Türk Hukukunda Teminat Senetleri

Türk Hukukunda Teminat Senetleri

Zehra İlgün MAĞDEN ÇAMLI

2020/02 1. Baskı, 203 Sayfa

ISBN 978-605-300-971-9

“Türk Hukukunda Teminat Senetleri” isimli çalışma Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı kapsamında Doç. Dr. Ozan CAN danışmalığında hazırlanmış, 12.02.2019 tarihinde Prof. Dr. Mehmet ÖZDAMAR, Doç. Dr. Ozan CAN ve Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Çelebi CAN’dan oluşan jüri tarafından oybirliği ile başarılı bulunmuştur. Jüri üyelerinin önerileri dikkate alınarak, çalışmada, maddi ve şekli açıdan çeşitli değişiklikler yapılmış, içeriğinin daha iyi yansıtılması için çalışmanın başlığına (Teminat Amacıyla Düzenlenene Kambiyo Senetleri) ibaresi eklenmiştir. Çalışmanın basılı olarak yayınlanma hazırlığına tez savunmasından itibaren yaklaşık bir yıl sonra başlanabildiğinden bu aralıkta yayınlanan kaynaklar güncellenmiş ve yeni Yargıtay kararları eklenmiştir.

Çalışmada “teminat senetleri” olarak andığımız “teminat amacıyla düzenlenen kambiyo senetleri” uygulamada oldukça fazla uyuşmazlığa konu olmaktadır. Amacımız da haklarında özel bir kanuni düzenleme bulunmayan söz konusu senetleri ayrıntılı olarak incelemek ve bu senetlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümüyle ilgili öneriler sunmaktır. Bu yapılırken konuyla ilgili Yargıtay kararları özenle taranmış, görüşümüzle aynı doğrultuda veya aksi yöndeki pek çok karara atıfta bulunulmuştur. Konu, icra ve usul hukukuyla olan yakın bağlantısı nedeniyle bu kapsamda da ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Türk Hukukunda Teminat Senetlerini (Teminat Amacıyla Düzenlenen Kambiyo Senetleri) tez konusu olarak seçtiğimizde konuyla ilgili basılı monografik bir inceleme veya tez bulunmamaktaydı. Ancak tezin hazırlanma, savunulma ve basılı bir eser olarak yayınlanma sürecinde konuyla ilgili iki yüksek lisans tezi savunulmuş ve bunlar basılı bir eser olarak yayınlanmıştır. Uygulamada sıkça rastlanan teminat senetleriyle ilgili akademik yayınların ortaya konulması sevindiricidir. Bu çalışmada da, söz konusu kaynaklardan da yararlanarak, teminat amacıyla düzenlenen kambiyo senetleri özgün bir şekilde incelenmiştir. Eserin yayınlanan diğer eserler gibi öğretiye zenginlik katmasını diliyoruz.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR 17

GİRİŞ 19

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMİNAT SENETLERİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER

I TEMİNAT TERİMİ21

A Ayni Teminatlar 22

B Şahsi Teminatlar 22

C Kambiyo Senedi Düzenlenmesi Yoluyla Yaratılan Teminatlar 24

II "TEMİNAT SENEDİ"NE İLİŞKİN TERİM SORUNU 27

A "Teminat Senedi"nin Öğretideki Anlamı  27

B "Teminat Senedi"nin Yargıtay Uygulamasındaki Anlamı 29

C Bizim Görüşümüz ve Tercihimiz  32

III SENET VE TEMİNAT ALTINA ALINAN ALACAK ARASINDAKİ İLİŞKİ 33

IV TEMİNAT SENETLERİNİN UNSURLARI 37

A Henüz Doğmamış Bir Temel Alacak  37

B İnançlı İşleme İlişkin Unsurlar  38

1 Genel Olarak İnançlı İşlemler ve Teminat Senedi 38

2 Kazandırıcı İşlem (Teminat Konusu Riskin Gerçekleşme

Olasılığına Karşı Bir Kambiyo Senedi Düzenlenmesi) 40

3 İnanç Anlaşması 40

V TEMİNAT SENEDİ DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN İNANÇLI İŞLEMDE

TARAFLARIN BORÇLARI 41

A İnananın (Keşideci Borçlunun) Borçları  41

12 İçindekiler

B İnanılanın (Lehtar Alacaklının) Borçları 42

VI TEMİNAT SENETLERİNİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ 43

A Keşidecinin Borcunun Paradan Başka Bir Edim Olduğu Durumlarda

Düzenlenen Senetler  47

B Teminat Amacıyla Verildiği Özel Olarak Kararlaştırılmak Koşuluyla,

Keşidecinin Borcunun Para Edimi Olduğu Durumlarda Düzenlenen

Senetler 49

C Keşidecinin Temel Edimini Yerine Getirirken Veya Sözleşme

Konusundan Faydalanırken Lehtara Vereceği Olası Zararların

Tazmininin Teminatı Olarak Düzenlenen Senetler  51

D Doğmamış Cezai Şart Borcu Karşılığında Düzenlenen Senetler  53

VII TEMİNAT SENETLERİNİN BENZER HUKUKİ İŞLEMLERDEN FARKI 54

A Rehin Cirosundan Farkı 54

B Gizli Rehin Cirosundan Farkı  57

C İnançlı Temlik Cirosundan Farkı 59

D Teminat (Garanti) Cirosundan Farkı  60

İKİNCİ BÖLÜM

TEMİNAT SENETLERİNİN OLUŞTURULMASI,

TEMİNAT SENETLERİ AÇISINDAN SOYUTLUK İLKESİ,

BEDELSİZLİK VE DEF’İLER

I TEMİNAT SENETLERİNİN OLUŞTURULMA ŞEKLİ 63

A Senede Teminat Kaydı Konulmak Suretiyle Oluşturulan Teminat

Senetleri 63

1 Genel Olarak İsteğe Bağlı Kayıtlar  63

2 Kambiyo Senetlerinde Teminat Kaydı  65

a Kaydın Yalnız Senette Bulunması 66

b Senetteki Kayıtla Birlikte Sözleşmede Teminat Senedine Atıf

Yapılması  74

B Senede Teminat Kaydı Konulmadan Oluşturulan Teminat Senetleri 75

1 Teminat Senediyle Bağlantısı İspatlanan Yazılı Bir Sözleşmenin

Bulunması Durumunda  75

2 Teminat Senediyle Bağlantısı İspatlanan Yazılı Bir Sözleşmenin

Bulunmaması Durumunda  81

İçindekiler 13

II TEMİNAT SENETLERİ AÇISINDAN SOYUTLUK İLKESİ 84

A İspat Soyutluğu (Biçimsel Soyutluk)  84

B Maddi Soyutluk  85

III TEMİNAT SENETLERİ AÇISINDAN BEDELSİZLİK 87

A Bedelsizlik Terimi  87

B Bedelsiz Senetlerin Sınıflandırması  88

1 Tarafların Bedelsizlik Konusunda Anlaşmamış Olduğu Senetler  89

a Baştan İtibaren Bedelsiz Olan Senetler 89

b Sonradan Bedelsiz Kalan Senetler  90

c Geçici Süre ile Bedelsiz Kalan Senetler  90

2 Tarafların Bedelsizlik Konusunda Anlaşmış Olduğu Senetler  92

a Borçlu Yararına Düzenlenenler  92

b Alacaklı Yararına Düzenlenenler  92

C Teminat Senetlerinin Bedelsiz Kaldığı Durumlar 93

1 Teminat Konusu Riskin Gerçekleşmediği Durumlar  93

2 Teminat Konusu Riskin Gerçekleştiği Ancak Teminat Altına Alınan

Borcun Sona Erdiği Durumlar  94

IV TEMİNAT SENETLERİ AÇISINDAN DEF’İLER 95

A Genel Olarak Kambiyo Senetlerinde Def’iler  95

1 Senet Metninden Anlaşılan Def’iler  97

2 Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Def’iler  98

3 Şahsi Def’iler 102

B Teminat Senetlerinde Def’iler 105

1 Genel Olarak 105

2 Teminat Senetlerinde Teminata İlişkin Def’iler  106

a Teminat Amacıyla Düzenlenme İddiasının Def’i

Sınıflandırması İçindeki Yeri 106

b Teminat Kaydının Def’i Sınıflandırması İçindeki Yeri  110

aa Mücerret Teminat Kaydı Bakımından  110

bb Asıl Borç İlişkisine Atıf Yapan Teminat Kaydı ve Şartlı

Teminat Kaydı Bakımından  114

14 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İCRA, MEDENİ YARGILAMA, İŞ VE TÜKETİCİ HUKUKUNDA

TEMİNAT SENETLERİ

I TEMİNAT SENETLERİNİN İCRA TAKİBİNE KONU OLMASI 117

A Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolunun Genel Özellikleri 117

B Teminat Amacıyla Düzenlenen Senetler Özelinde Keşideci Borçlunun

İcra Takibine Karşı Savunma Yolları  122

1 Keşideci Borçlunun Kambiyo Hukuku Bakımından Şikayeti  122

2 Keşideci Borçlunun Borca İtirazı 124

a Genel Olarak 124

b Senedin Teminat Senedi Olduğunun; Ancak Senet Nedeniyle

Kısmen veya Tamamen Borçlu Bulunulmadığının İspatı 126

c Üçüncü Kişinin Bilerek Borçlunun Zararına Hareket Ettiğinin

İspatı 137

II TEMİNAT SENETLERİNİN MENFİ TESPİT DAVASINA KONU OLMASI139

A Kambiyo Senetlerinin Bedelsizliğine Dayalı Menfi Tespit Davalarının

Genel Özellikleri 139

1 Genel Olarak  139

2 Hukuki Yarar Koşulu  140

3 Davacı ve Davalı  142

4 Görevli ve Yetkili Mahkeme  142

5 İspat Yükü 145

6 Dayanılabilecek Deliller 146

7 Dava Sonunda Verilen Hükmün Sonuçları 147

B Teminat Senetlerinin Bedelsizliğine Dayalı Menfi Tespit Davalarında

İspat  149

1 Senedin Teminat Senedi Olduğunun veya Borcun Sona Erdiğinin

İspatı 149

a İspat Yükü ve Senetteki Mücerret Teminat Kaydının İspat

Yüküne Etkisi  149

b Dayanılabilecek Deliller  155

2 Teminat Konusu Riskin Gerçekleşip Gerçekleşmediğinin ve

Oluşan Zarar Miktarının İspatı 162

İçindekiler 15

a İspat Yükü  162

b Dayanılabilecek Deliller  167

3 Üçüncü Kişinin Bilerek Borçlunun Zararına Hareket Ettiğinin

İspatı 168

III TEMİNAT SENETLERİNE İLİŞKİN CEZA MAHKEMESİ KARARLARININ

HUKUK YARGILAMASINA ETKİSİ  169

IV İŞ HUKUKUNDA TEMİNAT SENETLERİ 171

V TÜKETİCİ HUKUKUNDA TEMİNAT SENETLERİ 180

SONUÇ  187

KAYNAKÇA  195