Türk İdari Yargılama Hukukunda İspat ve Deliller

315,90 TL 351,00 TL

Adet

 
   0 yorum  |  Yorum Yap
Kitap Künyesi
Yazar Selman Sacit Boz, Buket ÇAKICI, Selin ARDIÇ, Dilara YEKEBAŞ
Baskı Tarihi 2022/04
Baskı Sayısı 1
Boyut 16x24 cm (Standart Kitap Boyu)
Cilt Karton kapak
Sayfa Sayısı 367

Hukuk devleti ilkesinin hâkim olduğu bir sistemde, idarenin hukuka bağlılığı ve tüm tasarruflarının yargı denetimine tâbi olması gereklidir. Bu açıdan bireyler hak arama ve haklarını koruma amacıyla, hak arama hürriyeti kapsamında bağımsız ve tarafsız mahkemelere başvurma imkânına sahiptir. Bu durum Anayasanın 36. maddesinde yer alan, "Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir" hükmü ile koruma altına alınmıştır.

Uyuşmazlık konusu bir durumun yargı mercileri önüne taşınmasında asıl amaç, hak ve menfaatlerin korunmasını, kaybedilen hak ve menfaatlerin iadesini veya haksızlık nedeniyle uğranılan zararların tazminini sağlamaktır. Davanın lehine sonuçlanmasını arzu eden tarafın, iddiasını ispatlayabilmesi ve hâkimin vicdani kanaatini etkileyebilmesi gerekir. Mahkemelerin, tarafların ileri sürdüğü olay, vakıa ve iddialar hakkında kanaat edinebilmesi için gerçekleştirilen faaliyetlere "ispat", bu faaliyetler bağlamında kullanılan araçlara ise "delil" denmektedir.

Bir hakkın elde edilmesi için başvurulan maddi hukuk hükümlerinin yanı sıra, usul hukukuna ilişkin hükümler de ayrı bir öneme sahiptir. Maddi hukuk hükümleri uyarınca hak sahibi olduğunu iddia eden kişinin - gerçekte iddia ettiği şekilde hak sahibi olsa da- mahkeme nezdinde bu hususu usul hükümlerine uygun olarak ispatlaması, mahkemeyi hak sahibi olduğuna inandırması gerekir. Bu nedenle Türk hukukunda bir olaydan kendi lehine sonuç doğduğu iddiasında olan kişinin, bu iddiasını ispat etmesi gerektiği genel kural olarak kabul edilmiştir.

İspat ve delillerin değerlendirilmesi, yargılama usullerinin kendine özgü nitelikleri nedeniyle farklılık göstermektedir. Medeni yargılamada taraflarca getirilme usulünün benimsenmesi, hâkimin delillerin takdiri noktasında pasif bir konumda kalmasına sebebiyet verirken; idari yargıda yer alan re'sen araştırma ilkesi delillerin toplanmasından takdirine kadar çoğu hususta hâkime aktif bir rol yüklemektedir. Diğer taraftan 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda hak sahibinin iddiasını hangi ispat vasıtaları ile ispatlayabileceği ve ispat yüküne ilişkin açık bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Bu konuda Kanunun 31. maddesiyle Hukuk Muhakemeleri Kanununa göndermede bulunulmuştur. Başka bir ifadeyle, idari yargılama hukukunda delillere ilişkin temel düzenleme, İdari Yargılama Usulü Kanununun 31. maddesinin delillere ilişkin göndermede bulunduğu Hukuk Muhakemeleri Kanunudur.

İdari yargılama hukukunda ispat faaliyeti ile deliller hususunda ayrı bir düzenleme olmaması ve medeni yargılamadaki bir usul kanununa göndermede bulunulması, uygulamada birtakım sıkıntıları beraberinde getirmektedir. İdare hukukunun kendine has birtakım özellikleri, idari yargıda görülen davalarda Hukuk Muhakemeleri Kanununun olduğu gibi uygulanmasına engel teşkil etmektedir. Bu noktada, idari yargıda yazılı yargılama usulünün benimsenmesi, hâkimin dosya üzerinden inceleme yapması, re'sen araştırma gibi bazı özellikler, ispat ve delil müessesesi konusunda, idari yargının kendisine has bazı özel uygulamalar oluşturmasına sebep olmuştur.

Üç bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde, idari yargılama hukukunda ispat ve deliller ile idari yargılama hukukuna hâkim olan temel ilkelere ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. İkinci bölümde, idari yargılama hukukunda uygulama alanı bulan/bulmayan delillerin tümüne ilişkin bir değerlendirmede bulunulmuştur. Bu kapsamda doktrinde yer alan görüşlerin tamamına yakınından istifade edilmeye ve konu ile ilgili yargı kararlarından örnekler verilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise tarafımızca önemli görülen konu ile ilgili idari yargı içtihatlarının özetine yer verilmiştir.

ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 5

İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 7

KISALTMALAR......................................................................................................... 13


BİRİNCİ BÖLÜM


KAVRAMSAL ÇERÇEVE, İDARİ YARGILAMA HUKUKUNA


HÂKİM OLAN TEMEL İLKELER


I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE: İSPAT VE DELİL ......................................................15

A. İspat .......................................................................................................... 15

1. İspat Kavramı ..................................................................................... 15

2. İspatın Konusu.................................................................................... 16

3. İspat Yükü........................................................................................... 18

B. Delil........................................................................................................... 22

1. Delil Kavramı ...................................................................................... 22

2. Delil Niteliğini Haiz Olabilmenin Şartları ............................................ 22

3. Delil Türleri......................................................................................... 24

4. Delillerin Gösterilmesi ve Hasredilmesi ............................................. 26

5. Delillerin İncelenmesi ve Takdiri ........................................................ 27

6. Delil Tespiti......................................................................................... 28

II. İDARİ YARGILAMA HUKUKUNA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELER ....................31

A. Re'sen Araştırma İlkesi.............................................................................. 36

B. Yazılılık İlkesi ............................................................................................. 41

C. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi............................................. 46

Ç. Tasarruf İlkesi............................................................................................ 48

1. İdari Yargılama Hukukunda Davadan Feragat.................................... 49

2. İdari Yargılama Hukukunda Davanın Kabulü...................................... 51

3. İdari Yargılama Hukukunda Talebin Arttırılması ................................ 52

D. Savcılık Kurumunun Bulunması................................................................. 53


8 İçindekiler


İKİNCİ BÖLÜM


İDARİ YARGILAMA HUKUKUNDA İSPAT VASITALARI


I. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ.................................................................................57

A. Bilirkişi Kavramı ........................................................................................ 57

B. Bilirkişilik Görevinin Niteliği ve Hukuki Statüsü ........................................ 58

1. Bilirkişinin Tanıktan Farkı................................................................... 59

2. Bilirkişinin Uzman Görüşü (Taraf Bilirkişisi)'nden Farkı ..................... 61

C. Bilirkişide Aranan Özellikler...................................................................... 63

Ç. Bilirkişi İncelemesine Başvuru .................................................................. 66

D. Bilirkişilik Görevi ....................................................................................... 69

1. Kapsamı ............................................................................................. 69

2. Bilirkişinin Seçilmesi ve Sayısı ............................................................ 69

a. Bilirkişinin Seçilmesi.................................................................... 69

b. Resmî Bilirkişiler.......................................................................... 70

c. Bilirkişinin Sayısı.......................................................................... 71

3. Bilirkişiliği Kabul ................................................................................. 72

4. Bilirkişi Yemini.................................................................................... 73

5. Bilirkişinin Reddi ................................................................................ 74

6. Bilirkişinin Yasaklılığı .......................................................................... 76

7. Görev Alanı ve Süresi......................................................................... 77

E. Bilirkişinin Yükümlülükleri ........................................................................ 79

1. Haber Verme...................................................................................... 79

2. Görevi Bizatihi Yerine Getirme .......................................................... 80

3. Sır Saklama......................................................................................... 81

F. Bilirkişinin Yetkileri ................................................................................... 81

G. Bilirkişi Raporu.......................................................................................... 82

1. Bilirkişinin Raporunun İçeriği ve Biçimi.............................................. 82

2. Bilirkişi Raporunun Mahkemeye Sunulması, Taraflara Tebliği ve

Rapora İtiraz Hakkı............................................................................. 85

3. Bilirkişi Raporunun Hâkim Tarafından Değerlendirilmesi ve

Bağlayıcılığı ........................................................................................ 88

Ğ. Bilirkişi Ücreti............................................................................................ 91

H. Bilirkişinin Sorumluluğu............................................................................ 94

1. Hukuki Sorumluluğu .......................................................................... 95

2. Cezai Sorumluluğu ............................................................................. 99


İçindekiler 9

II. KEŞİF....................................................................................................... 101

A. Keşif Kavramı .......................................................................................... 101

B. Keşfin Amacı ........................................................................................... 102

C. Keşif Delilinin Düzenleniş Biçimleri......................................................... 103

Ç. Keşfin Hukuki Değeri............................................................................... 104

D. Keşfin Konusu ......................................................................................... 108

E. İdari Yargıda Keşif Delili Uygulamaları .................................................... 110

F. Keşif Öncesi İşlemler............................................................................... 115

1. Keşif Kararı Alınması ........................................................................ 115

2. Keşif Kararının İçeriği ....................................................................... 116

3. Keşif Gideri....................................................................................... 117

4. Keşif Kararının Tebliği....................................................................... 121

G. Keşfin İcrası............................................................................................. 122

1. Keşfin İcrasında Hazır Bulunacaklar ................................................. 122

2. İstinabe Suretiyle Keşif..................................................................... 124

3. Keşfe Katlanma Zorunluluğu ............................................................ 126

4. Keşif Tutanağının Düzenlenmesi...................................................... 128

5. Keşifte Bilirkişinin Dinlenilmesi ........................................................ 130

6. Keşifte Tanık Dinlenilmesi ................................................................ 132

Ğ. Görevsiz veya Yetkisiz Mahkemece Yapılan Keşif................................... 132

H. Kanun Yollarında Keşif ............................................................................ 134

1. İstinaf Aşamasında Keşif .................................................................. 135

2. Temyiz Aşamasında Keşif ................................................................. 137

III. KESİN HÜKÜM......................................................................................... 140

A. Kesin Hüküm Kavramı............................................................................. 140

B. Kesin Hüküm Çeşitleri............................................................................. 142

1. Şekli Anlamda Kesin Hüküm............................................................. 142

2. Maddi Anlamda Kesin Hüküm.......................................................... 144

C. Kesin Hükmün Etkisi ............................................................................... 147

1. Kesin Hükmün Nispi Etkisi................................................................ 147

2. Kesin Hükmün Mutlak Etkisi ............................................................ 148

3. İdari Yargılama Hukukunda Kesin Hükmün Etkisi............................. 148

Ç. İdari Yargıda Kesin Hüküm...................................................................... 149

1. İptal Davalarında.............................................................................. 149

2. İlk İnceleme Kararlarında Kesin Hüküm ........................................... 152


10 İçindekiler

a. Görev ve Yetki ........................................................................... 152

b. İdari Merci Tecavüzü................................................................. 154

c. Ehliyet ....................................................................................... 156

ç. Kesin ve Yürütülmesi Zorunlu İşlem.......................................... 157

d. Süre ........................................................................................... 158

e. Husumet.................................................................................... 159

f. İYUK'un 3. ve 5. Maddelerine Uygunluk.................................... 159

3. Esasa İlişkin Kararlarda Kesin Hüküm .............................................. 161

4. Tam Yargı Davalarında Kesin Hüküm ............................................... 162

IV. UZMAN GÖRÜŞÜ.....................................................................................163

A. Uzman Görüşünün Kanuni Düzenlemesi ve Niteliği ............................... 163

B. Uzman Görüşünün Bilirkişi Görüşünden Farkı........................................ 165

C. Uzman Görüşünün Yargılamaya Etkisi.................................................... 165

Ç. İdari Yargılama Hukukunda Uzman Görüşü............................................ 167

D. İdari Yargıda Uzman Görüşüne Benzer Müesseseler.............................. 168

V. TANIK......................................................................................................169

A. Tanık Kavramı ......................................................................................... 169

B. Tanık Beyanının Deliller İçerisindeki Yeri................................................ 169

C. Medeni Yargılama Hukukunda Tanık Delili............................................. 171

Ç. İdari Yargılama Hukukunda Tanık Delili.................................................. 174

1. Genel Çerçevede Tanık Delili ........................................................... 174

2. İdari Yargı Mevzuatı Bakımından Tanık Delili................................... 174

3. İdari Yargıya Hâkim Olan İlkeler Bakımından Tanık Delili ................ 179

a. Re'sen Araştırma İlkesi Bakımından Uygulanabilirliği ............... 181

b. Yazılı Yargılama İlkesi Bakımından Uygulanabilirliği.................. 184

4. İdari Yargılama Hukukunda Duruşmanın Tanık Deliliyle İlişkisi ....... 188

5. Keşif Sırasında Tanık Dinlenip Dinlenemeyeceği Meselesi .............. 191

6. Doktrinin Tanık Deliline Bakışı ......................................................... 195

7. Danıştayın Tanık Deliline Bakışı ....................................................... 199

a. İdari Yargılama Aşamasında Tanık Deliline Bakışı ..................... 199

b. Adli ve İdari Makamlar Nezdinde Alınan Tanık İfadesine

Bakışı ......................................................................................... 202

aa. Atama, Göreve Son Verme ve Görevden Alınma

İşlemlerine İlişkin İptal Davaları Bakımından...................... 203

bb. Disiplin Cezasına İlişkin İptal Davaları Bakımından............. 205


İçindekiler 11

cc. İdari Para Cezalarına İlişkin İptal Davaları Bakımından....... 210

çç. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatının İptali ve İşyerinin

Kapatılması İşlemlerine İlişkin İptal Davaları

Bakımından......................................................................... 212

dd. Olumsuz Sicil Notuna İlişkin İptal Davaları Bakımından...... 213

ee. Kamu İhalelerine Katılmaktan Yasaklanmaya İlişkin

İptal Davaları Bakımından................................................... 214

ff. Tam Yargı Davaları Bakımından.......................................... 216

8. Anayasa Mahkemesinin Tanık Deliline Bakışı .................................. 218

9. Tanık Delilinin Gerekli Olduğuna İlişkin Nedenler............................ 220

10. Tanık Delili Bakımından Bazı Ülke Düzenlemeleri............................ 223

VI. YEMİN..................................................................................................... 223

A. Yemin Kavramı........................................................................................ 223

B. Medeni Yargılama Hukukunda Yemin Delili............................................ 224

C. İdari Yargılama Hukukunda Yemin Delili................................................. 228

VII. İKRAR...................................................................................................... 229

A. İkrar Kavramı........................................................................................... 229

B. Medeni Yargılama Hukukunda İkrar ....................................................... 230

C. İdari Yargılama Hukukunda İkrar ............................................................ 231

1. Genel Olarak .................................................................................... 231

2. Danıştayın İkrar Deliline Bakışı......................................................... 233

3. Davayı Kabul Beyanı, İkrar Anlamına Gelir Mi?................................ 236

VIII. BELGE VE SENET ...................................................................................... 238

A. Belge ve Senet Kavramları ...................................................................... 238

1. Belge Kavramı .................................................................................. 238

2. Senet Kavramı .................................................................................. 239

B. Oluşturan Kişi ya da Makama Göre Senet Türleri................................... 240

1. Adî (Özel) Senetler ........................................................................... 240

2. Resmî Senetler ................................................................................. 242

C. Şekline Göre Belgeler.............................................................................. 244

1. Yazılı Belgeler ................................................................................... 244

2. Şekil Tespit Eden Belgeler ................................................................ 244

3. Ses ve Görüntü Tespit Eden Belgeler ............................................... 245

Ç. Niteliğine Göre Belge Türleri .................................................................. 246

1. İcrai Belgeler .................................................................................... 246

2. İcrai Olmayan Belgeler ..................................................................... 247


12 İçindekiler

D. Belgelerin Mahkemeye İbrazı................................................................. 247

E. İdari Yargılama Hukukunda Belge Delili.................................................. 248

F. İdari Yargılama Hukukundaki Re'sen Araştırma İlkesinin Belge Delili

İle İlişkisi ................................................................................................. 251

1. Genel Olarak .................................................................................... 251

2. Devletin Güvenliğine veya Yüksek Menfaatlerine veya Devletin

Güvenliği ve Yüksek Menfaatleriyle Birlikte Yabancı Devletlere

İlişkin Bilgi veya Belgelere İdari Yargının Bakış Açısı ........................ 253

G. Danıştay Kararları Işığında Belge Delili ................................................... 259

1. Atama ve Göreve Son Verme İşlemlerine İlişkin İptal Davaları

Bakımından ...................................................................................... 259

2. Disiplin Cezasına İlişkin İptal Davaları Bakımından .......................... 261

3. İdari Para Cezalarına İlişkin İptal Davaları Bakımından.................... 263

4. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı İptali ve İşyerinin Kapatılması

İşlemlerine İlişkin İptal Davaları Bakımından ................................... 265

5. Olumsuz Sicil Notuna İlişkin İptal Davaları Bakımından................... 266

6. Kamu İhalelerine Katılmaktan Yasaklanmaya İlişkin İptal

Davaları Bakımından........................................................................ 268

7. Tam Yargı Davaları Bakımından ....................................................... 269


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM


DELİLLERE İLİŞKİN EMSAL NİTELİKTEKİ İÇTİHAT ÖZETLERİ

I. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR ................................271

II. KEŞİF DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR...............................................291

III. KESİN HÜKÜM DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR ................................304

IV. UZMAN GÖRÜŞÜ DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR ............................313

V. TANIK DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR .............................................316

VI. YEMİN DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR ............................................330

VII. İKRAR DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR .............................................331

VIII.BELGE VE SENET DELİLİNE İLİŞKİN ÖRNEK İÇTİHATLAR..............................338

KAYNAKLAR.......................................................................................................... 357

Yorum Yap

Lütfen yorum yazmak için oturum açın ya da kayıt olun.
İlgili Yayınlar