| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Simge AKSU KAYACAN |
| Baskı Tarihi | 2021/12 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 505 |
Biyogüvenlik Hukuku, günümüzde hukukun en hızlı gelişmekte olan alanlarından biridir. 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu 26.03.2010 tarihli ve 27533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girmiştir. Biyogüvenlik Kanunumuz, bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde modern biyoteknoloji kullanılmak suretiyle gen aktarılarak elde edilen, genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) ve ürünlerini kapsamaktadır. GDO’lar günümüzde tüm insanlığı ilgilendiren ve gelecekte de ilgilendirecek olan çok önemli bir konu olup, hukuki boyutu da tüm dünyada büyük önem taşımaktadır.
Hukukçular tarafından gerçekleştirilecek olan Biyogüvenlik Hukuku alanındaki çalışmalar, elbette bu hukuk alanının gelişmesi için çok önemlidir. Dr. Simge AKSU KAYACAN, bu çalışmayı Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Doktora Programı kapsamında doktora tezi olarak danışmanlığımda hazırlamıştır. Evrensel ve güncel bir konu olması, birçok maddi hukuk dalını ilgilendiriyor olması, multidisipliner çalışma alanına ait bir konu olması, ülkemizde bu konu ile ilgili yapılan araştırma ve çalışmaların çok az sayıda olması, konuyu inceleyen bir monografik çalışmanın bulunmaması ve dolayısıyla çalışmanın orijinal olacak olması, konunun seçilmesinde etkili olan başlıca nedenlerdir.
İÇİNDEKİLER
TAKDİM........................................................................................................................... 7
ÖNSÖZ ............................................................................................................................ 9
İÇİNDEKİLER .................................................................................................................. 11
KISALTMALAR ............................................................................................................... 17
GİRİŞ ............................................................................................................................. 19
BİRİNCİ BÖLÜM
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA VE ÜRÜNLERİ HAKKINDAKİ
TEMEL KAVRAMLARIN VE GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALARIN
POTANSİYEL FAYDA VE RİSKLERİNİN AÇIKLANMASI
I. TEMEL KAVRAMLAR ........................................................................................ 23
A. Biyoteknoloji ve Modern Biyoteknoloji............................................................23
B. Biyoteknolojinin Uygulama Alanları.................................................................32
1. Sağlık Biyoteknolojisi.................................................................................34
2. Bitki Biyoteknolojisi ...................................................................................38
3. Hayvan Biyoteknolojisi ..............................................................................43
4. Endüstriyel Biyoteknoloji...........................................................................47
C. Moleküler Genetik ...........................................................................................50
D. Genetik ve Genetik Mühendisliği .....................................................................60
E. Genetik Değişim ...............................................................................................62
F. Gen Teknolojisi.................................................................................................64
G. Rekombinant DNA Teknolojisi .........................................................................66
H. Gen Klonlama...................................................................................................70
II. GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA ............................................................ 73
1. Genetiği Değiştirilmiş Organizma Kavramı.......................................................73
2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Tarihçesi........................................76
3. Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler ....................................................................80
a. Herbisitlere Dayanıklı Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler ..........................88
b. Böceklere Dayanıklı Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler.............................91
c. Patojenlere Dayanıklı Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler ..........................95
d. Streslere Dayanıklı Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler.............................100
e. Besin İçeriği Geliştirilmiş veya Değiştirilmiş Genetiği
Değiştirilmiş Bitkiler..........................................................................101
12 İçindekiler
f. Uzun Ömürlü Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler.....................................105
g. Tatlı Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler ...................................................107
h. Biyoyakıt Üretiminde Kullanılan Genetiği Değiştirilmiş Bitkiler........108
ı. Farmasötik Ürünlerin Üretiminde Kullanılan Genetiği
Değiştirilmiş Bitkiler..........................................................................108
4. Genetiği Değiştirilmiş Hayvanlar .............................................................110
III. GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALARIN POTANSİYEL FAYDALARI ve
POTANSİYEL RİSKLERİ ....................................................................................121
A. Genel Olarak ..................................................................................................121
B. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Potansiyel Faydaları ..........................122
1. İnsan Sağlığı.............................................................................................122
2. Tarımsal ve Endüstriyel Alandaki Uygulamalar .......................................123
3. Çevre .......................................................................................................124
4. Ekonomi ..................................................................................................126
C. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Potansiyel Riskleri .............................126
1. Genel Açıklama .......................................................................................126
2. Sağlık .......................................................................................................127
a. Alerjik reaksiyonlar...........................................................................130
b. Antibiyotiklere dayanıklılık ...............................................................135
c. Yatay gen geçişi ................................................................................137
3. Çevre ve Biyolojik Çeşitlilik......................................................................138
4. Sosyo-Ekonomik Yapı ve Tarımsal Alandaki Uygulamalar.......................146
5. Etik ..........................................................................................................149
İKİNCİ BÖLÜM
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA VE ÜRÜNLERİ
HAKKINDAKİ ULUSLARARASI VE ULUSAL DÜZENLEMELER
I. GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA VE ÜRÜNLERİ HAKKINDAKİ
ULUSLARARASI HUKUK DÜZENLEMELERİ........................................................151
A. Lugano Konvansiyonu ....................................................................................151
B. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi.........................................................................159
C. Cartagena Biyogüvenlik Protokolü.................................................................165
1. Cartagena Biyogüvenlik Protokolü’nün Temel Özellikleri .......................165
2. Cartagena Biyogüvenlik Protokolü’nün Amaç ve Kapsamı......................183
3. Ön bildirim Anlaşması .............................................................................187
İçindekiler 13
4. Ön bildirim Anlaşması’nın Kapsamı.........................................................192
5. Risk Değerlendirmesi, Sosyo-Ekonomik Değerlendirme ve Risk
Yönetimi ..................................................................................................196
D. Nagoya-Kuala Lumpur Ek Protokolü ..............................................................201
E. Dünya Ticaret Örgütü Düzenlemeleri.............................................................203
1. Genel Olarak............................................................................................203
2. GATT........................................................................................................208
3. Sağlık ve Bitki Sağlığı Anlaşması ..............................................................215
4. Ticarette Teknik Engeller Anlaşması........................................................222
II. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA VE
ÜRÜNLERİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER ............................................................. 225
A. Avrupa Birliği Hukuku’ndaki Genetiği Değiştirilmiş Organizma ve
Ürünleri İle ilgili Düzenlemeler.......................................................................225
1. Genel olarak ............................................................................................225
2. Genetiği Değiştirilmiş Mikroorganizmaların Kapalı Alanda Kullanımı .....228
3. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Çevreye İstemli Salıverilmesi ......232
a. GDO’ların piyasaya sürme dışındaki amaçlarla çevreye kasıtlı
serbest bırakılması............................................................................233
b. GDO’ların Ürün Olarak veya İçinde GDO Bulunan Ürünlerin
Piyasaya Sürülmesi ...........................................................................236
4. Genetiği Değiştirilmiş Gıdalar ve Yemler.................................................242
5. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların İzlenebilirliği ve
Etiketlenmesi ile Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemlerin
İzlenebilirliği ............................................................................................252
B. Alman Hukukundaki Durum...........................................................................255
C. İsviçre Hukukundaki Durum ...........................................................................264
D. ABD Hukukundaki Durum ..............................................................................269
III. TÜRK HUKUKUNDAKİ GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA VE
ÜRÜNLERİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER ............................................................. 274
A. Genel Olarak ..................................................................................................274
B. Biyogüvenlik Kanunu’nun Amacı ve Kapsamı.................................................278
1. Biyogüvenlik Kanunu’nun Amacı.............................................................278
2. Biyogüvenlik Kanunu’nun Kapsamı .........................................................278
C. Biyogüvenlik Kanunu’nda Yer Alan Tanımlar .................................................280
1. GDO ve Ürünleri ile GDO’lardan Elde Edilen Ürünler..............................283
2. Eşik Değer................................................................................................287
3. Bulaşan ve GDO Bulaşanı.........................................................................289
14 İçindekiler
D. Genetiği Değiştirilmiş Organizma ve Ürünlerine İlişkin Temel Esaslar...........293
1. Araştırma, Geliştirme ve Kapalı Alanda Kullanım Faaliyetleri .................293
a. Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri .................................................293
b. Kapalı Alanda Kullanım Faaliyetleri ..................................................295
2. Deneysel Amaçlı Serbest Bırakma Faaliyetleri ........................................301
3. Gıda veya Yem Olarak veyahut da Diğer Sınai Amaçlarla Kullanım
ve Piyasaya Sürme Faaliyetleri................................................................304
4. İthalat, İhracat ve Transit Geçiş...............................................................308
E. Genetiği Değiştirilmiş Organizma ve Ürünlerine İlişkin Yasaklar ...................309
F. Bakanlık ve TAGEM ........................................................................................314
1. Bakanlık...................................................................................................314
2. TAGEM ....................................................................................................315
G. Bakanlığa Başvuru ve Bakanlığın Karar Vermesi ............................................316
1. Başvuru ve Karar Aşamalarına İlişkin Özet Şeması..................................316
2. Başvuru Aşaması .....................................................................................316
a. Başvuru Mercii..................................................................................316
b. Başvuru Sahibi ..................................................................................317
3. Başvuru Sahibine Bildirimde Bulunulması...............................................317
4. Karar Aşaması (Nihai Karar) ....................................................................319
a. Genel Bilgi.........................................................................................319
b. Değerlendirme..................................................................................319
c. Karar (Nihai Karar)............................................................................325
(1) Olumlu Karar (Onay)..................................................................327
(2) Olumsuz Karar ...........................................................................328
5. Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması..........................................329
6. İzin Aşaması.............................................................................................329
a. İzin Kavramının Tanımı .....................................................................329
b. Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Amaçlı İthalat.................................330
c. Transit Geçiş .....................................................................................331
H. Bakanlık Kararı Sonrası Yapılacak İşlemler.....................................................331
1. Genel Olarak............................................................................................331
2. Kararın Geçerlilik Süresinin Uzatılması....................................................332
3. Kararın İptali ve Bu Halde Uygulanabilecek Olan Yaptırımlar .................333
4. Kontrol ve Denetim .................................................................................333
İçindekiler 15
5. Analizlerin Yapılması................................................................................334
6. Kayıtların Tutulması.................................................................................334
7. Acil Eylem Planlarının Uygulanması.........................................................334
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA VE ÜRÜNLERİNE İLİŞKİN BİYOGÜVENLİK
KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN HUKUKİ SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE ŞARTLARI
I. BİYOGÜVENLİK KANUNU MADDE 14 DIŞINDA SORUMLULUĞUN
DAYANDIRILABİLECEĞİ DİĞER ESASLAR.......................................................... 335
A. Genel Açıklama ..............................................................................................335
B. Üreticinin Sorumluluğu ..................................................................................336
C. Çevre Kanunundan Doğan Sorumluluk ..........................................................353
D. Taşınmaz Malikinin Sorumluluğu ...................................................................359
II. BİYOGÜVENLİK KANUNU MADDE 14’TEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUK ...... 362
A. Sorumluluğun Niteliği ve Dayandığı Esas .......................................................363
1. Genel Olarak............................................................................................363
2. Kusursuz Sorumluluğa İlişkin Genel Bilgi.................................................364
3. Biyogüvenlik Kanunu’na Göre Sorumluluk..............................................366
a. Genel Açıklama .................................................................................366
b. Biyogüvenlik Kanunu m. 14’e Göre Sorumluluğun Hukuki
Niteliği...............................................................................................367
(1) Biyogüvenlik Kanunu m. 14/1’e Göre Sorumluluğun Hukuki
Niteliği........................................................................................367
(2) Biyogüvenlik Kanunu m. 14/2’ye Göre Sorumluluğun
Hukuki Niteliği............................................................................368
c. Tehlike Sorumluluğu ile Olağan Sebep Sorumluluğu Ayrımına
İlişkin Genel Açıklama.......................................................................368
d. Biyogüvenlik Kanunu m. 14’e Göre Sorumluluğun Dayandığı
Esas...................................................................................................373
(1) Genel Açıklama ..........................................................................373
(2) Biyogüvenlik Kanunu m. 14/1’e Göre Sorumluluğun
Dayandığı Esas ...........................................................................374
(3) Biyogüvenlik Kanunu m. 14/2’ye Göre Sorumluluğun
Dayandığı Esas ...........................................................................378
B. Sorumlu Kişiler ...............................................................................................380
1. Biyogüvenlik Kanunu m. 14/1’e göre Sorumlular....................................380
2. Biyogüvenlik Kanunu m. 14/2’ye göre Sorumlular..................................380
3. Müteselsil Sorumlular .............................................................................382
16 İçindekiler
C. Sorumluluğun Şartları ....................................................................................384
1. Genel Açıklama .......................................................................................384
2. Kanunla Sorumluluğa Bağlanan Tipik Tehlikenin Gerçekleşmesi ............384
3. Zarar........................................................................................................389
a. Genel Olarak.....................................................................................389
b. İzin Alınarak Gerçekleştirilen Faaliyetten Doğan Zarar ....................393
c. İzin Alınmadan Gerçekleştirilen Faaliyetten Doğan Zarar ................399
4. Nedensellik Bağı......................................................................................404
a. Nedensellik Bağının Varlığı ...............................................................404
b. Nedensellik Bağının Kesilmesi ..........................................................415
(1) Genel Olarak ..............................................................................415
(2) Doğal Afetler..............................................................................419
(3) Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru........................................................424
(4) Zarar Görenin Ağır Kusuru .........................................................427
D. Sorumluluk için Zorunlu Olmayan Şartlar ......................................................430
1. Hukuka Aykırılık.......................................................................................430
2. Zarar Verenin Kusuru ..............................................................................434
III. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ VE KAPSAMI İLE TAZMİNATTA İNDİRİM
SEBEPLERİ......................................................................................................436
IV. ZAMANAŞIMI ................................................................................................457
V. İSPAT YÜKÜ ...................................................................................................458
SONUÇ.........................................................................................................................463
KAYNAKÇA ...................................................................................................................479
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
