Türk İdare Hukuku Dersleri Cilt 1

ÖNSÖZ ..................................................................................................................................5

İÇİNDEKİLER..........................................................................................................................9

TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ.................................................................................................28

KISALTMALAR CETVELİ .......................................................................................................29

GİRİŞ

İDARE HUKUKU VE İDARE KAVRAMLARININ TANITIMI

I. İDARE HUKUKU KAVRAMI............................................................................................31

II. İDARE KAVRAMI...........................................................................................................36

A. ORGANİK ANLAMDA İDARE..................................................................................37

B. FONKSİYONEL (İŞLEVSEL- GÖREVSEL) ANLAMDA İDARE......................................39

1. İDARÎ FONKSİYON..........................................................................................41

2. DEMOKRATİK İDARE VE YÖNETİMDE DEMOKRASİ .......................................42

3. HUKUK DEVLETİ VE İDARE.............................................................................46

4. İDARÎ REJİM...................................................................................................50

5. İDARENİN UNSURLARI...................................................................................52

BİRİNCİ BÖLÜM

İDARE TEŞKİLATI

I. TÜRK İDARE TEŞKİLATINA HÂKİM OLAN GENEL İLKELER ..............................................53

A. İDARENİN KANUNÎLİĞİ İLKESİ ...............................................................................53

B. MERKEZDEN YÖNETİM (İDARÎ MERKEZİYET) İLKESİ .............................................55

1. Merkezden Yönetimin Faydaları ...................................................................56

2. Merkezden Yönetimin Sakıncaları.................................................................56

3. Merkezden Yönetimin Sakıncalarına Karşı Bir Önlem: Yetki Genişliği...........57

C. YERİNDEN YÖNETİM İLKESİ ..................................................................................58

1. Yerinden Yönetim İlkesinin Uygulanış Biçimleri ............................................59

a. Yer Yönünden Yerinden Yönetim ...........................................................59

b. Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim.....................................................60

2. Yerinden Yönetimin Faydaları .......................................................................60

3. Yerinden Yönetimin Sakıncaları ....................................................................60

D. İDARENİN KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİNDEN OLUŞMASI İLKESİ ...............................61

1. Tüzel Kişilik Kavramı......................................................................................61

10 İçindekiler

2. Kamu Tüzel Kişiliği.........................................................................................62

3. Kurulması ve Kaldırılması ..............................................................................62

4. Yetenek ve Organları.....................................................................................64

5. Uğraş Konusu ve Alanı...................................................................................67

6. İdare Tüzel Kişileri .........................................................................................67

E. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ .............................................................................68

1. Hiyerarşi ve Kanunsuz Emir...........................................................................70

a. Hiyerarşi .................................................................................................70

b. Kanunsuz Emir........................................................................................72

2. İdarî Vesâyet .................................................................................................74

a. İdarî Vesâyet Kavramı ............................................................................74

b. İdarî Vesâyetle Hiyerarşinin Karşılaştırılması .........................................79

II. İDARENİN TEŞKİLATLANMA BİÇİMLERİ (KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİNİN TÜRLERİ)..........82

A. DEVLET İDARESİ (GENEL İDARE / MERKEZÎ İDARE)...............................................82

1. Başkent Teşkilatı............................................................................................83

a. Başkentteki İcracı Birim: Cumhurbaşkanlığı...........................................83

(1) Genel Olarak Cumhurbaşkanlığı......................................................83

(1.1.) Cumhurbaşkanının İdarî Görevleri .......................................85

(1.2.) Cumhurbaşkanının Kararnameleri İmzalama Yetkisi............85

(1.3.) Cumhurbaşkanının Sorumluluk Hâli .....................................88

(1.3.1.) Cumhurbaşkanının Siyâsî Sorumluluğu ...................89

(1.3.2.) Cumhurbaşkanının Cezâi Sorumluluğu....................90

(1.3.3.) Cumhurbaşkanının Hukukî Sorumluluğu .................91

(1.4.) Cumhurbaşkanlığı Örgütü.....................................................91

(1.4.1.) Cumhurbaşkanlığı Makamı......................................92

(1.4.2.) Cumhurbaşkanlığı İdarî İşler Başkanlığı ...................93

(1.4.3.) Cumhurbaşkanı Yardımcıları....................................94

(1.4.4.) Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ........................96

(1.4.5.) Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar .......97

(1.4.6.) Cumhurbaşkanlığı Ofisleri .......................................97

(1.4.7.) Bakanlıklar...............................................................98

(1) Bakanlar ve Bakanlıklar ...................................................................98

(1.1.) Bakanlık Teşkilatı ................................................................100

(1.1.1.) Bakanlar.................................................................100

(1.1.2.) Bakan Yardımcıları.................................................101

(1.1.3.) Bakan Müşavirliği ..................................................101

İçindekiler 11

(1.1.4.) Bakanlık Merkez, Taşra ve Yurtdışı Teşkilatı..........102

(1.1.5.) Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ..............103

b. Başkentteki Yardımcı Kuruluşlar ..........................................................104

(1) Ortak Yanları .................................................................................104

(2) Türleri............................................................................................105

(2.1.) Millî Güvenlik Kurulu ..........................................................105

(2.1.1.) Millî Güvenlik Kurulunun Görevleri .......................106

(2.1.2.) Millî Güvenlik Kurulunun Çalışma Biçimi...............106

(2.1.3.) Millî Güvenlik Kurulunun Yapısı.............................107

(2.2.) Danıştay..............................................................................107

(2.2.1.) Danıştay’ın İdarî Görevleri.....................................107

(2.2.1.1.) Danışma Görevleri ................................107

(2.2.1.2.) İnceleme Görevleri ...............................108

(2.2.1.3.) Diğer İdarî (Yardımcı Kuruluş)

Görevleri ...............................................108

(2.2.2.) Danıştay’ın Yardımcı Kuruluş Görevini Yapan

Daire ve Kurulları..................................................109

(2.2.2.1.) İdarî Daireler.........................................109

(2.2.2.2.) İdarî İşler Kurulu....................................110

(2.2.2.3.) Danıştay Genel Kurulu ..........................111

(2.2.3.) Danıştay’ın Çalışma Yöntemi.................................111

(2.3.) Sayıştay ..............................................................................112

(2.3.1.) Sayıştay’ın İdarî Görevleri......................................113

(2.3.1.1.) Denetim Raporu Hazırlayıp

Sunmak .................................................114

(2.3.1.2.) Genel Uygunluk Bildirimi Yapmak.........115

(2.3.1.3.) Görüş Bildirmek ....................................115

(2.3.1.4.) Diğer İdarî Görevler ..............................115

(2.3.2.) Sayıştay’ın Örgüt Yapısı .........................................115

(2.3.3.) Sayıştay Görevlileri................................................116

(2.3.4.) Sayıştay’ın Çalışma Yöntemi..................................116

(2.4.) Devlet Denetleme Kurulu (DDK).........................................117

(2.4.1.) DDK’nın Yapısı ve İşleyişi .......................................117

(2.4.2.) DDK’nın Görev Alanı ve Görevleri .........................117

(2.4.3.) DDK’ nin Çalışma Yöntemi.....................................119

(2.4.3.) DDK Kararlarının Niteliği........................................120

12 İçindekiler

(2.5.) Ekonomik ve Sosyal Konsey................................................120

(2.5.1.) Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Yapısı.....................120

(2.5.2.) Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Görevleri...............120

(2.5.3.) Ekonomik ve Sosyal Konsey’in Toplantıları ...........121

(2.6.) Kamu Denetçiliği ................................................................121

(2.7.) Yüksek Askerî Şûra..............................................................122

(2.7.1.) Yüksek Askerî Şûranın Yapısı .................................123

(2.7.2.) Yüksek Askeri Şuranın Görevleri............................123

2. Merkezî İdarenin Taşra Teşkilatı .................................................................124

a. Genel Yapısı..........................................................................................124

b. Türleri...................................................................................................126

(1) İl Genel İdaresi ..............................................................................126

(1.1.) Vâli......................................................................................127

(1.2.) İl İdare Başkanları ...............................................................129

(1.3.) İl İdare Kurulu .....................................................................130

(2) İlçe İdaresi.....................................................................................130

(2.1.) Kaymakam..........................................................................131

(2.2.) İlçe Yönetim Başkanları ......................................................132

(2.3.) İlçe İdare Kurulu .................................................................133

(3) Merkez İlçe....................................................................................133

B. YEREL YÖNETİMLER............................................................................................133

1. Yerel Yönetimlerin Genel Yapısı ..................................................................133

2. Yerel Yönetimlerin Türleri ...........................................................................136

a. İl Özel İdareleri .....................................................................................136

(1) İl Özel İdaresinin Organları............................................................138

(1.1.) İl Genel Meclisi ...................................................................138

(1.1.1.) İl Genel Meclisinin Oluşumu ve Çalışma

Biçimi.....................................................................138

(1.1.2.) İl Genel Meclisinin Feshi........................................140

(1.1.3.) İl Genel Meclisinin Görevleri .................................141

(1.1.4.) İl Genel Meclisi Kararları Üzerinde Vesâyet

Yetkisi ....................................................................142

(1.1.5.) İhtisas ve Denetim Komisyonları ...........................142

(1.2.) İl Encümeni.........................................................................144

(1.2.1.) Oluşumu ve Toplantıları ........................................144

(1.2.2.) Görevleri................................................................146

İçindekiler 13

(1.3.) Vâli......................................................................................147

(1.3.1.) Konumu.................................................................147

(1.3.2.) Vâlinin Görev ve Yetkileri ......................................147

(2) İl Özel İdaresinin Görev, Yetki ve İmtiyazları.................................148

(3) İl Özel İdaresinin Örgüt ve Görevlileri ...........................................151

(4) Bütçe, Gelir ve Giderleri................................................................152

(4.1.) Gelir ve Giderleri ................................................................152

(4.2.) Bütçesi................................................................................152

(5) İl Özel İdarelerinin Denetimi .........................................................153

b. Belediyeler ...........................................................................................154

(1) Belediye Kavramının Tarihçesi ......................................................154

(2) Belediye ve Türleri ........................................................................156

(2.1.) Belediye..............................................................................156

(2.1.1.) Belediyelerin Kurulması.........................................157

(2.1.2.) Belediyelerin Görevleri..........................................159

(2.1.3.) Belediyelerin Organları..........................................161

(2.1.3.1.) Belediye Meclisi ....................................161

(2.1.3.2.) Belediye Encümeni ...............................165

(2.1.3.3.) Belediye Başkanı ...................................167

(2.1.4.) Organlar Arasındaki Anlaşmazlıklar.......................171

(2.1.5.) Belediyelere İlişkin Diğer Kuruluş ve

Görevliler...............................................................171

(2.1.6.) Belediyelerin Denetimi..........................................171

(2.1.7.) Belediyelerin Bütçe, Gelir ve Giderleri ..................172

(2.1.8.) Belediyelerin Tüzel Kişiliğinin Sona Erdirilmesi .....175

(2.2.) Büyükşehir Belediyesi.........................................................176

(2.2.1.) Kavram ..................................................................176

(2.2.2.) Kurulması ve Sınırlarının Tespiti ............................181

(2.2.3.) Görevleri................................................................182

(2.2.4.) Büyükşehir Belediyesinin Organları.......................186

(2.2.4.1.) Büyükşehir Belediye meclisi..................186

(2.2.4.2.) Büyükşehir Belediye Encümeni.............188

(2.2.4.3.) Büyükşehir Belediye Başkanı ................189

(2.2.5.) Organlar Arasındaki Anlaşmazlıklar.......................190

(2.2.6.) Büyükşehir Belediyesinin Teşkilatı ve

Görevlileri..............................................................191

14 İçindekiler

(2.2.7.) Büyükşehir Belediyesinin Bütçe, Gelir ve

Giderleri.................................................................191

(2.2.7.1.) Gelirleri .................................................191

(2.2.7.2.) Giderleri ................................................193

(2.2.7.3.) Bütçesi ..................................................194

(2.2.8.) Büyükşehir Belediyesi Kanunundaki

Anayasaya Aykırılıklar............................................195

(2.3.) İlçe Belediyeleri ..................................................................195

(3) Mahalle Yönetimi..........................................................................197

c. Köy İdaresi............................................................................................198

(1) Köyün Tanımı ................................................................................198

(2) Kurulması ve Kaldırılması ..............................................................198

(3) Görev ve Yetkileri..........................................................................200

(3) Köyün Organları ............................................................................200

(3.1.) Köy Derneği ........................................................................200

(3.2.) İhtiyar Meclisi .....................................................................201

(3.3.) Muhtar ...............................................................................201

(4) Köyün Personeli ............................................................................202

(5) Bütçe ve Gelirleri...........................................................................203

d. İmroz ve Bozcaada İdareleri.................................................................204

e. Yerel Yönetimler Arasında İş birliği ......................................................204

(1) Anlaşma ........................................................................................205

(2) Birlik ..............................................................................................206

C. KAMU KURUMLARI.............................................................................................206

1. Genel Bilgiler ...............................................................................................206

2. Kamu İdareleri ve Kamu Kurumlarının Karşılaştırılması ..............................207

3. Kamu Kurumlarının Ortak Özellikleri...........................................................208

4. Kamu Kurumlarının Türleri..........................................................................209

a. Faaliyet Konularına Göre Kamu Kurumları...........................................209

(1) İdarî Kamu Kurumları ....................................................................210

(2) İktisâdî Kamu Kurumları................................................................211

(2.1.) 233 sayılı KHK’ye Göre Kamu İktisadi Teşebbüslerinin

Çeşitleri...............................................................................212

(2.1.1.) İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT) ...........................212

(2.1.2.) Kamu İktisadi Kuruluşları (KİK) ..............................212

(2.2.) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Ortak Özellikleri .................212

İçindekiler 15

(2.3.) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Yönetimi ............................213

(2.3.1.) Yönetim Kurulu......................................................213

(2.3.2.) Genel Müdürlük ....................................................214

(2.4.) Kamu İktisâdî Teşebbüslerine Bağlı Kurum ve

Kuruluşlar ...........................................................................214

(2.4.1.) Müesseseler ..........................................................214

(2.4.2.) Bağlı Ortaklıklar .....................................................215

(2.4.3.) İştirakler ................................................................216

(3) Sosyal Kamu Kurumları .................................................................216

(3.1.) Özellikleri............................................................................216

(3.2.) Organları, Malvarlıkları ve Personeli ..................................217

(4) Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları ................................218

(4.1.) Ortak Özellikleri..................................................................218

(4.2.) Organları, Malvarlıkları ve Personeli ..................................219

(5) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumları..................................219

(5.1.) Mukayeseli Hukuk ve Düzenleyici ve Denetleyici

Kurumlar.............................................................................219

(5.2.) Türkiye’deki Düzenleyici ve Denetleyici Kamu

Kurumları............................................................................220

(5.3.) Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların Ortak

Özellikleri............................................................................221

(5.4.) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumlarının

Organları ve Personeli ........................................................223

(5.5.) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumlarının

Bütçeleri ve Malvarlığı........................................................223

b. Hizmet Sundukları Yer Açısından Kamu Kurumları...............................223

(1) Ulusal Kamu Kurumları .................................................................224

(2) Bölgesel Kamu Kurumları..............................................................224

(3) Yerel Kamu Kurumları ...................................................................225

c. Yönetim Biçimleri Açısından Kamu Kurumları......................................228

D. KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE MESLEK TEŞEKKÜLLERİ ......................................229

1. Genel Bilgiler ...............................................................................................229

2. Özellikleri ....................................................................................................230

3. Organları ve Personeli.................................................................................231

4. Bütçeleri, Gelirleri ve Malları ......................................................................232

16 İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM

İDARENİN GÖREVLİLERİ (KAMU GÖREVLİLERİ)

I. DEVLET VE İDARE ÖRGÜTÜ İÇİNDE YER ALAN GERÇEK KİŞİLER ..................................233

A. HÜKÛMET EDENLER ...........................................................................................233

B. İDARE AJANLARI (KAMU GÖREVLİLERİ) ..............................................................234

C. HÜKÛMET EDENLERLE AJANLAR ARASINDAKİ FARKLAR ....................................235

II. KAMU GÖREVLİLERİ KAVRAMI...................................................................................236

III. KAMU GÖREVLİLERİNİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI.............................238

A. GÖREVE ALINMALARI YÖNÜNDEN.....................................................................239

B. ÜCRET YÖNÜNDEN.............................................................................................239

C. SÜRE YÖNÜNDEN ...............................................................................................240

D. ASLÎ VE YARDIMCI OLMALARI YÖNÜNDEN ........................................................240

E. UYGULANAN HUKUK DALLARI YÖNÜNDEN........................................................241

F. DEVLET MEMURLARI KANUNU (KAMUDA İSTİHDAM BİÇİMLERİ)

YÖNÜNDEN ........................................................................................................242

1. Memurlar ....................................................................................................242

2. Sözleşmeli Personel.....................................................................................242

3. İşçiler ...........................................................................................................243

G. ANAYASA YÖNÜNDEN ........................................................................................244

1. Memurlar ....................................................................................................246

2. Diğer Kamu Görevlileri ................................................................................246

IV. DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNDEN BAZILARININ HUKUKİ DURUMU............................247

A. DEVLET MEMURLARI KANUNUNUN KAPSAM DIŞI BIRAKTIĞI PERSONEL ..........247

1. 2802 Sayılı Hâkim ve Savcılar Kanunu’na Tabi Personel..............................248

2. 2914 Sayılı Yükseköğretim Personeli Kanunu’na Tabi Personel ..................249

3. 926 Sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanunu’na Tabi Personel ..........250

4. 3201 Sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu’na Tabi Personel ..............................250

B. SÖZLEŞMELİ PERSONEL ......................................................................................251

1. Genel İdare Esaslarının Uygulandığı İdarelerde Sözleşmeli Personel

Uygulaması..................................................................................................251

a. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Uyarınca Çalıştırılan

Sözleşmeli Personel..............................................................................252

b. Özel Mevzuat Hükümlerine Göre Çalıştırılan Sözleşmeli Personel ......253

2. Kamu İktisâdi Teşebbüslerindeki Sözleşmeli Personel Uygulaması.............253

C. STATÜLERİ ÖZELLİK TAŞIYAN PERSONEL GRUPLARI ...........................................255

1. Güvenlik Korucuları .....................................................................................255

İçindekiler 17

2. Kır Bekçileri .................................................................................................256

3. Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri Personeli..............................................256

V. DEVLET MEMURLUĞU ...............................................................................................258

A. MEMURUN ÇEŞİTLİ TANIMLARI .........................................................................258

1. Anayasaya Göre Memur .............................................................................258

2. Devlet Memurları Kanunu’na Göre Memur ................................................258

3. Ceza Hukukuna Göre Memur......................................................................259

B. MEMUR İLE İDARE ARASINDAKİ İLİŞKİ................................................................260

C. MEMUR - İŞÇİ AYIRIMI .......................................................................................261

1. Aslî ve Sürekli Hizmetler..............................................................................261

2. Yardımcı Hizmetler......................................................................................261

3. İşçiler Tarafından Görülen Hizmetler ..........................................................263

D. GENEL MEMURLUK - İSTİSNAİ MEMURLUK AYIRIMI..........................................263

1. Genel Memurluk .........................................................................................263

2. İstisnai Memurluk .......................................................................................264

E. MEMURLUK MESLEĞİ.........................................................................................265

1. Memurluk Mesleğinin Özellikleri ................................................................265

2. Memurluk Mesleğinin Düzenlenmesi .........................................................266

3. Memurluk Mesleğinin Temel İlkeleri ..........................................................268

a. Sınıflandırma İlkesi...............................................................................268

(1) Sınıflandırma Sistemleri ................................................................268

(2) Türkiye’de Memurların Sınıflandırılması.......................................269

(3) Devlet Memurları Kanunu’nda Öngörülen Sınıflar........................270

b. Kariyer İlkesi.........................................................................................271

c. Liyakat İlkesi.........................................................................................272

(1) Kayırma Sistemi ............................................................................272

(2) Liyakat Sistemi ..............................................................................274

(2.1.) Sistemin İlkeleri ..................................................................274

(2.2.) Liyakat Sistemine Yöneltilen Eleştiriler ..............................275

(2.3.) Liyakat Sisteminin Değerlendirilmesi .................................275

F. MEMURLUĞA GİRİŞ VE MEMURLARIN YETİŞTİRİLMESİ .....................................276

1. Memur Olmanın Şartları .............................................................................276

2. Memur İhtiyacının Belirlenmesi ve Duyurulması ........................................280

3. Memur Alımında Sınav Yöntemi .................................................................281

4. Adaylığa Alınma...........................................................................................282

5. Atama..........................................................................................................282

18 İçindekiler

G. MEMURLARIN HİZMET İÇİNDE YETİŞTİRİLMESİ..................................................284

1. Hizmet İçi Eğitim..........................................................................................284

2. Hizmet İçi Eğitimin Yürütülmesi ..................................................................285

H. MEMURLARIN ÖDEV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ.......................................................286

1. Anayasa, Yasa ve Devlete Bağlılık................................................................286

2. Kişisel Olarak ve Kesintisiz Hizmet (İşbaşında Bulunma) Borcu...................287

3. Emirlere Uyma ve Hukuka Aykırı Emir.........................................................287

4. Tarafsızlık Yükümlülüğü...............................................................................288

5. Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü.....................................................288

6. Uyumlu Giyinme, Davranış ve İş Birliği Yükümlülüğü..................................289

7. Resmî Belge, Araç ve Gereçleri Geri Verme Yükümlülüğü ..........................289

İ. MEMURLARA KONAN YASAKLAR .......................................................................290

1. Başka Görev Alma Yasağı ............................................................................290

2. Toplu Eylemlerde Bulunma, Birlikte Çekilme ve Grev Yasağı ......................292

3. Ticaret ve Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma Yasağı ............................293

4. Hediye ve Çıkar Sağlama Yasağı ..................................................................294

5. Siyâsî Partilere Girme Yasağı .......................................................................296

6. Kitle İletişim Araçlarına Bilgi veya Demeç Verme ve Gizli Bilgileri

Açıklama Yasağı...........................................................................................296

7. Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Alma Yasağı ..................................................298

J. MEMURLARA SAĞLANAN HAKLAR .....................................................................299

1. Güvenlik Hakkı.............................................................................................299

2. Hizmet Hakkı ...............................................................................................301

3. Dava ve Şikâyet Hakkı..................................................................................301

4. İzin Hakkı ve Çeşitleri ..................................................................................302

a. Yıllık İzin ...............................................................................................302

b. Sağlık İzni..............................................................................................303

c. Mazeret İzni .........................................................................................303

d. Hastalık ve Refakat İzni ........................................................................304

e. Aylıksız İzin ...........................................................................................305

5. Aylık Hakkı...................................................................................................306

6. Yolluk Hakkı.................................................................................................307

7. Sosyal Haklar ...............................................................................................308

a. Sağlık Hizmeti.......................................................................................308

b. Doğum ve Ölüm Yardımı ......................................................................309

8. Sendika Hakkı ..............................................................................................310

9. Dernek Kurma ve Derneklere Üye Olma Hakkı ...........................................311

İçindekiler 19

K. MEMURLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ..................................................................312

1. Değerlendirmenin Amacı ............................................................................312

2. Memur Bilgi Sistemi ve Özlük Dosyası.........................................................312

3. Başarı, Üstün Başarı Değerlendirmesi ve Ödül............................................313

L. MEMURLARIN ÜCRET REJİMİ VE YÜKSELMELERİ ...............................................314

1. DMK’nin Öngördüğü Ücret Rejiminin Özellikleri.........................................314

a. Tek Ücret İlkesi.....................................................................................314

b. Ücretlerin Açıklığı İlkesi........................................................................314

c. Ücretlerde Denklik İlkesi ......................................................................314

d. Tüm Hizmet Sınıflarına Aynı Gösterge Tablosunun Uygulanması

İlkesi .....................................................................................................315

e. Değişen Katsayı İlkesi ...........................................................................316

f. Ek Göstergeler, Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı .......................................316

g. Yan Ödemeler ......................................................................................317

2. Kademe İlerlemesi.......................................................................................317

3. Derece Yükselmesi ......................................................................................318

a. Derece Yükselmesinin Koşulları ...........................................................318

b. Özel Olarak İlk Dört Dereceye Yükselmenin Koşulları ..........................319

M. MEMURLAR HAKKINDA DİSİPLİN KOVUŞTURMASI ............................................320

1. Disiplin Cezalarının Niteliği..........................................................................320

2. Disiplin Kurallarının Düzenlenmesi..............................................................322

3. Hukuki Dayanak ..........................................................................................323

4. Disiplin Suç ve Cezalarının Çeşitleri.............................................................324

a. Uyarma.................................................................................................325

b. Kınama .................................................................................................325

c. Aylıktan Kesme.....................................................................................326

d. Kademe İlerlemesinin Durdurulması....................................................326

e. Devlet Memurluğundan Çıkarma.........................................................327

5. Yetkili Makam..............................................................................................328

6. Disiplin Kovuşturmasında Usûl....................................................................329

7. Disiplin Kararlarına Karşı Başvuru Yolları.....................................................333

a. Disiplin Kararlarına Karşı İdarî Başvuru Yolları .....................................333

b. Disiplin Cezalarına Karşı Öngörülen Yargı Yolları..................................334

8. Disiplin Suç ve Cezalarında Süre..................................................................335

9. Disiplin Cezalarının Uygulanması ................................................................335

10. Memurluktan Ayrılanlar Hakkında Disiplin Cezası.......................................336

11. Disiplin Cezalarının Özlük Dosyasından Silinmesi........................................337

20 İçindekiler

M. MEMURLARIN MÂLÎ SORUMLULUĞU ................................................................337

1. Memurun Bireylere Karşı Mâlî Sorumluluğu...............................................337

a. Memurun Görev Kusuru Nedeniyle Bireylere Karşı Mali

Sorumluluğu.........................................................................................338

b. Memurun Hizmetten Ayrılabilen Kusurları Nedeniyle Mali

Sorumluluğu.........................................................................................340

c. Memurun Görevleriyle İlgisi Olmayan Kişisel Kusurlarından Mali

Sorumluluğu.........................................................................................340

2. Memurun İdareye Karşı Mâlî Sorumluluğu .................................................341

3. Memurların Mâlî Sorumluluğu İçin Öneri: Zorunlu Hizmet Sigortası ..........341

O. KISINTI YAPAN DURUMLAR ................................................................................342

1. Kadro Açığı ..................................................................................................342

2. Görevden Uzaklaştırma...............................................................................344

a. Görevden Uzaklaştırma Kararını Almaya Yetkili Makamlar..................345

b. Görevden Uzaklaştırmanın Sonuçları...................................................345

c. Görevden Uzaklaştırma Kararı Alan Üstün Sorumluluğu .....................346

d. Görevden Uzaklaştırılan Memurun Yeniden Göreve

Başlatılmasının Zorunlu Olduğu Durumlar ...........................................346

P. MEMURLUĞUN SONA ERMESİ ...........................................................................347

1. Çekilme ve Çekilmiş Sayılma Nedenleriyle Memurluğun Sonra Ermesi ......348

a. Çekilme ve Çekilmiş Sayılma Durumları ...............................................348

(1) Çekilme .........................................................................................348

(2) Çekilmiş Sayılma............................................................................348

b. Çekilme ve Çekilmiş Sayılmada Hak Mahrumiyeti................................349

2. Çıkarılma .....................................................................................................350

3. Koşullarda Eksiklik .......................................................................................350

4. Bağdaşmazlık...............................................................................................351

5. Emeklilik ......................................................................................................351

6. Ölüm............................................................................................................351

VI. KAMU GÖREVLİLERİ HAKKINDA CEZA KOVUŞTURMASI.............................................351

A. CEZA HUKUKUNUN KAMU GÖREVLİLERİ İÇİN ÖZEL KOVUŞTURMA

HÜKÜMLERİ SEVKETMESİNİN NEDENLERİ..........................................................351

B. KAMU GÖREVLİLERİNİN SUÇ İŞLEMELERİ...........................................................352

1. Genel Hükümlere Göre Yapılan Ceza Kovuşturması....................................353

2. 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla

Mücadele Kanununa Göre Yapılan Ceza Kovuşturması...............................353

3. 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması

Hakkında Kanuna Göre Ceza Kovuşturması ................................................356

a. Ön İnceleme .........................................................................................356

İçindekiler 21

(1) Görevsel Suçun İhbarı ...................................................................356

(2) Ön İnceleme Yapmaya ve Soruşturmaya İzin Vermeye Yetkili

Merciler.........................................................................................357

(3) Ön İnceleme ve Soruşturmaya İzin Vermede Yöntem ..................358

(4) İtiraz ..............................................................................................359

b. Soruşturma ..........................................................................................361

c. Yargılama .............................................................................................361

VII. KAMU GÖREVLİLERİNİN EMEKLİLİKLERİ ....................................................................362

A. KAMU GÖREVLİLERİNİN EMEKLİYE AYRILMA NEDENLERİ..................................363

1. Yasanın Zorunlu Kıldığı Durumlarda Emeklilik.............................................363

a. Yaş Haddinden Emeklilik ......................................................................363

b. Malûllük Nedeniyle Emeklilik ...............................................................364

2. Kamu Görevlisinin İsteği Üzerine Emeklilik .................................................367

3. İdarenin İsteği Üzerine Emeklilik.................................................................368

B. EMEKLİLER İLE DUL VE YETİMLERİNE (HAK SAHİPLERİNE) SAĞLANAN

HAKLAR ..............................................................................................................369

1. Yaşlılık Aylığı (Emekli Aylığı) ........................................................................369

2. Malûllük, Görev Malûllüğü ve Harp Malullüğü Aylıkları ile 2330 sayılı

Kanun Kapsamında Bağlanan Aylıklar .........................................................371

a. Malûllük Aylığı......................................................................................371

b. Görev Malûllüğü Aylığı.........................................................................372

c. Harp Malûllüğü Aylığı...........................................................................373

d. 2330 sayılı Kanun Kapsamında Bağlanan Aylıklar ................................374

3. Hak Sahiplerine Bağlanan Aylıklar...............................................................375

4. Evlenme ve Cenaze Ödeneği.......................................................................377

5. Emekli İkramiyesi ........................................................................................378

6. Toptan Ödeme ve İhya................................................................................380

C. TÜRK VATANDAŞLIĞINI KAYBETMENİN EMEKLİLİK HAKLARINA ETKİSİ..............381

D. EMEKLİLERİN YENİDEN GÖREV ALMASI .............................................................382

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İDARENİN MALVARLIĞI

I. GENEL OLARAK ..........................................................................................................385

A. İDARENİN MALVARLIĞININ BULUNMASININ NEDENİ ........................................385

B. İDARENİN MALVARLIĞI KAVRAMI ......................................................................386

C. İDARENİN MALVARLIĞININ REJİMİ.....................................................................387

22 İçindekiler

II. İDARENİN MALVARLIĞININ KISIMLARI.......................................................................388

A. İDARENİN KAMU MALLARI (KAMUSAL MALLAR) ...............................................388

1. Kavram ........................................................................................................388

2. Kamusal Malları İdarenin Özel Mallarından Ayıran Ölçütler .......................390

a. Kullanma Açısından Kamusal Mallar ....................................................392

(1) Orta Malları (Halkın Kullanımına Ayrılan Mallar) ..........................392

(2) Hizmet Malları (Belli Kamu Hizmetlerine Ayrılanlar).....................393

(3) Sahipsiz Mallar ..............................................................................393

b. Kökenleri Açısından Kamusal Mallar ....................................................394

(1) Doğal Kamusal Mallar ...................................................................394

(2) Yapay Kamusal Mallar...................................................................395

c. Kamusal Mal Niteliğini Kazanmaları Açısından Kamusal Mallar...........395

(1) Niteliği Gereği Kamusal Mal Sayılanlar .........................................395

(2) Geleneksel Kamusal Mallar...........................................................395

(3) Tahsis Yoluyla (Özgüleme Yöntemiyle) Kamusal Mal Olanlar .......395

d. Taşınıp Taşınamadıklarına Göre Kamusal Mallar .................................396

(1) Taşınmaz Kamusal Mallar .............................................................396

(2) Taşınır Kamusal Mallar..................................................................396

4. Kamusal Malların Hukuki Durumu ..............................................................397

a. Kamusal Malların Özellikleri.................................................................397

b. Kamusal Mallar Üzerinde İdarenin Mülkiyet Hakkı ..............................398

c. Kamusal Mallar Üzerinde İdarenin Yetkileri.........................................398

d. Kamusal Mal Niteliğinin Kazanılması....................................................399

e. Kamusal Mal Olma Niteliğinin Kaybedilmesi........................................400

f. Kamusal Mallardan Yararlanma ...........................................................400

(1) Genel Olarak .................................................................................400

(2) Kişilerin Kullanmasına Özgülenmiş Kamusal Mallardan

Yararlanma Biçimleri.....................................................................401

(2.1.) Genel Yararlanma...............................................................401

(2.2.) Özel Yaralanma...................................................................402

B. İDARENİN ÖZEL MALLARI ...................................................................................403

1. Kavram ........................................................................................................403

2. İdarenin Özel Mallarının Ortak Özellikleri ...................................................404

C. İDARİ İRTİFAKLAR ...............................................................................................405

D. İDARENİN GELİR KAYNAKLARI VE ALACAKLARI ..................................................407

1. İdarenin Özel Hukuka İlişkin Gelir Kaynakları ve Alacakları.........................407

İçindekiler 23

2. İdarenin Kamu Hukukuna İlişkin Alacakları .................................................409

a. Kamu Alacaklarının Özellikleri..............................................................409

b. Kamu Alacak ve Gelirlerinin Türleri......................................................409

(1) Vergiler .........................................................................................410

(1.1.) Verginin Tanımı ve Hukukî Tahlili .......................................410

(1.2.) Vergi Alacağının Doğuşu.....................................................411

(2) Para Cezaları .................................................................................412

(3) Resimler ........................................................................................412

(4) Harçlar...........................................................................................413

(5) Bedeller.........................................................................................413

(6) Ruhsatiyeler ..................................................................................413

(7) Şerefiyeler.....................................................................................414

(8) Kamu Kredileri ..............................................................................414

c. Kamu Alacaklarının Tahsili ...................................................................414

(1) Tahakkuk Aşaması.........................................................................416

(1.1.) Teminat ..............................................................................416

(1.2.) İhtiyati Haciz.......................................................................417

(1.3.) İhtiyati Tahakkuk ................................................................417

(1.4.) Öteki Koruma Önlemleri ....................................................418

(2) Tahsil Aşaması...............................................................................418

(2.1.) Ödeme Emri .......................................................................419

(2.2.) Ödeme Emrine Karşı Dava..................................................420

(2.3.) Haciz ...................................................................................421

(2.4.) Satış ....................................................................................421

d. Kamu Alacaklarının Düşmesi ................................................................422

(1) Ödeme ..........................................................................................422

(2) Zamanaşımı...................................................................................422

(3) Terkin (Silinme) .............................................................................424

(4) Takas .............................................................................................425

(5) Ölüm .............................................................................................425

E. İDARENİN BORÇLARI ..........................................................................................426

III. İDAREYE MAL VEYA HAK KAZANDIRAN YÖNTEMLER .................................................429

A. KAMULAŞTIRMA.................................................................................................430

1. Kavram ........................................................................................................430

2. Özellikleri ....................................................................................................432

24 İçindekiler

3. Kamulaştırma Süreci ...................................................................................433

a. İdarî Süreç ............................................................................................433

(1) İdarî Sürecin Kronolojik Aşamaları ................................................434

(1.1.) Yeterli Ödeneğin Sağlanması..............................................434

(1.2.) Kamu Yararı Kararı..............................................................434

(1.3.) Taşınmazın Belirlenmesi.....................................................436

(1.4.) Tapu Siciline Şerh İsteği......................................................436

(1.5.) Taşınmazın Tahmini Değerinin Saptanması........................437

(1.6.) Satın Alma ..........................................................................438

(2) İdarî Sürecin Doğurduğu Sonuçlar ................................................438

(2.1.) Davaların Açılması ..............................................................438

(2.2.) Hakların Kısıtlanması ..........................................................439

b. Yargısal Süreç (Kamulaştırmanın Yargısal Denetimi)............................439

(1) Yargısal Süreç İçinde Açılabilecek Dava Türleri .............................440

(1.1.) Bedel Tespit ve Taşınmazın İdare Adına Tescil Davaları .......440

(1.2.) İptal Davası .........................................................................442

(1.3.) Düzeltme Davası.................................................................442

(2) Yargısal Sürecin Doğurduğu Sonuçlar ...........................................443

(2.1.) Mülkiyetin İdareye Geçmesi...............................................443

(2.2.) Taşınmaz Mülkiyetine Getirilen Kısıtlamalar ......................443

4. Trampa Yoluyla Kamulaştırma ....................................................................443

5. Acele Kamulaştırma ....................................................................................444

6. Kamulaştırmadan Vazgeçme.......................................................................444

7. Taşımaz Sahibinin Geri Alma Hakkı .............................................................445

B. KAMULAŞTIRMASIZ ELATMA..............................................................................446

C. İSTİMVAL (REKİZİSYON)......................................................................................450

1. Kavram ........................................................................................................450

2. İstimvalin Özellikleri ....................................................................................451

3. Yargısal Denetim .........................................................................................451

D. GEÇİCİ İŞGAL.......................................................................................................452

1. Tanım ..........................................................................................................452

2. Yargısal denetim..........................................................................................452

E. DEVLETLEŞTİRME ...............................................................................................452

1. Kavram ........................................................................................................452

2. Devletleştirmenin Koşulları .........................................................................453

3. Devletleştirme Kararı ..................................................................................454

4. Dava Hakkı...................................................................................................455

İçindekiler 25

F. BEDELSİZ TERK VE DEVİRLER ..............................................................................456

G. ZORALIM ............................................................................................................457

1. Kavram ........................................................................................................457

2. Zoralım Türleri.............................................................................................458

a. Eşya Zoralımı ........................................................................................459

b. Kazanç Zoralımı ....................................................................................459

3. Zoralım Yöntemi..........................................................................................460

a. Yargısal Aşama .....................................................................................460

b. İdarî Aşama ..........................................................................................460

H. İDARENİN İHÂLE İŞLEMLERİ................................................................................463

1. İhâle Kavramı ..............................................................................................463

2. İhâle İşlemlerine İlişkin Yasaların Uygulama Alanları ..................................464

3. İhâleye İlişkin Temel İlkeler .........................................................................465

a. Açıklık veya Saydamlık İlkesi ................................................................465

b. Yarışma İlkesi .......................................................................................466

c. Uygun Bedel İlkesi................................................................................466

d. İhâleye Katılacaklarda Belli Yetenek ve Koşulların Aranması İlkesi ......466

e. Yaklaşık Maliyetin Önceden Hesaplanması ve Gizli Tutulması

İlkesi .....................................................................................................468

f. Eşik Değer İlkesi ...................................................................................468

g. Eşit Muamele İlkesi ..............................................................................469

h. Kamuoyu denetimi ilkesi......................................................................469

i. 4734 sayılı Yasada Öngörülen Diğer İlkeler ..........................................469

4. İhâlede Uygulanan Yöntemler.....................................................................470

a. 2886 sayılı Devlet İhâle Kanununa Göre İhâle Yöntemleri ...................471

(1) Kapalı Teklif Yöntemi ....................................................................471

(2) Belli İstekliler Arasında Kapalı Teklif Yöntemi ...............................471

(3) Açık Teklif Yöntemi .......................................................................471

(4) Pazarlık Yöntemi ...........................................................................471

(5) İhâle Yöntemine Bağlı Olmayan İşler ............................................472

b. 4734 sayılı Kamu İhâle Kanununa Göre İhâle Yöntemleri ....................472

(1) Açık İhâle Yöntemi ........................................................................472

(2) Belli İstekliler Arasında İhâle Yöntemi...........................................472

(3) Pazarlık Yöntemi ...........................................................................473

(4) Doğrudan Temin Yöntemi.............................................................474

(5) Tasarım Yarışmaları Yöntemi ........................................................475

26 İçindekiler

(6) Dinamik Alım Yöntemi ..................................................................476

(7) Elektronik Eksiltme Yöntemi .........................................................477

5. İhâle İşlemlerinin Aşamaları ........................................................................478

a. 2886 sayılı Devlet İhâle Kanununa Göre İhâle İşlemlerinin

Aşamaları .............................................................................................479

(1) Hazırlık Aşaması ............................................................................479

(2) Uygun Bedelin Sağlanması Aşaması..............................................479

(3) Sözleşmenin Yapılması Aşaması....................................................480

(4) Sözleşmenin Yürütülmesi Aşaması................................................480

(5) Uyuşmazlıkların Giderilmesi Aşaması............................................480

b. 4734 sayılı Kamu İhâle Kanunu Kapsamındaki İhâlelerin Aşamaları .......480

(1) Hazırlık Aşaması ............................................................................480

(2) Tekliflerin Açılma ve Değerlendirme Aşaması...............................481

(3) İhâle Sonucunun Bildirimi Aşaması ...............................................481

(4) Uyuşmazlıkların Giderilmesi Aşaması............................................482

(4.1.) İdarî Aşama.........................................................................483

(4.2.) Yargısal Aşama....................................................................486

(5) Sözleşmenin Yapılması Aşaması....................................................486

IV. İDARENİN MALVARLIĞININ YÖNETİMİ.......................................................................487

A. BÜTÇE.................................................................................................................489

1. Bütçenin Tanımı ..........................................................................................489

2. Bütçe Çeşitleri .............................................................................................491

a. Merkezî Yönetim Bütçesi .....................................................................491

(1) Genel Bütçe...................................................................................492

(2) Özel Bütçe .....................................................................................492

(3) Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçeleri..................................493

b. Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi ..........................................................493

c. Mahallî İdareler Bütçesi .......................................................................493

d. Kapsam Dışı İdarelerin Bütçeleri (Özerk Bütçeler) ...............................494

3. Bütçelerin Hazırlanması ve Tamamlanması ................................................494

a. Merkezî Yönetim Bütçesinin Hazırlık Aşaması .....................................494

b. Merkezî Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının Sunulması Aşaması ...........495

c. Merkezî Yönetim Bütçe Tasarısının Kabulü..........................................496

4. Bütçelerin Nitelikleri ...................................................................................496

a. Bütçelerin Siyasal Niteliği.....................................................................496

b. Bütçelerin Hukukî Niteliği.....................................................................497

İçindekiler 27

c. Bütçelerin Malî Niteliği.........................................................................498

5. Bütçenin İlkeleri ..........................................................................................498

B. BÜTÇENİN UYGULANMASI VE YÜRÜTÜLMESİ....................................................499

1. Gelirlerin Elde Edilmesi ...............................................................................499

2. Giderlerin Gerçekleştirilmesi.......................................................................500

C. BÜTÇE UYGULAMALARININ (MÂLİ İŞLERİN) DENETİMİ......................................502

1. Bütçe Uygulamalarının İdarî Denetimi ........................................................502

a. Harcama Öncesi Malî Denetim ............................................................503

b. Harcama Sonrası Malî Denetim ...........................................................504

2. Bütçe Uygulamalarının Yargısal Denetimi ...................................................505

3. Bütçe Uygulamalarının Yasama Denetimi ...................................................508

a. İdare Faaliyet Raporlarının Hazırlanması .............................................508

b. Kesin Hesap Kanun Tasarısının Hazırlanması ve Kabulü.......................509

c. Genel Uygunluk Bildirimi......................................................................510

KAYNAKLAR................................................................................................................511

DİZİN ..........................................................................................................................523