Bireysel İş İlişkileri Açısından Türkiye İşçi Hukuku

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR...............................................................................................................................................................25

SUNUŞ VE TEŞEKKÜR................................................................................................................................28

ÖNDEYİŞ........................................................................................................................................................29

BİR FİKRE, BİR KİTABA BİR ÖMÜR VERMEK ...................................................................................31

GİRİŞ................................................................................................................................................................43

BİRİNCİ BÖLÜM

BİREYSEL İŞ HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE.......................51

I. İş Hukukunu Ortaya Çıkaran Koşullar..............................................................................................................................53

II. Türkiye’de İş Hukukunun Gelişimi....................................................................................................................................69

1. Osmanlı Döneminde İş Hukukuna İlişkin Düzenlemeler ..................................................................................72

a. 1867 Dilaver Paşa Nizamnamesi...........................................................................................................................72

b. 1869 Maadin Nizamnamesi...................................................................................................................................74

2. Geç Osmanlı Döneminde İşçi Haklarına Yaklaşım...............................................................................................74

3. Mecelle’de İşçi Hakları...................................................................................................................................................77

4. Cumhuriyetin Kuruluş Dönemi .................................................................................................................................79

a. Kurtuluş Savaşı Koşullarında Yapılan Düzenlemeler........................................................................................79

b. Cumhuriyetin İlanından Sonra Yapılan Düzenlemeler....................................................................................81

c. İzmir İktisat Kongresi ve İş Hukuku.....................................................................................................................83

d. İlk İş Yasası Öncesi Dönemde İşçilerin Çalışma Koşulları..............................................................................89

e. İşçilerin Örgütlenme Hakkı Verilerek Korunması Denemesi

(1932 Yılı İş Kanunu Tasarısı)...................................................................................................................................95

5. 3008 Sayılı İş Kanunu ...................................................................................................................................................97

a. 3008 Sayılı İş Kanunu: İşçi-İşveren İlişkilerinde Denge Arayışı.....................................................................98

b. İmtiyazsız ve Sınıfsız Bir Millet Yaratma Amacı ve İş Yasası..........................................................................101

6. 3008 Sayılı İş Kanunu’nun Kapsamı........................................................................................................................111

a. 3008 Sayılı İş Kanunu’nun Sistematiği...............................................................................................................112

b. 3008 Sayılı İş Kanunu’nda İş Sözleşmesini Sona Erdirmeye İlişkin Hükümler........................................113

c. 3008 Sayılı İş Kanunu’nda İş Güvencesi ve Kötü Niyet Tazminatı..............................................................114

7. 3008 Sayılı İş Kanunu’nda Uyuşmazlıkların Giderilmesine ve Grev Yasaklarına İlişkin Hükümler....115

a. İş Uyuşmazlıklarına Yaklaşım...............................................................................................................................115

b. İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Tahkim..............................................................................................................117

c. Tek Başlı İş Uyuşmazlığında Uzlaştırma (1937-1950 Dönemi)..................................................................117

ı. İşçi Temsilcilerinin Güvencesiz Olması ve Tek Başlı İş Uyuşmazlığı....................................................118

ıı. Güvencesiz İşçi Temsilciliğinin Uzlaştırma Sistemini İşlevsizleştirmesi.............................................120

d. Toplulukla İş Uyuşmazlığında Uzlaştırma (1937-1950 Dönemi)...............................................................122

ı. 5518 Sayılı Yasa ile Yapılan Değişikliklerin Değerlendirilmesi................................................128

ıı. İş Yasasının Kapsamının Genişletilmesi.....................................................................................................129

ııı. Kötü Niyet Tazminatı Düzenlenmesi........................................................................................................129

ıv. Kıdem Tazminatının Yeniden Düzenlenmesi...........................................................................................130

v. İş Arama İzninin Topluca Kullanılması ......................................................................................................131

vı. İş Şartlarının İç Yönetmeliklerle Belirlenmesi .........................................................................................131

vıı. Bölgesel Asgari Ücretin Kabulü.................................................................................................................132

vııı. Ara Dinlenme Sürelerinin Yeniden Düzenlenmesi...............................................................................132

ıx. İşçi Temsilciliğine Güvence Getirilmesi ...................................................................................................132

8. Toplulukla İş Uyuşmazlığında Uzlaştırma (1950-1963 Dönemi)..................................................................136

a. Grev Yasaklarında Israr ve Grev Korkusu..........................................................................................................137

b. Sendikalara Toplulukla İş Uyuşmazlığı Çıkarma Yetkisinin Tanınması.....................................................143

ı. Sendikaların Toplulukla İş Uyuşmazlığı Çıkarabilmelerinin Koşulları................................................144

ıı. Toplulukla İş Uyuşmazlığının Düzeyi.........................................................................................................144

ııı. Aracı Sendika..................................................................................................................................................145

ıv. Toplulukla İş Uyuşmazlığında Sendikaların Temsili...............................................................................145

v. Toplulukla İş Uyuşmazlığı Çıkaran Sendika Temsilcilerinin Güvencesi.............................................146

c. İşçi Temsilciliğine Güvence Getirmenin Sonuçları.........................................................................................146

d. Toplulukla Hak Uyuşmazlığının Grev Hakkından Yoksun Sendikalarca Kullanılması ..........................149

e. Mevzuatının Tamamlanması ve Kurumsal Yapının Oluşturulması.............................................................150

9. 3008 Sayılı İş Kanunu’nun Önemi ve Etkileri......................................................................................................152

a. Rejim Kanunu Olması ..........................................................................................................................................153

b. Kendisinden Sonraki Tüm İş Yasalarını Etkilemiş Olması ...........................................................................154

c. Sınıf Mücadelesinden Etkilenen Bir Kanun Olması ......................................................................................156

d. Etkili Bir Güvence Sistemine Yer Verilmemesi ...............................................................................................157

e. Çok Uzun Süre Gereğince Uygulanamamış Olması.......................................................................................158

10. Milli Korunma Kanunu ............................................................................................................................................162

a. Milli Korunma Kanunu’nun Uygulanma Biçimi.............................................................................................165

b. Milli Korunma Kanunu ve 3008 Sayılı İş Kanunu’nun Askıya Alınan Hükümleri..................................168

ı. Çalışma Sürelerine İlişkin Düzenlemeler....................................................................................................168

ıı. Zorunlu Çalıştırma (Mükellefiyet).............................................................................................................171

c. Milli Korunma Kanunu Uygulamasının Doğurduğu Sonuçlar ...................................................................173

11. 931 Sayılı İş Kanunu..................................................................................................................................................184

a. 931 Sayılı İş Kanunu’nun Kabul Edildiği Dönem ..........................................................................................185

ı. 1960’lı Yıllarda Ekonomi Politikalarında Dönüşüm.................................................................................185

ıı. 1960’lı Yıllarda Siyasi - Hukuki Dönüşümler ve İşçi Hareketleri..........................................................187

b. 931 Sayılı İş Kanunu Görüşmelerinde İşçi-Sendikacı Milletvekillerinin İtirazları..................................191

ı. “931 Sayılı İş Kanunu Yeni Bir İş Kanunu Değildir” İtirazı.....................................................................192

ıı. İş Yasasına Hâkim “Denge” Anlayışına İtiraz.............................................................................................194

ııı. Ucuz İşçilik Üzerinden Sermaye Birikimi Yapılmasına İtiraz...............................................................199

ıv. 931 Sayılı İş Kanunu ve Sınıf Tartışması....................................................................................................205

v. 931 Sayılı İş Kanunu ile Kaldırılan İşçi Temsilciliği.................................................................................207

c. 931 ve 1475 Sayılı İş Kanunlarının Değerlendirilmesi...................................................................................207

12. Türkiye’de İş Hukukunun Ayırıcı Özellikleri.....................................................................................................210

a. Geç Başlayan Sanayileşme ve İş Hukuku...........................................................................................................210

b. Sermaye Birikim Sürecine Zarar Vermeyecek İş Hukuku..............................................................................210

c. Sınıf Mücadelelerini Engelleyecek Bir İş Hukuku ..........................................................................................211

d. Örgütlenme Hakkına Yasakçı Yaklaşım.............................................................................................................212

e. 12 Eylül Darbesi ve İş Hukuku.............................................................................................................................220

f. Tarihsel Gelişim Sürecinde İş Hukukunun Geldiği Aşama............................................................................224

III. İş Hukukunun Özgün Yanları ve İş Hukukuna Hâkim İlkeler...............................................................................226

1. Kavramsal Çerçeve: İş Hukuku Nedir, Ne Değildir?..........................................................................................227

2. İş Hukuku Mutlak ve Nispi Emredici Kurallardan Oluşur ...............................................................................233

a. Nispi Emredici Hükümlerin İş Hukukunda Önemi .......................................................................................234

b. İş Hukukunda Yedek Hukuk Kuralı Sorunu.....................................................................................................236

3. İş Hukukunun İşçi Lehine Yorumlanması.............................................................................................................237

a. Hukuk Kurallarının Yorumlanması Gerekliliği.................................................................................237

b. İş Hukukunun Özgün Koşulları ve Yorum........................................................................................239

ı. İş Hukukunda Yorumu Etkileyen Dışsal Faktörler....................................................................................239

ıı. İşyerinde İşveren Karşısında Güçsüz İşçi ve Güçler Dengesinde Orantısızlık...................................241

ııı. İşyeri Dışında Güçlü İşveren ve Hegemonya Kurma İktidarı...............................................................242

c. İş Hukukunun Amacı ve Yorum...........................................................................................................242

d. İşçi Lehine Yorum İlkesi........................................................................................................................243

4. Yorum Yöntemleri ve İş Hukukunda Uygulanması.............................................................................................244

a. Sözsel (Lafzî, Pozitif) Yorum ..............................................................................................................................245

b. Amaca Göre (Amaçsal) Yorum...........................................................................................................................247

c. Tarihsel Yorum........................................................................................................................................................249

d. Haklar Lehine Yorum............................................................................................................................................249

e. İş Hukukunda Sosyolojik Yorum Yöntemi........................................................................................................250

5. İş Hukukunda Yorumun Sınırları.............................................................................................................................252

a. Hukuk Güvenliği, Belirlilik İlkesi ve Yorum.....................................................................................................253

b. Anayasaya Uygun Yorum ve İşçi Lehine Yorum İlkesinin Esnetilememesi...............................................254

IV. İş Hukukunun Kaynakları ................................................................................................................................................257

1. Normlar Hiyerarşisi......................................................................................................................................................257

2. Uluslararası Sözleşmeler ve Normlar Hiyerarşisi ...............................................................................................258

V. Korumadan Güvencesizliğe Geçiş ve İş Hukuku..........................................................................................................268

1. Güvencesizlik Kavramı................................................................................................................................................268

2. Güvencesizliğin Ekonomisi: 24 Ocak Kararları ..................................................................................................273

a. Güvencesizlik ve 12 Eylül 1980 Darbesi............................................................................................................275

b. Güvencesizlik ve 1982 Anayasası........................................................................................................................279

c. Küreselleşme ve Güvencesizlik............................................................................................................................283

VI. Güvencesizliğin Hukuku: Esneklik ...............................................................................................................................287

1. İşgücünün Denetimi ....................................................................................................................................................287

2. Esneklik ve İşçinin Korunmasına İtiraz..................................................................................................................291

3. İş Hukukunun Piyasaya Uyum Sağlamasının Anahtarı Olarak Esneklik......................................................293

4. Esneklik veya Güvenceli Esneklik ve İşçinin Korunması İlkesinin Etkisizleşmesi ...................................303

a. Güvenceli Esneklik.................................................................................................................................................303

b. Esnekliğin Ortaya Çıkardığı Sonuçlar................................................................................................................309

ı. Esneklik, Kayıtdışılık ve Üretimin Parçalanması.......................................................................................309

ıı. Esneklik ve İşgücü Üzerinde Denetimin Yoğunlaşması..........................................................................314

ııı. Esneklik ve Emeğin Ucuzlatılması .............................................................................................................314

ıv. Esneklik ve Özel İstihdam Büroları............................................................................................................315

5. Esneklik ve İşçisiz İş Hukuku.....................................................................................................................................316

İKİNCİ BÖLÜM

İŞ HUKUKU UYGULAMASI VE TEMEL KAVRAMLAR....................................................................323

I. İşçi...............................................................................................................................................................................................326

1. Tarihsel Olarak İşçinin Hukuki Tanımı..................................................................................................................327

2. İşçi ve Meslek Kavramları Arasında Ayrım ...........................................................................................................329

a. İşçilik Bir Meslek Değildir....................................................................................................................................330

b. İş Sözleşmesine Bağlı Çalışan Her Meslek Sahibi İşçidir...............................................................................330

c. Meslek (Vasıf) Sahibi İşçi Ağırlaştırılmış Edim Yükümlüsüdür ..................................................................330

d. Meslek (Vasıf) İşverenin Yönetim Hakkını Sınırlar........................................................................................331

e. İşçilik Tercihten Bağımsız Zorunlu Bir Hukuki Statüdür..............................................................................332

f. İşçi Statüsü ve Sağlık Müteahhitliği Nedir?.......................................................................................................333

3. 4857 Sayılı İş Kanunu’na Göre İşçi..........................................................................................................................336

4. İş Sözleşmesi..............................................................................................................................................................337

a. Sözleşme Özgürlüğü ve İş Sözleşmesi................................................................................................................338

b. Bağımlılık.................................................................................................................................................................342

c. İşçi Statüsünün Belirlenmesinde Bağımlılık.....................................................................................................343

d. Yargıtay Kararlarında Bağımlılık.........................................................................................................................345

ı. Yargıtay’ın Genel Olarak Bağımlılığa Yaklaşımı.........................................................................................345

ıı. İş Sözleşmesi ile Konusu İş Görme Olan Diğer Sözleşmeler

Arasındaki Farkın Belirlenmesinde Bağımlılık.........................................................................................348

ııı. İş Sözleşmesinin İçeriğinin Belirlenmesinde Bağımlılığın Etkisi.........................................................351

1. İş Sözleşmesinin Kuruluş Aşamasında İşçiden Alınan Belgeler........................................353

2. İş Sözleşmesinde İşverene Ucu Açık Verilen Yetkilerin Geçersizliği Sorunu.................355

3. Genişletilmiş Yönetim Hakkı ve Belirli Süre

Çalışma Zorunluluğu Getiren Sözleşmeler ...............................................................................356

4. Genişletilmiş Yönetim Hakkı ve Belirli Süre Çalışma Zorunluluğu

Getiren Sözleşmelerin Geçerlilik Sorunu...................................................................................357

ıv. İş Sözleşmesinin Uygulanması Aşamasında Bağımlılığın Etkisi ve Yargıtay Kararları.....................364

5. Yeni Üretim Teknikleri, Bağımlılık ve İşçi Statüsü..............................................................................................373

a. Yeni Çalışma Biçimleri ..........................................................................................................................................376

b. Yeni Teknolojiler ve İşçilerin Daha Yoğun Denetimi .....................................................................................380

ı. Elektronik Gözetleme Teknolojileriyle Denetim......................................................................................383

ıı. Bağımlılığın Yeni Görünümü: İçselleştirilmiş Kendi Kendine Denetim.............................................389

c. Yeni Çalışma Biçimlerinde Bağımlılığın Tespitinde Yeni Ölçütler ve Yargı Kararları .............................390

ı. Çalışanı Ekonomik Risk Almaya Zorlamak ve Bağımlılık ......................................................................392

ıı. Çalışanın İşverenden Emir ve Talimat Alma Biçiminin Değişmesi .....................................................397

ııı. Çalışanın Sosyal Güvenlik Hukuku Aracılığıyla

Kendi Nam veya Hesabına Çalışıyormuş Gibi Gösterilmesi ....................................................................397

ıv. Ekonomik Bağımlılık ve İş Organizasyonu...............................................................................................399

6. Ücret Karşılığı Çalışma................................................................................................................................................400

7. Zaman Unsuru...............................................................................................................................................................401

II. İşçi Benzeri Çalışanlar (Çırak ve Stajyerler).................................................................................................................402

1. Çırak ve Stajyerlerin Ucuz İşgücü Olarak Kullanılması.....................................................................................404

a. Çocukluktan İşçiliğe Geçiş...................................................................................................................................404

b. Türk Çalışma Yaşamında Çırak ve Stajyer Emeğinin Kullanılması..............................................................406

c. Esnek İşletme Modelinde Üçüncü Derece Çevresel İşgücü Olarak Çırak ve Stajyerler..........................409

d. Çıraklığa Başlama Yaşı ve Çıraklık Süresi..........................................................................................................414

2. Çırak ve Stajyerliğin Hukuki Sonuçları..................................................................................................................415

3. Toplum Yararına Çalışma...........................................................................................................................................418

a. Genel Olarak Toplum Yararına Çalışma............................................................................................................419

b. Toplum Yararına Çalışmanın Hukuki Dayanakları.........................................................................................421

ı. TYÇ Hedefi.......................................................................................................................................................422

ıı. TYÇ Kapsamına Girmenin Koşulları.........................................................................................................422

ııı. Çalışma Süresi.................................................................................................................................................422

ıv. Toplum Yararına Çalışmada Ücret..............................................................................................................423

v. TYÇ Kapsamında Olanlara Yaptırılacak İşler............................................................................................423

c. Toplum Yararına Çalışanların Hukuki Statüsü.....................................................................................................424

III. İşçi Olduğunu Kabul Etmeyen İşçiler...........................................................................................................................428

1. İşçi Yerine Ücretli Çalışan Olarak Adlandırma.................................................................................................429

2. Beyaz Yakalı ve Ağırlaştırılmış Edim Yükümlülüğü (Patron İşçi)...............................................................431

IV. İşveren.....................................................................................................................................................................................434

1. İşveren Tanımı............................................................................................................................................................434

a. İşveren ve İş Hukuku İlişkisi.................................................................................................................................435

ı. “Bize Özgü” İşveren.........................................................................................................................................436

ıı. Hukuk Bilinci, Hukuka Saygı ve İşverenler................................................................................................440

b. Mülkiyetsiz İşverenlik............................................................................................................................................452

2. Tüzel Kişiliğin Kötüye Kullanılması Halleri ve Kurumsal İşyeri Örtüsü..................................................457

a. İşverenin Unvanı ve Marka...................................................................................................................................457

b. Kurumsal İşyeri Örtüsü.........................................................................................................................................458

c. Kurumsal İşyeri: Hukuki Sorumluluk Zincirinin Kırılması..........................................................................464

3. Tüzel Kişiliğin Kötüye Kullanılmasını Engellemeye Dönük Hukuki Araçlar..........................................466

a. Organik Bağ.............................................................................................................................................................467

b. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması.................................................................................................................470

c. Birlikte İstihdam.....................................................................................................................................................473

4. İşveren Vekili...............................................................................................................................................................474

a. İş Yasasına Göre İşveren Vekili.............................................................................................................................475

b. İşveren Vekilinin İşlemlerinden İşverenin Sorumluluğu ...............................................................................475

c. İşin Teknik Yönetiminde İşveren Vekilliği.........................................................................................................478

d. İşveren Vekilliğinin Açmazları.............................................................................................................................478

e. İşveren Vekilliğinin Dönüşümü: Personel Müdürlüğünden İnsan Kaynakları Yönetimine ..................484

V. Alt İşveren................................................................................................................................................................................487

1. Alt İşveren Uygulaması, Ucuz Kolay ve Yönetilen İşgücü Gereksinimi........................................................487

a. Alt İşveren Dediğin: Gökhan Serdar Ramazan, Kısaca GSR........................................................................491

b. Alt İşveren ve İşgücü Piyasasının Parçalanması ..............................................................................................494

ı. Alt İşveren Uygulaması, İşin Sevk ve Yönetiminde Kolaylık, Maliyette Ucuzluk ..............................495

ıı. Alt İşveren Uygulaması, Sendika ve Toplu Pazarlık Hakkı ....................................................................495

c. ILO 94 Sayılı Sözleşme ve Alt İşveren ...............................................................................................................498

d. Kamu İşverenlerinin Alt İşveren (Taşeron) Israrı ve Yargı Kararları ..........................................................515

2. 4857 Sayılı İş Kanunu ve Alt İşverenlik..................................................................................................................516

a. Alt İşveren Kavramı ...............................................................................................................................................516

ı. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi İçin İki Ayrı İşveren Olması Koşulu.....................................................521

ıı. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi İçin İki Ayrı İşyeri Bulunması Gerekliliği..........................................524

ııı. Alt İşverenin İşçilerini Sadece Asıl İşverenden Aldığı İşte

Asıl İşverenin İşyerinde Çalıştırma Koşulu................................................................................................527

b. Alt İşveren İlişkisinin Kurulabileceği Durumlar..............................................................................................529

ı. Asıl İş-Yardımcı İş Ayrımı...............................................................................................................................532

1. Asıl İş..............................................................................................................................................532

2. Yardımcı İş.....................................................................................................................................533

ıı. İşletmenin ve İşin Gereği ile Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık Gerektirme Koşulu .......................534

ııı. Teknoloji Temelli Rekabet ve Alt İşveren.................................................................................................535

c. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinin Amaç Dışı Kullanılmasının Engellenmesi..........................................537

d. İşletme, İşin Gerekleri, Uzmanlık Gerektiren İş Ölçütü ve Yargı Kararları................................................542

3. Yardımcı İşlerin Alt İşverene Verilmesi ve Muvazaa Denetimi........................................................................543

4. Anahtar Teslim İş ve Alt İşverenin Alt İşvereni ...................................................................................................548

5. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Asıl İşverenin Sorumluluğu....................................................................553

a. Asıl İşverenin Birlikte Sorumluluğu...................................................................................................................554

b. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinin Yasaya Aykırı Yapılmasının Sonuçları.....................................556

ı. Başlangıçtan İtibaren Asıl İşverenin İşçisi Olarak İşlem Görme............................................................557

ıı. Muvazaalı Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinin Geçerli Fesih Nedeni Olamaması..............................558

ııı. Muvazaalı Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde T

oplu İş Sözleşmesinden Yararlanma Sorunu..................................................................................................559

ıv. Muvazaalı Asıl İşveren-Alt İşveren Konusunda Kamu Kurumlarına

Farklı İşlem Yapılamayacağı ..............................................................................................................................562

6. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinin Sonuçları.......................................................................................................563

VI. Ödünç İş İlişkisi, Özel İstihdam Büroları, Kiralık İşçilik........................................................................................567

1. Özel İstihdam Bürosu..................................................................................................................................................568

a. Özel İstihdam Bürolarına İlişkin Uluslararası Kurallar..................................................................................571

b. Özel İstihdam Bürolarının Ortaya Çıkış Nedenleri........................................................................................574

c. Özel İstihdam Bürolarının Verdiği Hizmet Türleri ........................................................................................577

ı. Koruyucu Mevzuatın Etkisizleştirilmesi.....................................................................................................577

ıı. Maliyetin Düşürülmesi, Yönetimin Kolaylaştırılması ............................................................................578

2. Özel İstihdam Bürolarına İlişkin Yasal Düzenleme............................................................................................579

3. Kiralık İşçi (Geçici İş İlişkisi)....................................................................................................................................582

a. Kiralık İşçinin Ücreti..............................................................................................................................................584

b. Kiralık İşçi ve Sendika Hakkı ..............................................................................................................................585

c. Kiralık İşçinin Çalıştığı İşyerindeki İşçi Sayısının Dikkate Alınmaması ....................................................586

d. Kiralık İşçinin Kıdem İhbar ve Yıllık İzin Hakları ..........................................................................................586

e. Kiralık İşçilerin Sağlık ve Sosyal Güvenlik Hakları..........................................................................................587

ı. Kiralık İşçinin Yaşlılık Aylığı (Emeklilik) Hakkı........................................................................................587

ıı. Kiralık İşçilerin Sağlık Hakları......................................................................................................................587

ııı. Meslek Hastalığı ve Kiralık İşçilik ..............................................................................................................588

f. Kiralık İşçiler İçin Getirilen Süre Sınırlaması....................................................................................................588

4. Kiralık İşçilik ve İş Hukuku........................................................................................................................................589

VII. İşyeri ve İşyerinin Devri...................................................................................................................................................591

1. İşyeri..................................................................................................................................................................................593

a. İş Hukukunda İşyerinin Tanımı...........................................................................................................................594

ı. Maddi Unsurlar.................................................................................................................................................595

ıı. Maddi Olmayan Unsurlar..............................................................................................................................595

ııı. Organizasyon .................................................................................................................................................595

b. Bağlı İşyeri ve Eklentiler........................................................................................................................................596

ı. Bağlı İşyeri..........................................................................................................................................................596

ıı. Eklentiler...........................................................................................................................................................600

c. İşyerini Bildirme Yükümlülüğü............................................................................................................................601

2. İşyerinin veya Bir Bölümünün Devri......................................................................................................................602

a. Genel Olarak İşyeri Devri.....................................................................................................................................602

b. İşyeri Devrinin Ölçütü..........................................................................................................................................605

c. İşyeri Devrinin Kötüye Kullanılması-Tasarrufun İptali..................................................................................608

d. İşyeri Devrinin Sonuçları ve İşverenlerin Sorumlulukları.............................................................................612

ı. İş Sözleşmesinin Sürekliliğinin Sağlanması.................................................................................................612

ıı. İşçinin Kıdeme ve Feshe Bağlı Alacaklarında İşveren Sorumluluğu....................................................614

ııı. Devir Tarihinde Ödenmesi Gereken Alacaklardan Sorumluluk..........................................................617

3. İşyerinin Kapatılması ..................................................................................................................................................618

VIII. İş Yasasının Kapsamı ......................................................................................................................................................621

1. Kapsam Dışı Bırakılan Faaliyetler (Deniz ve Hava Taşıma Hizmetleri).......................................................621

2. Kapsam Dışı Bırakılan İşletmeler (Tarım ve Orman İşletmeleri)..................................................................622

3. Kapsam Dışı Bırakılan İşler .......................................................................................................................................624

a. Aile Ekonomisi Sınırları İçinde Kalan Tarımla İlgili Her Çeşit Yapı İşleri.................................................624

b. Aile Üyeleri ve Üçüncü Derece Hısımlarla Evlerde ve El Sanatlarının Yapıldığı İşler.............................625

c. 507 Sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu Kapsamına Giren ve Üç Kişinin Çalıştığı İşyerleri..................625

d. Ev Hizmetleri..........................................................................................................................................................626

4. Kapsam Dışı Bırakılan Kişiler ..................................................................................................................................626

a. Çıraklar.....................................................................................................................................................................627

b. Sporcular..................................................................................................................................................................627

c. Rehabilite Edilenler................................................................................................................................................628

5. Kapsam Dışı Bırakılan İşlerin İstisnaları...............................................................................................................628

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞÇİNİN HAKLARI, İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ...................................................................629

I. İşçinin Hakları ........................................................................................................................................................................631

1. İşçinin Ücret Hakkı.......................................................................................................................................................632

2. Ücretin Tanımı ..............................................................................................................................................................634

3. Ücret Çeşitleri................................................................................................................................................................635

a. Asgari Ücret.............................................................................................................................................................635

ı. Asgari Ücretin Belirlenmesi Yöntemi...........................................................................................................640

ıı. Asgari Ücret ve Çift Bordro Uygulaması....................................................................................................641

ııı. Çıplak Ücret-Giydirilmiş Ücret...................................................................................................................644

ıv. Brüt Ücret-Net Ücret.....................................................................................................................................645

v. Zamana Göre Ücret.........................................................................................................................................647

b. Ücretin İşçinin Ürettiği Ürün Tutarına Göre Belirlenmesi............................................................648

ı. Parça Başı Ücret (Akort Ücret).....................................................................................................................649

ıı. Götürü Usule Göre Ücret..............................................................................................................................651

ııı. Garanti Ücret Artı Prim Usulüne Göre Ücret..........................................................................................651

ıv. Prim...................................................................................................................................................................652

c. Ücretin Yüzde Usulüyle Belirlenmesi ................................................................................................................652

d. Emsal Ücret.............................................................................................................................................................653

4. Yarım Ücret.....................................................................................................................................................................654

5. Zorlayıcı Neden-Zorunlu Neden..............................................................................................................................656

a. Zorlayıcı Neden......................................................................................................................................................657

b. Zorunlu Neden.......................................................................................................................................................658

6. Ücretin Ödenme Biçimi ve Ödenme Zamanı ......................................................................................................659

a. Ücretin Ödenme Biçimi........................................................................................................................................659

b. Ücretin Ödenme Zamanı......................................................................................................................................660

ı. Ücretin Gününde Ödenmemesi: İşçinin İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Sona Erdirmesi...............660

ıı. Ücretin Gününde Ödenmemesi: İşveren Temerrüdü.............................................................................662

ııı. Ücretin Gününde Ödenmemesi: İşçinin Çalışmama Hakkı.................................................................664

7. Ücretin Belgelenmesi, Kanıtlanması ve Zamanaşımı.........................................................................................669

a. Ücretin Belgelenmesi.............................................................................................................................................669

b. Ücretin Kanıtlanması.............................................................................................................................................671

8. Ücretin Güvencesi.........................................................................................................................................................673

a. Ücretin Tek Taraflı Olarak İşveren İşlemiyle Düşürülememesi ...................................................................678

b. Kamu Makamlarının ve Asıl İşverenlerin Yükümlülükleri ...........................................................................683

d. Ücret Kesme Cezası...............................................................................................................................................687

9. Ücret Garanti Fonundan İşçi Ücretlerinin Ödenmesi........................................................................................688

10. İşçi Ücretlerinde Zamanaşımı.................................................................................................................................688

11. İşverenin Aciz Hali, İflas, Konkordato ve İşçi Alacakları................................................................................689

a. Güvencesiz İşçi Alacağı.........................................................................................................................................689

b. İşverenin Aciz Hali ve İşçi Alacakları.................................................................................................................694

c. İflas ve İşçi Alacakları.............................................................................................................................................696

d. Konkordato ............................................................................................................................................................698

ı. Konkordatonun Koşulları...............................................................................................................................699

ıı. Konkordato Kararı Verilmesi İçin Yapılması Gereken Hazırlık İşlemleri...........................................700

ııı. Konkordato İçin Verilen Kesin Mühletin Sonuçları...............................................................................701

ıv. Konkordato Kararı Verilmesi ve Konkordato Kararının Tasdiki..........................................................702

v. Konkordato Kararı ve İş Sözleşmesine Etkisi............................................................................................704

vı. Konkordato Öncesi Doğan İşçi Alacakları................................................................................................704

e. Konkordato ve İflas Hallerinde İşçi Alacağının Sırası ....................................................................................704

f. ILO 173 Sayılı Sözleşme ve İflas Halinde İşçi Alacakları ...............................................................................705

12. İşçi Alacaklarının Güvencesi İçin Yasal Düzenleme Gerekliliği ...................................................................707

13. İşçinin İşverenden Yapmama Yükümlülüğüne Uygun Davranılmasını İsteme Hakkı............................711

a. Anayasa Mahkemesi Kararı Üzerinden İşverenin Yapmama Yükümlülüğünün Değerlendirilmesi.....714

ı. Devletin Pozitif Edim Yükümlülüğü.............................................................................................................716

ıı. İşçinin Düşünce Açıklamasının Sınırları....................................................................................................717

b. İşçinin Anayasa ve Uluslararası Sözleşmelerle Korunan

Temel Hak ve Özgürlükleri (Sosyal Haklar).....................................................................................................721

c. İşçinin Kişiliğinin Korunmasını İsteme Hakkı.................................................................................................729

ı. Genel Olarak Kişilik Haklarının Korunması..............................................................................................730

ıı. İşçinin Kişilik Haklarının İşyerinde Korunması.......................................................................................733

d. İşçinin Kişilik Haklarına Saldırı Niteliğinde İşyeri Uygulamaları................................................................735

ı. Buyurgan, Kaba, Cinsiyetçi Dil.....................................................................................................................735

ıı. İşçiyi Meslek Etiğine Aykırı Çalışmaya Zorlama......................................................................................741

ııı. Psikolojik Taciz (Mobbing).........................................................................................................................742

vı. Mobbing (Psikolojik Taciz) Konusunda Yargının Dar Yorumu...........................................................750

v. Mobbing Tanımına Girmeyen Psikolojik Taciz.........................................................................................754

e. İşçiye Cinsel Taciz..................................................................................................................................................757

ı. Cinsel Tacizde Haklı Fesih Süresinin Uygulanma Esasları......................................................................762

ıı. Cinsel Tacizde Kanıt Sorunu........................................................................................................................762

ııı. Cinsel Tacizde İşverenin Sorumluluğu......................................................................................................764

f. Psikolojik Tacizde Kanıt Sorunu..........................................................................................................................765

II. İşçi Sağlığı, İş Güvenliği ve İşverenin Yükümlülüğü...................................................................................................767

1. İşçinin, Sağlığının Korunmasını İsteme Hakkı....................................................................................................769

2. İşverenin Mesleki Riskleri Önleme Yükümlülüğü...............................................................................................772

a. Mesleki Risk Kavramı (Risk-Önleme-Risk Değerlendirmesi-Tehlike)......................................................773

b. Mesleki Risklerden Korunma İlkeleri................................................................................................................773

c. İşverenin Risk Değerlendirmesi Yapma Yükümlülüğü...................................................................................775

3. İşverenin Bilgi Verme ve Eğitim Yükümlülüğü....................................................................................................775

a. İşverenin Bilgi Verme Yükümlülüğünün Amacı ve Kapsamı.........................................................................776

b. İşverenin Eğitim Yükümlülüğü............................................................................................................................777

c. Tehlike Sınıfları ve Mesleki Eğitim Zorunluluğu.............................................................................................778

d. İşverenin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Eğitiminin Maliyetini Karşılama Zorunluluğu..............................779

4. İşverenin Sağlık Gözetimi Yapma Yükümlülüğü..................................................................................................780

5. İşverenin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Organizasyonu Kurma Yükümlülüğü................................................782

a. İşyeri Hekimleri......................................................................................................................................................785

b. İş Güvenliği Uzmanı..............................................................................................................................................786

c. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu..............................................................................................................................787

d. Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Çalışan Temsilcisi ...........................................................................790

e. İşyeri Sağlık Güvenlik Birimi................................................................................................................................793

6. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Hizmetlerinin Piyasaya Açılması ..........................................................................794

a. Güvencesiz İSG Çalışanları..................................................................................................................................795

b. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlarının Güvencesizliği ........................................................................795

c. Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB).........................................................................................................798

d. İşyerlerinin Dışsal Denetimi................................................................................................................................799

7. İşverenin Sorumluluğu ve Hukuki Sonuçları........................................................................................................801

a. Maddi Tazminat......................................................................................................................................................801

b. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı..................................................................................................................801

c. Manevi Tazminat....................................................................................................................................................802

ı. Manevi Tazminatın Belirlenmesi..................................................................................................................804

ıı. Manevi Tazminatı Talep Etme Hakkı Olanlar...........................................................................................805

8. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında Türk Ceza Yasası Açısından Sorumluluk...........................................807

9. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sisteminin Açmazları................................................................................................810

III. Ayrımcılık Yasağı ve İşverenin Eşit İşlem Yükümlülüğü .........................................................................................814

1. Uluslararası Sözleşmelerde Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi .......................................................................815

a. Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesine İlişkin BM’nin Kabul Ettiği Sözleşmeler..........................................816

b. Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesine İlişkin ILO Sözleşmeleri......................................................................819

c. Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesine İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmeleri................................................821

d. Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesine İlişkin Avrupa Birliği Normları .........................................................822

e. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nda Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi..................................................823

f. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararlarında

Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi............................................................................................................................824

2. Türk Hukukunda Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi...........................................................................................825

a. Anayasa ve Anayasa Mahkemesi Kararlarında Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi....................................825

b. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi.......................................................................832

c. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda Ayrımcılığın Kanıtlanması ve Yaptırımı ...........................................................840

d. 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu ve Ayrımcılık Yasağı..............................846

ı. 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’na Göre

Ayrımcılık ve Ayrımcılık Türleri....................................................................................................................846

ıı. 6701 Sayılı Yasa ve İşyerinde Ayrımcılık....................................................................................................847

ııı. İş İlişkisinde 6701 Sayılı Yasaya Aykırı Ayrımcılığın Hukuki Sonuçları.............................................848

IV. İşçinin Erişilememe Hakkı................................................................................................................................................853

1. Erişilememe Hakkının Tanımı..................................................................................................................................853

2. Erişilememe Hakkının Hukuki Dayanağı..............................................................................................................856

V. İşverenin Yönetim Hakkı ve İşçinin Borçları.................................................................................................................857

1. İşçinin İşverenin Talimatlarına Uyma Borcu (İşverenin Yönetim Hakkı)...................................................858

a. İşçinin İşi Bizzat Yapma Borcu.............................................................................................................859

b. İşçinin Özen ve İşverenin Meşru Çıkarlarını Gözetme Borcu......................................................860

ı. İşçinin Özen Borcu............................................................................................................................860

ıı. İşçinin İşverenin Meşru Çıkarlarını Gözetme Borcu................................................................862

c. İşçinin İşvereniyle Rekabet Etmeme Borcu......................................................................................................865

ı.Rekabet Yasağı Sözleşmesi Yapabilecek İşçiler............................................................................................868

ıı. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları.................................................................................869

ııı. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Sınırlanması.............................................................................................869

ıv. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Yaptırımı ve Görevli Mahkeme............................................................870

d. İşçinin İşverenin Düzenlemelerine ve Talimatlarına Uyma Borcu..............................................................874

2. Çalışma Koşullarında Değişiklik..............................................................................................................................876

a. Çalışma Koşulları....................................................................................................................................................877

b. Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik.............................................................................................................881

ı. İşçinin Yapmakla Yükümlü Olduğu İşin Değiştirilmesi...........................................................................883

ıı. İşçinin İşyerinin Değiştirilmesi....................................................................................................................884

ııı. İşçinin Ücretinin Düşürülmesi....................................................................................................................884

c. İş Koşullarında Esaslı Değişikliğin Yapılma Şekli............................................................................................884

ı. İşverenin Değişiklik Önerisi Getirmesi.......................................................................................................884

ıı. İşçi ve İşverenin Anlaşarak Çalışma Koşullarını Değiştirmesi...............................................................887

d. Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik ve İşverenin Genişletilmiş Yönetim Hakkı................................888

VI. İş Sözleşmesinin Türleri ...................................................................................................................................................893

1. Sürekli ve Süreksiz İşlerdeki İş Sözleşmeleri........................................................................................................894

2. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi.......................................................................................................................................894

3. Belirli Süreli İş Sözleşmesi..........................................................................................................................................895

a. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Tanımı................................................................................................................896

b. Belirli Süreli İş Sözleşmesi Yapılmasının Objektif Koşulları.........................................................................898

ı. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Amaca Göre Sınırlandırılması................................................................899

ıı. İşin Süreli Olması Koşulu..............................................................................................................................901

ııı. Belirli Bir İşin Tamamlanması Koşulu.......................................................................................................903

ıv. Belirli Bir Olgunun Ortaya Çıkması...........................................................................................................903

v. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Birden Fazla Yapılması.............................................................................904

vı. Asgari Süresi Belirli Belirsiz İş Sözleşmesi................................................................................................905

c. İçtihadı Birleştirme Kararında Belirli Süreli İş Sözleşmesi............................................................................907

ı. 4857 Sayılı Yasanın 11. Maddesi ve 5580 Sayılı Yasanın Amacı.............................................................908

ıı. 5580 Sayılı Yasanın 9. Md. Lafzı ve Amaca Göre Yapılan Yorum.........................................................908

ııı. Yargıtay İBBGK Karşı Oy ve Değerlendirme...........................................................................................910

d. Koşulları Olmadan Yapılan Belirli Süreli Sözleşme ve Bakiye Süre Ücreti................................................912

e. Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Ayrımının Sınırları ............................................................................914

4. Tipik Olmayan (Atipik) İş Sözleşmeleri ............................................................................................................916

a. Mevsimlik İş Sözleşmesi ve Mevsimlik Çalışma..............................................................................................916

b. Mevsimlik İş Sözleşmesinin Yapılışı...................................................................................................................917

c. Mevsimlik İş Sözleşmesinin Hukuki Sonuçları................................................................................................917

ı. Mevsimlik İşlerde Çalışma Süresi, Hafta Tatili ve Genel Tatil................................................................919

ıı. Mevsimlik İşlerde Yıllık İzin.........................................................................................................................919

d. Kısmi Süreli ve Tam Süreli İş Sözleşmesi..........................................................................................................924

ı. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Yapılış Şekli.................................................................................................926

ıı. İşverenin Tam Süreli İş Sözleşmesinden Kısmi Süreli Sözleşmeye Geçiş Zorunluluğu...................926

ııı. Ayrımcılık Yasağı............................................................................................................................................928

e. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ve İşçinin Hakları...................................................................................................929

ı. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Ücret............................................................................................................929

ıı. Kısmi Süreli İş Sözleşmesiyle Çalışan İşçinin Hafta ve Genel Tatil Hakkı..........................................929

ııı. Kısmi Süreli Çalışmada Fazla Çalışma ve Fazla Süreli Çalışma............................................................932

ıv. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Kıdem ve Kıdeme Bağlı Haklar (Yıllık Ücretli İzin, Kıdem Tazminatı, İhbar Tazminatı)..............................................................................................................................935

f. Çağrı Üzerine Çalışma...........................................................................................................................................937

g. Deneme Süreli İş Sözleşmesi...............................................................................................................................943

h. Takım Sözleşmesi ..................................................................................................................................................947

i. Uzaktan Çalışma .....................................................................................................................................................949

ı. Tele Çalışma......................................................................................................................................................950

ıı. Evden Çalışma.................................................................................................................................................951

ııı. Evden Çalışma ve İş Sözleşmesi..................................................................................................................953

ıv. Evden Çalışma ve Dinlenme Süreleri.........................................................................................................954

v. Evden Çalışma ve İşverenin Eşit İşlem Borcu ...........................................................................................956

vı. Evden Çalışmanın Yedek Hukuk Kurallarıyla Düzenlenmesi...............................................................957

İÇİNDEKİLER (2. CİLT)

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÇALIŞMA HAKKI VE İŞİN DÜZENLENMESİ...................................................................................................975

I. Çalışma Hakkı .............................................................................................................................................................977

1. Çalışma Hakkının Hukuki Dayanakları.......................................................................................................979

a. Uluslararası Sözleşmeler ve Çalışma Hakkı.......................................................................................979

b. Uygun İş (Decent Work)......................................................................................................................986

c. Çalışma Hakkı ve Anayasa....................................................................................................................988

2. Çalışma Hakkı ve İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ..........................................................................993

II. Çalışma Süresi.............................................................................................................................................................995

1. 4857 Sayılı Yasa ve Çalışma Süresi...............................................................................................................1003

a. Çalışma Süresinin Tanımı ve Kapsamı...................................................................................................1004

b. Çalışılmış Gibi Kabul Edilen Süreler ....................................................................................................1006

c. Çalışma Süresinin Sınırı............................................................................................................................1007

d. Günlük Çalışma Süresi..............................................................................................................................1008

2. Yoğunlaştırılmış İş Haftası (Denkleştirme)..............................................................................................1009

III. Özel Olarak Belirlenen Çalışma Süreleri........................................................................................................1013

1. Yeraltı Maden İşlerinde Çalışma Süresi.....................................................................................................1013

2. Sağlık Kuralları Nedeniyle Belirlenen Çalışma Süreleri.......................................................................1016

3. Çocuk ve Genç İşçiler İçin Belirlenen Çalışma Süreleri.......................................................................1017

a. Çocuk İşçi Çalıştırmanın Hukuki Çerçevesi.........................................................................................1018

b. Çocuk İşçiliğinin Tanımı..........................................................................................................................1018

c. Çocuk İşçi Çalıştırmanın Koşulları.........................................................................................................1019

d. Çocuk İşçilerin Çalışma Saatleri.............................................................................................................1021

4. Gece Çalışması..................................................................................................................................................1021

a. Gece Çalışmasının Tanımı........................................................................................................................1022

b. Gece Çalışmasının Çalışanlara Etkisi.....................................................................................................1023

c. Gece Çalışmasının Sınırlanmasına İlişkin Hukuki Düzenlemeler ..................................................1025

d. Gece Çalışmasında İşverenin Yükümlülükleri ve İstisnalar..............................................................1026

ı. Vardiyalı (Postalar Halinde) İşçi Çalıştırma...................................................................................1027

ıı. Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılması..........................................................................1032

e. Gece Çalışma Yasağının İstisnaları.........................................................................................................1034

5. Kısa Çalışma ve Telafi Çalışması..................................................................................................................1034

a. Ekonomik Kriz ve İş Hukukunun İşletmeyi Koruması......................................................................1035

b. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği.................................................................................................1041

ı. Kısa Çalışmanın Tanımı......................................................................................................................1042

ıı. Kısa Çalışmanın Uygulanma Koşulları...........................................................................................1044

ııı. Kısa Çalışma Ödeneğinin Miktarı ve Ödenmesi.........................................................................1046

c. Telafi Çalışması...........................................................................................................................................1047

6. Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen İşlerde Çalışma Süresi................................................................1048

7. Hazırlama-Tamamlama İşleri ve Çalışma Süresi.....................................................................................1051

IV. Fazla Çalışma............................................................................................................................................................1055

1. Fazla Çalışma ve Fazla Süreli Çalışma ........................................................................................................1059

a. Fazla Çalışma ve Fazla Süreli Çalışmalar İçin İşçinin Onayı Koşulu...............................................1060

b. İşçinin Onay Verme Şekli.........................................................................................................................1061

c. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Onayının Hukuki Sonuçları..........................................1061

2. Fazla Çalışmanın Sınırı...................................................................................................................................1062

a. Fazla Çalışmada Süre Sınırı......................................................................................................................1062

b. Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşler ve İşçiler......................................................................................1064

c. Üst Düzey Yöneticinin Fazla Çalışması.................................................................................................1065

3. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışmanın Karşılığı...........................................................................1066

a. Fazla Çalışma Ücretinin Hesabı..............................................................................................................1066

ı-Fazla Çalışma Ücreti Hesabına Esas Normal Çalışma Ücreti......................................................1066

ıı. Fazla Çalışma Ücreti Hesabına Esas Saat Ücreti...........................................................................1069

ııı. Yüzde Usulünün Uygulandığı İşyerlerinde Fazla Çalışma Ücreti............................................1070

b. Fazla Çalışma Ücretinin Aylık Ücret İçerisinde Kararlaştırılması....................................................1071

ı. Fazla Çalışmanın Aylık Ücretin İçerisinde Kararlaştırılmasının Yasal Dayanağı.....................1072

ıı. Fazla Çalışmanın Asgari Ücretin Düşürülmesi Aracı Olarak Kullanılması ............................1074

c. Ücret Şekillerine Göre Fazla Çalışma Ücreti........................................................................................1077

4. Fazla Çalışma Karşılığı Serbest Zaman......................................................................................................1081

5. Fazla Çalışmanın Kanıtlanması....................................................................................................................1084

a. Fazla Çalışmanın İşyeri Kayıtlarıyla Kanıtlanması .............................................................................1085

b. Fazla Çalışmanın Tanık Anlatımıyla Kanıtlanması.............................................................................1091

c. Fazla Çalışmada Gerçeğe Aykırı Bordro Düzenleme..........................................................................1095

d. Fazla Çalışma Ücretinde Takdiri İndirim..............................................................................................1096

e. Takdiri İndirimin Tutarı ve Yapılış Şekli................................................................................................1099

6. Zorunlu Nedenlerle ve Olağanüstü Hallerde Fazla Çalışma................................................................1100

a. Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma.........................................................................................................1101

b. Olağanüstü Hallerde Fazla Çalışma........................................................................................................1102

7. Fazla Çalışmada Zamanaşımı........................................................................................................................1104

V. Çalışma Sürelerini Düzenleyen Hükümlere Aykırılığın Sonuçları............................................................1105

1. Çalışma Sürelerinin Sınırlandırılması ve İşverenlerin Direnci...........................................................1105

2. Günlük Çalışma Süresine Aykırı Yasadışı Çalışmalar............................................................................1109

a. 24 Saat Çalışma Esasına Göre Çalışma..................................................................................................1110

b. Nöbet Usulü ile 24 Saat Çalışma.............................................................................................................1116

c. Yasayla Belirlenen Günlük Çalışma Sürelerinin Üzerinde Yapılan Yasadışı Çalışmalar..............1117

3. Çalışma Sürelerine Aykırılığın Yaptırımı...................................................................................................1120

a. İdari Para Cezası.........................................................................................................................................1120

b. Çalışma Sürelerine Aykırılığın Fesih Nedeni Oluşturması...............................................................1121

c. Yasadışı Çalışma ve İşçinin Tazminat İsteme Hakkı............................................................................1124

VI. Ücretli Dinlenme Süreleri....................................................................................................................................1128

1. Genel Tatiller.....................................................................................................................................................1130

a. Genel Tatil Ücreti.......................................................................................................................................1134

b. Genel Tatil Ücretinde Takdiri İndirim...................................................................................................1137

2. Ücretli Hafta Tatili Hakkı ..............................................................................................................................1138

a. Hafta Tatili Hakkı ve Yasal Düzenlemeler.............................................................................................1138

ı. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu......................................................................................................1139

ıı. 854 Sayılı Deniz İş Yasası...................................................................................................................1139

ııı. Basın İş Kanunu..................................................................................................................................1139

b. İş Yasasında Hafta Tatili............................................................................................................................1140

ı. Hafta Tatilini Hak Ediş Koşulları.......................................................................................................1140

ıı. Hafta Tatili Süresi................................................................................................................................1143

ııı. Hafta Tatili Ücreti...............................................................................................................................1146

ıv. Çalışılan Hafta Tatili Ücretinin Hesaplanma Yöntemi................................................................1148

v. Hafta Tatili Çalışmalarının Denkleştirmeye Tabi Tutulamayacağı ...........................................1149

c. Hafta Tatilini Düzenleyen Hükümlere Aykırılığın Yaptırımı............................................................1151

3. Ara Dinlenmesi Hakkı.....................................................................................................................................1153

a. Ara Dinlenmesinin Veriliş Şekli...............................................................................................................1153

b. Ara Dinlenmenin Kanıtlanması..............................................................................................................1156

4. Yıllık Ücretli İzin Hakkı .................................................................................................................................1158

a. Yıllık Ücretli İzin Hakkının Niteliği........................................................................................................1159

b. Yıllık Ücretli İzin Hakkının Hak Ediliş Koşulları................................................................................1163

ı. İş Sözleşmesiyle İş Yasası Kapsamında Çalışma.............................................................................1164

ıı. En Az Bir Yıl Çalışmış Olma Koşulu...............................................................................................1168

ııı. Aynı İşverenin Bir veya Değişik İşyerlerinde Geçen Sürelerin Birleştirilmesi .....................1170

c. Yıllık İzin Bakımından Çalışılmış Gibi Sayılan Haller........................................................................1178

ı. Feshin Geçersizliğinde Yıllık Ücretli İzin Süresinin Hesaplanması...........................................1180

ıı. Devredilen İşyerinde Geçen Süreler................................................................................................1182

d. Yıllık İznin Kullanılma Esasları ve Yıllık Ücretli İzin Süreleri ..........................................................1182

ı. Yıllık Ücretli İznin Kullanılması........................................................................................................1183

ıı. Yıllık Ücretli İzni Kullanma Tarihinin Belirlenmesi.....................................................................1184

ııı. Yıllık Ücretli İznin Bölünmezliği ....................................................................................................1186

ıv. Yıllık İzin Süresiyle Çakışamayacak Süreler..................................................................................1189

v. İşverenin Kayıt Tutma Yükümlülüğü...............................................................................................1190

vı. İzin Kullanma Dönemlerinin İlanı..................................................................................................1191

vıı. İzin Kurulu Oluşturma Yükümlülüğü...........................................................................................1192

vııı. Yıllık Ücretli İzin Ücreti .................................................................................................................1193

e. Yıllık İzin Süreleri..................................................................................................................................1194

ı. İzin İsteme Süresi..................................................................................................................................1196

ıı. İzin Verilmesi........................................................................................................................................1197

ııı. Toplu İzin.............................................................................................................................................1199

ıv. Alt İşveren İşçilerinin (Taşeron İşçilerinin) Yıllık İzin Kullanma Esasları..............................1199

f. İş Sözleşmesinin Sona Ermesinde İzin Ücreti.......................................................................................1200

ı. İş Sözleşmesinin Sona Eriş Şeklinden Bağımsız Ödenmesi Gereken İzin Ücreti ..................1201

ıı. İş Sözleşmesi Sona Erdiğinde Son Ücrete Göre Ödenen

Yıllık İzin Ücretine Uygulanacak Faiz..............................................................................................1206

g. Yıllık Ücretli İzinde Kanıt Yükümlülüğü...............................................................................................1210

BEŞİNCİ BÖLÜM

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE SONUÇLARI..............................................................................1215

I. İş Yasasına Göre İş İlişkisinin Sona Ermesi .......................................................................................................1217

1. İş Sözleşmesinin Fesih Dışı Nedenlerle Sona Ermesi ...........................................................................1219

a. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Süre Bitimi Nedeniyle Sona Ermesi................................................1219

b. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Süre Bitimi Nedeniyle Sona Ermesinin Sonuçları.......................1221

c. İş Sözleşmesinin Bozma (İkale) Sözleşmesiyle Sona Ermesi............................................................1223

d. İş Sözleşmesinin Ölümle Sona Ermesi..................................................................................................1232

2. İş Sözleşmesinin Fesih Beyanı ile Sona Ermesi .......................................................................................1233

a. Fesih Kavramı..............................................................................................................................................1234

b. Eylemli Fesih...............................................................................................................................................1236

c. Fesih Sebebiyle Bağlılık.............................................................................................................................1239

d. Süreli Fesih..................................................................................................................................................1241

e. Feshi Bildirim Süresi (İhbar Öneli)........................................................................................................1243

f. İşçinin Belirsiz Süreli İş Sözleşmesini Sona Erdirmesi (İstifa)..........................................................1244

3. Derhal Fesih Hakkı..........................................................................................................................................1252

a. Derhal Fesih-Haklı Nedenle Fesih Ayrımı............................................................................................1253

b. Haklı Nedenle Fesihte Şekil.....................................................................................................................1256

c. Haklı Nedenle Fesihte Süre......................................................................................................................1259

d. Haklı Feshin Disiplin Kurulu Kararıyla Yapılması .............................................................................1263

e. Haklı Fesihte Kanıt (İspat) Yükümlülüğü.............................................................................................1264

4. İşçinin Derhal Fesih Hakkı (Haklı Nedenlerle Fesih)...........................................................................1265

a. Sağlık Nedenleri..........................................................................................................................................1265

b. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri.........................................................1266

ı. İşverenin İş Sözleşmesinin Kuruluş Aşamasında İşçiyi Yanıltması ...........................................1267

ıı. İşverenin İşçi veya İşçinin Ailesinin Onuruna Dokunan Davranışları.....................................1268

ııı. İşçiye Cinsel Taciz..............................................................................................................................1271

ıv. İş Koşullarında Esaslı Değişiklik......................................................................................................1271

c. Zorlayıcı Sebepler.......................................................................................................................................1276

5. İşverenin Derhal Fesih Hakkı .......................................................................................................................1277

a. Fesih Nedenlerinin Hukuka Aykırı Şekilde Tespiti ve Haksız Fesih...............................................1277

b. İşverenin Sağlık Sebepleriyle Fesih Hakkı............................................................................................1281

c. İşverenin Haklı Nedenlerle Feshi ...........................................................................................................1283

ı. İşçinin İşe Girerken İşvereni Yanıltması ..........................................................................................1284

ıı. İşçinin İşveren veya Ailesinin Şeref ve Namusuna Dokunacak Davranışları..........................1286

ııı. İşçinin İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunması................................................1291

ıv. Sataşma ve İşyerine Sarhoş Gelme..................................................................................................1295

v. İşçinin Doğrulukla ve Bağlılıkla Uymayan Davranışlarda Bulunması.......................................1300

vı. İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi..........................................................................................................1306

vıı. Devamsızlık........................................................................................................................................1306

vııı. İşçinin Görevini Yerine Getirmemekte Israr Etmesi................................................................1313

ıx. İşçinin İşverene Zarar Vermesi, İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi.................................1317

d. İşverenin Zorlayıcı Sebeplerle Feshi......................................................................................................1326

e. İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması....................................................................................1326

6. İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları.............................................................................................1329

a. Yeni İş Arama İzni.......................................................................................................................................1330

b. Çalışma Belgesi...........................................................................................................................................1335

c. İhbar Tazminatı...........................................................................................................................................1336

ı. 3008 Sayılı Yasada İhbar Tazminatı..................................................................................................1337

ıı. 1475 Sayılı Kanun ve İhbar Tazminatı............................................................................................1338

ııı. 4857 Sayılı İş Kanunu ve İhbar Tazminatı....................................................................................1339

ıv. İhbar Tazminatına Esas ücret...........................................................................................................1342

v. İhbar Tazminatının Hukuki Niteliği.................................................................................................1344

d. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Süresinden Önce Sona Ermesi.........................................................1355

ı. İşverenin Belirli Süreli İş Sözleşmesini Süre Bitiminden Önce Feshi........................................1356

ıı. Bakiye Süre Ücreti...............................................................................................................................1357

ııı. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Haksız Feshi ve Sonuçları..............................1359

e. Kötü Niyet Tazminatı................................................................................................................................1360

7. Sendikal Tazminat............................................................................................................................................1366

a. Bireysel Sendika Özgürlüğünün Kapsamı ............................................................................................1367

b. Fesihte Sendikal Nedenler........................................................................................................................1375

ı. Sendikal Faaliyet...................................................................................................................................1375

ıı. Barışçıl Toplu Eylem Hakkı ve Sendikal Faaliyet..........................................................................1380

ııı. Uluslararası Sözleşmelerin İç Hukukta Uygulanması: Anayasa’nın 90. Maddesi,

Yüksek Mahkeme Kararları ve Barışçıl Toplu Eylem Hakkı.......................................................1389

ıv. Barışçıl Toplu Eylem Hakkının Koşulları......................................................................................1391

v. Sendika Üyeliği ve Sendikal Tazminat.............................................................................................1393

vı. Sendikal Tazminatta Kanıt Yükümlülüğü .....................................................................................1396

8. Haksız Fesih Nedeniyle Tazminat İsteme Hakkı.....................................................................................1409

a. 1475 Sayılı Yasa ve Haksız Fesih Nedeniyle Tazminat.......................................................................1410

b. 4857 Sayılı Yasa ve Haksız Fesih Nedeniyle Tazminat.......................................................................1414

ı. İş Güvencesi Kapsamına Giren İşçiler ve Haksız Fesih Nedeniyle Maddi Tazminat ............1414

ıı. 4857 Sayılı Kanun ve Haksız Fesih Nedeniyle Manevi Tazminat.............................................1419

9. Fesih Yasağı ........................................................................................................................................................1427

a. Fesih Yasağının Kapsamı...........................................................................................................................1428

b. Fesih Yasağına Aykırılığın Sonuçları......................................................................................................1430

II. İşverenin Fesih Hakkının Sınırlandırılması (İş Güvencesi)........................................................................1444

1. İş Güvencesi Kavramı......................................................................................................................................1445

a. İş Güvencesinin Hukuki Dayanakları.....................................................................................................1451

b. 1475 Sayılı Kanun Döneminde İş Güvencesi Arayışları....................................................................1455

c. İş Güvencesinin Yasal Dayanağa Kavuşması.........................................................................................1467

2. 4857 Sayılı İş Kanunu ve İş Güvencesi.......................................................................................................1473

a. İş Güvencesinin Kapsamı ........................................................................................................................1475

ı. İş Kanunu Kapsamında Çalışıyor Olmak...................................................................................1475

ıı. İşyerinde Otuz ve Daha Fazla İşçi Çalışması............................................................................1476

1. Otuz İşçi Ölçütünün Getiriliş Nedeni ve Etkileri................................................................1476

2. Otuz İşçi Ölçütünün Uygulanması.........................................................................................1479

b. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesiyle Çalışma ve Altı Ay Kıdem Koşulu .................................................1485

c. İşveren Vekili Olduğu İçin İş Güvencesinin Kapsamına Girmeme.................................................1489

3. Geçerli Nedenle Fesih Kavramı....................................................................................................................1492

a. Hiçbir Biçimde Geçerli Neden Kabul Edilmeyecek Haller...............................................................1495

b. Geçerli Fesihte Usul...................................................................................................................................1501

ı. Geçerli Fesih İçin Yazılı Yapılması Koşulu.......................................................................................1501

ıı. Fesih Sebebini Bildirme Zorunluluğu.............................................................................................1508

c. İşçinin Savunmasını Alma Zorunluluğu................................................................................................1510

ı. Geçerli Fesihte İşçiden Savunma Alınmasının Amacı..................................................................1510

ıı. Savunma Alınması Zorunlu Nedenler............................................................................................1511

ııı. Savunma Alınmasında Usul.............................................................................................................1519

ıv. Savunma Alınmamasının Feshi Geçersiz Kılması........................................................................1521

4. Geçerli Fesih Nedenleri..................................................................................................................................1522

a. İşçinin Davranışından veya Yeterliliğinden Kaynaklanan Nedenler................................................1523

b. İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Geçerli Fesih Nedenleri.....................................................1523

c. İşçinin Davranışından Kaynaklanan Geçerli Fesih ve Yargıtay Kararları........................................1526

5. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Geçerli Fesih..............................................................................1538

a. İşçinin Yeterliliği ve Verimi.......................................................................................................................1538

ı. Performans Değerlendirme Sistemleri.............................................................................................1539

ıı. İş Hukuku ve Performans Değerlendirme Sistemleri..................................................................1543

b. Performans Değerlendirmede Hedefler ve Yetkinlikler.....................................................................1544

ı. Performans Değerlendirmede Hedef...............................................................................................1545

1. Hedeflerin belirgin olması ........................................................................................................1546

2. Hedeflerin gerçekçi olması........................................................................................................1546

3. Hedeflerin ölçülebilir olması ...................................................................................................1547

4. Hedeflerin değiştirilebilir olması ............................................................................................1547

5. Hedeflerin zamanla sınırlı olması ............................................................................................1547

ıı. Yetkinlikler............................................................................................................................................1547

c. Performans Yönetimi İş Güvencesi İlişkisi ...........................................................................................1548

ı. Performans Değerlendirme Süreçlerinin Önceden Duyurulması.............................................1549

ıı. Performans Değerlendirmesinin İçeriği.........................................................................................1553

ııı. Performans Değerlendirme Sonuçları Belgeleri .........................................................................1559

ıv. Ortalama Performans ........................................................................................................................1560

v. Performans Değerlendirmede Değerlendiriciler...........................................................................1565

6. İşletmesel Nedenlerle Geçerli Fesih...........................................................................................................1566

a. İşletmesel Neden .......................................................................................................................................1567

b. İşletmesel Karar..........................................................................................................................................1568

7. Toplu İşten Çıkarma .......................................................................................................................................1571

a. 1475 Sayılı İş Kanunu ve Toplu İşten Çıkarma....................................................................................1574

b. 4857 Sayılı Kanun ve Toplu İşten Çıkarma .........................................................................................1579

ı. Toplu İşten Çıkarmanın Tanımı........................................................................................................1579

1. İş Sözleşmesinin İşK. 17. Maddeye Göre Sona Erdirilmesi...............................................1579

2. Toplu İşçi Çıkarma Koşulu Olarak Fesihlerin

Aynı Zaman Dilimi İçerisinde Gerçekleşmesi......................................................................1579

3. Toplu İşçi Çıkarmada Sayısal Koşul........................................................................................1580

ıı. Toplu İşten Çıkarmada Neden.........................................................................................................1580

ııı. Toplu İşçi Çıkarmada Usul...............................................................................................................1582

ıv. İşyerinin Kapatılmasına Bağlı Toplu İşçi Çıkarma.......................................................................1588

v. Toplu İşçi Çıkarmanın Toplu İş Sözleşmesiyle Düzenlenmesi..................................................1589

8. Şüphe Feshi........................................................................................................................................................1592

ALTINCI BÖLÜM

FESHİN YARGISAL DENETİMİ............................................................................................................................1599

I. İş Güvencesinde Yargılama Usulü........................................................................................................................1601

1. İşe İade Davasının Türü..................................................................................................................................1603

2. İşe İade Davalarında Özel Hakem................................................................................................................1604

3. İşe İade Davalarının Yargılama Usulünde 7036 Sayılı Yasa ile Yapılan Değişiklikler...................1608

4. İşe İade Davasında Davalı İşveren................................................................................................................1612

a. Birlikte İstihdam.........................................................................................................................................1612

b. Organik Bağ.................................................................................................................................................1614

c. Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde İşveren...........................................................................................1615

II. Feshin Yargısal Denetiminde Ölçütler..............................................................................................................1616

1. Fesih Sebebinin Gerçek Olma Zorunluluğu.............................................................................................1616

2. Fesihte Ölçülülük İlkesinin Gözetilmesi...................................................................................................1617

3. Feshin Son Çare Olma İlkesi.........................................................................................................................1622

a. İşçinin Davranışlarından ve Yeterliliğinden Kaynaklanan

Fesihlerde Son çare Olma İlkesi..................................................................................................................1623

b. İşletmesel Nedenlerde Feshin Son Çare Olma İlkesi.........................................................................1626

c. Tutarlılık Denetimi.....................................................................................................................................1627

d. Keyfilik Denetimi.......................................................................................................................................1630

e. Fesihte Eşit İşlem Borcuna Uyma Yükümlülüğü.................................................................................1631

f. Fesihte Sosyal Seçim-Objektif Davranma Yükümlülüğü....................................................................1635

III. Geçersiz Feshin Sonuçları...................................................................................................................................1638

1. İşe İade.................................................................................................................................................................1639

a. İşçinin Eski İşine İadesi.............................................................................................................................1640

b. İşe İadede Ücret..........................................................................................................................................1642

c. İşe İade İçin Başvuru Süreci.....................................................................................................................1642

d. İşe Başvuruda ve İşe Davette Samimi Olma Zorunluluğu................................................................1646

2. Çalıştırılmayan Süre (Boşta Geçen Süre) Ücreti.....................................................................................1649

a. Çalıştırılmayan Süre Ücretinin Üst Sınırı/2017 Değişikliğinden Önce ........................................1650

b. Çalıştırılmayan Süre Ücretinin Üst Sınırı/2017 Değişikliğinden Sonra........................................1653

c. Çalıştırılmayan (Boşta Geçen) Süre Ücreti ve İşçinin Diğer Hakları/

2017 Değişikliğinden Önce......................................................................................................................1654

d. Çalıştırılmayan (Boşta Geçen) Süre Ücreti ve İşçinin Diğer Hakları/

2017 Değişikliğinden Sonra ...................................................................................................................1658

3. İşe İade (İşe Başlatmama) Tazminatı..........................................................................................................1658

a. İşe İade (İşe Başlatmama) Tazminatının Belirlenme Esasları ..........................................................1662

b. İşe İade (İşe Başlatmama) Tazminatına Esas Alınan Ücret/2017 Değişikliği Öncesi.................1664

c. İşe İade (İşe Başlatmama) Tazminatına Esas Ücret/2017 Değişikliği Sonrası..............................1666

4. İşçinin İşe Başlatılmamasının Feshe Bağlı Haklara Etkisi....................................................................1668

a. İşe İade Kararı Sonrası İşe Başlatmamanın Kıdem Süresine Etkisi .................................................1669

b. İşe İade Kararı Sonrası İşe Başlatmamada Kıdeme Bağlı Hakların Hesaplanması.......................1671

ı. Geçersiz Kabul Edilen Fesihte Ödeme Yapılmamışsa..................................................................1671

ıı. Geçersiz Kabul Edilen Fesihte Ödeme Yapılmışsa.......................................................................1677

ııı. İşe İade Kararı Sonrası İşe Başlatmamada İhbar Tazminatı.......................................................1679

ıv. İşe İadenin Mali Sonuçlarından Kurtulmak İçin İşe Başlatma..................................................1686

c. İş Güvencesinin Sağlanamaması..............................................................................................................1687

IV. Kıdem Tazminatı ....................................................................................................................................................1689

1. Kıdem Tazminatının Tarihsel Gelişimi......................................................................................................1689

a. İşçilerin Fabrikalardan Kaçış Dönemi ve Kıdem Tazminatı..............................................................1690

b. İşçi Sayısının Arttığı 1950’li Yıllar ve Kıdem Tazminatı....................................................................1692

c. Güçlü Sendikal Örgütlenmenin Yaşandığı Dönemde Kıdem Tazminatı.......................................1694

d. Altın Çağın Sonu, Yeni Liberal Politikalar Dönemi,

12 Eylül Darbesi ve Kıdem Tazminatı........................................................................................................1696

2. Kıdem Tazminatının Hukuki Niteliği.........................................................................................................1699

a. Kıdem Tazminatı, Karşılığı Çalışılmış Ancak Ödemesi Ertelenmiş Ücrettir.................................1699

b. Kıdem Tazminatı İkramiyedir Görüşü...................................................................................................1701

c. Kıdem Tazminatının İşsizlik Sigortası Olduğu Görüşü.....................................................................1701

d. Kıdem Tazminatı Tazminattır Görüşü...................................................................................................1701

e. Kıdem Tazminatının Kendine Özgür Bir Kurum Olduğu Görüşü..................................................1702

f. Kıdem Tazminatının Yargıtay Tanımı.....................................................................................................1702

3. Kıdem Tazminatı Uygulaması.......................................................................................................................1703

a.Kıdem Tazminatının İşçileri Baskılama Aracı Haline Getirilmesi....................................................1703

b. Kıdem Tazminatının Güvencesi Sorunu...............................................................................................1704

c. Kıdem Tazminatının Güvencesizliği ve Fon Yaklaşımı.......................................................................1710

ı. Fon Örnekleri ve Kıdem Tazminatının Fona Bağlanması............................................................1710

ıı. Kıdem Tazminatı Fonu ve Kaynak Yetersizliği .............................................................................1712

ııı. Kıdem Tazminatının Fona Devrinin Kıdem Tazminatı Tutarına Etkisi.................................1714

ıv. Kıdem Tazminatının Fona Devri ve İş Güvencesi........................................................................1715

v. Fona Prim Tahsili Sorunu...................................................................................................................1716

vı. Fonun, Kıdem Tazminatını Hak Ediş Koşullarını Ağırlaştırması.............................................1716

d. Kıdem Tazminatı -İş Güvencesi- İşsizlik Sigortası..............................................................................1718

e. Kıdem Tazminatında Güney Kore Modeli............................................................................................1720

f. Dünyada Kıdem Tazminatı Uygulamaları.............................................................................................1722

4. Kıdem Tazminatını Hak Ediş Koşulları ....................................................................................................1723

a. 4857 Sayılı Kanun Kapsamında İşçi Olma Koşulu.............................................................................1724

b. İş Sözleşmesinin Yasada Öngörülen Sebeplerden Biri Nedeniyle Sona Ermiş Olması...............1727

c. Bir Yıl Çalışmış Olma Koşulu (Kıdem Süresi Koşulu).......................................................................1731

d. Kıdem Süresinin Hesabı...........................................................................................................................1733

ı. Kıdem Süresinin Başlangıcı................................................................................................................1734

ıı. İş Sözleşmesinin Aralıklarla Sürmesi ve Askı Halinde Kıdem Tazminatı................................1735

ııı. Çalışmanın Aynı İşverenin Bir veya Değişik İşyerlerinde Geçmiş Olması............................1739

ıv. Aynı İşveren Yanında Geçen Kıdem Sürelerinin Birleştirilmesi...............................................1740

v. Değişik Kamu Kuruluşlarında Geçen Çalışma Sürelerinin Birleştirilmesi..............................1745

5. Kıdem Tazminatı Hakkı Doğuran Haller ve Yargı Kararları................................................................1749

a. Kıdem Tazminatının Feshe Bağlı Olarak Doğması.............................................................................1749

ı. İşverenin Haksız, İşçinin Haklı Nedenlerle İş Sözleşmesini Sona Erdirmesi...........................1749

ıı. Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle İş Sözleşmesini Sona Erdirmesi..............................................1750

ııı. Muvazzaf Askerlik Nedeniyle Fesihte Kıdem Tazminatı...........................................................1753

b. İşçinin Emekli Olması Halinde Kıdem Tazminatı..............................................................................1756

c. Zorlayıcı Nedenlerle Fesihte Kıdem Tazminatı...................................................................................1761

ı. İşçinin Zorlayıcı Nedenle İş Sözleşmesini Sona Erdirmesinde Kıdem Tazminatı..................1762

ıı. İşverenin Zorlayıcı Nedenle İş Sözleşmesini Sona Erdirmesinde Kıdem Tazminatı............1762

d. İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması Nedeniyle Fesihte Kıdem Tazminatı................1763

e. İşçinin Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı.............................................................................................1765

f. İşyeri Devrinde Kıdem Tazminatı...........................................................................................................1767

ı. İşyerinin Bir Hukuki İşlemle Devredilmesi ve Kıdem Tazminatı...............................................1767

ıı. Alt İşverenlerin Değişmesine Karşın İşçilerin Kesintisiz Çalışması.........................................1768

6. Kıdem Tazminatının Ödenmesi...................................................................................................................1770

a. Kıdem Tazminatına Esas Ücret...............................................................................................................1770

ı. Giydirilmiş Brüt Ücret.........................................................................................................................1771

ıı. Son Ücret...............................................................................................................................................1774

1. İhbar Öneli Peşin Ödenerek Gerçekleştirilen Fesihlerde Son Ücret...............................1775

2. Bildirimli Fesihte Son Ücret.....................................................................................................1777

3. İş Sözleşmesi Askıdayken Fesihte Kıdem Tazminatına Esas Son Ücret..........................1778

4. Mevsimlik İşlerde Kıdem Tazminatına Esas Son Ücret......................................................1779

ııı. Kıdem Tazminatına Esas Son Ücretin Hesaplanma Esasları.....................................................1780

ıv. Kıdem Tazminatı Tavanı....................................................................................................................1781

b. Kıdem Tazminatının Ödeme Zamanı....................................................................................................1785

c. Kıdem Tazminatına Uygulanacak Faiz...................................................................................................1786

ı. Kıdem Tazminatına Uygulanacak Faizin Başlangıcı......................................................................1786

ıı. En Yüksek Mevduat Faizi...................................................................................................................1788

ııı. Kıdem Tazminatının Taksitle Ödenmesi ve Faiz.........................................................................1789

d. Kıdem Tazminatında Zamanaşımı.........................................................................................................1790

e. Kıdem Tazminatının, Varlık Amacına Uygun Olarak Yeniden Düzenlenmesi Gereği................1791

YEDİNCİ BÖLÜM

ÇALIŞMA YAŞAMININ DENETİMİ, İŞ YARGISI VE ARABULUCULUK.............................................1793

I. Devletin Çalışma Yaşamını Denetleme Yükümlülüğü....................................................................................1795

1. İş Yasasında Çalışma Yaşamının Denetimi................................................................................................1796

2. Çalışma Yaşamının Devlet Tarafından Denetlenme Düzeyi................................................................1797

II. Çalışma Yaşamının İçsel Denetimi.....................................................................................................................1800

1. İşçi Temsilciliği .................................................................................................................................................1800

a. İş Güvencesi ve İşçi Temsilciliği .............................................................................................................1800

b. İşçi Temsilciliğinin Güvencesi ve ILO 135 Sayılı Sözleşmesi ..........................................................1801

2. İşçi Temsilciliğinin Hukuki Dayanağı ........................................................................................................1803

a. İşçi Temsilcisi Seçme Hakkı.....................................................................................................................1803

b. İşçi Temsilcilerinin Hukuki Güvencesi..................................................................................................1803

c. İşçi Temsilciliğinin İşlevleri......................................................................................................................1804

III. İş Hukukunda Hakların Güvencesi Olarak Yargı..........................................................................................1805

1. İş Mahkemelerinin Ortaya Çıkışı.................................................................................................................1806

2. İş Uyuşmazlıklarına Yaklaşım.......................................................................................................................1807

3. 5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu...........................................................................................................1808

4. İş Yargılamasına Hâkim İlkeler ve İş Mahkemesi Kanunları...............................................................1812

a. Kolaylık ve Çabukluk İlkesi .....................................................................................................................1813

b. İş Mahkemelerinin Yapısı.........................................................................................................................1814

c. İş Mahkemelerinde Yargılama Usulü......................................................................................................1817

ı. 5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda Öngörülen Yargılama Usulü.....................................1817

ıı. 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda Öngörülen Yargılama Usulü...................................1821

d. Ucuzluk İlkesi.............................................................................................................................................1826

e. Emredicilik (Resen Araştırma İlkesi).....................................................................................................1830

f. Zayıf Tarafın Korunması İlkesi.................................................................................................................1835

g. Kanunla İspat Kuralının Yer Değiştirmesi.............................................................................................1836

h. Fiili Karinelerle İspat.................................................................................................................................1838

5. İş Yargılamasının Etkinliği ve Geldiği Aşama ..........................................................................................1840

a. Sayısı Sürekli Artan İş Uyuşmazlıkları...................................................................................................1840

b. Uzayan İş Davaları......................................................................................................................................1842

c. İş Uyuşmazlıklarının Sayısının Artma Nedenleri ...............................................................................1844

d. İş Davalarının Uzamasına Karşı Çözüm Arayışları.............................................................................1847

IV. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri ve Zorunlu Arabuluculuk....................................................1854

1. İş Uyuşmazlıklarının Çözümü ve Alternatif Çözüm Yolları.................................................................1855

a. Uyuşmazlığın Tarafların Uzlaşmasıyla Çözülmesi..............................................................................1856

b. Uyuşmazlığın Avukatlık Yasasındaki Usulle Sona Erdirilmesi.........................................................1856

c. Uyuşmazlığın İhtiyari Arabuluculuk Üzerinden Sona Erdirilmesi..................................................1857

d. Uyuşmazlığın Hak Grevi Yoluyla Çözümlenmesi...............................................................................1858

e. Uyuşmazlığın Dava Yoluyla Çözümlenmesi.........................................................................................1858

2. İş Davalarında Zorunlu Arabuluculuk........................................................................................................1858

a. Meclis Görüşmelerinde İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuğa Karşı Çıkan Görüşler........1859

b. Meclis Görüşmelerinde İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuğu Savunan Görüşler......1862

3. İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuğun Gerekçesi.................................................................1864

4. 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nda Zorunlu Arabuluculuk......................................................1866

5. Zorunlu Arabuluculuk ve İş Hukuku..........................................................................................................1867

a. Zorunlu Arabuluculuk Yasayı Çiğnemeden Uygulanamaz...............................................................1868

b. Hak Grevi Yolunun Tıkanması..........................................................................................................1871

c. Zorunlu Arabuluculuk ve İş Hukukunun Temel İlkeleri .............................................................1872

6. Hak Temelli İş Hukukuyla Menfaat Temelli Zorunlu Arabuluculuk ........................................1876

KAYNAKLAR..................................................................................................................................................................1878

DİZİN................................................................................................................................................................................1903