici mahkemelerinde açılacak davalar basit yargılama usulüne göre açılıp, yürütülmektedir.

Tüketici mahkemelerinde açılacak davaların tarafı tüketici veya satıcı/ sağlayıcı (girişimci) olabilir. Tüketicinin halefleri de bu anlamda tüketici mahkemelerinde taraf olarak yer alabilir. Ayrıca tüketicilerin kolektif menfaatin korunması gereken durumlarda tüketici örgütleri, kamu kurum ve kuruluşları ve Sanayi Ticaret Bakanlığı topluluk davası açabilmektedir. Tüketici mahkemelerinde davacının illaki tüketici olması gerektiği şeklinde bir sonuca ulaşılamaz, tüketici aleyhine de tüketici mahkemelerinde dava açılabilmektedir.

Tüketici mahkemelerinde basit yargılama usulü uygulandığı için, tarafların tek dilekçe hakkı bulunmakta olup, iddianın ve savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağı da buna göre belirlenmektedir. İddianın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağı davanın açılmasıyla, savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağı da cevap dilekçesinin verilmesiyle başlamaktadır. Karşı tarafın açık muvafakati ve ıslah yoluyla iddia veya savunmanın değiştirilip genişletilmesi mümkündür.

Tüketici uyuşmazlıklarında özellikle ayıplı mallar veya ayıplı hizmetle ilgili davalarda tüketiciye tanınan seçimlik hakların niteliği ve seçilen hakkın dava sırasında değiştirilip değiştirilemeyeceği tartışmalı olan, önemli bir sorundur. Kanaatimizce, seçilen hakkın değiştirilmesine şayet karşı taraf muvafakat etmiş ise veya ıslah yoluna başvurulmuş ise izin verilmesi gerekir. Kaldı ki, tüketicinin ücretsiz onarım ve malın ayıpsız misli ile değiştirilmesini talep etmesi halinde taleple bağlılık ilkesinin uygulanmayacağı da göz önünde bulundurulmalıdır (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 15. maddesine göre aynı hususlar ayıplı hizmet içinde geçerlidir). Taleple bağlılık ilkesi yoksa, davacının iddiasını (talebini) değiştirme yasağından da bahsetmek mümkün olmayacaktır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11. maddesinin üçüncü fıkrasında, tüketicinin seçmiş olduğu ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakkı, satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirmesi halinde, hakimin sözleşmeden dönme ve ayıp oranında bedelden indirime karar vermesi mümkün olduğu için bu durumda tüketici talebini yasakla karşılaşmaksızın değiştirebilecektir.

Tüketici mahkemeleri yargılamayı kural olarak duruşma yaparak yürütmektedir. Ancak tüketici hakem heyeti kararlarına itiraz için tüketici mahkemelerine başvurulduğu hallerde mahkeme hiç duruşma yapmadan dosya üzerinden de karar verebilmektedir. Ancak dosya üzerinden karar verilmesinin tarafın aleni surette yargılanma hakkına ve bazı durumlarda hukuki dinlenilme hakkına aykırılık oluşturabileceği şüpheden uzaktır. Özellikle tüketici mahkemelerinin itiraz üzerine vermiş oldukları bu kararlara karşı, tarafların her hangi bir kanun yoluna başvuru imkanının olmadığı ve tüketici hakem heyetlerinin 6860 TL’ye kadar olan tüketici uyuşmazlıklarına baktıkları düşünüldüğünde, aslında bir çok tüketici uyuşmazlığının duruşma yapılmadan çözüme kavuşturulması gibi bir durum ortaya çıkmaktadır ki, bunun uzun vadede olumsuz sonuçlarının olma ihtimali çok yüksektir. Özellikle tüketici hakem heyetlerinin görev sınırının istinaf sınırından çok yüksek olduğu da göz önünde bulundurulduğunda durumun vahameti iyice ortaya çıkacaktır. Zira, 6.860 TL.’ye kadar olan uyuşmazlıkta taraf tüketici değil de bir tacir olsaydı hakem heyetine gitmeden doğrudan mahkemelerde dava açabilecek ve verilen karar istinaf sınırını da aşıyorsa (2018 yılı için 3.560 TL), istinaf mahkemelerince denetlenecekti. Bu nedenle tüketici mahkemelerinin miktar bakımından görevinin istinaf sınırıyla paralel düzenlenmesi hukuki barışın sağlanmasına büyük katkı sağlayacaktı. Ancak maalesef kanun koyucu böyle bir tercihte bulunmamış adeta tüketicileri güvencesiz bir yargılamaya mahkum etmiştir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da tüketicileri korumak amacıyla özle ispat yükü kuralları ve bazı karineler öngörülmüş olup, deliller ve delillerin gösterilmesiyle ilgili her hangi özel bir hükme yer verilmemiştir. Bu anlamda belli miktarın üzerindeki hukuki işlemler ve miktarına bakılmaksızın senede bağlanmış hukuki işlemlere karşı iddialar ve hukuki işlemler senetle, başka bir ifadeyle kesin delillerle ispat edilmelidir. Tüketici uyuşmazlıklarında ticari defterlerin tüketici mahkemesinde delil olarak kullanılamayacağı şeklinde bir sonuca ulaşmak çok da doğru değildir. Ticari defterlerin delil olmasını, esas olarak ikili bir tasnif yaparak, Hukuk Muhakemeleri Kanunu 222. maddesine göre delil olması ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 199. maddesine göre “belge” anlamında delil olması şeklinde ikiye ayırmak gerekir. Şayet tüketici, münhasıran karşı tarafın ticari defterlerine dayanmış ise ticari defterler delil olarak kullanılabilmeli, hiç değilse Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 199. maddesi anlamında “belge” olarak değerlendirilebilmelidir.

Tüketici hakem heyetlerinde sunulmayan delillerin daha sonra tüketici mahkemesinde kullanılıp kullanılamayacağıyla ilgili olarak Tüketicin Korunması Hakkında Kanun’da hüküm bulunmamaktadır. Kanaatimizce, uyuşmazlık henüz hakem heyeti önündeyken elinde bulunmasına rağmen söz konusu delili ibraz etmeyen taraf, tüketici mahkemesindeki itiraz yargılamasında da bu delilleri ileri sürememesi gerekir. Bu anlamda Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 145. maddesi hükümleri itiraz yargılamasında da dikkate alınmalıdır. Bu maddede mahkemeye tanınan yetki kullanılarak, mahkeme sonradan gösterilen delillerin yargılamayı geciktirme amacı taşıdığını, delilin süresinde ileri sürülmemesinin tarafın kendi kusurundan kaynaklandığı belirterek bu delilleri dikkate almayabilir. Ancak mahkememe, böyle bir yorum yapmaktan imtina edecek olursa da hiç değilse, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 327. maddesinin birinci fıkrası hükmü gereğince, davayı kazansa bile ilgili tarafı, karar ve ilam harcı dışında kalan yargılama giderlerinin tamamını veya bir kısmını ödemeye mahkum edebilir.

Tüketici mahkemelerinde görülmekte olan uyuşmazlıklarda kural olarak tarafların delil sözleşmesi yapmaları mümkündür. Ancak yapılan delil sözleşmesi tüketicinin ispat hakkını ortadan kaldıracak veya onu fevkalade güçleştirecek nitelikte ise, bu delil sözleşmesi haksız şart olarak nitelendirilmelidir. Kanaatimizce bu tür delil sözleşmesinin geçersiz olduğunu, taraflar ileri sürmese bile hakim re’sen göz önünde bulundurmalıdır.

Tüketici mahkemelerinde de hakim yargılamada çeşitli ara veya nihai kararlar vermektedir. Yine tüketici mahkemelerinin baktığı davalarda taleple bağlılık ilkesi geçerli olup, kural olarak hakim talepten başka bir şeye karar veremez. Ancak ayıplı mallar ilgili uyuşmazlıklarda tüketicinin seçmiş olduğu hak ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi ise mahkeme seçilen bu hakların satıcıya önemli güçlükleri beraberinde getireceği kanaatine ulaşacak olursa, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirme karar verebilir (KHK m. 11). Aynı durum ayıplı hizmetle ilgili uyuşmazlıklarda da geçerlidir (TKHK m. 15).

Tüketicilerin haklarını daha az masrafla arayabilmeleri için tüketiciler lehine Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da bazı yargılama giderleriyle ilgili özel hükümlerde getirilmiştir. Tüketiciler, dava açarken yargılama harçlarından muaf tutulmuşlar ancak gider avansından muaf tutulmamışlardır.

Tüketici mahkemesinin vermiş olduğu kararlara karşı kanun yollarına gitmek mümkündür. Ancak tüketici hakem heyeti kararına karşı itiraz için tüketici mahkemesine başvurulmuş ise, tüketici mahkemesinin bu kararına karşı, tarafların başvurabileceği her hangi bir kanun yolu bulunmamaktadır. Ancak Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından tüketici mahkemelerinin bu kararlarına karşı kanun yararına temyiz yoluna başvurulması mümkündür. Verilen bozma kararı, hükmün etkisini ortadan kaldırmadığı için esas olarak bu yol tarafların hukuki durumunda bir değişikliğe sebep olmamaktadır. Fakat bu bozma kararına dayanılarak, bozma kararının içeriğine göre hakimin hukuki sorumluluğunun gündeme gelmesi söz konusu olabilir.

İstinaf mahkemelerinin faaliyete başlamasından sonra 2018 yılı için değer veya miktarı 3560 TL’yi aşan uyuşmazlıklarda istinaf yoluna gidilmesi mümkündür. Ancak tüketici mahkemeleri bakımından istinaf sınırının 6860 TL olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Zira değer veya miktarı 6860 TL.’yi aşmayan tüketici uyuşmazlıklarında tüketici mahkemeleri görevli değildir. Bu uyuşmazlıklar için tüketici hakem heyetine gidilmesi zorunlu olup, hakem heyeti kararlarına da sadece tüketici mahkemesinde itiraz edilebilmekte ve mahkemenin bu konuda verdiği kararı da kesin nitelik taşımaktadır.

Tüketici mahkemelerinin kararlarına karşı, istinaf mahkemesine, istinaf mahkemesinin kararlarına karşı da, temyiz sınırını aşıyor ise temyiz kanun yoluna gidilmesi mümkündür. Tüketici mahkemelerinin vermiş olduğu maddi anlamda kesin hükümlere karşı, olağan üstü kanun yolu olarak nitelendirilen yargılamanın iadesi yoluna gidilmesi de mümkündür.

KAYNAKÇA

Abdulhakimoğulları, Erdal/

Kale, Fatmagül                :  Türk Anayasalarında ve Karşılaştırmalı Hukukta Konut Hakkı, TAAD, Yıl:4, Sayı: 15 (Ekim 2013), s.15-38.

Akcan, Recep                   : Usul Kurallarına Dayanan Temyiz Nedenleri, Ankara 1999.

Akıncı, Ziya                      :  Tahkim ve Derdestlik İtirazı, Prof. Dr. Mahmut Birsel’e Armağan, İzmir 2001,         s. 1-12.

Akkan, Mine                    :  Medeni Usûl Hukukunda Tarafların Farklı Olması Durumunda Kesin Hükmün Delil Niteliği, DEÜHFD, C.11, Özel S. 2009, s.3-61.

Aktürk, İpek Yücer         :  Tüzel Kişi Tacirin Tüketici Sıfatı, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi             C. XX, Y. 2016, Sa. 2, s. 103-128.

Akyol, Şener                     : Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı, İstanbul 1995.

Alangoya, Yavuz             : Medeni Usulün Amacı ve Sosyal Karakteri Açısından Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı’nın Bazı Hükümlerinin Değerlendirilmesi, Medeni Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı V. Ankara 2006,        s. 33-54.

Alangoya, Yavuz/

Yıldırım, Kamil/

Deren Yıldırım, Nevhis   : Medeni Usul Hukuku Esasları, İstanbul 2009.

Albayrak, Hakan             :  Medeni Usul ve İcra İflas Hukukunda Yaklaşık İspat, Ankara 2013.

Altop, Atilla,                    :Türk Hukukunda, Avrupa Birliği Hukukunda ve Uygulamada Tüketici Kavramı, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.3, S.1-2 (Türk- Avusturya Hukuk Haftası Özel Sayısı “Avrupa Hukuku ve Ulusal Hukuklar Bağlamında Tüketicinin Korunması Hukuku” İstanbul 03-06 Nisan 2004) Aralık 2004, s.3-14.

Aras, Aslı                          :  Cevap Dilekçesi Verilmemesinin Hukuki Sonuçları, DEÜHFD, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C. 19, Özel Sayı-2017,              s. 1927-1952.

Arens, Peter/

Lüke, Wolfgang               :  Zivilprozessrecht, München 2011.

Arkan, Sabih                    : Ticari İşletme Hukuku, Ankara 2016.

Arı, Zekeriyya                  :  Ticari Satışlarda Alıcının Muayene ve İhbar Külfeti, www.e-akademi.org, (Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi), Sayı: 113, Temmuz 2011, s.1-24.

Arslan, Ramazan             : Medenî Usul Hukukunda Dürüstlük Kuralı, Ankara 1989.

Arslan, Ramazan             :  Medeni Usul Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi, Ankara 1977.

Arslan, Ramazan             :  Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Delil Sözleşmesi Konusunda Getirdiği Yenilikler, Bankacılar Dergisi, Özel Sayı, 2013, s. 67-71.

Arslan, Ramazan/

Yılmaz, Ejder/

Taşpınar Ayvaz, Sema    :  Medeni Usul Hukuku, Ankara 2016.

Arslan, Ramazan/

Yılmaz, Ejder/

Taşpınar Ayvaz, Sema/

Hanağası, Emel                  : Notlu Gerekçeli Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve İlgili Mevzuat, Ankara 2016.

Aslan, İ. Yılmaz               :  6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku, Bursa 2014.

Aşık, İbrahim                   : Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmesi, TBB Dergisi 2011 (97), s.11-48.

Atalay, Oğuz                    : Medeni Usul Hukukunda Menfi Vakıaların İspatı, İzmir 2001.

Atalı, Murat,                    :  6502 sayılı Kanun’un Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, Ankara 2014, C.I, s. 397-418.

Aydınlı, İbrahim              :  Sosyal Temas ve İş İlişkisinden Doğan İşverenin Edimden Bağımsız Koruma Yükümlülükleri ve Sonuçları, Doktora Tezi, Ankara 2003.

Aydoğdu, Murat              :  Tüketici Hukuku Dersleri, Ankara 2015, (Tüketici Dersleri).

Aydoğdu, Murat              :  Tüketici Kılavuzu- Hukuk Rehberi Soru ve Cevaplarla Tüketici Haklarımız Hak Arama Yollarımız 6502 Sayılı (Yeni) Kanun İle İlgili Soru ve Cevaplar- Genel Açıklama- Örnek Belgeler- Kanun Metni, İstanbul 2014, (Tüketici Kılavuzu).

Aydoğdu, Murat,             :  Ayıplı Araç Satışlarında Tüketici Hakları, Özellikle Ayıplı Araç Değişimi ve İadelerinde Karşılaşılan Sorunlar ve Sorumlu Kişi/Kişiler, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2014-2015, Ankara 2015, s. 324-343, (Ayıplı Araç).

Balkır, Z. Gönül              : Konut Hakkı ve İhlalleri: Kentli Haklarının Doğuşu, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, (http://www.sosyalhaklar.net/ 2010/bildiri/balkir.pdf), s. 339-358.

Basım, Aybüke                :  Tüketici Mahkemelerinin Görevleri- Tüke­tici Hakem Heyeti Kararlarına İtiraz, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.2, Temmuz 2016, s. 103-132.

Başözen, Ahmet               :  Medeni Usul Hukukunda İlk Görünüş İspatı, Ankara 2010.

Battal, Ahmet                   :  Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Yönünden Tacirlerin Tüketici Sıfatı, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Ankara 1998,      s. 314-332.

Baumgärtel, Gottfried    :  Beweislastpraxis im Privatrecht, Köln, Berlin, Bonn, München, Heymann 1996.

Bayraktaroğlu Özçelik,

Gülüm                               :  Yabancı Unsurlu Tüketici Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisinin Tayini, AÜHFD, 63 (4) 2014, s. 833-878.

Belgesay, Mustafa Reşit  :  İhtisas Mahkemeleri ve Mahkemeler Arasında Vazife İhtilafları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C.9, S.1-2, 1943, s. 249-256.

Bilge, Necip                      :  Medeni Yargılama Hukukunda Karar Düzeltme, Ankara 1973.

Bittner, Silke/

Clausnitzer, Jochen/

Föhlisch, Carsten             :  Das neue Verbraucher-vertragsrech, Köln 2014.

Belgin Güneş Derya        :  Yetki Sözleşmeleri, İstanbul Barosu Dergisi, C.86, S.5, Yıl 2012, s. 197-221.

Bolayır, Nur                     :  Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmeleri, İstanbul Barosu Dergisi, Yıl, 2011, C. 85, S. 5, s. 131-147.

Börü, Levent                    :  Medenî Usûl Hukukunda İddia ve Somutlaştırma Yükü, Ankara 2016.

Budak, Ali Cem               : 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Tüketici Hakem Heyetleri, DEÜHFD, C. 16, Özel Sayı, Yıl 2014, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, İzmir 2015, s. 77-103, (Tüketici Hakem Heyetleri).

Budak, Ali Cem               : Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmesi, MİHDER-C.8, S. 21, 2012/1, s. 1-25, (Yetki Sözleşmesi).

Budak, Ali Cem               :  Sigortacılık Kanununda Tahkim: Sigortacılık Kanunu’nun 30. Maddesi, HMK’nun Yürürlüğe Girmesi ve 6327 Sayılı Kanun Değişikliğinden Sonra Nasıl Yorumlanmalıdır? Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, Yıl, 2013, C.2, S.2,             s. 53-69, (Sigorta Tahkim).

Budak, Ali Cem/

Karaaslan, Varol             :  Medenî Usul Hukuku, Ankara 2017.

Bulut, Uğur                      :  Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumlulukta Tüketici Mahkemelerinin Görevine İlişkin Bir Yargıtay Kararı İncelemesi, Ankara Barosu Dergisi 2012/2,             s. 323-346.

Buz, Vedat                        :  Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar, Ankara 2005, (Yenilik Doğuran Haklar).

Buz, Vedat                        :  Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme, Ankara 2014 (Sözleşmeden Dön­me).

Can, Ozan                         :6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'na Göre Yetki Sözleşmesinin Tarafı Olarak Tacir, BATİDER, Yıl 2012,             C. XXVIII S. 3, s.237-263.

Canbolat, Ferhat             :  Sözleşmelerde Amacın Gerçekleşmesi Çökmesi ve Boşa Çıkması, Ankara 2012.

Çiftçi, Pınar                      :  Bir Hukuk Genel Kurulu Kararı Işığında Özellikle Medenî Usûl Hukuku Açısından Delil Sözleşmelerinin Geçerliliği Sorunu, DEÜHFD, C.11, Özel S. 2009, s.129-182.

Çörtoğlu Koca, Sema      :  Zayıf Tarafın Korunduğu Sözleşmelerde Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi (İş Tüketici ve Sigorta Sözleşmeleri), Ankara 2016.

Deliduman, Seyithan/

Aşit, Recep                       :  İspat Hakkı Bağlamında Delil Sözleşmesi, Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2012, C.1, S. 2, s. 63-80.

Demirbaş Harun              :  Yenilik Doğuran Haklar, İstanbul 2007.

Demircioğlu,

Huriye Reyhan                :  Güven Esası Uyarınca Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu), Ankara 2009.

Deren Yıldırım, Nevhis   :  Kollektı̇f Hukuki̇ Himaye Medeni̇ Usul Hukukunda Sonun Başlangıcı Mı, Etkin Hukuki̇ Hı̇mayenı̇n Vazgeçilmez Unsuru Mu? (II), Yargıtay Dergisi 1997, C.23, S.3, s. 308-328, (Kollektif Himaye).

Deren Yıldırım, Nevhis   :Türk, İsviçre ve Alman Medeni Usul Hukukunda Kesin Hükmün Subjektif Sınırları, İstanbul 1996, (Kesin Hüküm).

Deren Yıldırım, Nevhis   :  Kanun Yollarına Dair Bazı Düşünceler, Medeni Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı VI, İzmir 2007, (Kanun Yolları).

Deren Yıldırım, Nevhis   :  Kanun Yollarına Dair Bazı Düşünceler, Medeni Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı VI, İzmir 2007, s. 3-17 (Kanun Yolları).

Deren Yıldırım, Nevhis   : Teksif İlkesi Açısından İstinaf, İstinaf Mahkemeleri Uluslararası Toplantı, Ankara 2003, s. 267-284, (Teksif İlkesi).

Deynekli, Adnan,             :  Medeni Usul Hukukunda Islah, Ankara 2013.

Dinç Serhat                      :  6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Limited Şirketin Unsurları ile Limited Şirketlerde Pay ve Ortak Kavramları, TAAD, Yıl:7, Sayı:29, (Ocak 2017),               s. 135-165.

Donau, Helmut                 :  Die Bedeutung von Fiktionen, Vermutungen und Auslegungsregeln im summarischen Prozess, ZZP 67. Band, Heft 6/1954, s. 451-463.

Ebers, Martin                   :  Verbraucherrechtskompendium, Rechtsvergleichende Studie, A. Der Begrif des “Verbrauchers”, www.eu.consu­mer-law.org/consumerstudy_Part3a_de. pdf. s. 765-785.

Ekşi, Nuray                      :  Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, (6100 Sayılı HMK md.407-444), İstanbul, 2013.

Erdönmez, Güray            :  Medeni Usul Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecburiyeti, İstanbul 2014.

Eren, Fikret                      : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2016.

Eren, Fikret                      : Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2015.

Erişir, Evrim                    :  Yetki Şartlarının Genel İşlem Koşulu Denetimi, DEÜHFD, C. 16, Özel Sayı 2014, (Basım Yılı: 2015) Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, s. 1141-1213, (Yetki Şartı).

Erişir, Evrim                    :  Tüketici İşlemlerinden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü Usûlü, Yeni Tüketici Hu­kuku Konferansı (Makaleler- Tartışmalar), İstanbul 2015, s. 43- 122, (Tüketici Uyuş­mazlıklarının Çözümü).

Erişir, Evrim                    :  Yürürlükteki ve Yeni Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Tüketici Örgütlerinin Açabilecekleri Topluluk Davaları, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları Eski (4077) ve Yeni (6502) Kanun Karşılaştırmalı, İstanbul 2014,           s. 340-354, (Tüketici Topluluk Davaları).

Erişir, Evrim                    :  Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemelerinde Gider ve Vekalet Ücreti, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2014-2015, Ankara 2015,             s. 470-492, (Gider ve Vekalet Ücreti).

Ermenek, İbrahim           :  Medenî Usul Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması, Ankara 2014, (Davaların Birleştirilmesi).

Ermenek, İbrahim           :  Yargı Kararları Işığında Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri ve Bu Alanda Ortaya Çıkan Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVII. Y.2013, S.12, s. 563-630. (Tüketici).

Ermenek, İbrahim/

Kıl, İlker Fatih                 :  Elektrik Piyasası Hukuku Alanında Tüketicilerin Karşılaştıkları Hukuki Problemler ve Çözüm Önerileri, Enerji Hukuku Dergisi, Yıl:3 Sayı 2014/1, s. 25-49.

Fasching, Hans                 :  Lehrbuch des österreichischen Zivilprozeβrechts, Wien 1990.

Gauch, Peter                    :  Das gesetzliche Vertragstypenrecht der Schuldverträge. (http://www.unifr.ch/ius/ assets/files/chaires/CH_Stoekli/files/     Peter%20Gauch/Vertragstypenrecht.pdf), s. 1-17.

Göktürk, Kürşat              :  Ticari İş Kavramı, Sınırlandırılması ve Faiz Meselesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XIX, Y.2015, S.2, s.3-44.

Gökyayla, Emre               :  Konut ve Çatılı İşyeri Kiralarına ilişkin Hükümlerin Uygulama Alanı (TBK m. 339), Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, 2, İzmir 2013, s. 1203- 1251.

Görgün, Şanal/

Börü, Levent/

Toraman, Barış/

Kodakoğlu, Mehmet        : Medenî Usûl Hukuku, Ankara 2017.

Guggenbühl, Markus      : Die gesetzliche Vermutungen des Privatrechts und ihre Wirkungen im Zivilprozess, Diss. Zürich 1990.

Güngör, Gülin                  : Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması, Ankara 2000.

Güngör, Gülin                  :Tüketicinin Mutad Meskeni Hukuku “Düşünsel Temeller”, AÜHFD, C. 57, S.2, Yıl 2008, s. 115-132.

Gümüş, Mustafa Alper   :6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, C.1 (Madde:1-46), İstanbul 2014.

Haas, Ulrich/Strub, Yael :  Kurzkommentar ZPO, Basel 2014.

Habscheid, Walther J.,   :  Beweislast und Beweismaβ/ Ein kontinentaleuropäisch-angelsächsicher Rechtsvergleih- Festschrift für Gottfried Baumgärtel zu 70. Geburtstag, Köln 1990, s. s. 105-119.

Habscheid, Walther J.    :  Schweizerisches Zivilprozess-und Gerichtorganisationsrecht, Basel-Frankfurt am Main 1990.

Hager, Johannes              :  Grundlagen des Deutschen Verbraucherschutzes, Ritsumeikan Law Review, No. 28, 2011, s. 233-246.

Hanağası, Emel                :  Kolektif Menfaatin Hukuki Himayesi Biçimi Olarak Topluluk Davaları, Halûk Konuralp Anısına Armağan, Cilt II, Ankara 2009, s. 351-410.

Hanağası, Emel                :  Medeni Yargılama Hukukunda Silahların Eşitliği, Ankara 2016, (Silahların Eşitliği).

Hedemann, Justus

Wilhelm                            : Die Vermutung nach dem Recht des Deutschen Reiches, Jena 1904.

İnceoğlu, Murat/

Başoğlu, Başak                 :  Sipariş Edilmemiş Malların Gönderilmesi, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, İstanbul 2010, C. II, s. 981-1027.

İnceoğlu, Sibel/ Boyar,
Oya/ Karan, Ulaş/ Karabulut,
Olgun/ Arslan Öncü, Gülay/

Tokuzlu, Lami Bertan    :  İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, İstanbul 2013.

Jauernig, Otmar              :  Zivilprozessrecht, München 2007.

 Job, Noëlle Kaiser          :  Basler Kommentar Schweizerische Zivilprozessordnung, Basel 2013.

Jost, Patrick                     :  Das Verbraucherwiderrufsrecht bei Außergeschäftsraumverträgen nach Umsetzung der Verbraucherrechterichtlinie, Juris Monatszeitschrift, JM3, März 2016, s. 94-102.

Kaboğlu, İbrahim            :  Yerleşme Özgürlüğü ve Konut Hakkı (Temel Özgürlük Sosyal Hak Birleşimi), İnsan Hakları Yıllığı, Sayı 17-18/1, Yıl 1996, s.149-169.

Kannowski, Bernd           : J. Von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen Einleitung zum BGB; Buch 1, Algemeiner Teil §§1-14; VerschG (Einleitung zum BGB und Algemeiner Teil 1), Berlin 2013.

Kara, İlhan                       :  Yeni Kanuna Göre Tüketici Hukuku, Ankara 2015.

Karslı, Abdurrahim        :  Medeni Muhakeme Hukuku, İstanbul 2012, (Medeni Muhakeme).

Karslı, Abdurrahim        :  Medeni Usul Hukukunda Usulî İşlemler, İstanbul 2001, (Usulî İşlemler).

Karslı, Abdurrahim        : İcra Tetkik Mercii Kararlarının Temyizi, İstanbul 1995, (Temyiz).

Karslı, Abdurrahim        :  Überblick über die türkische Zivilprozessordnung und die Stellungnahme gegen die vorgenommenen Aenderungen, Annales de la Faculte de Droit d’Istanbul, XXXV, N.52, (2003), s.349-390, (türkische Zivilprozessordnung).

Karslı, Abdurrahim        :  Klageverbesserung, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul, XXXV, N.52, (2003), s. 407-420, (Kalgeverbesserung).

Kekeç Elif Kısmet            :  Topluluk Davalarında Elde Edilen Hükmün Münferiden Açılacak Davalarda Kesin Hüküm Etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014 (Basım Yılı: 2015) Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan,            s. 1275-1297.

Kılıçoğlu, Ahmet M.        :  Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2014.

Kocayusufpaşaoğlu,

Necip                                 :  Borçlar Hukukuna Giriş Hukuki İşlem Sözleşme, İstanbul 2008.

Kosesnik-Wehrle,

Anne Marie                      : Konsumentenschutzgesetz (KSchG) und Fern- und AuswärtsgeschäfteG mit § 864 a und § 879 Abs 3 ABGB und den EU-Richtlinien Kurzkommentar, Wien 2015.

Kurt Konca, Nesibe         :  Medeni Usul Hukukunda Aleniyet İlkesi, Ankara 2009, (Aleniyet).

Kurt Konca, Nesibe         :  Sigorta Uyuşmazlıklarının Tahkim Yoluyla Çözümü, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C.I, Ankara 2010, s. 1343-1366.

Kuru, Baki                       :  İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku, İstanbul 2016.

Leipold, Dieter                 :  Beweislastregeln und gesetzliche Vermutungen, Berlin 1966, (Beweistlastregeln).

Leipold, Dieter                 :  Neuere Entwicklungen der Beweislast und der Beweiserleichterungen nach deutschem und europaischem Zivilprozessrecht,  Ritsumeikan Law Rewiew, No.25, 2008       s. 77-99.

Leuenberger, Christoph/

Uffer-Tobler, Beatrice     : Scweizerisches Zivilprozessrecht, Bern 2010.

Memiş Yusuf,                   :Tüketici Hakem Heyetleri Kararlarının İptali (İtiraz) Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Mart 2016, C.11, S. 115, s. 75- 94.

Micklitz, Hans-W.           : Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 1, Allgemeiner Teil, §§1-240. ProstG. AGG, München 2012.

Musielak, Hans-

Joachim                            : Grundkurs ZPO, München 2010.

Muşul, Timuçin               : Medeni Usul Hukukunda Ara Kararları, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 4, 1988, s. 217-262.

Muşul, Timuçin               :  Medeni Usul Hukukunda Terdit İlişkileri, İstanbul 1984.

Namlı, Mert                        : Türk ve Fransız Medeni Usûl Hukuku’n­da Yargılamanın Yenilenmesi, İstanbul 2014.

Oğuzman, Kemal/

Barlas, Nami                    : Medenî Hukuk Giriş Kaynaklar Temel Kavramlar, İstanbul 2011.

Oğuzman, M. Kemal/

Öz, M. Turgut                  : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2013.

Ozanoğlu, Hasan Seçkin :  Mukayeseli Hukuk ve Tüketicinin Korun­ması Hakkında Kanun Açısından Tüketiciyi Koruyan Düzenlemelerin Kişi Bakımından Uygulanma Alanı (Tüketici Kavramına Mukayeseli Bir Yaklaşım) Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul 2000, s. 663-692, (Tüketici Kavramı).

Ozanoğlu, Hasan Seçkin :  Tüketici Sözleşmeleri Kavramı (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Maddi Anlamda Uygulanma Alanı), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2001, C. 50, S. 1, s. 55-90, (Tüketici Sözleşmeleri).

Önen, Ergun                    :  İnşaî Dâva- İnşaî Hak-İnşaî Dava- İnşaî Hüküm- İnşaî Tesir, Ankara 1981, (İnşaî Dâva).

Önen, Ergun                    :  Türk Hukukunda Tüketicinin Korunmasına İlişkin Usuli Düzenlemeler, İKU Hukuk Fakültesi Dergisi, 2004/12, s. 105-112, (Tüketici).

Özbay, İbrahim               :  Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri, EÜHFD, C.X, S.3-4, 2006, s. 459-475, (Alternatif Uyuşmazlık).

Özbay, İbrahim               : Grup Davaları, Ankara 2009, (Grup Davaları).

Özbay, İbrahim               :  Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Topluluk Davaları (HMK m.113), X. Medeni Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı, 1-2 EKİM 2012 İzmir, s. 246-305 (Topluluk Davası).

Özbek, Mustafa Serdar  :  Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı, Ankara 2013.

Özbek, Mustafa Serdar  :  Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, Ankara 2016.

Özdamar, Mehmet          : Sigorta Hukukunda Uyuşmazlıkların Çözümünde Tahkim Sistemi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XVII, Yıl 2013, Sa. 1-2, s. 831-855.

Özdemir, Atalay              :  6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 68. Maddesinde Yer Alan ve Tüketici Hakem Heyetlerinin Görevini Belirleyen Parasal Sınırların, Enerji Sağlama Sözleşmelerinde Uygulanması Sorunu, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2 S.2 Temmuz 2016, s. 73-101.

Özdemir, Selma               : İdareler Arasında Mecburi Tahkim, Türk İdare Dergisi, Sayı: 475, Aralık 2012, s.171-212.

Özekes, Muhammet         :  Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Ankara 2003.

Özmumcu, Seda               :  6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Hükümleri ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklara Genel Bir Bakış Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.16, Özel Sayı, Yıl 2014, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, İzmir 2015, C. I,       s. 831-871.

Öztek, Selçuk                   :  Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Yönünden Sigortacılıkta Tahkim, Legal Medeni Usul ve İcra İflâs Hukuku Dergisi, 2009/2, s. 221-219.

Paslı, Ali                           :  Yatırımcı mı Tüketici mi? Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2014-2015, Ankara 2015, s. 412-416.

Pekcanıtez, Hakan           :  Tüketici Mahkemeleri, İstanbul Barosu Dergisi 1996/4-5-6, s. 141-162, (Tüketici Mahkemeleri).

Pekcanıtez, Hakan           :  Islaha İlişkin Bazı Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi, Makaleler, İstanbul 2016, C. II, s.267-307, (Islah).

Pekcanıtez, Hakan/

Atalay, Oğuz/

Özekes, Muhammet         :  Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, İstanbul 2017.

Pekcanıtez, Hakan/ Atalay, Oğuz/
Özekes, Muhammet/ Atalı, Murat/ 
Erdönmez, Gürey/ Akkan,
Mine/ Yeşilırmak, Ali/

Taş Korkmaz, Hülya       : Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku,           C. I-II-III, İstanbul 2017.

Pektaş Metin                    :  Perakende Elektrik Pazarına Yönelik Son Dönem Rekabet Hukuku İncelemeleri ve Tüketicilere Yönelik Sonuçlar, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2015-2016, Ankara 2016, s.652-673.

Pfeiffer, Thomas              :  Der Verbraucherbegriff als zentrales Merkmal im europӓischen Privatrecht, Hans Schukte-Nölke/Rainer Schulze (Hrsg.), Europӓische Rechtsangleichung und nationale Privatrecht, Baden-Baden 1999, s. 21-43.

Poroy, Reha                     :  Tüketicinin Korunmasına İlişkin Bazı Özel Hukuk Sorunları, Halil Arslanlı’nın Anısına Armağan, İstanbul 1978, s. 513-550.

Prütting, Hanns,              :  Gegenwartsprobleme der Beweislast, Habilitation, München 1983.

Prütting, Hanns/

Gehrlein, Markus            :  ZPO Kommentar, München 2010.

Prütting, Hanns/

Wegen, Gerhard/

Weinreich, Gerd              :  BGB Kommentar, Köln 2015.

Purnhagen, Kai               :  Die Zurechnung von Unternehmer- und Verbraucherhandeln in den §§13 und 14 BGB im Spiegel der Rechtsprechung- Eckpfeiler eines Konzepts? Vur1/2015,    s. 3-9.

Rechberger, Walter H.    : Verbraucherschutz im Verfahrensrecht nach europäischem Gemeinschaftsrecht und österreichischem Recht, s. 89-103. (www.iku.edu.tr).

Rosenberg, Leo                :  Die Beweislast, München, 1965.

Rüzgaresen, Cumhur      :  Medenî Muhakeme Hukukunda Usul Eko­nomisi İlkesi, Ankara 2013.

Salewski, Sabrina            :  Der Verkäuferregress im deutsch-französischen Rechtsvergleich, Tübingen 2011.

Sargın, Fügen                   :  Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Ankara 1996.

Serozan, Rona                  :  Sözleşmeden Dönme, İstanbul 2007.

Sirmen, Lale                     :  Tüketici Hukukunun Amacı ve Özellikleri, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Özel S. 8, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, İzmir 2013, s. 2465-2475.

Stein, Friedrich//

Jonas, Martin                   :  Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 4, Tübingen 2008.

Steinringer, Cora            : Beweisrechtliche Aspekte des Verbraucherschutzes bei allgemeinen oder für den Einzelfall vorformulierten Vertragsbedingungen im italienischen und deutschen Recht, Regensburg 2002, Diss.

Sungurtekin, Meral         :  Karar Düzeltmenin Kanun Yolu Niteliği ve Karar Düzeltme Dilekçesinde Sebep Gösterme Zorunluğu Bulunup Bulunmadığı Meselesi, Yargıtay Dergisi, Ekim 1990, C.16, S.4, s. 471-489.

Tamm, Marina                 :  Verbraucherschutzrech Europӓisierung und Materialiesierung des deutchen Zivilrechts und die Herausbildung eines Vebraucherschutzprinzips, Tübingen 2011.

Tanrıver, Süha                 :  Medeni Usul Hukukunda Derdestlik İtirazı, Ankara 1998, (Derdestlik).

Tanrıver, Süha                 :  Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk, TBB Dergisi, Sayı 64, 2006, s.151-177, (Arabuluculuk).

Tanrıver, Süha                 :  Tabiî Hakim İlkesi ve Medeni Yargı, TBB Dergisi 2013, S. 104, s.11-35, (Tabiî Hakim).

Tanrıver, Süha                 :  Medenî Usûl Hukuku, Cilt I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Ankara 2018, (Usul).

Tanrıver, Süha                 : Hukuk Muhakemeleri Kanunu Bağlamında Akdedilen Yetki Sözleşmeleri Üzerine Bazı Düşünceler, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, (Basım Yılı: 2015) Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, s. 459-468, (Yetki Sözleşmesi).

Tanrıver, Süha                 : Hukuk Yargısı (Medenî Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı, TBB Dergisi, Sayı 53, 2004, s. 191-215. (Adil Yargılanma).

Taş Korkmaz, Hülya       :  6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Görev, Yetki ve Yargı Yeri Belirlenmesine İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan Özel Sayı, 8 C.II, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, İzmir 2013,          s.1753-1818.

Taşkın, Mustafa               :  Tüzel Kişilerin ve Şirketlerin Tüketicilik Vasfı, Ankara Barosu Dergisi, 1997/1, s.30-37.

Taşpınar, Sema                :  Medeni Yargılama Hukukunda İspat Sözleşmeleri, Ankara 2001.

Taşpolat Tuğsavul, Melis :  Kolektif Hukuki Yarar Çerçevesinde Topluluk Davaları, İstanbul 2016.

Tek, Gülen Sinem            :  Tüketici Mahkemelerinin Görevi, Yetkisi ve Tüketici Mahkemelerinde Yapılan Yar­gılama Usulü, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, Yıl 2012, C.8, S. 99-100, s. 127-171.

Tercan, Erdal                   : Tartışmalar ve Genel Değerlendirme, Medeni Usul ve İcra İflas Hukukçuları Toplantısı V. Ankara 2006, s. 262-267.

Tercan, Erdal                   :  Medeni Usul Hukukunda Tarafların İsticvabı (Tarafların Bilgisine Delil Olarak Başvurulması), Ankara 2001.

Tercan, Erdal                   :  Medeni Usul Hukukunda (Kesin Sürelerin Kaçırılması Halinde) Eski Hale Getirme- Hali Sabıka İrca, Ankara 2006.

Topak, Süleyman             : Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartların Bağlayıcı Olmamasının Sonuçları, TBB Dergisi 2016 (122), s. 281-314.

Topal, Önder                    :  Ticari Defterlerin Delil Niteliği, Ankara 2015.

Topuz, Gökçen                :  Hisse Haczi ve Satışı, Ankara 2009.

Topuz, Gökçen                :  Medeni Usul Hukukunda Karinelerle İspat, Ankara 2011, (Karineler).

Tutumlu, Mehmet Akif  : Tüketici Yargılaması Hukuku, Ankara 2015, (Tüketici Yargılaması).

Tutumlu, Mehmet Akif  :  Türk Hukuk Sisteminde Tüketici Hakem Heyetleri, Ankara 2016, (Hakem Heyetleri).

Türkmen, Ahmet             :  Tüketici İşlemlerinde Ayıplı Mal veya Hizmetten Doğan Seçimlik Hakların Tabi Olduğu Zamanaşımı ve Bunun Garanti Taahhütleriyle İlişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, (Basım Yılı: 2015) Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan  (3389-3448).

Ullreich, Stefan Mathias :  Der persönliche Geltungsbereich des europäischen Verbrauchervertragsrechts und dessen Ausgestaltung in der österreichischen Rechtsordnung, Wien 2011, Diss.

Ulukapı, Ömer                 :  Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Çerçevesinde Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (Tüketici Mahkemeleri), Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi- Prof. Dr. Şakir Berki’ye Armağan, 1996, S. 1-2, s. 77-101, (Tüketici Mahkemeleri).

Ulukapı, Ömer                 :  Medeni Usul Hukukunda Derdestlik ve Sonuçları, Yargıtay Dergisi, 1995, C. 21, S.4, s. 395-445, (Derdestlik).

Ulusal, Metin                      : Açıklamalı İçtihatlı Tüketici Hukuku, Ankara 2016.

Ulusan, İlhan                    :  Genel İşlem Şartlarında ve Özellikle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda Haksız Şartlara İlişkin İçerik Denetimi,          s. 40 (www.iku.edu.tr).

Umar, Bilge/

Yılmaz, Ejder                   :  İsbat Yükü, İstanbul 1980.

Umar, Bilge                         : Hususi Hukukta Karineler, Sabri Şakir Ansay Armağanı, Ankara 1964, s. 181-195 (Karineler).

Uzunallı, Sevilay              :  Genel İşlem Şartlarının Haksız Rekabet Hükümleriyle Denetlenmesi, İÜHFM C.LXXI, S.2, 2013, s. 383-420.

Üstündağ, Saim                : İddia ve Müdafaanın Değiştirilmesi Yasağı, İstanbul 1967, (İddia Değiştirilmesi).

Üstündağ, Saim                : Medeni Yargılama Hukuku, Cilt I-II, İstanbul 2000, (Medeni Yargılama).

Walder-Bohner,

Hans Ulrich                      :  Zivilprozessrecht nach den Gesetzen des Bundes und des Kantons Zürich unter Berüksichtigung anderer Zivilprozessordnung, Zürich 1983.

Walther, Fridolin             :  Berner Kommentar Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band I, Schweizerische Zivilprozessordnung, Bern 2012.

Van Husen,

Magister Norbert             :  Gerichtsstand in Verbraucherangelegenheiten im Österreichischen und Europӓischen Zivilprozessrecht, Diss. Wien 2009.

Yavaş Murat                    : Medeni Usul Hukukunda Temyiz, Ankara 2015.

Yenice, Özge                     :  Tüzel Kişilerin Tüketici Niteliği, Legal Hukuk Dergisi, C.13, S. 156, Yıl 2015,              s. 71-86.

Yeşilova Aras, Ecehan/

Yeşilova, Bilgehan           : Sı̇gortacılık Tahkı̇mı̇-Sı̇gorta Tahkı̇m Usulü ve Ayırdedı̇cı̇ Özellı̇klerı̇ (Sigortacılık Kanunu m.30), Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Özel S. 8, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, İzmir 2013,            s. 275-379.

Yeşilova, Bilgehan           : 6502 Sayılı (Yeni) Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Tüketici Uyuşmazlıklarının Çözümü Usulü ve Yargılama Kuralları, Terazi Hukuk Dergisi, Özel Sayı Kasım 2014, s.107-140.

Yıldırım, Mehmet Kamil   : Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, İstanbul 1990.

Yıldırım, M. Kamil          :  Hukuk Devletinin Gereği: İstinaf, İstanbul 2000, (İstinaf).

Yılmaz, Ejder                   :  Hukuk Sözlüğü, Ankara 2001, (Sözlük).

Yılmaz, Ejder                   :  (Medeni Yargılama Hukukunda) Islah, Ankara 2011, (Islah).

Yılmaz, Ejder                   :  Olağanüstü Temyiz Kanun Yararına Boz­ma Yazılı Emirle Bozma, Ankara 2003, (Olağanüstü Temyiz).

Yılmaz, Ejder                   : Ticari Defterlerin Delil Olması (HMK m.222) ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Bu Konuda Getirdiği Yenilikler, Bankacılar Dergisi, Özel Sayı, 2013,            s. 28-41, (Ticari Defterler).

Yılmaz, Ejder                   :  Hukuk Muhakemeleri Kanun Şerhi, C. 3, Ankara 2017, (HMK Şerhi).

Yılmaz, Ejder/

Yardım, Ertan                 :  Milli Şerh, İstanbul 2016.

Zeiss, Walter/

Schreiber, Klaus              : Zivilprozessrecht, Tübingen 2003.

Zeiss, Walter/

Schreiber, Klaus              :  Zivilprozessrecht, Tübinden 2014, (2014).

Zevkliler, Aydın/

Özel, Çağlar                     :  Tüketicinin Korunması Hukuku, Ankara 2016.