Uluslararası Hukukta Gıda Hakkı

Uluslararası Hukukta Gıda Hakkı

Gıda hakkı en temel insan haklarından biri olmasına ve dünya genelinde herkese yetecek kadar gıda üretimi yapılıyor olmasına rağmen, günümüzde halen 810 milyondan fazla insan aç yaşamaktadır. Dünya nüfusunun artmaya devam ettiği, gıdaya erişim imkanına sahip olan insanların israfa varan tüketim alışkanlıkları, tarımsal üretimin iklim değişikliği, yanlış ekonomi ve tarım politikaları gibi nedenlerle olumsuz yönde etkilendiği, gıda fiyatlarındaki süregelen artış, küresel aktörlerin gıda hakkının ihlaline doğrudan veya dolaylı olarak sebebiyet vermeye devam ettikleri, iç savaş nedeniyle ülkelerini terk etmek zorunda kalan insan sayısı, koronavirüs salgınının küresel ölçekteki çok boyutlu ve uzun vadeli tesirleri düşünüldüğünde küresel gıda sorununun ve gıda hakkının önümüzdeki yıllarda daha çok tartışılacağı görülmektedir. Bu çalışmada, küresel açlık sorununun, insan onurunun korunması ve küresel ölçekte refahın sağlanması bakımından çözülmesi gereken temel bir mesele olduğu düşüncesiyle, uluslararası hukukun kurmuş olduğu mevcut sistem, herkesin gıda hakkının sağlandığı bir dünya için eleştirel ve çözüm odaklı bir yaklaşımla değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. İlk bölümde, küresel açlık sorunu ve soruna ilişkin temel kavramlar ve meseleler ele alınırken, ikinci bölümde gıda hakkının uluslararası hukuk kaynaklarında ne şekilde koruma altına alındığı detaylı bir şekilde incelenmektedir. Kitap çalışmasının üçüncü bölümü, gıda hakkı ihlalleri ve bu ihlaller karşısında başvurulabilecek mekanizmalar üzerine odaklanmaktadır. Son bölümde ise, gıda hakkının küresel ölçekte daha etkin bir biçimde korunması için olası çözüm önerileri sunulmaktadır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
KÜRESEL AÇLIK SORUNU VE GIDA HAKKI KAVRAMI
I. Küresel Açlık Sorunu
A. Açlık Kavramı ve Türleri
B. Açlığın Ortadan Kaldırılması Önündeki Engeller
C. Açlıktan Özellikle Etkilenen Gruplar
II. Gıda Hakkının Gelişim Süreci ve Temel Kavramlar
A. Gıda Hakkının Tarihsel Gelişim Süreci
B. Gıda Hakkı ve Benzer Kavramlar
III. Gıda Güvencesine Hak Temelli Yaklaşım
IV. Gıda Hakkının Diğer İnsan Hakları ile İlişkisi

İKİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUK KAYNAKLARINDA GIDA HAKKI
I. Genel Nitelikli Uluslararası Antlaşmalarda Gıda Hakkı
A. Birleşmiş Milletler Şartı
B. Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme
C. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme
II. İnsan Haklarına İlişkin Özel Konulu Uluslararası Antlaşmalarda Gıda Hakkı
A. Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Yok Edilmesi Sözleşmesi
B. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
C. Diğer Özel Konulu Uluslararası Antlaşmalar
III. Uluslararası İnsancıl Hukuka İlişkin Cenevre Sözleşmeleri ve Ek Protokolleri
A. Önleyici Nitelikte Kurallar
B. İnsani Yardıma İlişkin İlke ve Kurallar
IV. Bölgesel Antlaşmalar ve Faaliyetler
A. İnsan Haklarının Korunmasına İlişkin Bölgesel Antlaşmalar
B. Avrupa Birliği Tarafından Yürütülen Faaliyetler
V. Yumuşak Hukuk Belgeleri
A. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
B. Açlık ve Kötü Beslenmeyi Yok Etme Hakkında Evrensel Deklarasyon
C. Dünya Gıda Zirvesi ve Roma Deklarasyonu
D. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi'nin Gıda Hakkına İlişkin 12 No'lu Genel Yorumu
E. Dünya Gıda Zirvesi: Beş Yıl Sonra
F. Binyıl Kalkınma Hedefleri
G. Gıda Hakkının Ulusal Gıda Güvencesi Bağlamında Aşamalı Olarak Sağlanmasının Desteklemesi Hakkında Rehber İlkeler
H. 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri
VI. Gıda Hakkının Örf-Adet Hukuku Kuralı Olması

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUKTA GIDA HAKKI İHLALLERİNİN ELE ALINIŞI
I. Gıda Hakkı İhlalleri
A. Açlıktan Kurtulma Hakkının İhlali
B. Gıdaya Erişim İçin Gerekli Kaynaklardan Mahrum Bırakılma
C. Zayıf ve Dezavantajlı Grupların Gıda Haklarından Mahrum Bırakılması
D. Kıtlık
E. Açlığın Sivil Halka Karşı Silah Olarak Kullanılması
F. İnsani Yardımın Engellenmesi
II. Gıda Hakkının "Yargı Önüne Taşınabilir" Olup Olmadığı üzerine Tartışmalar
A. Yargı Önüne Taşınabilirlik Kavramı
B. Gıda Hakkının Yargı Önüne Taşınabilirliği Üzerine Görüşler
C. Bölgesel Düzeyde Koruma Mekanizmaları ve Örnek Kararlar
D. Uluslararası Hukukun Ulusal Hukuka Yansıması ve Ulusal Mahkemelerin Örnek Kararları
III. Gıda Hakkı İhlalleri Karşısında Başvurulabilecek Uluslararası Hukuk Mekanizmaları
A. BM Antlaşma Organları
B. Uluslararası Adalet Divanı
C. Uluslararası Ceza Mahkemesi
D. BM Gıda Hakkı Özel Raportörünü Bilgilendirme
E. BM İnsan Hakları Konseyi Bünyesinde Evrensel Periyodik Gözden Geçirme Usulü

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
GIDA HAKKININ ETKİN BİR BİÇİMDE SAĞLANMASI İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
I. Uluslararası Hukuk Kapsamında Çözüm Önerileri
A. Gıda Hakkı Üzerine Yeni Bir Uluslararası Antlaşmanın Gerekliliği
B. Dünya Gıda Bankası'nın Kurulması
C. Çok Uluslu Şirketlerin ve Uluslararası Finans Kuruluşlarının Gıda Hakkına İlişkin Sorumluklarının Güçlendirilmesi
II. Ulusal Hukuk Kapsamında Çözüm Önerileri
A. İnsan Haklarına Bütüncül Yaklaşım
B. Gıda Hakkının Yasal Düzenlemelerle Güçlendirilmesi
C. Kadına Karşı Ayrımcılıkla Mücadelenin Güçlendirilmesi
D. Gıda Hakkına Demokratik ve Adalet Temelli Bir Yaklaşımın Benimsenmesi
E. Gıda Hakkının Eğitim Müfredatına Dahil Edilmesi
SONUÇ

KAYNAKÇA