Türkiye’de Hükûmet Sistemi Tartışmaları Ve Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminde Yasama Ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ…..       XI

İÇİNDEKİLER   XIII

KISALTMALAR XXIII

TABLOLAR LİSTESİ      XXIX

GİRİŞ   1

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ

VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ UYGULAMALARI

1. GENEL OLARAK 21
2. KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜKÛMET SİSTEMLERİ 25
3. Parlamenter Hükûmet Sistemi 31
4. Genel Olarak 35
5. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Birleşik Krallık Uygulaması (Westminster Sistemi ya da Çoğunlukçu Sistem) ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 44
6. a) Parlamento: Lordlar Kamarası ve Avam Kamarası 58

(1) Lordlar Kamarası (House of Lords)           58

(2) Avam Kamarası (House of Commons)     60

1. b) Yürütme Organı: Kral ya da Kraliçe (The Crown) ve Kabine (Cabinet) 65

(1) Kral ya da Kraliçe (The Crown)     65

(2) Kabine (Cabinet): Başbakan ve Bakanlar 69

(a) Gölge Kabine (Shadow Cabinet)   72

1. c) Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 73

(1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi          73

(2) Devlet Başkanının Kanunları Veto Yetkisi 76

(3) Devlet Başkanının Avam Kamarası’nı Fesih Yetkisi          77

(4) Prorogation           79

(5) İkincil Kanunlar ya da İkincil Yasama Biçimleri   80

(6) Karşı İmza Kuralı   82

(7) Parlamento’nun Yürütme Organını Denetleme Araçları 84

(a) Güven Oylaması/Güvensizlik Oylaması   84

(b) Yazılı ve Sözlü Soru           85

(c) Görüşmeler           87

(d) Komisyonlar ya da Komiteler       88

3. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Federal Almanya Cumhuriyeti Uygulaması ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 91
4. a) Yasama Organı: Federal Meclis (Bundestag) ve Federal Konsey (Bundesrat) 92
5. b) Yürütme Organı: Federal Cumhurbaşkanı ve Federal Bakanlar Kurulu 101

(1) Federal Cumhurbaşkanı (Bundespräsident)        101

(2) Federal Bakanlar Kurulu: Federal Başbakan (Şansölye) ve Federal Bakanlar    108

1. c) Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 111

(1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi          111

(2) Cumhurbaşkanının Kanunları Veto Yetkisi          114

(3) Cumhurbaşkanının Federal Meclis’i Fesih Yetkisi            115

(4) Kanun Hükmünde Kararnameler 116

(5) Zorunlu ya da İvedi Yasama Durumu       118

(6) Karşı İmza Kuralı   119

(7) Parlamentonun Yürütme Organını Denetleme Araçları 120

(a) Soru           121

(b) Fesih Tehdidi Altında Güven Oylaması    124

(c) Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu        125

(d) Araştırma Komisyonları    125

(e) Komisyonlar          126

B.Başkanlık Hükûmet Sistemi 130

1. Genel Olarak 130
2. Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri Uygulaması ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 138
3. a) Yasama Organı: Kongre (Congress) 144

(1) Temsilciler Meclisi (House of Representatives)   146

(2) Senato (Senate)     148

1. b) Yürütme Organı: Başkan (President) 150

(1) Başkan Yardımcısı (Vice Presedent)         157

1. c) Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 160

(1) Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi          162

(2) Başkanın Kanunları Veto Yetkisi   164

(3) Başkanlık Kararnameleri (Executive Orders)       170

(4) Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi (The Supreme Court of the United States)         177

(5) Bütçe Sürecinde Kongre ve Başkan          180

(6) Senato’nun Bazı Atamaları Onaylama Yetkisi     184

(7) Suçlandırma Mekanizması (Impeachment)         187

İKİNCİ BÖLÜM

PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN

TÜRKİYE UYGULAMALARINA GENEL BAKIŞ

1. GENEL OLARAK 195
2. 1876 KĀNÛN-I ESÂSÎ’DE 22.08.1909 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 223
3. Yasama Organı: Heyet-i Umûmî ya da Meclis-i Umûmî 230
4. Heyet-i Meb‘ûsan ya da Meclis-i Meb‘ûsan 231
5. Heyet-i A‘yân ya da Meclis-i A‘yân 236

B.Yürütme Organı: Pâdişâh ve Heyet-i Vükelâ ya da Meclis-i Vükelâ          239

1. Pâdişâh 240
2. Heyet-i Vükelâ ya da Meclis-i Vükelâ 244
3. a) II. Meşrutiyet Dönemi’nde Görev Yapan Hükûmetler 247
4. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 249
5. Pâdişâh’ın Kanunları Veto Yetkisi 249
6. Pâdişâh’ın Heyet-i Meb‘ûsan’ı Fesih Yetkisi 251
7. Kānûn-ı Muvakkatler ya da Geçici Kanunlar 253
8. Nizâmnâmeler ya da Tüzükler 255
9. Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme Araçları 258
10. a) Soru ya da Sual 258
11. b) Güven Oylaması ve Gensoru ya da İstîzâh 260
12. c) Meclis Araştırması ya da Heyet-i Tahkikiye 262
13. d) Meclis Soruşturması 263
14. e) Genel Görüşme 265

III. 1921 VE 1924 TEŞKİLÂT-I ESÂSİYYE KÂNÛNLARI DÖNEMİ          268

1. 1961 ANAYASASI DÖNEMİ 278
2. Genel Olarak 281
3. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 282
4. Millet Meclisi 283
5. Cumhuriyet Senatosu 284
6. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 285
7. Cumhurbaşkanı 286
8. Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar 291
9. “Karşı İmza Kuralı” ve Cumhurbaşkanının Siyasi Sorumsuzluğu 293
10. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 294
11. Cumhurbaşkanının Kanunları Bir Daha Görüşülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi 297
12. Cumhurbaşkanının Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi 300
13. Kanun Hükmünde Kararnameler 302
14. Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme ve Bilgi Edinme Araçları 305
15. a) Soru 305
16. b) Genel Görüşme 307
17. c) Meclis Araştırması 309
18. d) Meclis Soruşturması 310
19. e) Güven oylaması 313
20. f) Gensoru 314
21. 27.05.1960 ile 12.09.1980 Tarihleri Arasında Görev Yapan Hükûmetler ve Cumhurbaşkanları 316
22. 1961 Anayasası Döneminde Görev Yapan Koalisyon ve Azınlık Hükûmetleri 319
23. 1982 ANAYASASI’NIN İLK HALİ 321
24. Genel Olarak 324
25. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 327
26. 23.04.1920 ile 07.07.2018 Tarihleri arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Üye Tam Sayısındaki Değişiklikler 336
27. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 338
28. Cumhurbaşkanı 339
29. Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar 350
30. Karşı İmza Kuralı ve Cumhurbaşkanının Siyasi Sorumsuzluğu 358
31. Hükûmet Sistemi: “Rasyonelleştirilmiş ya da Aklileştirilmiş Parlamenter Hükûmet Sistemi” 364
32. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 372
33. Cumhurbaşkanının Kanunları Bir Daha Görüşülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi 372
34. Cumhurbaşkanının Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi 376
35. Kanun Hükmünde Kararnameler 378
36. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları 387
37. a) Soru 387
38. b) Güven oylaması 390
39. c) Gensoru 392
40. d) Meclis Soruşturması 395
41. 31.05.2007 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 399
42. Genel Olarak 400
43. Hükûmet Sistemi: Parlamenter Hükûmet Sistemi 413

VII. 12.09.1980 TARİHLİ ASKERİ DARBE’DEN CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNE GEÇİLİNCEYE KADAR GÖREV YAPAN HÜKÛMETLER VE CUMHURBAŞKANLARI     425

VIII. 1982 ANAYASASI DÖNEMİNDE GÖREV YAPAN KOALİSYON VE AZINLIK HÜKÛMETLERİ         428

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

21. 21.01.2017 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 433
22. Genel Olarak 442
23. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 457
24. Milletvekillerinin Seçimi 460
25. Milletvekillerinin Hukuki Statüsü 463
26. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İç Yapısı 466
27. a) Başkanlık Divanı 466
28. b) Siyasi Parti Grupları 467
29. c) Danışma Kurulu 468
30. d) İhtisas Komisyonları 468
31. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Görev ve Yetkileri 470
32. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı 473
33. Seçimi 476
34. Göreve Başlaması ve Görevinin Sona Ermesi 483
35. Görev ve Yetkileri 485
36. Siyasi ve Hukuki Sorumluluğu 489
37. Düzenleyici İşlemleri 491
38. a) Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 492
39. b) Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri 504
40. c) Cumhurbaşkanlığı Kararları 505
41. d) Adsız Düzenleyici İşlemler 508
42. Kabinenin Diğer Üyeleri: Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar 509
43. a) Cumhurbaşkanı Yardımcıları 510

(1) Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar      512

(2) Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve Yetkileri         512

(3) Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu     513

1. b) Bakanlar 514

(1) Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar   517

(2) Bakanların Görev ve Yetkileri       518

(3) Bakanların Sorumluluğu   518

(4) Bakan Yardımcıları           520

(5) Bakanlıklar 521

7. Politika Kurulları 523
8. Cumhurbaşkanlığı Ofisleri 526
9. Bağlı Kurum ve Kuruluşlar 526
10. Hâlihazırda Cumhurbaşkanlığı Görevini Yerine Getiren Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Tekrar Aday Olabilir Mi? 527
11. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler ve Etkileşim Araçları ile Bunları Etkileyen Kimi Unsurlar 535
12. Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 535
13. Cumhurbaşkanının Kanunları Veto Yetkisi 539
14. Cumhurbaşkanının “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” 542
15. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu 548
16. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai Sorumlulukları ve Yargılanmaları 555
17. Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Aynı Tarihte Yapılması 559
18. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları Yolları 563
19. a) Yazılı Soru 566
20. b) Kanun Tekliflerinin Görüşülmesi Sırasında Soru ve Cevap İşlemi 569
21. c) Genel Görüşme 570
22. d) Meclis Araştırması 573
23. e) Meclis Soruşturması 576
24. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Parlamenter Hükûmet Sisteminin Türkiye Cumhuriyeti Uygulamasının Karşılaştırılması 579
25. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri Uygulamasının ve Yarı Başkanlık Hükûmet Sisteminin Fransız Cumhuriyeti Uygulamasının Karşılaştırılması 580
26. ARA DEĞERLENDİRME 586

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK SORUNLAR VE ÇÖZÜM

ÖNERİLERİ İLE BAZI TARTIŞMALAR

1. GENEL OLARAK 603
2. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞMALAR 605
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın Zayıflatılması Tartışmaları 606
4. “Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 625
5. “Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası 635
6. “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Arasındaki Denge(sizlik) 642
7. Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 649
8. Cumhurbaşkanının Atama Yetkileri 659
9. “Cumhurbaşkanının Sorumluluğu” Tartışmaları 669
10. Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları 673

İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri 689

1. “Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kurumu 698
2. Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi 701

III. NELER YAPILABİLİR?          703

1. Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenleriyle Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabilir 706
2. Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenlemeler Yapılabilir 710
3. Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve Kurumun Etkinliği Artırılabilir 713
4. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili Kimi Değişiklikler Yapılabilir 719
5. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim Mekanizmaları Güçlendirilebilir 723
6. Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında Etkileşim Sağlanabilir 726
7. Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halkoylaması Usulü Benimsenebilir 727
8. “Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir 729
9. Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verilebilir 730
10. Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir 732
11. E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme Yaygınlaştırılabilir 734
12. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir 736

İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir 742

1. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tereddütler Giderilebilir 751
2. Cumhurbaşkanının Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı Yardımcısının Seçimi de Yapılabilir 760

SONUÇ……763

KAYNAKLAR    789