Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Cezai ve İdari Sorumluluk

ÖNSÖZ .................................................................................................................................................. 7

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................................ 9

KISALTMALAR ................................................................................................................................... 21

BİRİNCİ BÖLÜM

TIBBİ MÜDAHALE KAVRAMININ AÇIKLANMASI

A. TIP HUKUKUNUN VE TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKSAL KAYNAKLARI................................24

B. MEVZUAT HÜKÜMLERİ KAPSAMINDA TIBBİ MÜDAHALENİN TANIMLANMASI....................31

C. TIBBİ MÜDAHALENİN İCRA EDİLİŞ YÖNTEMİ...........................................................................33

a. Klasik Yöntemlerle İcra Edilen Tıbbi Müdahaleler ..................................................................33

b. Yeni ve Güncel Yöntemlerle İcra Edilen Tıbbi Müdahaleler....................................................34

İKİNCİ BÖLÜM

SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARI İLE SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN

DİĞER MESLEK MENSUPLARININ GÖREV VE YETKİ ALANLARININ KAPSAMI

A. HEKİMLER VE DİĞER SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARININ GÖREV VE YETKİ

ALANLARININ KAPSAMI .............................................................................................................37

1. Hekimin Görev ve Yetki Tanımı...............................................................................................41

2. Diş Hekiminin Görev ve Yetki Tanımı......................................................................................45

3. Eczacının Görev ve Yetki Tanımı............................................................................................47

4. Ebenin Görev ve Yetki Tanımı.................................................................................................53

5. Hemşirenin Görev ve Yetki Tanımı..........................................................................................57

6. Klinik Psikologların Görev ve Yetki Tanımı..............................................................................68

7. Fizyoterapistin Görev ve Yetki Tanımı.....................................................................................72

8. Fizyoterapi Teknikerinin Görev ve Yetki Tanımı ......................................................................76

9. Odyologların Görev ve Yetki Tanımı .......................................................................................76

10. Odyometri Teknikerinin Görev ve Yetki Tanımı .......................................................................77

11. Diyetisyenin Görev ve Yetki Tanımı ........................................................................................78

12. Dil ve Konuşma Terapistinin Görev ve Yetki Tanımı ...............................................................82

13. Podologların Görev ve Yetki Tanımı........................................................................................83

14. Sağlık Fizikçisinin Görev ve Yetki Tanımı ...............................................................................84

15. Radyoterapi Teknikerinin İş ve Görev Tanımı .........................................................................87

16. Anestezi Teknisyeni/Teknikerinin İş ve Görev Tanımı.............................................................88

17. Tıbbi Laboratuvar Teknisyeninin İş ve Görev Tanımı..............................................................89

10 Kaynakça

18. Tıbbi Laboratuvar Ve Patoloji Teknikerinin İş ve Görev Tanımı.............................................. 90

19. Tıbbi Görüntüleme Teknisyeni/Teknikeri ................................................................................ 91

20. Ağız Ve Diş Sağlığı Teknikerinin İş ve Görev Tanımı ............................................................. 92

21. Diş Protez Teknikerinin İş ve Görev Tanımı ........................................................................... 93

22. Tıbbi Protez Ve Ortez Teknisyeni/Teknikerinin İş ve Görev Tanımı........................................ 94

23. Ameliyathane Teknikerinin İş ve Görev Tanımı ...................................................................... 95

24. Adli Tıp Teknikerinin İş ve Görev Tanımı................................................................................ 96

25. Diyaliz Teknikerinin İş ve Görev Tanımı ................................................................................. 97

26. Perfüzyonistin İş ve Görev Tanımı ......................................................................................... 98

27. Eczane Teknikerinin İş ve Görev Tanımı................................................................................ 99

28. İş ve Uğraşı Terapistinin (Ergoterapistin) İş ve Görev Tanımı................................................ 99

29. İş ve Uğraşı Teknikerinin (Ergoterapi Teknikerinin) İş ve Görev Tanımı............................... 100

30. Elektronörofizyoloji Teknikerinin İş ve Görev Tanımı............................................................ 101

31. Mamografi Teknikerinin İş ve Görev Tanımı......................................................................... 102

32. Optisyenin İş ve Görev Tanımı............................................................................................. 102

33. Acil Tıp Teknikerinin İş ve Görev Tanımı.............................................................................. 103

34. Acil Tıp Teknisyeninin İş ve Görev Tanımı ........................................................................... 104

35. Hemşire Yardımcısının İş ve Görev Tanımı ......................................................................... 105

36. Ebe Yardımcısının İş ve Görev Tanımı................................................................................. 107

37. Sağlık Bakım Teknisyeninin İş ve Görev Tanımı .................................................................. 108

38. Sağlık Memurunun İş ve Görev Tanımı................................................................................ 109

B. SAĞLIK HİZMETLERİNDE GÖREV ALAN DİĞER MESLEK MENSUPLARININ SAĞLIK

HİZMETLERİNDEKİ İŞ VE GÖREV TANIMLARI ....................................................................... 109

1. Psikologların Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı......................................................... 109

2. Biyologların Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı ...........................................................110

3. Çocuk Gelişimcisinin Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı.............................................111

4. Sosyal Çalışmacı/Sosyal Hizmet Uzmanının Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı........112

5. Sağlık Eğitimcisi / Tıbbi Teknologların Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı...................114

6. Sağlık İdarecisinin Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı.................................................115

7. Çevre Sağlığı Teknisyeni / Teknikerinin Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı.................115

8. Yaşlı Bakım Teknikeri / Evde Hasta Bakım Teknikerinin Sağlık Hizmetindeki İş ve

Görev Tanımı ........................................................................................................................116

9. Tıbbi Sekreterin Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı.....................................................117

10. Biyomedikal Cihaz Teknikerinin Sağlık Hizmetindeki İş ve Görev Tanımı.............................118

C. YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN VEYA İŞ VE GÖREV TANIMINDA DEĞİŞİKLİK

YAPILAN SAĞLIK MESLEKLERİ............................................................................................... 119

1. Sünnetçilik Mesleği ...............................................................................................................119

2. Diş Protez Teknisyenliği Mesleği...........................................................................................119

Kaynakça 11

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HEKİM - HASTA İLİŞKİSİNDE HASTANIN VE HEKİMİN HAKLARI

A. HASTA HAKLARI ........................................................................................................................121

1. Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma Hakkı....................................................125

2. Bilgi İsteme Hakkı.................................................................................................................126

3. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme Hakkı ...................................................................127

4. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme Hakkı ...................................................................128

5. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme Hakkı.....................................................................129

6. Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım Hakkı........................................................130

7. Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı........................................................................131

8. Ötanazi Yasağı .....................................................................................................................131

9. Tıbbi Özen Gösterilmesi Hakkı.............................................................................................135

10. Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı...............................................................................136

11. Kayıtları İnceleme ve Kayıtların Düzeltilmesini İsteme Hakkı...............................................140

12. Mahremiyete Saygı Gösterilmesi Hakkı ...............................................................................140

13. Bilgilerin Gizli Tutulması Hakkı .............................................................................................141

14. Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızasının Alınması Hakkı ........................................................143

15. Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanmasına İlişkin Hasta Hakkı...........................146

16. Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi Hakkı .......................................147

17. Tıbbi Araştırmalara İlişkin Hasta Hakları ..............................................................................147

18. Güvenliğin Sağlanması Hakkı ..............................................................................................149

19. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı .......................149

20. İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret Hakkı.........................................................150

21. Refakatçi Bulundurma Hakkı ................................................................................................151

21. Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi Hakkı..............................................151

22. Hastanın Vaktine Saygı Gösterilmesi ve Hastaya Gereken Vaktin Ayrılması Hakkı.............151

23. Hastanın Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı .........................................................................152

24. Hasta Hakları Kurulları ve Bu Kurullara Şikayet Hakkı.........................................................155

B. HEKİM HAKLARI.........................................................................................................................158

1. Hekimin Sağlık Hizmeti Sunduğu Kişi ve Topluma Karşı Hakları .........................................158

a. Sağlık Hizmeti Sunmayı Reddedebilme Hakkı: .............................................................158

b. Sağlık Hizmeti Sunulan Kişi ve Yakınlarından Gelebilecek İstemleri Geri

Çevirebilme Hakkı:.........................................................................................................164

2. Hekimin Sağlık Hizmetini Örgütleyen ve Finanse Eden Kurumlar ve Çalıştığı

Kurumlara İlişkin Hakları.......................................................................................................165

a. Çalışma Koşullarına İlişkin Haklar:.................................................................................165

b. Hekimlik Meslek Ahlakına Uygun Olmayan Davranışlara Ortak Olmayı

Reddetme Hakkı ...........................................................................................................165

12 Kaynakça

c. Özlük Hakları................................................................................................................. 165

d. Demokratik Haklar......................................................................................................... 165

e. Geri Ödeme Kurumları ya da Çalıştığı Hastane Gibi Kurumların Bilimsel Bilgiyle

Gerekçelendirilmeyen İstemlerini Reddetme/ Uygulamama Hakkı .............................. 165

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HEKİM - HASTA İLİŞKİSİNDE HASTANIN VE HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

A. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ ................................................................................................... 175

1. Tıbbi Müdahaleyi Bizzat İcra Etme Yükümlülüğü................................................................. 176

2. Hekimin Özen Yükümlülüğü................................................................................................. 181

3. Hastanın Öyküsünü (Anamnezini) Alma Yükümlülüğü ........................................................ 187

4. Hekimin Muayene Etme Yükümlülüğü................................................................................. 191

5. Hekimin Tanı/Teşhis Yükümlülüğü ....................................................................................... 194

6. Hekimin Tedavi Yükümlülüğü............................................................................................... 196

7. Hekimin Konsültasyon Konusundaki Yükümlülükleri ........................................................... 203

8. Hekimin Reçete Düzenleme Yükümlülüğü ile Kullanılan Tıbbi Ürün ve İlaçlar

Konusundaki Yükümlülükleri................................................................................................ 204

9. Tıbbi Teknik Standardı Sağlama, Mesleki Bilgisini Arttırma ve Güncelleme

Yükümlülüğü ........................................................................................................................ 207

10. Hekimin Kayıt Tutma Yükümlülüğü...................................................................................... 208

11. Hastanın Kişisel Verilerini Koruma ve Sır Saklama Yükümlülüğü ....................................... 221

12. Hastanın İnsani Değerlerine Saygı Gösterme Yükümlülüğü................................................ 226

13. Hekimin Organizasyona İlişkin Yükümlülükleri .................................................................... 227

14. Hekimin Bilirkişilik Görevini Yerine Getirme Yükümlülüğü ................................................... 227

15. Hekimin Ölüm Halinde Yapılacak İş ve İşlemlere İlişkin Yükümlülükleri .............................. 228

16. Hastanın Kimliğini Belirleme Yükümlülüğü .......................................................................... 230

17. Hekimin Suçu İhbar ve Hastalıkları Bildirim Yükümlülüğü ................................................... 231

18. Hekimin Sigorta Yaptırma Yükümlülüğü............................................................................... 235

19. Hekimin Rapor Tanzim Etme Yükümlülüğü.......................................................................... 236

B. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ................................................................................................ 237

1. Hastanın Bildirim Yükümlülüğü ............................................................................................ 237

2. Hekim İle İşbirliği Yapma Yükümlülüğü................................................................................ 239

3. Hastanın Muayene, Teşhis ve Tedavi Aşamalarına Katlanma Yükümlülüğü ....................... 241

4. Hastanın Ücret Ödeme Yükümlülüğü .................................................................................. 244

BEŞİNCİ BÖLÜM

TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUK KOŞULLARI

A. TIBBİ MÜDAHALENİN HEKİM VEYA DİĞER SAĞLIK ÇALIŞANI KİŞİLER

TARAFINDAN İCRA EDİLMESİ.................................................................................................. 245

1. Hekimin Tıp Mesleğini İcra Yetkisi ve Görev Alanı............................................................... 246

a. Tıp Fakültesi Mezunu Olma ve Hekimlik Diplomasına Sahip Olma Şartı: .................... 247

Kaynakça 13

b. Türk Tabipler Birliği'ne Kayıt Olma Şartı: .......................................................................248

c. Hekimlik Mesleğini İcraya Engel Halin Bulunmaması Şartı: ..........................................248

d. Uzmanlık Gerektiren Tıbbi Müdahaleler:........................................................................249

e. Asistan Hekimler ile İntörn Hekimler ve Öğrenciler Tarafından İcra Edilebilecek

Tıbbi Müdahalelerin Belirlenmesi:..................................................................................254

2. Sağlık Meslek Mensubu Olmayan Personelin İcra Edebileceği Tıbbi Müdahaleler..............262

3. Gönüllü Sağlık Hizmeti ve Sağlık Gözlemciliği .....................................................................263

4. Sağlık Çalışanı Olmayan Yetkisiz Kişiler Tarafından Tıbbi Müdahalenin İcrası

Durumunda Sorumluluk........................................................................................................264

B. TIBBİ MÜDAHALENİN HASTANIN AYDINLATILMIŞ RIZASINA DAYALI OLARAK

YAPILMASI ..................................................................................................................................266

1. Hastanın Aydınlatılması (Bilgilendirilmesi)............................................................................266

a. Genel Olarak Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü: ..........................................................266

b. Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğünün Konusu, Kapsamı ve Aydınlatmanın

Yapılması Gereken Zaman: ...........................................................................................271

c. Aydınlatma Yükümlülüğü Bulunan Kişi ve Bu Yükümlülüğün Muhatabı: .......................280

d. Aydınlatmanın Şekli ve İspat Yükü.................................................................................283

e. Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesi Sebebiyle

Sorumluluğu:..................................................................................................................287

f. Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğünün Bulunmadığı İstisnai Durumlar: .........................290

2. Hastanın Rızasının Alınması ................................................................................................296

a. Rıza Beyanının Şekli ve Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı:..................................................299

b. Rıza Beyanında Bulunabilme Ehliyeti: ...........................................................................302

c. Çocukların Rıza Beyanında Bulunabilme Ehliyeti:.........................................................303

d. Rızanın Konusu ve Kapsamı..........................................................................................312

e. Hastanın Rızasının Gerekli Olmadığı Haller ..................................................................313

f. Genel Önleyici Nitelikteki Aşı Uygulaması: ....................................................................316

g. Akıl Hastaları Açısından Rıza Aranmayan Zorunlu Tıbbi Müdahaleler: .........................318

h Ceza Hukukunda Rıza Aranmayan Zorunlu Tıbbi Müdahaleler ile Diğer Hukuk

Dallarında Yer Alan Düzenlemeler: ................................................................................320

i. Hastanın Varsayılan Rızası............................................................................................329

j. Rızanın Hasta Tarafından Geri Alınması ve Rızanın Sakatlandığı Haller:.....................334

C. TIBBİ MÜDAHALENİN TIBBİ GEREKLİLİK SEBEBİYLE VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNE

UYGUN OLARAK YERİNE GETİRİLMESİ..................................................................................334

1. Endikasyon (Tıbbi Gereklilik) Şartı .......................................................................................334

2. Özen Yükümlülüğüne Uygunluk Şartı...................................................................................339

ALTINCI BÖLÜM

TIBBİ UYGULAMA HATALARI - MALPRAKTİS KAVRAMININ TANIMLANMASI VE

TIBBİ KUSUR KAYNAKLI DAVALARDA BİLİRKİŞİLİK

A. TIBBİ UYGULAMA HATALARI - MALPRAKTİS.........................................................................341

B. TIBBİ HATA - MALPRAKTİS ÇEŞİTLERİ ...................................................................................345

1. Hastanın Aydınlatılması Sırasında Yapılan Tıbbi Hatalar .....................................................346

14 Kaynakça

2. Hastalığın Teşhis Edilmesi - Tanısının Konulması Aşamalarında Yapılan Tıbbi

Hatalar ................................................................................................................................. 346

3. Tedavi Sürecinde Yapılan Tıbbi Hatalar............................................................................... 350

a. Tıbbi Standardın Sağlanması ve Üstlenme Kusuru: ..................................................... 350

aa. Tıbbi Standart:....................................................................................................... 350

bb. Üstlenme Kusuru:.................................................................................................. 355

b. Tedavi Sürecinde Yapılan Diğer Tıbbi Uygulama Hataları: ........................................... 360

4. Tedavi Sonrası Süreçte Ortaya Çıkan Tıbbi Hatalar............................................................ 370

5. Organizasyon Hataları ......................................................................................................... 371

a. Genel Olarak Hastanelerin Organizasyon Hataları: ...................................................... 371

b. Nöbet Hizmetleri ile Mesai Saatleri Dışındaki Sağlık Hizmetlerinin

Organizasyonuna İlişkin Hatalar:................................................................................... 385

c. Özel Hastaneler Açısından Üzerinde Durulması Gereken Diğer Hususlar: .................. 392

d. Sağlık Bakanlığı'nın Organizasyon ve Denetim Sorumluluğundan Kaynaklanan

Hatalar:.......................................................................................................................... 400

C. EKİP HALİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN TIBBİ FAALİYETLERDE İŞBİRLİĞİ VE

GÜVEN İLKESİ ........................................................................................................................... 402

D. KOMPLİKASYON – TIBBİ KUSUR AYRIMI ............................................................................... 411

E. TIBBİ KUSUR KAYNAKLI DAVALARDA BİLİRKİŞİLİK VE BİLİRKİŞİ RAPORLARI .............. 417

1. Genel Olarak Bilirkişilik Kurumu........................................................................................... 417

2. Tıbbi Kusur – Malpraktis Kaynaklı Uyuşmazlıklarda Bilirkişilik ........................................... 429

a. Bilirkişi Raporlarında Bulunması Gerekenler:................................................................ 429

b. Yüksek Sağlık Şurası: ................................................................................................... 439

c. Adli Tıp Kurumu:............................................................................................................ 440

d. 2547 sayılı Kanun Gereğince Resmi Bilirkişilik: ............................................................ 445

e. Bilirkişi Raporlarının Yargılama Makamları Tarafından Değerlendirilmesi:.................... 446

YEDİNCİ BÖLÜM

TIBBİ VE HUKUKİ AÇIDAN ÖZELLİĞİ BULUNAN

BAZI TIBBİ MÜDAHALE TÜRLERİNİN İNCELENMESİ

A. ORGAN VE DOKU NAKLİ .......................................................................................................... 453

1. Yaşayan Kişilerden Organ ve Doku Alınması: ..................................................................... 456

2. Ölüden Organ ve Doku Alınması: ........................................................................................ 462

3. Organ ve Doku Naklinde Hak ve Yükümlülükler.................................................................. 467

B. İNSAN ÜZERİNDE YAPILAN DENEY VE DENEMELER İLE KLİNİK ARAŞTIRMALAR ......... 469

1. Deney, Deneme ve Klinik Araştırmaların Tanımlanması...................................................... 469

2. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Şartları.................................................................... 471

C. İLAÇLA TEDAVİ UYGULAMALARINDAN KAYNAKLANAN SORUMLULUK.......................... 487

1. Genel Olarak Hekimin İlaçla Tedavi Yöntemlerinden Kaynaklanan Sorumluluğu................ 487

Kaynakça 15

2. Endikasyon Dışı İlaç Kullanımına İlişkin Düzenlemeler........................................................491

3. Eczacıların İlaçla Tedavi Sürecindeki Hukuki ve Cezai Sorumlulukları ................................495

D. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER ......................................................................................................509

1. Genel Olarak Acil Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluk Koşulları .....................................509

2. Acil Servislere İlişkin Düzenlemeler ve Acil Hallerde Hasta Nakli ........................................513

E. ESTETİK MÜDAHALELER..........................................................................................................525

1. Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahaleler .........................................................................................525

2. Lazer Epilasyon Uygulamalarına İlişkin Hukuki Düzenlemeler.............................................528

F. GEBELİĞE SON VERİLMESİ (KÜRTAJ)....................................................................................541

G. KISIRLAŞTIRMA (STERİLİZASYON) .........................................................................................550

H. KASTRASYON (HADIM) .............................................................................................................554

İ. CİNSİYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ ...................................................................................................556

J. YAPAY DÖLLEME VE EMBRİYO NAKLİ....................................................................................561

K. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIP UYGULAMA YÖNTEMLERİ .........................................566

L. DİŞ HEKİMLERİ TARAFINDAN İCRA EDİLEN TIBBİ MÜDAHALELER ve GENEL

OLARAK SORUMLULUK HÜKÜMLERİ.....................................................................................569

1. Diş Hekimlerinin İş ve Görev Tanımları Kapsamında İcraya Yetkili Oldukları Tıbbi

Müdahaleler..........................................................................................................................569

2. Diş Hekimlerinin Tıbbi Müdahaleden Doğan Sorumlulukları ................................................573

SEKİZİNCİ BÖLÜM

HEKİM İLE HASTA ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİNİN

TANIMLANMASI VE HEKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

A. HEKİM İLE HASTA ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, KAPSAMI,

TANIMLANMASI VE HUKUKİ SORUMLULUK...........................................................................579

1. Genel Olarak Hekim ile Hasta Arasındaki Hukuki İlişkinin Başlaması Ve

Sonlandırılması.....................................................................................................................579

2. Bağımsız Çalışan Hekim ile Hasta Arasındaki Hukuki İlişkinin Niteliği, Tanımlanması

ve Hukuki Sorumluluk...........................................................................................................580

a. Vekalet (Tedavi) Sözleşmesinden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk .............................580

aa. Tedavi Sözleşmesinin Kurulması, Unsurları ve Sona Erdirilmesi:..........................580

bb. Vekalet Sözleşmesinin Hizmet Sözleşmesinden Farkı: .........................................585

cc. Vekalet Sözleşmesinin Eser Sözleşmesinden Farkı: .............................................585

dd. Vekalet Sözleşmesinde Hekimin Yardımcı Kişilerin Davranışlarından

Kaynaklanan Sorumluluğu: ....................................................................................587

ee. Vekalet Sözleşmesinde Hekimin Alt Vekaletten, İkame Vekaletten,

Başkasını Vekil Tayin Etmekten Kaynaklanan Sorumluluğu: .................................589

b. Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk ...............................................591

c. Vekaletsiz İşgörmeden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk ..............................................598

16 Kaynakça

d. Haksız Fiilden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk........................................................... 600

e. Aile Hekimi ile Hasta Arasındaki Hukuki İlişkinin Tanımlanması ................................... 603

f. Sorumsuzluk Anlaşması................................................................................................ 604

3. Özel Hastane ile Hasta Arasındaki Hukuki İlişkinin Niteliği, Tanımlanması ve

Hukuki Sorumluluk ............................................................................................................... 605

4. Kamu Hastanesi ile Hasta Arasındaki Hukuki İlişkinin Niteliği ve Tanımlanması................. 616

5. Tazminat Sorumluluğunda Görevli Yargı Yeri ve Mahkemeler............................................. 621

a. Kamu Görevlisi Olan Hekimler Açısından ..................................................................... 621

aa. Görevli Yargı Yeri:.................................................................................................. 621

bb. Görevli Mahkemeler: ............................................................................................. 626

cc. Kamu Görevlisi Hekimler Yönünden Davanın Sigortaya Karşı Açılması

Durumunda Görev Konusu:................................................................................... 627

b. Bağımsız ya da Özel Hastanede Çalışan Hekimler ile Özel Hastaneler Açısından...... 629

aa. Görevli Yargı Yeri:.................................................................................................. 629

bb. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Hükümleri

Kapsamında Görevli Mahkemeler: ........................................................................ 631

cc. Özel Hastaneler Açısından Görevli Mahkemeler:.................................................. 635

B. ÖZEL HUKUK AÇISINDAN HEKİMİN VE HASTANENİN TAZMİNAT

SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI VE TAZMİNAT TÜRLERİ ................................................. 635

1. Hekimin ve Hastanenin Tazminat Sorumluluğunun Koşulları .............................................. 636

a. Hukuka Aykırılık............................................................................................................. 636

b. Kusur ............................................................................................................................. 638

aa. Genel Olarak Kusurun Tanımlanması:................................................................... 638

bb. Kusurun Türleri ve Derecesi: ................................................................................. 639

c. Zarar.............................................................................................................................. 644

aa. Maddi Zarar: .......................................................................................................... 644

bb. Manevi Zarar: ........................................................................................................ 645

d. Nedensellik (İlliyet) Bağı................................................................................................ 646

2. Tazminat Türleri ................................................................................................................... 651

a. Maddi Tazminat ............................................................................................................. 652

b. Manevi Tazminat ........................................................................................................... 656

3. Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Uyuşmazlıklarda İspat Yükü............................... 660

a. Sözleşmeden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukta İspat Yükü....................................... 661

b. Haksız Fiil Sorumluluğunda İspat Yükü......................................................................... 663

c. Hekimin Kusursuz Olduğunu İspat Etme Yükümlülüğü................................................. 663

d. Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Uyuşmazlıklarda İspat Açısından

Özellik Arz Eden Durumlar ............................................................................................ 664

4. Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Hukuki Uyuşmazlıklarda Zamanaşımı............................ 667

a. Vekalet Sözleşmesinden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukta Zamanaşımı .................. 668

b. Eser Sözleşmesinden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukta Zamanaşımı....................... 670

Kaynakça 17

c. Haksız Fiilden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukta Zamanaşımı....................................670

d. Vekaletsiz İş Görmeden Kaynaklanan Hukuki Sorumlulukta Zamanaşımı ....................672

e. Rücu İsteminde Zamanaşımı .........................................................................................672

f. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Gereğince Zamanaşımı...............673

5. Hukuk Yargılamasının Ceza Hukuku ile İlişkisi.....................................................................673

ÖZEL HUKUK AÇISINDAN HEKİMİN VE HASTANENİN TAZMİNAT

SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI........................................................679

KONUYAİLİŞKİN YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARLARI ...............................813

C. DEVLETİN SAĞLIK HİZMETLERİNDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT

SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI ...........................................................................................827

1. Genel Olarak Devletin Sağlık Hizmetleri Nedeniyle Sorumluluğu ........................................827

2. Devletin Sağlık Hizmetlerinden Kaynaklanan Tazminat Sorumluluğunun Koşulları .............832

a. Hukuka Aykırılık .............................................................................................................833

b. Hizmet Kusuru................................................................................................................833

aa. Genel Olarak Hizmet Kusuru Kavramı: ..................................................................833

bb. Sağlık Hizmetleri Açısından Hizmet Kusuru Kavramı ve Kusursuz

Sorumluluk: ............................................................................................................836

c. Zarar...............................................................................................................................846

aa. Maddi Zarar:...........................................................................................................846

bb. Manevi Zarar ..........................................................................................................853

cc. Dava Dilekçesinde Belirtilen Zarar Miktarının Arttırılabilmesi:................................855

d. Nedensellik (İlliyet) Bağı.................................................................................................859

e. İspat Yükü ......................................................................................................................863

3. İdareye Yönelik Açılan Tazminat Davasının Koşulları...........................................................864

4. İdari Yargıdaki Tazminat Davasının Ceza Yargılaması İle İlişkisi..........................................870

5. Rücu Davaları.......................................................................................................................875

DEVLETİN SAĞLIK HİZMETLERİNDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT

SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI .......................................................883

RÜCU DAVALARINAİLİŞKİN YARGITAY KARARLARI.....................................................1020

DOKUZUNCU BÖLÜM

HEKİMİN CEZAİ SORUMLULUĞU VE KONUYA İLİŞKİN

BAZI SUÇ TİPLERİNİN İNCELENMESİ

A. CEZA HUKUKU AÇISINDAN TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKİ NİTELİĞİ...............................1043

B. KAMU GÖREVLİSİ OLAN HEKİMLER VE DİĞER SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARI

AÇISINDAN SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA İZNİ YÖNTEMİ ...........................................1047

1. 5237 sayılı TCK Kapsamında Kamu Görevlisi Kavramı .....................................................1047

2. 4483 Sayılı Kanun Kapsamında Soruşturma ve Kovuşturma Usulü ..................................1051

3. 2547 Sayılı Kanun Kapsamında Soruşturma ve Kovuşturma Usulü ..................................1059

18 Kaynakça

C. TIBBİ MÜDAHALEDEN KAYNAKLANAN BAZI SUÇ TİPLERİNİN İNCELENMESİ............... 1063

1. Kasten Öldürme ve Kasten Yaralama Suçları.................................................................... 1063

a. Kast, Kast - Taksir İlişkisi ve Kastın Türleri.................................................................. 1064

b. Tıbbi Müdahalenin İcrasından Kaynaklanan Kasten Öldürme ve Kasten

Yaralama Suçları ......................................................................................................... 1068

2. Kasten Öldürmenin ve Kasten Yaralamanın İhmali Davranışla İşlenmesi Suçları............. 1074

a. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi Suçunun Unsurları.......................... 1074

b. Tıbbi Müdahalenin İcrasından Kaynaklanan Kasten Öldürmenin İhmali

Davranışla İşlenmesi Suçu.......................................................................................... 1079

c. Kasten Yaralamanın İhmali Davranışla İşlenmesi Suçu.............................................. 1088

3. Taksirle Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçları.................................................................. 1088

a. Taksirin Tanımı ve Unsurları ........................................................................................ 1089

aa. Taksirin Tanımı..................................................................................................... 1089

bb. Taksirin Unsurları ................................................................................................ 1091

(1) Eylemin Taksirli Halinin Kanunda Suç Olarak Tanımlanmış Olması ............. 1091

(2) Failin İradi Hareketi ile Ortaya Çıkan Neticenin Fail Tarafından

İstenmemiş Olması ....................................................................................... 1091

(3) Fiilin Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırı Şekilde Gerçekleştirilmesi ....... 1092

(4) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık Dolayısıyla Bir Neticeye

Sebebiyet Verilmesi ...................................................................................... 1099

(5) Neticenin Öngörülebilir Olması ......................................................................1100

(6) Taksirli Eylem ile Netice Arasında İlliyet (Nedensellik) Bağının

Bulunması ......................................................................................................1104

b. Taksirli Suçlarda Kusurun Belirlenmesi ........................................................................1112

c. Taksirin Türleri ..............................................................................................................1116

aa. Basit Taksir ile Bilinçli Taksir Ayrımı......................................................................1116

bb. Bilinçli Taksir ile Olası Kast Ayrımı........................................................................1118

cc. Tıbbi Müdahaleler Bakımından Basit Taksir ve Bilinçli Taksir...............................1119

d. Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi ...................................................................1126

e . Taksirle Öldürme Suçu .................................................................................................1129

aa. Suçun Unsurları....................................................................................................1129

bb. Taksirle Öldürme Suçunda Temel Cezanın Belirlenmesi, Suçun Nitelikli

Halleri ve Bilinçli Taksirle İşlenmesi......................................................................1132

cc. Taksirle Öldürme Suçunda Şikayet ve Kamu Davasına Katılma..........................1135

dd. Taksirle Öldürme Suçunda Paraya Çevirme Hükümlerinin Uygulanabilirliği ........1136

f. Taksirle Yaralama Suçu................................................................................................1139

aa. Suçun Unsurları....................................................................................................1140

bb. Suçun Temel Hali ile Nitelikli Halleri .....................................................................1142

cc. Taksirle Yaralama Suçunda Şikayet, Katılma ve Uzlaştırma................................1152

Kaynakça 19

g. Taksirle Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçu Bakımından TCK'nın 53.

Maddesinin 6. Fıkrasındaki Güvenlik Tedbiri................................................................1153

h. Taksirle Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçunun Mağdurları Bakımından Özellik

Arz Eden Durumlar.......................................................................................................1156

4. Görevi Kötüye Kullanma Suçu............................................................................................1164

a. Suçun Faili ...................................................................................................................1167

b. Suçun Mağduru............................................................................................................1168

c. Suçun Manevi Unsuru..................................................................................................1169

d. Maddenin Birinci Fıkrası Kapsamında İcrai Davranışla İşlenen Görevi Kötüye

Kullanma Suçu.............................................................................................................1170

e. Maddenin İkinci Fıkrası Kapsamında İhmali Davranışla İşlenen Görevi Kötüye

Kullanma Suçu.............................................................................................................1171

f. Kişilerin Mağduriyetine, Kamunun Zararına ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat

Sağlanmasına Sebebiyet Verilmesi .............................................................................1174

g. Hekimler ve Diğer Sağlık Mesleği Mensupları Bakımından Görevi Kötüye Kullanma

Suçu ve Bu Suçun Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları ile İçtima İlişkisi .......................1177

5. Organ Veya Doku Ticareti Suçu .........................................................................................1194

a. Yaşayan Kişilerden Rızaya Dayalı Olmaksızın Organ Alınması ..................................1199

b. Ölüden Organ ve Doku Alınması..................................................................................1202

c. TCK'nın 91. Maddesinin 3. Fıkrası Kapsamında Organ ve Doku Ticareti Suçu ..........1204

d. Suçun Bir Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi..................................................1205

e. Hukuka Aykırı Yollarla Elde Edilmiş Olan Organ veya Dokunun Saklanması,

Nakledilmesi veya Aşılanması......................................................................................1208

f. Çıkar Karşılığında Organ veya Doku Teminine Yönelik İlan veya Reklam

Verilmesi.......................................................................................................................1209

g. TCK'nın 91. Maddesindeki Suçların Bir Tüzel Kişinin Faaliyeti Çerçevesinde

İşlenmesi ......................................................................................................................1210

h. TCK'nın 91. Maddesinin 1. Fıkrasındaki Suçun İşlenmesi Sonucunda Mağdurun

Ölmesi ..........................................................................................................................1210

ı. Zorunluluk Hali .............................................................................................................1211

i. Etkin Pişmanlık.............................................................................................................1214

6. İnsan Üzerinde Deney Suçu...............................................................................................1216

a. İnsan Üzerinde Deney Suçu ........................................................................................1222

b. İnsan Üzerinde Deneme Suçu .....................................................................................1226

7. Çocuk Düşürtme Suçu........................................................................................................1231

a. Maddenin 1. Fıkrası Kapsamında Rıza Olmaksızın Çocuk Düşürtme Suçu ve

Suçun Nitelikli Halleri ...................................................................................................1239

b. Maddenin İkinci Fıkrası Kapsamında Çocuk Düşürtme Suçu ve Suçun

Nitelikli Halleri...............................................................................................................1242

c. Maddenin 5. Fıkrası Kapsamında Yetkisiz Kişinin Çocuk Düşürtmesi .........................1244

d. Maddenin 6. Fıkrası Kapsamında Zorunluluk Hali .......................................................1246

20 Kaynakça

8. Kısırlaştırma....................................................................................................................... 1248

9. Hekim Olmayan Kişinin Hasta Tedavi Etmesi ve Hekim Unvanını Takınması Suçu.......... 1253

10. Diplomasız Diş Hekimliği Yapılması Suçu ......................................................................... 1261

YARGITAY 12. CEZA DAİRESİ'NİN KONUYAİLİŞKİN KARARLARI .............................. 1271

YARGITAY CEZAGENEL KURULU'NUN KONUYA İLİŞKİN KARARLARI...................... 1395

ANAYASAMAHKEMESİ'NİN KONUYA İLİŞKİN KARARLARI........................................ 1415

AVRUPAİNSAN HAKLARI MAHKEMESİ'NİN KONUYA İLİŞKİN KARARLARI ............. 1523

 OYAL - TÜRKİYE KARARI .................................................................................... 1523

 MEHMET ŞENTÜRK VE BEKİR ŞENTÜRK – TÜRKİYE DAVASI ....................... 1528

 SÜLEYMAN EGE V.– TÜRKİYE KARARI ............................................................. 1530

 ASİYE GENÇ – TÜRKİYE KARARI ...................................................................... 1534

 ALTUĞ VE DİĞERLERİ – TÜRKİYE KARARI ...................................................... 1539

 ZAFER ÖZTÜRK – TÜRKİYE KARARI ................................................................. 1545

 AKKOYUNLU – TÜRKİYE KARARI ...................................................................... 1552

 AYDOĞDU – TÜRKİYE KARARI .......................................................................... 1558

 SAYAN – TÜRKİYE KARARI ................................................................................. 1575

 ERDİNÇ KURT VE DİĞERLERİ – TÜRKİYE KARARI ......................................... 1586

 ERYİĞİT – TÜRKİYE KARARI .............................................................................. 1592

 YİRDEM VE DİĞERLERİ – TÜRKİYE KARARI .................................................... 1598

 İBRAHİM KESKİN – TÜRKİYE KARARI ............................................................... 1604

 ELVAN ALKAN VE DİĞERLERİ – TÜRKİYE KARARI .......................................... 1609

 BİLİNMİŞ – TÜRKİYE KARARI ............................................................................. 1614

 TÜLAY YILDIZ – TÜRKİYE KARARI ..................................................................... 1618

 ERKAN BİROL KAYA – TÜRKİYE KARARI .......................................................... 1623

 KANAL – TÜRKİYE KARARI ................................................................................. 1628

 ÖNEY – TÜRKİYE KARARI .................................................................................. 1632

 NİHAT SOYLU – TÜRKİYE KARARI ..................................................................... 1638

KAYNAKÇA ...................................................................................................................................... 1643