Şirketlerde İç Kontrol Sisteminin Hata ve Hileyi Önlemedeki Rolü

ÖNSÖZ

Hile, insanlığın var olduğu ilk günden bugüne süregelmiş olan ve

her daim işletmelerin ciddi tutarlarda zarar görmesine ve hatta iflas

etmelerine neden olan ahlak dışı eylemlerdir.

Hilenin farklı pek çok tanımını yapmak mümkün olsa da kelime

anlamı olarak hile çeşitli anlamlar içerir ve kapsamı oldukça geniştir.

Bir kişinin insani becerileri ile başka biri/birileri üzerinden yarar

sağlamaya yönelik yaptığı her türlü ahlaki olmayan davranışlar bu

kapsamda görülebilir. Hile içeriğinde dalavere, üçkağıtçılık, dürüst

olmama, kurnazlık ve açıkgözlülük gibi yollarla birini aldatmak yatar.

Ayrıca hile; rüşvet, haraç alma, hırsızlık, zimmet, varlıkları kötüye

kullanma, komplo, önemli gerçekleri gizleme, bozulma ve yozlaşma

gibi anlamlara da gelmektedir.

Hata ise şirketlerde meydana geliş itibari ile kasıt unsuru

içermemektedir. Hata ve Hile arasında en önemli fark kasıt unsurudur.

Hata da bir kasıt unsuru yoktur, hilede ise kasıt unsuru vardır dolayısı

ile hile planlı ve düşünülerek yapılan bir eylemdir.

Hileler işletmeye maddi yönden etkilediği gibi, şirket imajını da

zedeleyerek işletmenin kurumsal sürdürülebilirliğine zarar

vermektedir. İşletmeler açısından hata ve hilelerin yaşanmadan

önlenmesi etkin bir iç kontrol sisteminin kurulabilmesi ve

işletilebilmesi ile mümkündür. Çalışmanın amacını da hata ve hilenin

önlenmesinde iç kontrol sisteminin öneminin belirlenmesi

oluşturmaktadır.

Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Muhasebe ve Denetim

bölümünde “Şirketlerde İç Kontrol Sisteminin Hata ve Hileyi

Önlemekteki Rolü” başlığı ile sunularak kabul edilen bu çalışma

(yüksek lisans tezi), kitap aşamasına geçilirken uygulama boyutuyla

zenginleştirilmiştir.

Bu aşamada kitabın basımını sağlayan Yetkin Yayıncılık AŞ’ye

teşekkür ediyoruz..

Kitabın okuyucuya faydalı olması temennisiyle.

İstanbul, 11.11.2022

Hakan KEPİR

Yusuf ÖCALMIŞ

ERHAN BAYAR

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ......................................................................................................v

İÇİNDEKİLER........................................................................................ix

KISALTMALAR .................................................................................... xv

GİRİŞ ........................................................................................................1

BÖLÜM 1.

MUHASEBEDE HATA VE HİLE

1. MUHASEBEDE HATA KAVRAMI...............................................3

1.1. Hata Kavramı ve Tanımı ........................................................5

1.2. Muhasebe Hatalarının Nedenleri.............................................6

1.2.1. Dikkatsizlik .................................................................6

1.2.2. Bilgisizlik....................................................................7

1.2.3. Yorgunluk ...................................................................7

1.2.4. Tecrübesizlik...............................................................7

1.3. Muhasebe Hata Türleri ...........................................................8

1.3.1. Matematiksel Hatalar...................................................8

1.3.2. Kayıt Hataları..............................................................8

1.3.2.1. Rakamsal Hatalar..........................................8

1.3.2.2. Hesap Hatası.................................................9

1.3.2.3. Hesapların Borç Alacak Taraflarının

Karıştırılması................................................9

1.3.3. Nakil Hatalar...............................................................9

1.3.4. Unutma ve Tekrar Kayıt Hataları.................................9

1.3.4.1. Unutma Hataları ...........................................9

1.3.4.2. Tekrarlama Hataları .................................... 10

1.3.5. Bilanço Hataları......................................................... 10

1.3.5.1. Değerleme Hataları..................................... 10

1.3.5.2. Hesapların Birleştirilmesi............................ 11

2. KURUMSALLAŞMA VE KURUMSAL YÖNETİM.................... 12

3. MUHASEBE HİLELERİ .............................................................. 12

3.1. Hile Kavramının Genel Özellikleri ....................................... 14

3.2. Hilenin Yaygınlığı ve Maliyeti ............................................. 15

4. HİLE TÜRLERİ............................................................................ 16

x

4.1 Çalışan Hileleri .................................................................... 17

4.2. Yönetim Hileleri................................................................... 20

4.3. Yatırım Hileleri .................................................................... 23

4.4. Satıcı Hileleri ....................................................................... 23

4.5. Müşteri Hileleri .................................................................... 24

5. HİLEYE MARUZ KALAN İŞLETMELER .................................. 24

6. HİLE YAPANLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ............................ 26

6.1. Yaş Dağılımı ........................................................................ 27

6.2. Çalışma Süresi...................................................................... 28

6.3. İşletmedeki Pozisyonu.......................................................... 28

6.4. Yıllık Gelir........................................................................... 29

6.5. Cinsiyet................................................................................ 29

6.6. Eğitim Durumu .................................................................... 29

6.7. İşletmedeki Departmanı........................................................ 30

7. ÇALIŞANLARI HİLE YAPMAYA İTEN NEDENLER ............... 30

7.1. Hile Üçgeni.......................................................................... 30

7.1.1. Baskı Unsuru............................................................. 32

7.1.1.1. Mali İçerikli Baskılar.................................. 32

7.1.1.2. Kötü Alışkanlıklardan Doğan Baskılar........ 33

7.1.1.3. İşle İlgili Baskılar ....................................... 34

7.1.2. Fırsat Unsuru............................................................. 34

7.1.3. Haklı Gösterme Unsuru ............................................. 35

BÖLÜM 2.

İŞLETMELERDE İÇ KONTROL SİSTEMİ

1. GENEL AÇIKLAMALAR............................................................ 37

2. KONTROL KAVRAMI................................................................ 38

3. KONTROL TÜRLERİ.................................................................. 39

3.1. Önleyici Kontroller............................................................... 39

3.2. Tespit Edici Kontroller ......................................................... 40

3.3. Düzeltici Kontroller.............................................................. 40

4. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN TANIMI......................................... 40

4.1. İç Kontrol Kavramındaki Gelişmeler .................................... 43

4.1.1. COSO Raporu’ndan Önceki Tanımlar........................ 44

4.1.2. COSO Raporu’na Göre İç Kontrol Kavramı.............. 45

5. İŞLETMELERDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ÖNEMİ............. 46

6. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN AMAÇLARI .................................. 48

6.1. İç Kontrol Sisteminin Esas Amaçları .................................... 48

6.1.1. İşletmenin Varlıklarını Korumak ............................... 49

6.1.2. Bilgilerin Doğruluk ve Güvenilirliğini Sağlamak ....... 51

xi

6.1.3. Faaliyetlerin Verimliliğini ve Politikalara

Uygunluğunu Sağlamak............................................. 51

6.1.4. Kaynakların Ekonomik ve Verimli Kullanımını

Sağlamak................................................................... 53

6.1.5. Belirlenmiş Amaçlara ve Hedeflere Ulaşılmasını

Sağlamak................................................................... 53

6.2. İç Kontrol Sisteminin Genel Amaçları .................................. 54

6.3. İç Kontrol Sisteminin Özel Amaçları .................................... 54

6.3.1. Geçerlilik .................................................................. 55

6.3.2. Tamlık....................................................................... 55

6.3.3. Kayıtların Uygunluğu ................................................ 55

6.3.4. Varlıkları Koruma ..................................................... 56

6.3.5. Mutabakat ................................................................. 56

7. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN BİLEŞENLERİ............................... 57

7.1. Kontrol Ortamı..................................................................... 58

7.1.1. Dürüstlük ve Etik Değerler ........................................ 59

7.1.2. Yeterliliğe Bağlılık .................................................... 60

7.1.3. Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi....................... 62

7.1.4. Yönetim Felsefesi ve İşletme Politikaları ................... 63

7.1.5. Örgütsel Yapı ............................................................ 64

7.1.6. Yetki ve Sorumluluk Verme Yöntemleri.................... 66

7.1.7. İnsan Kaynakları Yönetimi ........................................ 66

7.1.8. Dış Etkenler............................................................... 67

7.2. Risk Değerleme.................................................................... 68

7.3. Kontrol Faaliyetleri .............................................................. 71

7.3.1. Görev Ayrımları ........................................................ 72

7.3.2. Bilgi İşleme ............................................................... 72

7.3.3. Başarım Kontrolleri ................................................... 73

7.3.4. Fiziksel Kontroller..................................................... 73

7.4. Bilgi ve iletişim.................................................................... 73

7.5. Gözlemleme ......................................................................... 75

8. İÇ KONTROL SİSTEMİ VE İÇ DENETİM İLİŞKİSİ .................. 76

9. İÇ KONTROL SİSTEMİ BAĞIMSIZ DENETİM İLİŞKİSİ.......... 79

BÖLÜM 3.

İŞLETMELERDE HATA VE HİLEYİ ÖNLEMEDE

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİLİLİĞİ

1. İŞLETMELERDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN KURULMASI... 83

1.1. Alacak Hesaplarına İlişkin İç Kontrol Sisteminin

Kurulması ............................................................................ 84

xii

1.2. Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin İç Kontrol Sisteminin

Kurulması ............................................................................ 85

1.2.1. Satın Alma İstemi...................................................... 86

1.2.2. Satın Alma Siparişi.................................................... 86

1.2.3. Teslim Alma.............................................................. 87

1.2.4. Fatura........................................................................ 87

1.3. Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin İç Kontrol Sisteminin

Kurulması ............................................................................ 88

1.3.1. Satış Siparişlerinin Hazırlanması ............................... 89

1.3.2. Siparişin Gönderilmesi .............................................. 89

1.3.3. Borçlandırma ve Tahakkuk........................................ 90

1.3.4. Müşteriden Bedelin Tahsili........................................ 90

1.4. Para Tahsilatına İlişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması ...... 91

1.5. Para Ödemelerine İlişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması ... 92

1.6. Maaş Bordrolarına İlişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması.. 94

1.7. Stoklara İlişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması .................. 95

1.8. Menkul Kıymetlere İlişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması. 97

1.9. Sabit Kıymetlere ilişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması..... 98

1.10. Borçlara İlişkin İç Kontrol Sisteminin Kurulması................ 100

2. İŞLETMELERDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN

KURULMASINDA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULAN

FAKTÖRLER............................................................................. 100

2.1. Risk Faktörü....................................................................... 101

2.2. Maliyet Faktörü.................................................................. 102

3. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN İNCELENMESİ ........................... 104

3.1. İç Kontrol Sisteminin Denetçi Tarafından İncelenmesi........ 104

3.2. İç Kontrol Sisteminden Edinilen Bilgilerin Belgelenmesi.... 107

3.2.1. Not Alma Yöntemi .................................................. 107

3.2.2. Akış Şeması Yöntemi .............................................. 108

3.2.3. Anket Yöntemi ........................................................ 109

4. İŞLETMELERDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN

DEĞERLENDİRİLMESİ............................................................ 109

4.1. Satınalmaya İlişkin İç Kontrol Sistemi Değerlendirilmeleri. 112

4.2. Nakit Ödemelere İlişkin İç Kontrol Sistemi

Değerlendirmeleri............................................................... 112

4.3. Ücret Ödemelerine İlişkin İç Kontrol Sistemi

Değerlendirmeleri............................................................... 113

5. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİNLİĞİ.................................. 114

5.1. Etkili Bir İç Kontrol Sisteminin Temel Prensipleri .............. 114

5.1.1. Görevlerin Ayırımı .................................................. 115

5.1.2. Yetkilendirme.......................................................... 115

xiii

5.1.3. Belge ve Muhasebe Kayıt Düzeni ............................ 116

5.1.4. Fiziki Koruma ......................................................... 116

5.1.5. Bağımsız Mutabakat................................................ 117

5.2. İç Kontrol Sisteminin Etkinliğinin Hileler Üzerindeki

Etkileri ............................................................................... 118

6. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİNLİĞİNİ SINIRLAYAN

UNSURLAR............................................................................... 121

7. HİLELERİ TESPİT ETMEDE, ORTAYA ÇIKARMADA VE

ÖNLEMEDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİLİLİĞİ........... 122

7.1. Hileye İlişkin Belirtiler ve Kırmızı Bayraklar...................... 122

7.2. Hilelerin Ortaya Çıkartılması.............................................. 124

7.2.1. Nakit Hırsızlığının Önlenmesi ve Ortaya

Çıkartılması............................................................. 125

7.2.2. Faturalara İlişkin Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya

Çıkartılması............................................................. 126

7.2.3. Bordrolara İlişkin Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya

Çıkartılması............................................................. 128

7.2.4. Çeklere İlişkin Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya

Çıkartılması............................................................. 129

7.2.5. Gider Kalemlerine İlişkin Hilelerin Önlenmesi ve

Ortaya Çıkartılması ................................................. 130

7.2.6. Stoklara İlişkin Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya

Çıkartılması............................................................. 131

7.3. Hilenin Araştırılması .......................................................... 131

8. İŞLETMELERDE MUHASEBE HATA VE HİLELERİNİ

ÖNLEMEDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİNLİĞİ............ 133

BÖLÜM 4.

HİLELİ FİNANSAL RAPORLAMANIN ÖNLENMESİNDE

İÇ KONTROL SİSTEMİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ

1. UYGULAMA AMACI VE KAPSAMI (UYGULAMA 1).......... 137

2. XYZ İŞLETMESİ HAKKINDA GENEL AÇIKLAMALAR....... 137

3. İŞLETMENİN İÇ KONTROL SİSTEMİ..................................... 138

3.1. Firmanın Denetim Faaliyetleri ............................................ 140

3.1.1. Günlük İç Denetim Faaliyetleri................................ 140

3.1.2. Aylık İç Denetim Faaliyetleri................................... 141

3.1.3. Üç Aylık İç Denetim Faaliyetleri ............................. 143

3.1.4. Yıllık İç Denetim Faaliyetleri .................................. 143

4. XYZ İŞLETMESİNDE HİLELİ FİNANSAL RAPORLAMAYI

ÖNLEMEDE İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİNLİĞİ............ 149

xiv

5. UYGULAMA ÖRNEĞİ - 2......................................................... 153

5.1. İç Kontrol Sistemi .............................................................. 153

5.2. Pratik Uygulama................................................................. 155

Örnek: Satın Alma ve İş Akışı ve İç Kontrol Süreçleri....................... 158

Örnek: Satın Alma Sorumlusu Görev Tanımı .................................... 159

Örnek: Satın Alma Personeli Görev Tanımı....................................... 161

SONUÇ VE ÖNERİLER ...................................................................... 165

KAYNAKÇA ................................................................................... 173

Kitaplar............................................................................................. 173

Dergi ve Makaleler............................................................................ 177

Tezler ve Diğer Kaynaklar ................................................................ 181

TABLO VE ŞEKİLER

Tablo 1: İç Kontrol-Muhasebe Kontrolleri......................................... 154

Şekil 1. Çalışan Hilelerinin Sınıflandırılması ....................................... 19

Şekil 2. Hileli Ödemelerin Sınıflandırılması ........................................ 20

Şekil 3. Hile Üçgeni ............................................................................ 31

Şekil 4. XYZ Firması İç Denetim Bölümü Organizasyon Şeması....... 140

Şekil 5. Coso Piramide ...................................................................... 155

KAYNAKÇA

Kitaplar

1. ACCA, Audit and Internal Review, Jun 2006.

2. AICPA (American Institute of Certified Public Accountants),

Codification of Statements on Auditing Standards Including

Statements on Standards for Attestation Engagements, American

Institute of Certified Public Accountants, New York, 2005.

3. AKDOĞAN, N., TANKER, N., Mali Tablolar Analizi, Gazi

Yayınevi, Ankara. 2001.

4. AKSOY, T., Tüm Yönleriyle Denetim AB ile Müzakere ve Uyum

Sürecinde Denetimde Yeni Bir Paradigma, Cilt 1. Genişletilmiş 2.

Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2006.

5. ALBRECHT, W. S., Fraud Examination. Thomson South Western,

2003.

6. ARCAGÖK, M. Sait ve ERTAN E., Kamu Mali Yönetimi ve

Kontrol Sistemi, Ankara: Maliye Hesap Uzmanları Derneği

Yayınları, Eylül 2006.

7. ARDIÇ, O., ERSOL E., Borçlar Hukuku, Agon Bilgi Akademisi,

Ankara. 2007.

8. ALPTÜRK, Ercan. Finans, Muhasebe ve Vergi Boyutlarında İç

Denetim Rehberi, Ankara: Maliye ve Hukuk Yayınları, Ocak 2008.

9. ARENS A. A., LOEBBECKE J. K., Auditing An Integrated

Approach, Sixth Edition, Prentice Hall, 1994.

10. ARENS A. A., RANDAL J. E., MARKS S. B., Auditing And

Assurance Services: An Integrated Approach. New Jersey: Pearson

Prentice Hall, 2006.

11. ARENS A. A., RANDAL J. E., MARKS S. B., Auditing and

Assurance Services, 12th edition, New Jersey: Prentice Hall, 2008.

174

12. ATAMAN, Ü., HACIRÜSTEMOĞLU R. ve BOZKURT N.,

Muhasebe Denetimi Uygulamaları, 1. Baskı, İstanbul: Alfa

Yayınevi, 2001.

13. ATAMAN, Ü., Muhasebede Dönem Sonu İşlemleri, Türkmen

Kitabevi, İstanbul. 2004.

14. BİEGELMAN, M. T. ve BARTOW J. T., Executive Roadmap to

Fraud Prevention and Internal Control. New Jersey: John

Wiley&Sons,Inc., 2006.

15. BODNAR, G. H. Ve HOPWOOD W. S., Accounting Information

Systems. USA:Prentice Hall, Eight Edition. 2003.

16. BOZKURT N., Muhasebe Denetimi, 4. Baskı, İstanbul: Alfa

Basım, 2006

17. BOZKURT, N., Muhasebe Denetimi, 2.Baskı, İstanbul: Alfa

Basım Yayım ve Dağıtım, 1999.

18. BOZKURT, N., İşletmelerin Kara Deliği Hile, İstanbul: Alfa

Basım Yayım ve Dağıtım, 2009.

19. ÇALGAN, E., MENTEŞE, E., IŞILOĞLU, F., TOROSLU, M. V.,

ÖZCAN, M., GÜLMEZ, KANPAK, N., SAVAŞ, Ş., ONUR, Z. J.

ve AĞCA Z., Muhasebe Denetimi. İstanbul: İSMMMO Yayınları.

No:113. 2008.

20. ÇELİK, A., Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Sorumluluğu,

Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.

21. ÇITAK, N, Hileli Finansal Raporlamada Yaratıcı Muhasebe,

İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2009.

22. ÇÖMLEKÇİ F., KEPEKÇİ C. ve MELİH E., Muhasebe Denetimi,

İstanbul: Birlik Ofset Yayıncılık, 1992.

23. DABBAĞOLU, K. ve CAN, G., Bağımsız Denetim, 1.Baskı,

Eğitim Yayınevi, 2018.

24. DEMİRKAN, Ş., Denetim, İzmir: İlkem Ofset Yayıncılık. 2007.

25. DOYRANGÖL, N. C., Sermaye Piyasası Aracı Kurumlarında

Etkili Bir İç Kontrol Sistemi ve İç Denetim Fonksiyonu. İstanbul:

Lebib Yalkın Matbaası, 2001.

26. DUMAN, Ö., Muhasebe Denetimi ve Raporlama. Ankara:

TESMER Yayınları, No:78, 2008.

175

27. DURMUŞ, C. N. ve TAŞ O., Denetim SPK Düzenlemeleri ve 3568

Sayılı Mevzuat Kapsamında, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım,

2008.

28. ERDOĞAN, M., Denetim Kavramsal ve Teknolojik Yapı, Ankara:

Maliye ve Hukuk Yayınları, 2006.

29. GÖKAY Y., İşletmelerde Vergi Denetimi, Boyut Yayıncılık,

İstanbul. 1998.

30. GÜÇLÜ, F., Muhasebe Denetimi İlkeler ve Teknikler, 3. Baskı,

Ankara: Detay Yayıncılık, 2008.

31. GÜRBÜZ, H., Muhasebe Denetimi, Genişletilmiş 4. Baskı,

İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi, 1995.

32. GÜREDİN E., Denetim ve Güvence Hizmetleri, 11.Basıdan Tıpkı

12.Bası, İstanbul: Arıkan Basım Yayım, 2008.

33. GÜREDİN, E., Denetim, 10. Baskı. İstanbul: Beta Basım, 2000.

34. GÜREDİN, E., Denetim ve Güvence Hizmetleri, 14. Baskı,

Türkmen Kitapevi, 2014.

35. HOLMES A.W., Basic Auditing Principles, Third Edition,

Irwin,Inc., 1966.

36. HOLMES, A. W. ve OVERMYER W. S., Muhasebe Denetimi,

Auditing Standartları ve Yöntemleri Cilt I. Çev. Oğuz Göktürk,

Bilimsel Yayınlar Derneği Yayın No:5, 1975.

37. TÜRMOB, IFAC, Uluslararası Denetim ve Güvence Sağlama

Standartları Kurulu, Uluslararası Denetim Standartları, Türkiye

Denetim Standartları Kurulu, Çev. TÜDESK, İstanbul: TÜRMOB

Yayınları: 238, 2004.

38. KARAPINAR, A, OCAKTAN H., ALTAY A., BAYIRLI R. ve

BAL H., SMMM Staja Başlama Sınavlarına Hazırlık. Ankara: Gazi

Kitabevi, 2006.

39. KAVAL, H., Muhasebe Denetimi, 2. Baskı. Ankara: Gazi Kitabevi,

2005.

40. KEPEKÇİ, C., İç Kontrol Sistemi. Ankara: TESMER Yayınları,

Yayın No: 6, 1994.

41. KEPEKÇİ, C., Bağımsız Denetim, Genişletilmiş Beşinci Baskı.

İstanbul: Avcıol Basım Yayım, 2004.

176

42. KESKİN, D. A., İç Kontrol Sistemi – Kontrol Öz Değerlendirme,

1. Basım, İstanbul: Beta Yayınevi, 2006.

43. KİMMEL, P. D., WEGANT J. J. ve KİESO D. E., Financial

Accounting Tools for Business Decision Making, Third Edition,

USA:John Wiley&Sons, Inc. 2008.

44. KURNAZ, N. ve ÇETİNOĞLU T., İç Denetim Güncel

Yaklaşımlar, İzmit: Umuttepe Yayınları, 2010.

45. KÜÇÜKSAVAŞ N., Genel Muhasebe İlke ve Uygulamaları, Beta

Yayınları, İstanbul. 2006.

46. MCMİLLAN, J. E., Policies&Procedures To Prevent Fraud And

Embezzlement Guidance, Internal Controls, and Investigation.

New Jersey: John Wiley&Sons, Inc., 2006.

47. MONDY, W., ROBERT R., NOE M. ve SHANE R. Premeaux.

Human Resource Management. New Jersey: Prentice Hall. 8.

Edition, 2004.

48. NEEDLES, B.E., POWERS M., MİLLS S. K., ve ANDERSON H.

R., Priciples Of Accounting. USA:Houghton Mifflin Company,

1999.

49. ÖNDER, M. F., Türk Hukukunda İç Denetim ve Uluslararası

Standartlara Uyumu, Ankara: Asil Yayın Dağıtım. 2008.

50. ÖZEREN, B., Intosai Kamu Kesimi İç Kontrol Standartları

Rehberi.

www.sayistay.gov.tr/yayin/elek/elekicerik/42IntosaiKontrolSt.pdf

51. ÖZŞAHİN G., Bağımsız Denetçinin Hata ve Hilelere Karşı

Sorumluluğu, Sermaye Piyasası Kurulu Muhasebe Standartları

Dairesi, Yeterlilik Etüdü, Ankara. 2000.

52. PEHLİVANLI, Davut. Modern İç Denetim Güncel İç Denetim

Uygulamaları, İstanbul: Beta Basım, 2010.

53. PEKER, A., Modern Yönetim Muhasebesi, İşletme Fakültesi

Muhasebe Enstitüsü, Yayın No: 53, 4. Baskı, İstanbul. 1988.

54. SAWYER, B. L., DİTTENHOFER M. A. ve J. H., SCHEİNER.,

Sawyer’s Internal Auditing The Practice of Modern Internal

Auditing. The Institute of Internal Auditors, 5th Edition. 2003.

177

55. SEVİLENGÜL, O., Tek Düzen Muhasebe Sistemi ile Uyumlu

Genel Muhasebe, Gazi Kitabevi, Ankara. 2005.

56. TARHAN, N., Psikolojik Savaş Gri Propaganda, 4.Baskı. Timaş

Yayınları. 2003.

57. TİAN, K. ve KEEP B., Customer Fraud&Business Responses:Let

The Marketer Beaware. USA:Greenwood Publishing, 2001.

58. TOKAÇ, A., Yöneticiler İçin Muhasebe ve Finans, İstanbul:

Günaydın Ofset. 2006.

59. TÜREDİ, H, Denetim, Trabzon: Celepler Matbaacılık. 2001.

60. TÜRMOB-TESMER, Mesleki Uyum Eğitimi, Denetim, Cilt:1.

Ankara: Tesmer Yayın No:85, 2009.

61. UYAR, S., İç Kontrol ve İç Denetim: 5018 Sayılı Kanun Açısından

Değerlendirme, Ankara: Gazi Kitabevi, 2009.

62. UZAY, Ş., İşletmelerde İç Kontrol Sistemini İncelemenin

Bağımsız Dış Denetim Karar Sürecindeki Yeri ve Türkiye’deki

Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma, 1. Baskı, Ankara:

Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Yayın No: 132, 1999.

63. WELLS, T. J., Corporate Fraud Handbook. New Jersey: John

Wiley&Sons, Inc., 2004.

64. WILKINSON, J. W. ve CERULLO M. J., Accounting Information

System, Essential Concepts and Application. New Jersey: John

Wiley&Sons. Inc. 1997.

65. YILANCI, M., İç Denetim Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi

İşletmesi Üzerine Bir Araştırma, 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayın

Dağıtım, 2006.

Dergi ve Makaleler

1. AKIŞIK, O., İç Kontrol Sistemi ve Bağımsız Denetim İçindeki

Yeri. Muhasebe ve Denetime Bakış, Sayı:12. Ocak 2005.

2. AKSOY, T., Basel II ve İç Kontrol, Ankara: SMMM Odası, Yayın

No:53, 2007.

3. AKTAŞ M. A., İç Kontrol Sistemi ve Verimlilik İlişkisi

http://www.alomaliye.com/mehmetali_aktas_ickontrol.htm

178

4. BOZKURT, N., Analitik İnceleme Prosedürleri ve İç Denetim,

MÖDAV Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi. Cilt: 3. Sayı:3. Mart,

2000.

5. BOZKURT, N., Mali Tablolarda İşletme Yönetimleri Tarafından

Yapılan Muhasebe Hileleri, Muhasebe-Finans Araştırma ve

Uygulama Dergisi: Analiz. Sayı:21. Nisan, 2000.

6. BOZKURT, N., İşletmelerde Çalışanların Yaptıkları Hileler,

Ortaya Çıkartılması ve Önlenmesi, Marmara Üniversitesi Seminer

Notları, İstanbul:2008.

7. BOZKURT, N., Küçük ve Orta Büyüklükte İşletmelerde Yapılan

Hileler, Ortaya Çıkartılması ve Önlenmesi,

www.synergy.gen.tr/goster.aspx?type=makale&id=7

8. BUCKHOFF, T. A. Employee Fraud:Perpetrators And Their

Motivations, CPA Journal,

www.acfe.com/fraud/view.asp?ArticleID=23

9. COSO, İç Kontrol-Entegre Çerçevesi, www.coso.org

10. COŞKUN A., Uluslararası Denetim-Güvence Standartları ve

TTK’da Denetim, III. Uluslararası Türkiye Muhasebe Denetimi

Sempozyumu, İstanbul, 2009.

11. ÇALIŞ, E. ve ÇATIKKAŞ, Ö., İşletmelerde Gelir ve Stok

Hilelerinin Denetim Teknikleriyle Önlenmesi,

www.yaklaşim.com/mevzuat/dergi/makaleler

12. ÇATIKKAŞ Ö. ve ÇALIŞ, Y., İşletmelerde Muhasebe Hilelerinin

Önlenebilmesi İçin Hile Belirtileri, MÖDAV, İstanbul. 2007.

13. ÇİFTÇİ, Y. ve ÇİFTÇİ B., Muhasebe Mesleğinde meslek Etiği

(Türkiye’deki Düzenlemelerle Karşılaştırılması), Muhasebe ve

Denetime Bakış. Eylül, 2003.

14. ÇİFTÇİ, Y.ve ERSERİM A., İç Kontrol Sistemi – Bağımsız

Denetim İlişkisi ile İlgili Uluslararası Düzenlemelerin İncelenmesi,

Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi. Cilt:9. Sayı:3, 2007.

15. DEMİR V., Kurumsal Yönetim Çerçevesinde İç Kontrol, III.

Uluslararası Muhasebe Denetimi Sempozyumu, İstanbul, Ekim

2009.

179

16. DEMİR, V., İç Kontrol Yapısı ve SAS 55 ile SAS 78‟in

Karşılaştırılması, Muhasebe-Finans Araştırma ve Uygulama

Dergisi: Analiz. Sayı:11. Aralık, 1999.

17. DEMİRBAŞ, M., İç Kontrol ve İç Denetim Faaliyetlerinin

Kapsamında Meydana Gelen Değişimler, İstanbul Ticaret

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl:4, Sayı:7. Bahar 2005/1,

1994.

18. DOYRANGÖL, N. C., İşletme Çevresindeki Olumsuz Gelişmeler

Karşısında İç Denetimin Yeri ve Önemi, Mali Çözüm: 60.

Temmuz-Ağustos-Eylül, 2002.

19. EMİR, M., Hile Denetimi, Mali Çözüm. Sayı:86, 2008.

20. ELİTAŞ, C., Kontrol Önlem ve Yordamlarının İç Denetçi

Açısından Rolü ve Önemi, İç Denetim, Sayı:8, Yaz, 2004.

21. GOLDMAN, P., Travel and Expense Fraud: Best Detection And

Prevention Strategies,

http://accounting.smartpros.com/x58015.xml

22. GÖKALP, F., Genel Hatları ile Sarbanes Oxley Kanunu ve

Türkiye’deki Şirketlere Etkisi, Analiz. Cilt:5. Yıl:14. Sayı:14.

Ekim, 2005.

23. KAYIM, A., İç Kontrol: Kavramsal Çerçeve, iç Denetimle İlişkisi

ve tarihsel Gelişimi, Mali Pusula. Yıl:2. Sayı:19. Temmuz 2006.

24. KİRACI M., Bir Bilgisayar Destekli Denetim Tekniği Olarak

Paralel Simulasyon Tekniği, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:68, Eylül

2004.

25. KİRACI, M., Faaliyet Denetimi ile İç Kontrol İlişkisi, Osmangazi

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt:4. Sayı:2. Aralık, 2003.

26. KİRACI M., Hile Riski Değerlemesinin ve Hileleri Bulmanın

Denetimin Etkinliğindeki Rolü ve Türkiye’deki Denetim

Firmalarına Yönelik Bir Araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış,

Ocak 2005.

27. KÖROĞLU, Ç. ve UÇMA T., İşletmelerdeki İç Kontrol Sisteminin

Etkinliği ve Dış Denetimdeki Önemi, Mevzuat Dergisi. Yıl:8.

Sayı:103. Temmuz, 2006.

180

28. KULA, V., KAYNAR B. ve KÖYLÜ K., Hileli Finansal

Raporlama Yaklaşımlarını Belirleyen Teşvikler/Baskılar ve

Fırsatlar, Muhasebe ve Denetime Bakış, Mayıs, 2008.

29. ÖKSÜZ, F., Şirketlerde yeterli İç Kontroller Var Mı? İç Kontrol

Bakış Açısıyla Değerlendirme, IX. Türkiye Muhasebe Denetimi

Sempozyumu, III. Uluslararası Muhasebe Denetimi Sempozyumu,

İstanbul: 12-13 Ekim, 2009.

30. ÖRERLER, E. O., Finansal Değerlendirme Açısından Finansal

Tabloların Şeffaflığı, Muhasebe ve Denetime Bakış. Mayıs 2005.

31. PAZARÇEVİREN, S. Y., Adli Muhasebecilik Mesleği, Zonguldak

Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:1, 2010.

32. POLAT, S., Müesseselerde Kontrol Faaliyetleri, İstanbul

Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. Cilt:2. Sayı:2. İstanbul.

1972.

33. SALTOĞLU, M., Yaratıcı Muhasebede Özel Amaçlı Şirketlerin

Rolü ve Enron Örneği, Muhasebe ve Denetime Bakış. Eylül, 2003.

34. SİPAHİ, B., SAS 82 Çerçevesinde Muhasebe Denetiminde Hile

Riskini Ortaya Çıkaran Faktörler. Mali Çözüm:67. Nisan-MayısHaziran, 2004.

35. SÖYLER, H., İşletme Çalışanları Tarafından Yapılan Hileler,

www.alomaliye.com/halil_soyler_isletmelerde_yap_hileler_2.htm

36. SNYDER N.H., BROOME O. W. ve ZİMMERMAN K., Using

Internal Control to Reduce Employee Theft in Small Businesses

Journal of Small Business Management, Volume:27, Issue:3. 1989.

37. The Association of Certified Fraud Examiners, 2010 Report to the

Nation On Occupational Fraud And Abuse,

http://butest.acfe.com/rttn/rttn-2010.pdf

38. The Basics of Saving and Investor Education 2020,

http://www.investorprotection.org

39. TÜREDİ, S. Ç., İşletmelerde İç Kontrol Sistemini Oluşturan

Unsurlardan Kontrol Çevresinin (Ortamı) İncelenmesi,

www.mevzuatdergisi.com/2005/07a/06.htm

181

40. UYAR S., Denetim Komitesi Oluşumunu Etkileyen

Düzenlemelerin Değerlendirilmesi, Muhasebe ve Denetime Bakış,

Nisan 2004.

41. UYAR, S., İşletme Yönetimi Tarafından Yapılabilecek Hileler ve

Korunma Yöntemleri,

www.muhasebetr.com/yazarlarımız/suleyman/009

42. UZAY, Ş., İşletmelerde Denetimin Etkinliğini Sağlamada Denetim

Komitesinin Rolü ve Türkiye‟de Uygulanabilirliği, Muhasebe ve

Denetime Bakış, Yıl.3, Sayı.8, Ocak 2003.

43. UZAY, Ş., Yolsuzlukların Ortaya Çıkartılması ve Önlenmesinde

Denetçilerin Sorumluluğu, http://archive.ismmmo.org.tr

44. UZUN, A. K., İşletmelerde İç Kontrol Sistemi,

http://www.denetimnet.net

45. WELLS, T. J., Why Employees Commit Fraud?,

www.journalofaccountancy.com

46. YAVUZ S. T., İç Kontrol Fonksiyonunun Bileşenleri, Bankacılık

Dergisi, Sayı:42, 2002.

47. YILANCI M., İç Denetim Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi İşletmesi

Üzerine Bir Araştırma, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi

Yayınları No:086, 2003.

Tezler ve Diğer Kaynaklar

1. AÇIKGÖZ, O., Türk Tekstil Sektöründe İç Denetim ve Bir

Uygulama Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.

2. BAYDAROL, O., İç Kontrol Sistemi Etkililiğinin Muhasebe

Denetimindeki Önemi Ve Kontrol Riskinin Belirlenmesi, Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.

3. BAYRAKTAR, A., Türkiye’de ki Muhasebe Hileleri Tarihi

Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. 2007.

4. BİÇER, A. A., İç Kontrol Sisteminin Etkililiğini Sağlamada İç

Denetimin Rolü ve Bir Uygulama, Marmara Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, 2006.

182

5. ÇATIKKAŞ, Ö., Bankalarda İç Kontrol Sistemi ve İç Denetim

Fonksiyonunun Etkililiği, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve

Sigortacılık Enstitüsü, 2005.

6. ÇELİK, A., Stok Hileleri ve Bir Uygulama, Marmara Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.

7. DEMİREL A., Bağımsız Denetimde İşletme İç Kontrol Yapısının

İncelenmesi ve Bir Uygulama Örneği, Marmara Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.

8. GÜLSEREN, M. F., İç Kontrol Yapısının İncelenmesi ve kontrol

Riskinin Belirlenmesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, 1996.

9. JAFAROVA, S., İşletmelerde Hile Yapmanın Nedenleri ve Sosyal

Psikoloji Açısından Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.

10. KAYMAK, C., Muhasebede Yapılan Hata ve Hilelerin Muhasebe

ve Muhasebe Denetimi Yönünden Değerlendirilmesi, Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996.

11. KİRİK Z., Muhasebe Hata Hileleri ile Muhasebe Mesleğinde Etik:

Afyon Karahisar’da Muhasebeciler Üzerine Bir Araştırma,

Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Eskişehir. 2007.

12. KOCA N., Muhasebe Denetiminde İç Kontrolün Hata ve Hileleri

Önlemedeki Rolü ve Bir Alan Çalışması, Kahramanmaraş Sütçü

İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.

2010.

13. KUYUCU, C., İşletmelerde İç Kontrol Sisteminin Denetlenmesi,

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.

14. KÜÇÜK, İ., Finansal Raporlamada Hile-Manipülasyonlar ve

Önlenmesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.

15. SERMAYE PİYASASINDA BAĞIMSIZ DENETİM

STANDARTLARI HAKKINDA TEBLİĞ Seri: X, No:22, Üçüncü

Bölüm, Madde 13,11- 12.06.2006 tarih ve 26196 sayılı Resmi

Gazete.

16. TOPSAK, F., Muhasebe Meslek Mensuplarının Hata, Hile ve

Meslek Etiği Konularındaki Tutumları Üzerine Bir Araştırma:

183

Ankara ve Balıkesir Örneği, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Ankara. 2009.

17. URAL, Ş., İç Kontrol Sistemi ve Değerlendirilmesi, Marmara

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995.

18. YAĞCI, S., İşletmelerde İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi,

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.