Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 6 Bağlamında Susma Hakkı

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ..................................................................................... v

İÇİNDEKİLER .............................................................................. vii

KISALTMALAR ............................................................................. xi

GİRİŞ ................................................................................................ 1

1. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE ADİL YARGILANMA HAKKI.......................................................... 5

1.1. ADİL YARGILANMA HAKKI ............................................. 5

1.1.1. Adil Yargılanma Hakkının Tarihsel Gelişimi .......... 5

1.1.1.1. On iki levha kanunu ....................................... 5

1.1.1.2. Magna carta libertatum ................................... 5

1.1.1.3. 1628 tarihli haklar dilekçesi ............................ 7

1.1.1.4. 1679 tarihli habeas corpus act ......................... 8

1.1.1.5. 1689 tarihli haklar bildirisi .............................. 8

1.1.1.6. 1696 tarihli ihanet suçu yargılama yasası ........ 9

1.1.1.7. 1776 tarihli virginia haklar bildirisi ................. 9

1.1.1.8. 1776 tarihli amerikan bağımsızlık beyannamesi ................................................... 9

1.1.1.9. 1789 tarihli evrensel insan hakları ve yurttaş hakları bildirgesi ................................ 10

1.1.1.10. 1848 fransız anayasası ve 1789 fransız insan hakları bildirgesi .................................. 11

1.1.2. Adil Yargılanma Hakkının Türk Hukukundaki Tarihsel Gelişimi ................................................... 11

1.1.2.1. İslam hukukunda adil yargılanma hakkı ........ 12

1.1.2.2. Tanzimat fermanı .......................................... 13

1.1.2.3. Islahat fermanı .............................................. 14

1.1.2.4. Kanun-i esasi ................................................ 15

1.1.2.5. 1924 anayasası ............................................. 15

İçindekiler

viii

1.1.2.6. 1961 anayasası ............................................. 16

1.1.2.7. 1971 anayasa değişiklikleri ........................... 17

1.1.2.8. 1982 anayasası ............................................. 17

1.1.3. Adil Yargılanma Hakkı Terimi .............................. 18

1.1.3.1. Terimsel olarak adil yargılanma hakkı ........... 18

1.1.3.2. Adalet .......................................................... 21

1.1.3.3. Yargılama .................................................... 22

1.1.3.4. Hak .............................................................. 22

1.1.4. 6. Maddede Yer Alan Adil Yargılanma Hakkının Unsurları ve Güvenceleri ....................... 23

1.1.4.1. Adil bir mahkemede yargılanma hakkı .......... 23

1.1.4.2. Yargılanma hukukunda makul süre ............... 28

1.1.4.3. Yargılama hukukunda usuli güvence hakkı ............................................................ 33

1.1.4.4. Yargılama hukukunda masumiyet karinesi ......................................................... 37

1.1.4.5. Tercümandan yararlanma hakkı .................... 40

1.1.4.6. Avukattan yararlanma hakkı ......................... 41

1.1.5. AİHS Madde 6: Adil Bir Yargılanmanın Teminatı................................................................ 43

1.2. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN KAPSAMI, TARİHÇESİ, ÖNEMİ VE AMACI, TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ ....................................................... 46

1.2.1. Sözleşme’nin Kapsamı ........................................... 46

1.2.2. Sözleşme’nin Tarihçesi........................................... 48

1.2.3. Sözleşme’nin Önemi ve Amacı ............................... 50

1.2.4. Sözleşme’nin Türk Hukukundaki Yeri .................... 52

2. SUSMA HAKKI ...................................................................... 61

2.1. SUSMA HAKKININ KAVRAMSAL YAPISI VE ÖNEMİ, TARİHSEL BOYUTU ........................................... 61

2.1.1. Susma Hakkının Kavramsal Yapısı ve Önemi........ 61

2.2.2. Tarihsel Boyutu .................................................... 64

2.1.2.1. Anglo-sakson hukuku ................................... 64

2.1.2.2. Kıta avrupası hukuku .................................... 66

İçindekiler

ix

2.1.2.3. Türk Hukuku ................................................ 67

2.2. SUSMA HAKKININ HUKUK DEVLETİ İLKESİ VE BAŞLICA HAKLAR İLE İLİŞKİSİ ..................................... 73

2.2.1. Hukuk Devleti İlkesi ............................................. 73

2.2.2. İtibar Hakkı ........................................................... 74

2.2.3. Adil Yargılanma Hakkı ......................................... 75

2.2.4. İfade Hürriyeti Hakkı ............................................ 77

2.3. SUSMA HAKKININ BOYUTLARI ..................................... 82

2.3.1. Delil Güvenirliği ................................................... 83

2.3.2. İtham Sistemi ........................................................ 84

2.3.3. Özel Hayatın Gizliliği ........................................... 85

2.4. SUSMA HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ.......................... 87

2.5. SUSMA HAKKININ MUHTEVASI, ÇEŞİTLERİ VE SINIRLARI ........................................................................... 90

2.5.1. Susma Hakkının Muhtevası ................................... 90

2.5.2. Susma Hakkının Çeşitleri ...................................... 92

2.5.2.1. Tam susma ................................................... 92

2.5.2.2. Kısmi susma ................................................. 92

2.5.2.3. Geçici susma ................................................ 93

2.5.3. Susma Hakkının Sınırları ...................................... 94

2.5.3.1. Yalan beyan.................................................. 95

2.5.3.2. Şüpheli ve sanıkların kimliklerine ilişkin susmaları ...................................................... 97

2.5.3.3. Şüpheli ve sanıkların muhakeme sürecine tahammülü .................................................... 98

2.5.3.4. Sağlık muayenesi ve numune alınması .......... 99

2.5.3.5. Kanıtların sağlanması...................................100

2.5.3.6. Haberleşmenin kontrol edilmesi ...................101

2.6. SUSMA HAKKININ İHLALİ .............................................102

2.6.1. Susma Hakkının Bilinmemesi ............................. 104

2.6.2. Memnu İfadeler ve Sorgulama Usulleri ............... 105

2.6.2.1. Uygunsuz davranışlar ..................................105

2.6.2.2. İşkence ve diğer uygunsuz durumlar ............106

İçindekiler

x

2.7. SUSMA HAKKININ ADİL YARGILANMA HAKKININ BİR UNSURU OLARAK ŞEKİLLENMESİ ................................................................114

2.8. SUSMA HAKKININ KARŞILAŞTIRMALI HUKUK MEVZUATI VE AİHM KARARLARI KAPSAMINDA ELE ALINIŞI ..........................................118

2.8.1. Anglo - Sakson Ülkeleri ...................................... 119

2.8.1.1. Birleşik krallık .............................................119

2.8.1.2. ABD ...........................................................124

2.8.2. Kıta Avrupası Ülkeleri ........................................ 129

2.8.2.1. Almanya......................................................129

2.8.2.2. Fransa .........................................................130

2.8.2.3. Hollanda......................................................131

2.9. SUSMA HAKKININ İHLALİ: DİJİTAL DÜNYADA YENİ TEHDİTLER .............................................................133

2.9.1. Dijital Dünyada Susma Hakkına Yönelik Tehditler ............................................................. 134

2.9.1.1. Dijital izler ve kanıtlar .................................134

2.9.1.2. Veri ihlalleri ve siber saldırılar ....................134

2.9.1.3. Dijital gözetim ve izleme teknolojileri .........137

2.9.2. Susma Hakkının Dijital Dünyada Korunmasına Yönelik Hukuki Çözüm ve Koruma Önerileri ................................................ 138

2.9.2.1. Yasal düzenlemeler .....................................138

2.9.2.2. Teknolojik güvenlik önlemleri .....................139

2.9.2.3. Farkındalık ve eğitim programları ................139

2.9.2.4. Bağımsız denetim ve gözetim ......................140

3. SONUÇ .................................................................................. 143

REFERANSLAR .......................................................................... 147