ISBN: 9786050521924
| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Serkan Demirtaş |
| Baskı Tarihi | 2025/05 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 372 |
Dr. Serkan Demirtaş
ÖZET
Türk Hukukunda kısmi süreli çalışma 4857 sayılı İş Kanunu’nda; işçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumundaki çalışma olarak tanımlanmıştır. Türkiye’de sosyal sigortalar ve sağlık sigortasına ilişkin temel düzenleme 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, işsizlik sigortasına ilişkin temel düzenleme ise 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’dur. Kısmi süreli çalışanlar da tam süreli çalışanlar gibi 5510 ve 4447 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Çalışmanın amacı, kısmi süreli çalışanların genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasından yararlanmalarını incelemektir. Bu doğrultuda bilimsel kaynaklar, yargı kararları, öğreti görüşleri ve ilgili mevzuat incelenmiş ve her iki sigorta koluna ilişkin olarak gerçekleştirilen uygulamalardan yararlanılmıştır. Çalışma sonucunda, kısmi süreli çalışanların her iki Kanun kapsamında sunulan haklardan yararlanma konusunda birtakım zorluklar yaşadıkları tespit edilmiştir.
Kısmi süreli çalışanların genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasından yararlanmadaki yaşadıkları zorluğun temel nedeni her iki Kanun’un tam süreli çalışma esas alınarak hazırlanmasıdır. Genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası kapsamında sunulan haklardan yararlanmak için genel olarak sigortalıların belirli bir prim gün sayısına sahip olmaları gerekmektedir. Oysa, kısmi süreli çalışanların sigorta prim günleri tam süreli çalışanlardan farklı olarak saatlik hesaba göre yapıldığı için her iki sigorta edimlerinden yararlanmak için gerekli prim günleri çoğu zaman yeterli olmamaktadır.
Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanun’da bazı kısmi süreli çalışanların sigortalılıkları özel olarak düzenlenmiştir. Bu çalışanların sigortalılıkları genel olarak hizmet sözleşmesi ile çalışan kısmi süreli çalışanlara ilişkin düzenlemelerden birtakım farklılıklar göstermektedir. Söz konusu düzenlemeler nedeniyle bazı kısmi süreli çalışanlar genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasından ancak sigorta primlerini kendileri ödeyerek yararlanabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sosyal Güvenlik, Kısmi Süreli Çalışma, Genel Sağlık Sigortası, İşsizlik Sigortası.
ÖNSÖZ
Türk Hukukunda kısmi süreli çalışanlar tam süreli çalışanlar gibi genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası kapsamındadırlar. Ancak kısmi süreli çalışanların bu iki sigorta kolundan yararlanmaları tam süreli çalışanlar kadar kolay olmamaktadır. Bu durumun temel nedeni her iki sigorta kolunun tam süreli çalışma esas alınarak hazırlanmasıdır. Genel olarak genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası kapsamında sunulan haklardan yararlanmak için sigortalıların belirli bir prim gününe sahip olması gerekmektedir. Ancak kısmi süreli çalışanların prim gün sayısı hesabı tam süreli çalışanlardan farklı olarak saatlik hesaba göre yapılmaktadır. Bu durum kısmi süreli çalışanların genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasından yararlanmak için gerekli olan prim gün sayısının daha zor tamamlanmasına neden olmaktadır.
Diğer yandan sosyal güvenlik mevzuatında, bazı kısmi süreli çalışanların sigortalılıkları özel olarak düzenlenmiştir. Mevzuattaki özel düzenlemeler nedeniyle sigortası özel olarak düzenlenmiş kısmi süreli çalışanların genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasından yararlanabilmeleri için prim gün şartı haricinde başka birtakım şartları da sağlaması gerekmektedir. Bu şartlar da kısmi süreli çalışanların her iki sigorta kolu kapsamında sunulan haklardan yararlanmasını zorlaştırmaktadır.
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim dalında doktora tezi olarak hazırlamış olduğum bu çalışmada, kısmi süreli çalışanların genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortasından yararlanmaları konusu detaylı bir şekilde incelenmiş, mevzuatta ve uygulamada yaşanan sorunlara değinilmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur.
Bu itibarla, eğitim süresi boyunca destek ve yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Prof. Dr. Hakan KESER’e, tezin hazırlanma sürecindeki katkıları için Prof. Dr. Coşkun SARAÇ’a ve Prof. Dr. Yılmaz GÖKŞEN’e, tez savunma sınavındaki katkıları için Prof. Dr. Serkan ODAMAN’a ve Prof. Dr. Hatice EROL’a; her zaman yanımda olan aileme ve çalışmanın yayımlanması aşamasında gösterdikleri ilgi için Muharrem Başer, Yetkin Yayınevine teşekkürlerimi sunarım.
Çalışmanın okuyuculara faydalı olması dileğiyle…
Dr. Serkan DEMİRTAŞ
Nisan 2025, Aydın
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA, SAĞLIK VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI, İŞSİZLİK VE İŞSİZLİK SİGORTASI KAVRAMLARI
1. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA KAVRAMI ................................... 20
1.1.1. Kısmi Süreli Çalışmanın Tanımı .................................... 20
1.1.2. Kısmi Süreli Çalışmanın Unsurları ................................ 37
1.1.2.1. Çalışma Süresinin Kısalığı ................................................. 37
1.1.2.2. Çalışmanın Sürekli ve Düzenli Olması .............................. 40
1.1.2.3. Çalışmanın Serbest İradeye Dayanması ............................. 41
1.1.3. Kısmi Süreli Çalışmanın Türleri .................................... 43
1.1.3.1. Klasik Kısmi Süreli Çalışma .............................................. 43
1.1.3.2. Esnek Kısmi Süreli Çalışma ............................................... 44
1.1.3.2.1. Çağrı Üzerine Çalışma ..................................... 45
1.1.3.2.2. İş Paylaşımı ...................................................... 51
1.1.3.2.3. Kayan İş Süresi ................................................ 53
1.1.3.2.4. Başka (Yan) İşte Çalışma ................................. 55
1.2. SAĞLIK VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KAVRAMI ... 57
1.2.1. Sağlık Kavramı ................................................................. 57
1.2.1.1. Sağlık ve Sağlık Hakkının Tanımı ..................................... 57
1.2.1.2. Sağlık Hizmetlerinin Tanımı .............................................. 59
1.2.1.3. Sağlık Hizmetlerinin Özellikleri ........................................ 60
1.2.1.4. Sağlık Hizmetlerinin Sınıflandırılması ............................... 63
1.2.1.5. Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ....................................... 66
1.2.2. Genel Sağlık Sigortası Kavramı ...................................... 68
1.2.2.1. Genel Sağlık Sigortasının Tanımı ...................................... 68
1.2.2.2. Genel Sağlık Sigortasının Özellikleri ................................. 71
1.2.2.3. Genel Sağlık Sigortasının Kapsamı .................................... 74
1.2.2.4. Genel Sağlık Sigortasının Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ....................................................................................... 84
1.2.2.5. Genel Sağlık Sigortası Primi .............................................. 90
1.3. İŞSİZLİK VE İŞSİZLİK SİGORTASI KAVRAMI .............. 93
1.3.1. İşsizlik Kavramı ................................................................ 93
1.3.1.1. İşsizliğin Tanımı ................................................................. 93
1.3.1.2. İşsizliğin Türleri ve Nedenleri ............................................ 95
1.3.1.3. İşsizliğin Boyutları 103
1.3.2. İşsizlik Sigortası Kavramı .............................................. 106
1.3.2.1. İşsizlik Sigortasının Tanımı ............................................. 106
1.3.2.2. İşsizlik Sigortasının Özellikleri ........................................ 109
1.3.2.3. İşsizlik Sigortasının Kapsamı ........................................... 112
1.3.2.4. İşsizlik Sigortasının Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ............................................................................ 118
1.3.2.5. İşsizlik Sigortası Primi ..................................................... 120
İKİNCİ BÖLÜM KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN GENEL SAĞLIK SİGORTASINDAN YARARLANMALARI
2.1. 5510 SAYILI KANUN’DA SİGORTALILIKLARI GENEL OLARAK DÜZENLENMİŞ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN GENEL SAĞLIK SİGORTASINDAN YARARLANMALARI ............................................................ 123
2.1.1. Genel Olarak ................................................................... 123
2.1.2. Kısmi Süreli Çalışanların Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma Koşulları ........................................................ 125
2.1.3. Kısmi Süreli Çalışanların Genel Sağlık Sigortalılığının Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ................................ 137
2.1.4. Kısmi Süreli Çalışanların Genel Sağlık Sigortası Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı .................................................................................... 138
11
2.1.5. Kısmi Süreli Çalışanların Genel Sağlık Sigortasından YararlanmaŞekilleri ........................................................... 153
2.1.5.1. Kısmi Süreli Çalışanların Sosyal Sigorta Kapsamında Çalıştıkları Dönemde Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ........................................................................ 154
2.1.5.2. Kısmi Süreli Çalışanların Sosyal Sigorta Kapsamındaki Çalışmaları Sona Erdikten Sonra Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ........................................................................ 164
2.1.5.3. Kısmi Süreli Çalışanların Eksik Prim Günlerini Otuz Güne Tamamlayarak Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ... 170
2.1.5.3.1. İsteğe Bağlı Sigortalılık ................................. 171
2.1.5.3.2. Hizmet Borçlanması ....................................... 177
2.2. 5510 SAYILI KANUN’DA SİGORTALILIKLARI ÖZEL OLARAK DÜZENLENMİŞ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN GENEL SAĞLIK SİGORTASINDAN YARARLANMALARI ............................................................ 181
2.2.1. Genel Olarak ................................................................... 181
2.2.2. Üniversitelerde Kısmi Süreli Çalışan Öğrencilerin Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ............................... 182
2.2.2.1. Genel Olarak .................................................................... 182
2.2.2.2. Kapsama İlişkin Koşullar ................................................. 183
2.2.2.3. Sigortalılığın Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ........ 184
2.2.2.4. Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı ....................................................................................... 186
2.2.2.5. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma .......................... 188
2.2.3. Usta Öğreticiler ve Kamu Kurumlarında Ücretli Ders Verenlerin Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları 190
2.2.3.1. Genel Olarak .................................................................... 190
2.2.3.2. Kapsama İlişkin Koşullar ................................................. 191
2.2.3.3. Sigortalılığın Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ........ 192
2.2.3.4. Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı ....................................................................................... 193
12
2.2.3.5. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma .......................... 197
2.2.4. Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışanların Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ................................................................... 199
2.2.4.1. Genel Olarak .................................................................... 199
2.2.4.2. Kapsama İlişkin Koşullar ................................................. 200
2.2.4.3. Sigortalılığın Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ........ 202
2.2.4.4. Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı ....................................................................................... 203
2.2.4.5. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma .......................... 205
2.2.5. Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışan Sanatçıların Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ............................... 207
2.2.5.1. Genel Olarak 207
2.2.5.2 Kapsama İlişkin Koşullar .................................................. 208
2.2.5.3. Sigortalılığın Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ........ 210
2.2.5.4. Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı ....................................................................................... 211
2.2.5.5. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma .......................... 213
2.2.6. Ev Hizmetlerinde Çalışanların Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları .......................................... 214
2.2.6.1. Genel Olarak .................................................................... 214
2.2.6.2. Ay İçerisinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalışanların Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ................................................. 218
2.2.6.2.1. Kapsama İlişkin Koşullar ............................... 218
2.2.6.2.2. Sigortalılığın Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ....................................................................... 219
2.2.6.2.3. Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı .............................................. 220
2.2.6.2.4. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma ........ 222
2.2.6.3. Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışanların Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaları ................................................. 224
2.2.6.3.1. Kapsama İlişkin Koşullar ............................... 224
2.2.6.3.2. Sigortalılığın Başlangıcı, Bildirimi ve Sona Ermesi ....................................................................... 224
2.2.6.3.3. Prim Ödeme Gün Sayısı, Prime Esas Kazanç Miktarı ve Prim Oranı .............................................. 226
2.2.6.3.4. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma ........ 227
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMALARI
3.1. 5510 SAYILI KANUN’DA SİGORTALILIKLARI GENEL OLARAK DÜZENLENMİŞ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN İŞSİZLİK SİGORTASI KAPSAMINDA SUNULAN İŞSİZLİK ÖDENEĞİNDEN YARARLAMALARI ............................................................... 230
3.1.1. Genel Olarak ................................................................... 230
3.1.2. Ödenekten Yararlanma Koşulları ................................ 231
3.1.3. Ödeneğin Miktarı, Süresi ve Zamanı ........................... 237
3.1.4. Ödeneğin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması ......... 239
3.2. 5510 SAYILI KANUN’DA SİGORTALILIKLARI GENEL OLARAK DÜZENLENMİŞ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN İŞSİZLİK SİGORTASI FONUNDAN SAĞLANAN DİĞER ÖDENEKLERDEN YARALANMALARI ............................................................... 241
3.2.1. Genel Olarak ................................................................... 241
3.2.2. Kısmi Süreli Çalışanların Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları ................................................................... 241
3.2.2.1. Genel Olarak .................................................................... 241
3.2.2.2. Ödenekten Yararlanma Koşulları ..................................... 243
3.2.2.3. Ödeneğin Miktarı, Süresi ve Zamanı ............................... 247
3.2.2.4. Ödeneğin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması ............. 251
14
3.2.3. Kısmi Süreli Çalışanların Yarım Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları ................................................................... 252
3.2.3.1. Genel Olarak .................................................................... 252
3.2.3.2. Ödenekten Yararlanma Koşulları ..................................... 257
3.2.3.3. Ödeneğin Miktarı, Süresi ve Zamanı ............................... 260
3.2.3.4. Ödeneğin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması ............. 265
3.2.4. Kısmi Süreli Çalışanların Ücret Garanti Fonundan Yararlanmaları ................................................................... 266
3.2.4.1. Genel Olarak .................................................................... 266
3.2.4.2. Ödemeden Yararlanma Koşulları ..................................... 268
3.2.4.3. Ödemenin Miktarı, Süresi ve Zamanı .............................. 272
3.2.4.4. Ödemenin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması ............ 275
3.3. 5510 SAYILI KANUN’DA SİGORTALILIKLARI ÖZEL OLARAK DÜZENLENMİŞ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN İŞSİZLİK SİGORTASI KAPSAMINDA SUNULAN İŞSİZLİK ÖDENEĞİNDEN YARARLAMALARI ............................................................... 276
3.3.1. Genel Olarak ................................................................... 276
3.3.2. Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışanların İşsizlik Ödeneğinden Yararlanmaları ................................................................... 276
3.3.2.1. Genel Olarak .................................................................... 276
3.3.2.2. Ödenekten Yararlanma Koşulları ..................................... 277
3.3.2.3. Ödeneğin Miktarı, Süresi ve Zamanı ............................... 279
3.3.2.4. Ödeneğin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması ............. 282
3.3.3. Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışan Sanatçıların İşsizlik Ödeneğinden Yararlanmaları............................................ 283
3.3.3.1. Genel Olarak .................................................................... 283
3.3.3.2. Ödenekten Yararlanma Koşulları ..................................... 284
3.3.3.3. Ödeneğin Miktarı, Süresi ve Zamanı ............................... 287
3.3.3.4. Ödeneğin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması ............. 289
3.3.4. Ev Hizmetlerinde Ay İçerisinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalışanların İşsizlik Ödeneğinden Yararlanmaları ........ 291
3.3.4.1. Genel Olarak .................................................................... 291
3.3.4.2. Ödenekten Yararlanma Koşulları ..................................... 292
3.3.4.3. Ödeneğin Miktarı, Süresi ve Zamanı ............................... 294
3.3.4.4. Ödeneğin Kesilmesi, Durması ve Geri Alınması .............. 297
3.4. 5510 SAYILI KANUN’DA SİGORTALILIKLARI ÖZEL OLARAK DÜZENLENMİŞ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN İŞSİZLİK SİGORTASI FONUNDAN SAĞLANAN DİĞER ÖDENEKLERDEN YARALANMALARI ............................................................... 298
3.4.1. Genel Olarak ................................................................... 298
3.4.2. Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışanların İşsizlik Sigortası Fonundan Sağlanan Diğer Ödeneklerden Yararlanmaları ............... 299
3.4.2.1. Genel Olarak .................................................................... 299
3.4.2.2. Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları ..................... 300
3.4.2.3. Yarım Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları .................. 305
3.4.2.4. Ücret Garanti Fonundan Yararlanmaları .......................... 308
3.4.3. Ay İçerisinde 10 Günden Az Çalışan Sanatçıların İşsizlik Sigortası Fonundan Sağlanan Diğer Ödeneklerden Yararlanmaları ................................................................... 312
3.4.3.1. Genel Olarak .................................................................... 312
3.4.3.2. Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları ..................... 313
3.4.3.3. Yarım Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları .................. 318
3.4.3.4. Ücret Garanti Fonundan Yararlanmaları .......................... 322
3.4.4. Ev Hizmetlerinde Ay İçerisinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalışanların İşsizlik Sigortası Fonundan Sağlanan Diğer Ödeneklerden Yararlanmaları .......................................... 325
3.4.4.1. Genel Olarak .................................................................... 325
3.4.4.2. Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları ..................... 326
3.4.4.3. Yarım Çalışma Ödeneğinden Yararlanmaları .................. 331
3.4.4.4. Ücret Garanti Fonundan Yararlanmaları .......................... 336
SONUÇ ............................................................................................ 339
KAYNAKÇA….…………………………………………….…….344
Copyright 1985 - 2025 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
