Zamanaşımının Durması ve Zamanaşımının Kesilmesi

ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 7

İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 9

KISALTMALAR CETVELİ ........................................................................................... 17

Birinci Bölüm

GENEL AÇIKLAMALAR

§ 1. ZAMANIN HAKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, ZAMANAŞIMI KAVRAMI,

ZAMANAŞIMININ KABUL EDİLME NEDENLERİ VE KOŞULLARI ....................21

I. ZAMANIN HAKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ................................................... 21

II. ZAMANAŞIMI KAVRAMI ......................................................................... 22

III. ZAMANAŞIMININ KABUL EDİLME NEDENLERİ........................................ 25

IV. ZAMANAŞIMININ KOŞULLARI ................................................................. 26

A. Hukuken Geçerli Bir Alacağın Mevcudiyeti...................................... 26

B. Borcun Muaccel Olması ................................................................... 30

1. Zamanaşımının borcun muaccel olmasıyla birlikte

işlemeye başlaması ................................................................... 30

2. İstisnalar.................................................................................... 31

a. Zamanaşımının, borcun muaccel olmasından önce

işlemeye başlaması ............................................................ 31

b. Borcun muaccel olmasına rağmen zamanaşımının

işlemeye başlamaması ....................................................... 34

C. Kanunlarda Belirtilen Sürenin Geçmiş Olması ................................. 35

§ 2. GENEL OLARAK ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİ İLE

ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİN

EMREDİCİ OLUP OLMADIĞI......................................................................37

I. GENEL OLARAK ZAMANAŞIMININ DURMASI ve KESİLMESİ ................... 37

II. ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİNE İLİŞKİN

HÜKÜMLERİN EMREDİCİ OLUP OLMADIĞI............................................. 38

A. Sorunun Belirlenmesi....................................................................... 38

B. Sorun Hakkındaki Değerlendirmeler................................................ 40

10 İçindekiler

İkinci Bölüm

ZAMANAŞIMININ DURMASI

§ 3. ZAMANAŞIMININ DURMA SEBEPLERİ.......................................................45

I. TBK 153’TE DÜZENLENEN ZAMANAŞIMININ DURMA SEBEPLERİ .......... 46

A. Velayet Süresince, Çocukların Ana-Babalarından Olan

Alacakları İçin................................................................................... 46

B. Vesayet Süresince, Vesayet Altında Bulunanların, Vasiden veya

Vesayet İşlemleri Nedeniyle Devletten Olan Alacakları İçin............ 47

C. Evlilik Devam Ettiği Sürece, Eşlerin Birbirinden Olan Alacakları

İçin ................................................................................................... 49

Ç. Hizmet İlişkisi Süresince, Ev Hizmetlilerinin Onları

Çalıştıranlardan Olan Alacakları İçin ................................................ 50

D. Borçlu, Alacak Üzerinde İntifa Hakkına Sahip Olduğu Sürece............ 51

E. Alacağı Türk Mahkemelerinde İleri Sürme İmkânının

Bulunmadığı Sürece......................................................................... 52

F. Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Aynı Kişide Birleşmesinde, Birleşmenin

İleride Geçmişe Etkili Olarak Ortadan Kalkması Durumunda,

Bu Durumun Ortaya Çıkmasına Kadar Geçecek Sürece................... 55

II. DİĞER SEBEPLER..................................................................................... 56

A. Alacağın Bazı Rehinlerle Teminat Altına Alınmış Olması

Halinde Zamanaşımının Durması..................................................... 57

B. Alacağın İcra Takibine Konu Edilmesini Önleyen İhtiyati

Tedbir Kararı Verilmesi Halinde Zamanaşımının Durması ............... 59

C. Arabuluculuk Sürecinin Başlatılması Halinde Zamanaşımının

Durması ........................................................................................... 60

Ç. Terekenin Resmi Defterinin Tutulması Süresince

Zamanaşımının Durması.................................................................. 61

D. İcra ve İflas Kanunu Hükümleri Gereğince Zamanaşımının

Durması ........................................................................................... 63

1. Borçlu hakkında iflas kararı verilmesinde ................................. 63

2. Konkordatoda ........................................................................... 63

3. Sermaye şirketleri ile kooperatiflerin borçlarının uzlaşma

yoluyla yeniden yapılandırılmasında ........................................ 64

E. Bazı Davalarda Sosyal Güvenlik Kurumuna Başvuru

Zorunluluğunun Bulunması Nedeniyle Zamanaşımının Durması....... 65

F. Zamanaşımının İşlediği Dönemde, Borçlunun Zamanaşımının

İlerlemesinden Belli Bir Süre Vazgeçmesi........................................ 65

İçindekiler 11

§ 4. ZAMANAŞIMININ DURMASININ HÜKÜMLERİ...........................................70

I. GENEL OLARAK ....................................................................................... 70

II. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE ...................................................................... 71

Üçüncü Bölüm

ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ

§ 5. BORÇLUNUN BORCUNU İKRARIYLA..........................................................76

I. GENEL OLARAK ....................................................................................... 76

II. İKRARIN ZAMANAŞIMINI KESMESİ İÇİN ARANAN KOŞULLAR................. 79

A. Borcun Varlığının Açıklanması ......................................................... 79

B. Beyanın, Alacaklı veya Yetkili Temsilcisine Yöneltilmiş Olması............. 83

C. Beyanın Borçluya Bağlanabilir Olması ............................................. 83

Ç. İkrarın Bağlayıcı Olması.................................................................... 84

III. BEYANIN ŞEKLİ VE İSPATI........................................................................ 85

IV. ÖRTÜLÜ / DOLAYLI İKRAR NİTELİĞİ TAŞIYAN BORÇLU FİİLLERİ .............. 86

§ 6. ALACAKLININ FİİLLERİYLE.........................................................................93

I. DAVA AÇMAK ......................................................................................... 93

A. Dava Açmanın Zamanaşımını Kesmesi............................................. 93

1. Genel olarak.............................................................................. 93

2. Zamanaşımının kesilmesi etkisinin, dava türleri yönünden

incelenmesi ............................................................................... 96

a. Eda (ifa) davası ................................................................... 96

aa. Genel olarak ............................................................... 96

bb. Kısmi eda davası ......................................................... 97

cc. Belirsiz eda (alacak) davası......................................... 97

b. Tespit davası....................................................................... 99

aa. Olumlu tespit davası................................................... 99

bb. Olumsuz tespit davası............................................... 100

c. Kambiyo senetlerine ilişkin TTK 750 bakımından

borçlunun açtığı davaların zamanaşımını kesip

kesmeyeceği sorunu......................................................... 101

ç. Genel mahkemelerde görülen diğer bazı dava

türlerinde zamanaşımının kesilmesi................................. 105

12 İçindekiler

3. Davadaki bazı özel durumların, zamanaşımının kesilmesi

yönünden etkisi ...................................................................... 110

a. Asli müdahalenin etkisi .................................................... 110

b. Fer’i müdahalenin etkisi................................................... 110

c. Davanın ihbarının etkisi.................................................... 111

ç. Davanın ıslahının etkisi..................................................... 113

d. İradi taraf değişikliğinin etkisi .......................................... 114

4. Dava açmaya rağmen zamanaşımının kesilmemesi................ 117

B. Dava Sürecindeki Bazı İşlemlerin Zamanaşımını Kesmesi.............. 119

C. Davanın Zamanaşımını Kesmesine Yönelik Etkisinin, Sadece

Davanın Tarafları Açısından Geçerli Olması................................... 122

1. Genel olarak............................................................................ 122

2. Dava takip yetkisiyle yürütülen davalarda zamanaşımının

kesilmesi etkisinin kişi yönünden kapsamının tespiti ............. 125

D. Davanın “Açılmamış Sayılma”sına Karar Verilmesi ve Bu

Kararın Kesinleşmesi Halinde, Zamanaşımının Kesilmesine

İlişkin Etkinin Geçmişe Yönelik Olarak Ortadan Kalkması.............. 130

II. İCRA / İFLAS TAKİBİNDE BULUNMAK.................................................... 133

A. Takibin Başlamasının Zamanaşımını Kesmesi................................ 133

1. Genel olarak............................................................................ 133

2. İhtiyati haciz talebinin zamanaşımını kesip kesmediği ........... 138

B. Takip Sırasındaki Takibe İlişkin İşlemlerle Zamanaşımının

Kesilmesi........................................................................................ 140

1. Borçlunun işlemleri yönünden................................................ 140

2. Alacaklının işlemleri yönünden............................................... 142

3. İcra müdürlüğünün işlemleri yönünden ................................. 145

C. İtiraz Üzerine Duran İlamsız Takipte Alacaklının, Süresi İçinde

İtirazın Giderilmesi İçin Gerekli Yasal Yollara Başvurmamasının

Zamanaşımının Kesilmesi Yönünden Sonucu ................................ 145

Ç. İcra Takibinin Yapıldığı Yerin Yetkisiz Olmasının,

Zamanaşımının Kesilmiş Olması Üzerindeki Etkisi......................... 148

1. Borçlu geçerli biçimde yetki itirazında bulunmamışsa ........... 149

2. Borçlu geçerli biçimde yetki itirazında bulunmuşsa ............... 149

a. Genel olarak..................................................................... 149

b. Borçlu sadece yetki itirazında bulunmuşsa...................... 150

İçindekiler 13

c. Borçlu yetki itirazının yanında borç ve / veya imza

itirazında da bulunmuşsa ................................................. 152

D. Takibin İptalinin, Zamanaşımının Kesilmiş Olması Üzerindeki

Etkisi............................................................................................... 154

III. HAKEME BAŞVURMAK.......................................................................... 155

IV. ALACAĞI DEF’İ YOLUYLA İLERİ SÜRMEK ............................................... 156

A. Genel Olarak .................................................................................. 156

B. Yargıtay’ın Uygulaması .................................................................. 160

V. ALACAĞIN YAZILMASI İÇİN İFLAS MASASINA BAŞVURMAK.................. 160

Dördüncü Bölüm

ZAMANAŞIMININ KESİLMESİNİN HÜKÜMLERİ

§ 7. ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN YENİDEN İŞLEMEYE BAŞLAMASI...................... 163

I. YENİDEN İŞLEMEYE BAŞLAYACAK SÜRENİN UZUNLUĞU...................... 163

A. Genel Olarak .................................................................................. 163

B. Kesilme Üzerine Başlayan Sürenin Eskisiyle Aynı Olması

Kuralının İstisnaları ........................................................................ 164

1. TBK 156 / II hükmünde düzenlenen istisnalar......................... 164

a. Borcun senetle ikrar edilmesinde..................................... 166

b. Alacağın mahkeme veya hakem kararına bağlanması ..... 168

c. Bu hükümlerin kambiyo senetlerinde uygulanması......... 170

2. İİK 143 / VI hükmünde düzenlenen istisna.............................. 171

II. SÜRENİN HANGİ TARİHTEN İTİBAREN YENİDEN BAŞLAYACAĞI.................. 171

III. ALACAĞIN İKİ AYRI ZAMANAŞIMI SÜRESİNE BAĞLI OLDUĞU

HALLERDE, ZAMANAŞIMININ KESİLMESİNİN ETKİSİ............................. 173

§ 8. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ ETKİSİNİN KAPSAMI .................................. 175

§ 9. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİNİN, BORCA BAĞLI SORUMLULUĞU

BULUNAN ÜÇÜNCÜ KİŞİLER YÖNÜNDEN SONUÇLARI.............................. 178

I. BİRDEN ÇOK BORÇLUNUN veya ALACAKLININ BULUNDUĞU BORÇ

İLİŞKİLERİNDE ....................................................................................... 178

A. Bölünemeyen Borcun Birden Çok Borçlusunun Veya

Alacaklısının Bulunmasında ........................................................... 178

B. Kümülatif Borçta / Alacakta........................................................... 179

C. Kısmi Borçta / Alacakta.................................................................. 180

Ç. Müteselsil Borçta / Alacakta.......................................................... 180

14 İçindekiler

D. İştirak Halinde Borçta / Alacakta ................................................... 188

II. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE .................................................................... 189

Beşinci Bölüm

DAVACININ TBK 158 HÜKMÜNE GÖRE

EK SÜREDEN YARARLANMASI

§ 10. TBK 158 HÜKMÜNÜN UYGULAMA KOŞULLARI........................................194

I. GÖREVSİZLİK / YETKİSİZLİK KARARINA BAĞLI OLARAK DAVANIN

AÇILMAMIŞ SAYILMASINA KARAR VERİLMESİ HALİNDE.......................... 197

A. Genel Olarak.................................................................................. 197

B. TBK 158 Hükmünün Tahkim Yargılamasıyla İlgili Olarak

Uygulanması .................................................................................. 204

C. TBK 158 Hükmünün İdari Yargıyla İlgili Olarak Uygulanması ........... 205

II. VAKTİNDEN ÖNCE AÇILMASI NEDENİYLE DAVANIN

REDDEDİLMESİ HALİNDE ...................................................................... 207

III. DAVANIN AÇILMAMIŞ SAYILMASI VEYA RET KARARININ,

DAVACININ DÜZELTİLEBİLECEK BİR YANLIŞLIĞINA DAYANMASI.......... 209

A. Genel Olarak.................................................................................. 209

B. Davanın Açılmamış Sayılmasına Karar Verilmesinde..................... 213

1. Görevsizlik, Yetkisizlik Nedeniyle (HMK 20/I) ......................... 214

2. Temsil ve İzin Belgelerinin Sunulmaması Nedeniyle (HMK 54)...... 214

3. Vekâletnamenin Mahkemeye Sunulmaması Nedeniyle

(HMK 77 / I) ............................................................................ 216

4. Dava Dilekçesindeki Eksikliğin Tamamlanmaması

Nedeniyle (HMK 119 / II) ........................................................ 216

5. Davanın Geri Alınması Nedeniyle (HMK 123) ......................... 217

6. Davacının HMK 125 Gereğince Kararını Verilen Süre

İçinde Açıklamaması Nedeniyle .............................................. 218

7. Davanın İşlemden Kaldırılması ve Süresi İçinde

Yenilenmemesi (HMK 150 / V)................................................ 218

C. Davanın Usulden Reddine Karar Verilmesinde.............................. 222

1. Genel olarak............................................................................ 222

2. Genel dava şartlarına aykırılık nedeniyle davanın usulden

reddi halinde........................................................................... 225

a. Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunmaması

nedeniyle .......................................................................... 226

İçindekiler 15

b. Yargı yolunun caiz olmaması, mahkemenin görevli

olmaması ve yetkinin kesin olduğu hâllerde,

mahkemenin yetkili bulunmaması nedeniyle .................. 227

c. Taraf ehliyetinin bulunmaması nedeniyle........................ 227

aa. Genel olarak ............................................................. 227

bb. Gerçek kişiler yönünden........................................... 228

aaa. Ölü adına dava açılması................................... 228

bbb. Ölü aleyhine dava açılması .............................. 229

ccc. Dava açıldıktan sonra taraflardan birinin

ölmesi .............................................................. 231

cc. Tüzel kişiler yönünden.............................................. 231

çç. Tüzel kişiliği bulunmayan topluluklar yönünden...... 232

ç. Dava ehliyetinin bulunmaması nedeniyle ........................ 233

d. Kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde,

temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunmaması

nedeniyle.......................................................................... 235

e. Dava takip yetkisinin bulunmaması nedeniyle................. 236

f. Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin

davaya vekâlet ehliyetine sahip olmaması ve usulüne

uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin

bulunmaması nedeniyle................................................... 238

g. Davacının yatırması gereken gider avansını

yatırmamış olması nedeniyle ........................................... 239

h. Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin

yerine getirilmemesi nedeniyle........................................ 240

ı. Davacının, dava açmakta hukuki yararının

bulunmaması nedeniyle................................................... 241

i. Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen

görülmekte olması nedeniyle........................................... 243

j. Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmış

olması nedeniyle .............................................................. 244

3. Özel dava şartlarına aykırılık nedeniyle davanın usulden

reddi halinde ........................................................................... 244

a. İİK 277 vd. hükümleri gereğince tasarrufun iptali

davasında aciz belgesinin alınmamış olması .................... 245

b. Bazı davalar yönünden arabuluculuğun dava şartı

sayılması........................................................................... 245

16 İçindekiler

c. Anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin

sorumluluğu davasında genel kurul kararının

aranması .......................................................................... 246

ç. TKHK hükümleri gereğince hakem heyetine başvuru

zorunluluğu olan hallerde, doğrudan dava

açılmasında ...................................................................... 248

d. İtirazın iptali davasının, takip talebinin iptali

nedeniyle reddi halinde ................................................... 248

e. Belirsiz alacak davası açma imkanının

bulunmamasına rağmen bu davanın açılması.................. 249

Ç. Davanın Taraf Sıfatı (Husumet) Eksikliği Nedeniyle (Esastan)

Reddi Halinde ................................................................................ 251

§ 11. TBK 158 HÜKMÜNÜN UYGULANMASININ SONUÇLARI............................255

SONUÇ...........................................................................................................259

KAYNAKLAR...................................................................................................263