| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Osman SARIASLAN |
| Baskı Tarihi | 2021/01 |
| Baskı Sayısı | 2 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 432 |
Türkiye’de vergi uyuşmazlıkları esas olarak vergi hukuku, usul olarak idari usul hukuku ile vergi usul hukuku, yargısal olarak da idari yargılama hukukunun kesiştiği bir alanda çözüme kavuşturulmaktadır. Buna bir de söz konusu hukuk dallarının etkileşim halinde olduğu diğer hukuk dallarının (medeni hukuk, medeni yargılama hukuku, borçlar hukuku, ticaret hukuku, ceza hukuku gibi) usul ve esasları dâhil edilmesi halinde, ortaya büyük ve karmaşık bir yapı çıkmaktadır. Bu yapıya “Vergi Yargılama Hukuku” diyoruz. Bu adlandırma iddialı olmanın ötesinde günümüzde artık bir gereklilik ve aynı zamanda pratik bir kolaylıktır.
Vergi yargılaması söz konusu ayırıcı ve kapsayıcı özelliğine rağmen; idari yargılama hukukunun bünyesinde büyüyüp gelişmiştir. Doğal olarak vergi yargılamasında kullanılan birçok kurum ya doğrudan idari yargılamadan iktibas edilmiş ya da dönüştürülmüştür. Ancak vergi yargılamasının, öz itibariyle idari yargılamadan farklı özellikler arz etmesi, idari yargılama hukukunda yer alan bazı müesseselerin bu bakış açısıyla incelenmesini artık kaçınılmaz bir gereklilik haline getirmiştir. Dolayısıyla bu kitap, öz ile biçimi daha fazla birleştiren daha etkin bir vergi yargısının inşası için kaleme alınmıştır. İdari yargılama hukuku kavramlarının vergi terminolojisi ile ifade edilmesi ve böylece vergi uyuşmazlıklarının çözümüne yönelik özellik arz eden kavram ve müesseseleri diğer alanlardan devşirmek veya ödünç almak yerine, vergi yargılamasının kendi inşa süreçlerini temellendirmesine katkı sunmak istenmiştir. Vergi yargılama hukukunun disiplinler arası özelliği dikkate alınarak kendi usuli alt yapısını oluşturma sürecine, uygulamayı ve teoriyi birleştirerek bir katkı sağlamak ise çalışmanın yöntemini oluşturmaktadır.
Vergi uyuşmazlıklarının yargısal açıdan çözüme kavuşturulmasının yargılama usulüne ilişkin ilk aşaması olan ilk inceleme ve ilk inceleme üzerine verilen kararların niteliği kanaatimizce, hedeflenen amaç için üzerinde durulması gereken ilk konudur. Dolayısıyla bu konu idari yargı reformundan bu yana oluşan teorik ve pratik birikim bir arada incelenerek vergi yargılama hukukunda ilk inceleme anlatılmaya çalışılacaktır.
ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 5
İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 7
KISALTMALAR......................................................................................................... 15
GİRİŞ ....................................................................................................................... 17
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ UYUŞMAZLIKLARINDAN KAYNAKLANAN
DAVALARIN İDARİ YARGILAMA HUKUKUNA ÖZGÜ
DAVA TÜRLERİNE GÖRE MAHİYETİ VE İLK İNCELEME
I. İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ VE VERGİ DAVALARININ İNCELENMESİ........21
A. İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ ................................................................... 26
1. İptal Davası ............................................................................................ 27
2. Tam Yargı Davası ................................................................................... 29
3. Vergi Davası........................................................................................... 32
a. Vergi Davalarının Tam Yargı Davası Olduğu Görüşü ........................ 35
b. Vergi Davalarının İptal Davası Olduğu Görüşü................................. 36
c. Vergi Davalarının Kendine Özgü Bir Dava Olduğu Görüşü............... 36
d. Vergi Davalarının Karma Dava Olduğu Görüşü ................................ 37
B. VERGİ UYUŞMAZLIKLARINA KARŞI AÇILAN DAVALAR VE HUKUKİ
NİTELİKLERİ ................................................................................................. 41
1. Tarh İşlemine Karşı Açılan Davalar ........................................................ 43
a. Vergi İncelemesi Sonucu Açılan Davalar.......................................... 51
(1) İnceleme Raporlarının Doğrudan Dava Konusu Edilmesi.......... 53
(2) İnceleme Raporuna Dayalı Tarhiyatlara Karşı Açılan
Davalar ...................................................................................... 58
b. Takdir Komisyonu Kararı Uyarınca Yapılan Tarhiyatlar.................... 64
(1) Takdir Komisyonlarının Kuruluşu ve Üyeleri ............................. 64
(2) Takdir Komisyonlarının Görevleri.............................................. 67
(3) Takdir Komisyonlarının Yetkileri ............................................... 68
(4) Takdir Komisyonlarının Kararları ............................................... 69
(5) Takdir Komisyonlarına Sevk Halinde Duran Zamanaşımı.......... 71
8 İçindekiler
(6) Takdir Komisyonlarının Kararlarının Doğrudan İdari
Davaya Konu Edilmesi............................................................... 73
(7) Takdir Komisyonu Kararlarına Dayalı Olarak Yapılan Tarh
İşlemine Karşı Açılan Davalar.................................................... 76
2. Tahakkuka Karşı Açılan Davalar............................................................. 77
a. Sadece Tahakkukun İptali İstemiyle Açılan Davalar......................... 80
(1) Beyan Üzerine Yapılan Tahakkuka Karşı Açılan Davalar ........... 81
(a) Normal Beyan Üzerine Tahakkuk Eden Vergilere
Karşı Açılan Davalar............................................................ 82
(b) İhtirazı Kayıtla Beyan Üzerine Tahakkuk Eden
Vergilere Karşı Açılan Davalar ............................................ 82
(2) Kendiliğinden Tahakkuk Eden Vergilere Karşı Açılan
Davalar...................................................................................... 83
b Tahakkukun İptali ile Ödenen Tutarın (Faizi ile Birlikte) İadesi
İstemiyle Açılan Davalar .................................................................. 85
3. Tahsile Yönelik İşlemlere Karşı Açılan Davalar ...................................... 86
a. Vergi Alacağının Korunmasına Yönelik İşlemler ve Bunlara
Karşı Açılan Davalar ......................................................................... 87
(1) Teminat İsteme İşlemi .............................................................. 88
(2) İhtiyati Haciz İşlemi................................................................... 89
(3) İhtiyati Tahakkuk İşlemi ............................................................ 91
b. Vergi Alacağının Cebren Tahsiline Yönelik İşlemler......................... 93
(1) Ödeme Emri.............................................................................. 94
(2) Haciz İşlemi ............................................................................... 96
(3) Satış İşlemi ................................................................................ 99
4. İdari Başvuru Üzerine Açılan Davalar .................................................. 102
a. İdareden İşlem Tesis Etmesini İsteme ya da İYUK 10. Madde ......... 103
b. İdari Uyuşmazlığa İdari Çözüm veya İYUK 11. Madde ................... 106
c. Vergi Usul Kanuna Göre Düzeltme ve Şikâyet Başvurusu.............. 110
d. Gümrük Kanunun 242. Maddesine Göre Yapılan İtiraz
Başvurusu ...................................................................................... 114
e. Gümrük Kanunun 211. Maddesine Göre Yapılan Başvuru ............ 116
f. Gümrük Kanunun 6. Maddesi Uyarınca Yapılan Başvuru .............. 117
II. İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNUNDA DÜZENLENEN İLK İNCELEME
VE İLK İNCELEMENİN BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI ............119
A. İLK İNCELEME MÜESSESESİ....................................................................... 119
1. İlk İnceleme Usulünün Tarihsel Seyri .................................................. 120
İçindekiler 9
2. İlk İncelemenin Temel İşlevi ................................................................ 122
B. İLK İNCELEMENİN BENZER KURUM VE KAVRAMLARLA TARTIŞILMASI ..... 123
1. Adli Yargı Hukuk Yargılamasında Yer Alan Dava Şartları İlk
İtirazlar ve Ön İnceleme ...................................................................... 124
a. Dava Şartları ve İlk İnceleme.......................................................... 124
b. İlk İtirazlar ve İlk İnceleme ............................................................. 126
c. Ön İnceleme ve İlk İnceleme.......................................................... 128
2. Anayasa Mahkemesince Yapılan Kabul Edilebilirlik İncelenmesi
ve İlk İnceleme..................................................................................... 129
3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince Yapılan Kabul Edilebilirlik
İncelenmesi ve İlk İnceleme ................................................................ 133
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ UYUŞMAZLIKLARINA İLİŞKİN
DAVALARDA İLK İNCELEME KONULARI
I. VERGİ YARGILAMASINDA İLK İNCELEME KONULARI .................................. 137
A. Görev......................................................................................................... 142
1. Genel Olarak........................................................................................ 142
2. Vergi Uyuşmazlıklarında Görev ........................................................... 151
a Genel Bütçeye, İl Özel İdareleri, Belediye ve Köylere Ait Vergi,
Resim ve Harçlar İle Benzeri Mali Yükümler ve Bunların Zam
Ve Cezaları İle Tarifelere İlişkin Davalar......................................... 154
b. Genel Bütçeye, İl Özel İdareleri, Belediye ve Köylere Ait Vergi,
Resim ve Harçlar İle Benzeri Mali Yükümler ve Bunların Zam
ve Cezaları İle Tarifelere İlişkin Konulardan Kaynaklı 6183
Sayılı Kanunun Uygulanmasından Doğan Davalar ......................... 157
c. Kanunlarla Verilen Diğer İşler ........................................................ 158
d. Vergisel Boyutu Olan İdari İşlemler ve Tam Yargı Davaları............ 159
B. YETKİ ......................................................................................................... 162
1. Genel Olarak........................................................................................ 162
2. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki ............................................................. 163
a. Tarh, Tahakkuk ve Ceza Kesme İşlemlerinde Yetki ........................ 165
b. Gümrük Kanuna Göre Yapılan Vergisel İşlemler ile Düzeltme
Şikâyet Başvurularında Yetki.......................................................... 168
c. Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanunun
Uygulamalarında Yetki................................................................... 169
d. Diğer Uyuşmazlıklarda Dava Konusu İşlemi Yapan ........................ 171
10 İçindekiler
C. İDARİ MERCİ TECAVÜZÜ ........................................................................... 171
1. Genel Olarak ....................................................................................... 171
2. Vergi Usul Kanunundan Kaynaklı Oluşması Muhtemel İdari Merci
Tecavüzü ............................................................................................. 173
3. Gümrük Kanunundan Kaynaklı Oluşması Muhtemel İdari Merci
Tecavüzü ............................................................................................. 180
4. İdari Yargılama Usulü Kanunundan Kaynaklı Oluşması Muhtemel
İdari Merci Tecavüzü........................................................................... 182
D. EHLİYET ..................................................................................................... 186
1. Genel Olarak ....................................................................................... 186
2. Hak ve Menfaat Kavramı..................................................................... 187
3. Türk Medeni Kanununa Göre Ehliyet.................................................. 188
a Hak Ehliyeti.................................................................................... 189
b. Fiil Ehliyeti ..................................................................................... 189
(1) Fiil Ehliyetinin İçeriği............................................................... 191
(2) Fiil Ehliyetine Göre Kişiler ....................................................... 193
c. Tüzel Kişilerde Ehliyet.................................................................... 195
4. Vergi Usul Kanuna Göre Ehliyet: Vergi Ehliyeti ................................... 196
a. Vergi Ehliyeti ve Temsil.................................................................. 197
b. Vergi Ehliyeti ve Vergi Sorumluluğu .............................................. 202
5. İdari Yargılama Usulü Kanuna Göre Ehliyet......................................... 204
a. Menfaatin Kişisel Olması ............................................................... 206
b. Menfaatin Meşru Olması............................................................... 206
c. Menfaatin Aktüel (Güncel) Olması ................................................ 207
d. Tam Yargı Davalarında Hakkın Muhtel Olması .............................. 207
6. Vergi Usul Kanuna Göre Dava Ehliyeti ................................................ 208
E. İDARİ DAVAYA KONU OLACAK KESİN VE YÜRÜTÜLMESİ GEREKEN BİR
İŞLEM OLUP OLMADIĞI............................................................................. 212
1. Genel Olarak ....................................................................................... 212
2. İdari İşlem............................................................................................ 212
a. İdari İşlemin Özellikleri .................................................................. 214
3. Vergi Uyuşmazlıklarına Konu İdari İşlemlerin Kesin ve
Yürütülebilir Olmaları Bakımından İncelenmesi.................................. 219
a. Vergilendirmeye İlişkin Kesin Ve/Veya Yürütülmesi Gereken
Nitelikte Olmayan İşlemler............................................................ 219
(1) Kesin Olmayan Vergisel İşlemler............................................. 220
İçindekiler 11
(a) Hazırlık İşlemleri................................................................ 220
aa. Vergi İnceleme Raporları.................................................. 222
bb. Takdir Komisyonu Kararları .............................................. 223
cc. İdarenin İç İşleyişine İlişkin İşlemler ................................. 225
(2) Yürütülebilir Olmayan İşlemler ............................................... 225
(a) Tebligat İşlemleri.............................................................. 226
(b) Özelgeler .......................................................................... 228
(c) Borç Dökümü Belgesi ....................................................... 230
(d) Görüşme Mektubu.................................................................. 231
(e) Beyana Çağrı Yazısı/Mektubu........................................... 231
F. SÜRE AŞIMI VEYA DAVANIN SÜRESİNDE AÇILMASI .................................. 234
1. Genel Olarak Süre................................................................................ 235
2. Dava Açma Süresi ................................................................................ 236
a. Dava Açma Süresinin Hukuki Niteliği............................................. 238
3. İlk İnceleme ve Süre ............................................................................ 240
a. Vergi Uyuşmazlıklarında Genel Dava Açma Süresi ........................ 243
b. Vergi Uyuşmazlıklarında Özel Dava Açma Süreleri ........................ 245
(1) Vergi Mahkemesinde Dava Açma Süresi On beş Gün Olan
İşlemler ................................................................................... 246
(2) Vergi Mahkemesinde Dava Açma Süresi (Eskiden) On beş
Gün Olan İşlemler ................................................................... 251
(3) Vergi Mahkemesinde Dava Açma Süresinin Altmış Gün
Olduğu Haller .......................................................................... 253
c. Adli Tatilin Dava Açma Sürelerine Etkisi ........................................ 257
d. Mali Tatilin Dava Açma Sürelerine Etkisi ....................................... 259
e. Üst Makamlara Başvurmanın (İYUK’un 11. Maddesinin) Dava
Açma Sürelerine Etkisi ................................................................... 263
f. Kamu Denetçiliğine (Ombudsmana) Yapılan Başvurusunun
Dava Açma Süresine Etkisi............................................................. 264
g. Görevli Olmayan Yargı Yerlerine Başvurmanın (İYUK’un 9.
Maddesinin) Dava Açma Sürelerine Etkisi ..................................... 268
h. Dilekçe Ret Kararları Üzerine Davanın Yenilenmesinde Süre ........ 270
G. HUSUMET.................................................................................................. 271
1. Genel Olarak........................................................................................ 271
2. İptal Davalarında Husumet.................................................................. 272
3. Tam Yargı Davalarında Husumet ......................................................... 275
12 İçindekiler
4. Vergi Uyuşmazlıklarına İlişkin Davalarda Husumet ............................. 277
a. Takdir Komisyonları....................................................................... 280
b. Vergi Dairesi Başkanlıkları ............................................................. 282
c. Gümrük Müdürlükleri ve Gümrük Bölge Müdürlükleri ................. 284
H. DAVA DİLEKÇESİNİN 2577 SAYILI İYUK’UN 3. MADDESİNE UYGUN
OLUP OLMADIĞI: ŞEKLE İLİŞKİN KURALLAR .............................................. 285
1. Genel Olarak ....................................................................................... 285
2. Dava Dilekçesinin İYUK’un 3. Maddesine Uygun Olup Olmadığı......... 287
a. Dilekçelerin Danıştay, İdare ve Vergi Mahkemelerine Hitaplı
Olması Gereği ................................................................................ 288
b. Dilekçede Tarafların ve Varsa Vekillerinin veya Temsilcilerinin
Ad ve Soyadları veya Unvanları ve Adresleri İle Gerçek
Kişilere Ait Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarasının
Bulunması Gereği .......................................................................... 290
c. Dilekçede Davanın Konusunun, Sebeplerinin ve Dayandığı
Delillerin Gösterilmesi Gereği........................................................ 292
d. Dilekçede Davaya Konu Edilen İdari İşlemin Yazılı Bildirim
Tarihinin Gösterilmesi Gereği........................................................ 295
e. Vergi, Resim, Harç, Benzeri Mali Yükümler ve Bunların Zam
Ve Cezalarına İlişkin Davalarla Tam Yargı Davalarında
Uyuşmazlık Konusu Miktarın Gösterilmesi Zorunluluğu ............... 296
f. Vergi Davalarında Davanın İlgili Bulunduğu Verginin veya
Vergi Cezasının Nevi ve Yılı, Tebliğ Edilen İhbarnamenin Tarihi
ve Numarası ve Varsa Mükellef Hesap Numarası.......................... 297
g. Dava Dilekçesine Dava Konusu Kararın ve Belgelerin Asılları
veya Örnekleri Eklenmesi ve Dilekçeler ile Bunlara Ekli
Evrakın Örneklerinin Karşı Taraf Sayısından Bir Fazla Olması
Gereği ............................................................................................ 299
3. Dava Dilekçesinin İdari Yargılama Usulü Kanununun 5.
Maddesine Uygun Olup Olmadığının İncelenmesi.............................. 300
a. Birden Fazla İşleme Karşı Tek Davanın Açılabilmesi ...................... 301
(1) İşlemlerin Maddi Yönden Bağlı Olması ................................... 302
(2) İşlemlerin Hukuki Yönden Bağlı Olması .................................. 303
(3) Sebep Sonuç İlişkisi................................................................. 305
b. Birden Fazla Kişinin Bir İdari Dava Açabilmesi............................... 307
(1) Davacıların Hak veya Menfaatlerinde İştirak Bulunması ........ 309
(2) Davaya Yol Açan Maddi Olay veya Hukuki Sebeplerin
Aynı Olması............................................................................. 311
İçindekiler 13
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İLK İNCELEME ÜZERİNE VERİLEN KARARLAR
VE BUNLARIN HUKUKİ NİTELİKLERİ
I. YARGILAMA İŞLEMİ OLARAK KARAR VE KARAR TÜRLERİ ........................... 313
II. İLK İNCELEME KARARLARI......................................................................... 315
A. GÖREVE İLİŞKİN VERİLEN KARARLAR VE HUKUKİ NİTELİKLERİ .................. 316
1. Genel Olarak........................................................................................ 316
2. Görev Ret-Adli Yargı Kararı (Görevsizlik Kararı)................................... 318
a. Görev Ret-Adli Yargı (Görevsizlik) Kararının Hukuki Niteliği .......... 319
3. Görevlilik Kararı ................................................................................... 324
a. Görevlilik Kararının Hukuki Niteliği................................................ 326
4. Görev Ret-İdare Mahkemesine Gönderme Kararı............................... 329
a. Görev Ret-İdare Mahkemesine Gönderme Kararının Hukuki
Niteliği............................................................................................ 331
5. Görev Ret-Danıştay’a Gönderme Kararı ve Hukuki Niteliği................. 334
6. Görev Ret-Görevli Yargı Yerinin Belirlenmesi İçin Dava Dosyasının
BİM veya Danıştay’a Gönderilmesi Kararı ........................................... 335
a. Görev Ret-Görevli Yargı Yerinin Belirlenmesi İçin Dava
Dosyasının BİM veya Danıştay’a Gönderilmesi Kararının
Hukuki Niteliği................................................................................ 337
B. YETKİYE İLİŞKİN KARARLAR VE HUKUKİ NİTELİKLERİ ................................. 337
1. Genel Olarak........................................................................................ 337
2. Yetki Ret Gönderme Kararı (Yetkisizlik Kararı) .................................... 338
a. Yetki Ret Gönderme Kararının Hukuki Niteliği............................... 339
3. Yetki Ret-Yetkili Mahkemenin Belirlenmesi İçin Dosyanın BİM
veya Danıştay’a Gönderilmesi Kararı................................................... 340
a Yetki Ret-Yetkili Mahkemenin Belirlenmesi İçin Dosyanın BİM
veya Danıştay’a Gönderilmesi Kararının Hukuki Niteliği ............... 342
C. İDARİ MERCİ TECAVÜZÜ NEDENİYLE VERİLEN MERCİNE TEVDİ
KARARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ..................................................................... 343
1. Genel Olarak........................................................................................ 343
2. İdari Merci Tecavüzü Nedeniyle merciine Tevdi Kararı ....................... 343
a. Merciine Tevdi Kararının Hukuki Niteliği ....................................... 347
D. EHLİYET RET KARARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ................................................ 348
1. Genel Olarak........................................................................................ 348
2. Ehliyete Ret Kararı............................................................................... 349
3. Ehliyet Ret Kararının Hukuki Niteliği ................................................... 354
14 İçindekiler
a. Objektif Ehliyet Yokluğu Nedeniyle Verilen Ehliyet Ret
Kararları......................................................................................... 354
b. Sübjektif Ehliyet Yokluğu Nedeniyle Verilen Ehliyet Ret
Kararları......................................................................................... 356
E. İDARİ DAVAYA KONU OLACAK KESİN VE YÜRÜTÜLMESİ GEREKEN
İŞLEM YOKLUĞU NEDENİYLE VERİLEN “RET” YA DA
“İNCELENMEKSİZİN RET” KARARI ............................................................. 357
1. Genel Olarak ....................................................................................... 357
2. Ret ve İncelenmeksizin Ret Kararı....................................................... 360
3. Kesin ve Yürütülebilir İşlem Olmadığından Bahisle Verilen
İncelenmeksizin Ret veya Ret Kararının Hukuki Niteliği...................... 361
F. SÜRE AŞIMI NEDENİYLE VERİLEN SÜRE RET KARARI VE HUKUKİ
NİTELİĞİ .................................................................................................... 363
1. Genel Olarak ....................................................................................... 363
2. Süre Ret Kararı .................................................................................... 365
3. Süre Ret Kararının Hukuki Niteliği....................................................... 366
G. HASIM DÜZELTME KARARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ...................................... 369
1. Genel Olarak ....................................................................................... 369
2. Hasım Düzeltme Kararı........................................................................ 371
3. Hasım Düzeltme Kararının Hukuki Niteliği .......................................... 373
H. DİLEKÇE RET KARARLARI VE HUKUKİ NİTELİKLERİ .................................... 376
1. Genel Olarak ....................................................................................... 376
2. İYUK’un 3. Maddesine Aykırılıktan Verilen Dilekçe Ret Kararı ............ 376
a. İYUK’un 3. Maddesine Aykırılıktan Verilen Dilekçe Ret
Kararının Hukuki Niteliği................................................................ 379
3. İYUK’un 5. Maddesine Aykırılıktan Verilen Dilekçe Ret Kararı ............ 383
a. İYUK’un 5. Maddesine Aykırılıktan Verilen Dilekçe Ret
Kararının Niteliği............................................................................ 385
4. Davanın Avukat Olmayan Vekil Tarafından Açılması Halinde
Verilen Dilekçe Ret Kararı ................................................................... 387
5. Dilekçe Ret Karaları Üzerine Aynı Yanlışlıktan Ötürü Verilen Dava
Ret Kararı ............................................................................................ 389
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ................................................................................ 397
KAYNAKLAR.......................................................................................................... 409
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
