Tbmm Danışma Kurulu

ÖNSÖZ

Danışma Kurulu ve benzeri uzlaşma kurumları parlamentoların ça-lışmalarında çok önemli bir konumda yer almakta. Öyle ki bu kurumla-rın işlevselliği parlamentoların etkinliğini de doğrudan etkileyebilmekte. Son 14 yılda Türkiye örneğinde bu kurumun işleyişine Yasama Uzman-lığı görevinin bir parçası olarak bizzat tanık olma fırsatım oldu. Bu se-beple bu önemli kurumun Türk parlamento tarihinde ortaya çıkışı, geli-şimi ve gelinen noktadaki konumunu değerlendirmek için epey bir saha tecrübesi edindiğimi düşünüyorum. Bu bağlamda Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümünde yüksek lisans tezi olarak bu kurumu incelemeyi düşündüm. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Selin ESEN ARNWINE hocama bu fikrimi açtığımda konuya nasıl yaklaşmam ge-rektiğine dair çok kıymetli önerileri oldu ve tezin yazımı sürecinde de sürekli yönlendirmelerde bulundu. Öyle ki tezin bu kitaba dönüştürül-mesi de çok kıymetli Selin hocamın teşvik edici tutumunun bir sonucu-dur. Bütün bu sebeplerle öncelikle kendisine minnettarlığımı belirtmek isterim. Bir teşekkür de kitaplaştırma aşamasında son okumayı büyük bir titizlikle yaparak önemli değerlendirmelerini benimle paylaşan, aynı zamanda Danışma Kurulu işlerinde halen birlikte çalıştığım meslekta-şım Yasama Uzmanı Ersin ÇELİK’e. Ve tabi ki zaten yoğun olan ça-lışma hayatıma yıllardır katlanması yetmezmiş gibi bir de ilave olarak bu kitaba zaman ayırmama fırsat oluşturan, varlığı ile beni onurlandıran, her zaman ve her şartta en büyük destekçim eşim Özge’ye.

Türk parlamento hukukuna mütevazi bir katkı sunması dileğiyle..

Çankaya, 2022.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ...................................................................................................... v

İÇİNDEKİLER ....................................................................................... vii

KISALTMALAR.................................................................................... xiii

GİRİŞ ........................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

ÇAĞDAŞ DEMOKRASİLERDE

PARLAMENTO KAVRAMI, PARLAMENTONUN DOĞUŞU,

GELİŞİMİ VE İŞLEYİŞİ

I. PARLAMENTO KAVRAMI .......................................................... 5

A. Genel Olarak ............................................................................. 5

B. Parlamento ile İlişkili Temel Kavramlar ..................................... 6

1. Demokrasi ........................................................................... 6

2. Siyasi Temsil ....................................................................... 9

a. Temsil Kavramı ............................................................. 9

b. Emredici Vekâlet ......................................................... 10

c. Temsili Vekâlet ........................................................... 11

II. PARLAMENTONUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ .......................... 13

A. Genel Olarak ........................................................................... 13

B. Batı Avrupa’da Parlamentonun Ortaya Çıkışı ve Gelişimi......... 14

1. İngiltere ............................................................................. 14

a. Folkmoot ve Witenagemot ........................................... 14

b. Magnum Concilium ..................................................... 17

c. I. John ve Magna Carta Libertatum ............................... 18

ç. Parlamentonun Gelişmesi ............................................. 21

2. Fransa ............................................................................... 25

3. İspanya’da Parlamentonun Kökenleri ................................. 31

4. İtalya, Almanya ve Kuzeybatı Avrupa’da Parlamentonun

Kökenleri .......................................................................... 34

III. PARLAMENTONUN İŞLEYİŞİ .................................................. 38

A. Genel Olarak ........................................................................... 38

viii

B. Parlamentonun İşleyişinde Temel Aktör Olarak Siyasal

Partiler .................................................................................... 40

1. Siyasal Parti Kavramı ........................................................ 40

2. Siyasal Partilerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi ........................ 42

C. Parlamento İçi Kurumlar .......................................................... 44

1. Komisyonlar ...................................................................... 44

2. Başkanlık Divanı ve Başkanlık Makamı ............................. 45

3. Genel Kurul ....................................................................... 46

4. Parlamentonun Çalışmalarını Yönlendiren Kurumlar .......... 46

a. Fransa Millet Meclisi Örneği: Başkanlar Konferansı

(Conférence des Présidents) ......................................... 46

b. Almanya Örneği: Yaşlılar Konseyi (Altestenrat) ........... 48

c. ABD Örneği: Kurallar Komisyonu (Committee on

Rules) .......................................................................... 50

İKİNCİ BÖLÜM

TBMM DANIŞMA KURULU VE TARİHİ GELİŞİMİ

I. KAVRAM .................................................................................... 53

II. TARİHİ GELİŞİMİ ...................................................................... 54

A. 27/12/1963 Tarihli Cumhuriyet Senatosu İçtüzüğü..................... 55

B. 5/3/1973 Tarihli Millet Meclisi İçtüzüğü .................................... 59

1. İçtüzük Görüşmelerinde Danışma Kurulunun Yapısına

Dair Dile Getirilen Sorunlar ............................................... 63

a. Danışma Kurulunun Meclisin İşleyişinde

Milletvekillerinin İradesini Ortadan Kaldırdığına

Dair Eleştiriler ............................................................. 63

b. Kaç Milletvekiline Sahip Olursa Olsun Her Siyasi

Parti Grubunun Danışma Kurulunda Bir Temsilci

ile Temsil Edilmesine Dair Eleştiriler ........................... 66

2. İçtüzük Görüşmelerinde Danışma Kurulu Maddesi

Üzerinde İşlemler .............................................................. 69

3. 1973 İçtüzüğünün Danışma Kurulu Maddesinde

Günümüze Kadar Yapılan Değişiklikler ............................. 71

a. Genel Olarak ............................................................... 71

b. 1961 Anayasası Döneminde Yapılan Değişiklik

(1978 Değişikliği) ........................................................ 73

c. 1982 Anayasası Döneminde Yapılan Değişiklikler

(1996, 2017 ve 2018 Değişiklikleri) ............................. 83

i. 27/7/2017 Tarihli Değişiklik................................... 84

ix

ii. 9/10/2018 Tarihli Değişiklik................................... 90

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TBMM DANIŞMA KURULUNUN KURULUŞU, İŞLEVİ,

GÖREV VE YETKİLERİ, İŞLEYİŞİ VE ETKİNLİĞİ

I. GENEL OLARAK ........................................................................ 93

II. DANIŞMA KURULUNUN KURULUŞU ..................................... 94

III. DANIŞMA KURULUNUN İŞLEVİ ............................................. 96

IV. DANIŞMA KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ ............... 100

A. Danışma Kurulunun İçtüzükte Belirtilen Görev ve Yetkileri ... 100

1. TBMM’nin Tatili ve Çalışmalarına Ara Vermesine Dair ... 100

2. Başkanlık Divanının Yapısı ve Siyasi Parti Gruplarının

Başkanlık Divanında Temsiline Dair ................................ 101

3. Komisyonların Oluşumuna ve İşleyişine Dair ................... 103

4. Genel Kurulun Çalışmaları ve Gündemine Dair ................ 104

5. Genel Kurulda Söz Alma ve Konuşmalara Dair ................ 107

6. Kapalı Oturum Tutanaklarına Dair ................................... 111

7. Kanun Tekliflerinin Genel Kurulda Görüşülmesine Dair ... 112

8. Temel Kanun Uygulamasına Dair .................................... 118

9. Parlamenter Denetime Dair .............................................. 119

B. Danışma Kurulunun Kanunlarda Belirtilen Görev ve

Yetkileri ................................................................................ 121

1. 5/12/1990 Tarihli ve 3686 Sayılı İnsan Haklarını

İnceleme Komisyonu Kanunu .......................................... 121

2. 15/4/2003 Tarihli ve 4847 Sayılı Avrupa Birliği Uyum

Komisyonu Kanunu ......................................................... 121

3. 25/2/2009 Tarihli ve 5840 Sayılı Kadın Erkek Fırsat

Eşitliği Komisyonu Kanunu ............................................. 122

V. DANIŞMA KURULUNUN İŞLEYİŞİ ........................................ 123

A. Genel Olarak ......................................................................... 123

B. Toplantı Çağrısı ..................................................................... 123

C. Toplantı ................................................................................. 125

Ç. Toplantısız Uzlaşma (Elden Uzlaşı) ....................................... 128

D. Önerilerin İşleme Alınması .................................................... 130

VI. DANIŞMA KURULUNUN ETKİNLİĞİ .................................... 132

A. Danışma Kurulunun Etkinliği Sorunu ..................................... 132

1. Cumhuriyet Senatosunda Danışma Kurulunun Etkinliği.... 134

2. Millet Meclisi Döneminde Danışma Kurulunun

Etkinliği .......................................................................... 139

x

a. 1973-1978 Arası Danışma Kurulu Verileri ................. 139

b. 1978-1980 Arası Danışma Kurulu Verileri ................. 140

3. TBMM’de Danışma Kurulunun Etkinliği ......................... 142

a. Genel Olarak ............................................................. 142

b. 1983-2021 Arası (17’nci Dönemden 27’nci Döneme)

Danışma Kurulu Verileri ............................................ 143

c. Koalisyon Dönemleri ile Tek Başına İktidar

Dönemlerinin Danışma Kurulu İşlemlerinde Etkisi ..... 146

ç. Hükümet Sisteminin Danışma Kurulu İşlemlerinde

Etkisi ......................................................................... 149

SONUÇ VE ÖNERİ .............................................................................. 153

KAYNAKÇA ......................................................................................... 163

I. Kitaplar, Makaleler ve Tezler ...................................................... 163

II. Tutanaklar................................................................................... 168

ÖZET ..................................................................................................... 173

ABSTRACT........................................................................................... 175

TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ

Tablo-1 17’nci Dönem ila 27’nci Dönem Arasında Genel Kurulda

Danışma Kurulu İşlemlerinin Verileri ...................................... 143

Şekil-1 27’nci Yasama Dönemi Danışma Kurulu İstatistikleri

(24/6/2018- 1/10/2021 Tarihi Arası) ......................................... 130

Şekil-2 Senato’da Başkanlık Divanı Konusunun Görüşüldüğü

Danışma Kurulu Toplantıları .................................................... 136

Şekil-3 Senato’da Bütçe Görüşmelerine Dair Danışma Kurulu

Toplantıları .............................................................................. 138

Şekil-4 Millet Meclisinde 1978 İçtüzük Değişikliğine Kadar

Danışma Kurulu İşlemleri ...................................................... 140

Şekil-5 Millet Meclisinde 1978-1980 Arası Danışma Kurulu

İşlemleri .................................................................................. 141

Şekil-6 TBMM’nin 17’nci Dönemi ile 27’nci Dönemi Arasında Genel

Kurulda İşleme Alınan Danışma Kurulu Önerileri ile Grup

Önerileri Karşılaştırması .......................................................... 145

Şekil-7 Koalisyon Dönemleri ile Tek Başına İktidar Dönemlerinde

Genel Kurulda İşleme Alınan Danışma Kurulu Önerileri ile

Grup Önerileri Karşılaştırması ................................................. 147

xi

Şekil-8 Koalisyon Dönemleri ile Tek Başına İktidar Dönemlerinde

(1991 Öncesi ve 2002 Sonrası Dönem Ayrılmış) Genel Kurulda

İşleme Alınan Danışma Kurulu Önerileri ile Grup Önerileri

Karşılaştırması ......................................................................... 148

Şekil-9 Parlamenter Hükümet Sistemi ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet

Sisteminde Genel Kurulda İşleme Alınan Danışma Kurulu

Önerileri ile Grup Önerileri Karşılaştırması .............................. 150

Şekil-10 Parlamenter Hükümet Sisteminin Son Dönemi

(26’ncı Dönem) ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin

İlk Dönemi (27’nci Dönem) Genel Kurulda İşleme Alınan

Danışma Kurulu Önerileri ile Grup Önerileri Karşılaştırması .... 152

KAYNAKÇA

I. Kitaplar, Makaleler ve Tezler

AKBAY, Muvaffak, Umumi Amme Hukuku Dersleri, Ankara 1958.

AKÇALI, Cevdet, Danışma Kurulu Çıkmazı ‘Bir Buhranın

Anatomisi’, Maya Matbaacılık, Ankara 1978.

ARASLI, Oya, Adaylık Kavramı ve Türkiye’de Milletvekilliği

Adaylığı, Sevinç Matbaası, Ankara 1972.

ARSEL, İlhan, Anayasa Hukuku: Demokrasi, Doğuş Matbaası,

Ankara 1964.

AULARD, Francois Alphonse, Fransa İnkılabının Siyasi Tarihi:

Demokrasinin ve Cumhuriyetin Kaynakları ve Gelişmesi

1789-1804, Çev. Nazım POROY, Türk Tarih Kurumu

Yayınları, Cilt 1, Ankara 1944.

BAKIRCI, Fahri, TBMM Genel Kurulundaki Yerleşik

Uygulamalar, TBMM Basımevi, 2015 Ankara.

BİEFANG, Andreas ve SCHULZ, Andreas, “From Monarchical

Constitutionalism to a Parliamentary Republic: Concepts of

Parliamentarism in Germany Since 1818”, Parliament and

Parliamentarism: A Comparative History of a European

Concept, (Ed. Pasi IHALAINEN, Cornelia ILIE ve Kari

PALONEN), Berghahn Books, New York 2016, s. 62-80.

BRÄUNINGER, Thomas ve DEBUS, Marc, “Legislative Agenda-

Setting in Parliamentary Democracies”, European Journal of

Political Research, Vol. 48, Issue 6, 2009, s. 804-839.

CARR, Raymond, Spain: 1808-1975 (Oxford History of Modern

Europe), Oxford University Press, 1999.

COOMANS, Fons (A.P.M.), “Parliamentary Agenda-Setting: A

Comparative Legal Analysis”, Maastricht Journal of

164

European and Comparative Law, Vol. 5, Issue 3, 1998, s. 262-

276.

ÇAKIR, Enes Malik, “1991-2002 Yılları Arasında Koalisyon

Hükümetleri Yönetimi”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6,

2020, s. 19-37.

ÇELİK, Ersin, Parlamentolarda Gündemin Belirlenmesi: İngiltere,

Fransa ve ABD Örnekleri, Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi,

TBMM, Ankara 2014.

DION, Douglas ve HUBER, John D., “Procedural Choice and the House

Committee on Rules”, The Journal of Politics, Vol. 58, Issue

1, 1996, s. 25-53.

DOLNY, Branislav, “Possible Application of Deliberative Democracy

in Parliament”, Human Affairs, Vol. 21, Issue 4, 2011, s. 422-

436.

DORING, Herbert, “Time as a Scarce Resource: Government Control

of the Agenda”, Parliaments and Majority Rule in Western

Europe, (Ed. Herbert DORING), St. Martin’s Press, New York

1995, s. 223-246.

EPSTEIN, Leon D., Political Parties in Western Democracies,

Transaction Publishers, 4th Edition, USA 2000.

EROĞLU, İzzet, “TBMM Danışma Kurulu, Tarihî Süreci ve İşleyişi”,

Yasama Dergisi, S. 7, 2007, s. 77-108.

EROĞLU, İzzet, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Danışma Kurulunun

İşlevleri”, Yasama Dergisi, S. 8, 2008, s. 5-64.

EROĞUL, Cem, Anatüzeye Giriş, İmaj Yayınevi, Ankara 2009.

ESEN, Bülent Nuri, Anayasa Hukuku Genel Esaslar, Ayyıldız

Matbaası, Ankara 1970.

GÖKTÜRK, Gökhan, “Siyasal Partilerin Doğuşu: Tarihsel ve

Toplumsal Kökenleri”, Sosyoloji Konferansları (Journal of

Economy Culture and Society), S. 54, 2016, s. 245-273.

GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basın Yayın

Dağıtım, Bursa 2015.

165

HAS, Volkan, Türk Parlamento Hukukunun Kaynakları ve Türkiye

Büyük Millet Meclisi’nin Çalışma Düzeni, Adalet Yayınevi,

Ankara 2009.

HOLT, J. C., Magna Carta, Cambridge Unıversity Press, 3rd Edition,

UK 2015.

İBA, Şeref, “TBMM İçtüzüğünden Doğan Bir Yasama Aktörü Olarak

Danışma Kurulu”, Yasama Dergisi, S. 18, 2011, s. 35-50.

İLAL, Ersan, “Magna Carta”, İÜHFD, C. 34, S. 1-4, 1968, s. 210-242.

JENNY, Marcelo ve MULLER, Wolfgang C., “Presidents of

Parliament: Neutral Chairman or Assets of Majority?”,

Parliaments and Majority Rule in Western Europe, (Ed.

Herbert DORING), St. Martin’s Press, New York 1995, s. 326-

364.

JOLLIFFE, J. E. A., The Constitutional History of Medieval England

-From the English Settlement to 1485-, Adam&Charles Black,

4th Edition, London 1961.

KAMA, Sezen, “Parlamenter Hükümet Sistemi Olarak “Westminster

Modeli” Britanya Örneği Üzerine Bir Deneme”, MÜHF-HAD,

C. 22, S. 2, 2016, s. 161-201.

KILIÇ, Abbas, “Siyasi Sorumluluk Kurumunun Hükümet Sistemleri

Açısından Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi

Dergisi, S. 8, 2016, s. 269-299.

KONTACI, Ali Ersoy, “Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası:

Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler”, TBBD,

Sayı 133, 2017, s. 11-60.

LOEWENBERG, Gerhard, “Agenda-Setting in the German Bundestag:

Origins and Consequences of Party Dominance”, The Journal

of Legislative Studies, Vol. 9, Issue 3, 2003, s. 17-31.

MADDICOTT, J. R., The Origins of the English Parliament 924-

1327, Oxford Unıversity Press, New York 2010.

MADDICOTT, John, “Origins and Beginnings to 1215”, A Short

History of Parliament, (Ed. Clyve JONES), The Boydell Press,

Woodbridge 2012, s. 3-9.

166

MARTIN, Shane, “Committees”, The Oxford Handbook of

Legislative Studies, (Ed. Shane MARTIN, Thomas

SAALFELD, Kaare W. STRØM), Oxford 2014, s. 1-13.

MICELI, Vincenzo, Modern Parlamentolar-Parlamento Hukuk ve

Siyaseti Etütlerinden, (Çev. Atıf AKGÜÇ), Ulus Basımevi,

Ankara 1946.

MULLER, Wolfgang C. ve SIEBERER, Ulrich, “Procedure and Rules

in Legislatures”, The Oxford Handbook of Legislative

Studies, (Ed. Shane MARTIN, Thomas SAALFELD, Kaare W.

STRØM), Oxford 2014, s. 1-16.

MYERS, Alec Reginald, Parliaments and Estates in Europe to 1789,

Thames and Hudson, 1975.

NEZİROĞLU, İrfan, Türk Parlamento Hukukunun Temel

Kavramları, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2008.

ONAR, Erdal, “Dünyada Parlamento Kavramının Doğuşu ve Gelişimi

ve Günümüzdeki Görünümü”, Millî Egemenlik ve Demokrasi

Kurultayı, TBMM Basımevi, Ankara 1995, s. 43-56.

ÖZBUDUN, Ergun, “İngiltere’de Parlamento Egemenliği Teorisi”

AÜHFD, C. 25, S. 1, 1968, s. 59-79.

ÖZBUDUN, Ergun, Siyasal Partiler, Ankara Üniversitesi Hukuk

Fakültesi Yayınları, Ankara 1979, Üçüncü Bası.

ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara

2020.

ÖZÇELİK, A. Selçuk, “Avrupa Feodalitesinin Siyasi ve İktisadi

Mahiyeti”, İÜHFM, C. 16, S. 1-2, 1950, s. 320-360.

ÖZKAZANÇ, Alev, “Marx ve Demokrasi”, Marksizm ve…, İmge

Yayınevi, Ankara 2003, s. 115-143.

PITKIN, Hanna Fenichel, The Concept of Representation, University

of California Press, USA 1972.

PLATTNER, Marc F., “Illiberal Democracy and the Struggle on the

Right”, Journal of Democracy, Vol. 30, No. 1, 2019, s. 5-19.

167

RADCLIFF, Pamela Beth, Modern Spain-1808 to Present, John Wiley

& Sons, 2017.

RAGAZZONI, David ve URBINATI, Nadia, “Theories of

Representative Government and Parliamentarism in Italy from

the 1840s to the 1920s”, Parliament and Parliamentarism: A

Comparative History of a European Concept, (Ed. Pasi

IHALAINEN, Cornelia ILIE ve Kari PALONEN), Berghahn

Books, New York 2016, s. 243-261.

RIDGES, Edward Wavell, Constitutional Law, Stevens&Sons, 8th

Edition, London 1950.

SANZ María Jesús Horta, “Napolyon Döneminde Fransa’ya Karşı

Yürütülen İspanyol Bağımsızlık Savaşı’nda Gayrı Nizami

Kuvvetler (1808-1814)”, Çev. İnci KUT, Tarih Dergisi, S. 59,

2014, s. 113-135.

SARICA, Murat, Fransa ve İngiltere’de Emredici Vekâletten Yeni

Temsil Anlayışına Geçiş, İstanbul Üniversitesi Yayınları,

Kutulmuş Matbaası, İstanbul 1969.

SARTORİ, Giovanni, Demokrasi Kuramı, Çev. Deniz BAYKAL,

Siyasi İlimler Türk Derneği Yayını, Ajans-Türk Matbaacılık,

Ankara 1979.

SAYGILI, Abdurrahman, “Meclis Başkanlık Divanı’nın Bireysel ve

Düzenleyici İdari İşlemleri”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 66,

S. 3, 2008, s. 104-107.

SELÇUK, Sami, Temsilî ve Katılımcı Demokrasinin Kökeni, Can

Matbaa, İstanbul 1987.

SENCER, Muzaffer, “İnsan Hakları Açısından İngiliz Devrimi”, Amme

İdaresi Dergisi, C. 23, S. 2, 1990, s. 3-21.

ŞAYLAN, Gencay, Temsili Liberal Demokrasinin Önlenemez Krizi,

İmge Kitabevi, Ankara 2008.

TANÖR, Bülent, İki Anayasa: 1961-1982, Beta Basım Yayın Dağıtım,

İstanbul 1986.

TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, Doğan Kardeş

Matbaası, İstanbul 1952.

168

USLU, Ateş, “Avrupa’da Erken Dönem Sosyalist Teori ve İşçi

Hareketleri (1830-1840)”, Akademik İncelemeler Dergisi, C.

9, S. 1, 2014, s. 1-24.

ZAKARIA, Fareed, “The Rise of Illiberal Democracy”, Foreign

Affairs, Vol. 76, No. 6, 1997, s. 22-43.

II. Tutanaklar

Anayasa Komisyonu Tutanak Dergisi, D. 27, C. 1, Toplantı 1,

4/10/2018.

CSTD, C. 10, B. 54, 2/4/1963.

CSTD, C. 15, B. 117, 4/10/1963, Sıra Sayısı 65’e 1’inci Ek.

CSTD, C. 16, B. 16, 17/12/1963.

CSTD, C. 17, B. 21, 27/12/1963.

CSTD, C. 21, B. 76, 16/6/1964.

CSTD, C. 26, B. 74, 29/4/1965.

CSTD, C. 34, B. 51, 24/2/1966.

CSTD, C. 27, B. 40, 24/2/1976.

CSTD, C. 28, B. 61, 29/4/1976.

CSTD, C. 29, B. 1, 1/11/1976.

CSTD, C. 35, B. 24, 2/2/1978.

MMTD, D. 1, C. 2, B. 34, 17/1/1962.

MMTD, D. 1, C. 3, B. 55, 24/2/1962.

MMTD, D. 1, C. 16, B. 68, 8/4/1963.

MMTD, D. 1, C. 26, B. 49, 6/2/1964.

MMTD, D. 1, C. 33, B. 9, 18/11/1964.

MMTD, D.1, C. 35, B. 54, 10/2/1965.

MMTD, D. 3, C. 20, B. 27, 12/1/1972.

MMTD, D. 3, C. 29, B. 13, 4/12/1972.

MMTD, D. 3, C. 29, B. 13, 4/12/1972, Sıra Sayısı 763.

MMTD, D. 3, C. 29, B. 14, 6/12/1972.

169

MMTD, D. 3, C. 29, B. 15, 7/12/1972.

MMTD, D. 3, C. 29, B. 16, 8/12/1972.

MMTD, D. 3, C. 30, B. 17, 11/12/1972.

MMTD, D. 3, C. 33, B. 56, 13/2/1973.

MMTD, D. 3, C. 33, B. 57, 14/2/1973.

MMTD, D. 4, C. 1, B. 24, 19/12/1973.

MMTD, D. 4, C. 1, B. 39, 12/2/1974.

MMTD, D. 4, C. 3, B. 71, 7/5/1974.

MMTD, D. 4, C, 6, B. 100, 25/6/1974.

MMTD, D. 4, C. 6, B. 105, 3/7/1974.

MMTD, D. 4, C. 6, B. 106, 4/7/1974.

MMTD, D. 4, C. 7, B. 19, 18/12/1974.

MMTD, D. 4, C. 7, B. 22, 7/1/1975.

MMTD, D. 4, C. 8, B. 36, 6/2/1975.

MMTD, D. 4, C. 11, B. 58, 1/4/1975.

MMTD, D. 4, C. 11, B. 59, 2/4/1975.

MMTD, D. 4, C. 11, B. 68, 17/4/1975.

MMTD, D. 4, C. 14, B. 37, 8/1/1976.

MMTD, D. 4, C. 20, B. 138, 30/9/1976.

MMTD, D. 5, C. 1, B. 12, 3/7/1977.

MMTD, D. 5, C. 2, B. 85, 31/12/1977.

MMTD, D. 5, C. 6, B. 166, 19/9/1978.

MMTD, D. 5, C. 6, B. 166, 19/9/1978, Sıra Sayısı 107.

TBMM Danışma Kurulu Tutanakları.

TBMM Tutanakları D. 26, YY. 1, B. 4, 25/11/2015. https://www5.

tbmm.gov.tr/tutanak/donem26/yil1/ham/b00401h.htm

TBMM Tutanakları D. 27, YY. 1, B. 5, 13/7/2018. https://www5.

tbmm.gov.tr/tutanak/donem27/yil1/ham/b00501h.htm

TBMM Tutanakları D. 27, YY. 2, B. 5, 9/10/2018. https://www5.

tbmm.gov.tr/tutanak/donem27/yil2/ham/b00501h.htm

170

TBMM Tutanakları D. 27, YY. 3, B. 105, 30/6/2020. https://www5.

tbmm.gov.tr/tutanak/donem27/yil3/ham/b10501h.htm

TBMM Tutanakları D. 27, YY. 5, B. 3, 6/10/2021. https://www5.

tbmm.gov.tr/tutanak/donem27/yil5/ham/b00301h.htm

TBMM Tutanakları D. 27, YY. 5, B. 86, 26/4/2022.

https://www5.tbmm.gov.tr/tutanak/donem27/yil5/ham/b08601h.

htm E. T. 7/6/2022.

TBMMTD, D. 20, C. 3, B. 35, 10/4/1996.

TBMMTD, D. 21, C. 53, B. 50, 26/1/2001.

TBMMTD, D. 21, C. 54, B. 55, 7/2/2001.

TBMMTD, D. 22, C. 35, B. 31, 19/12/2003.

TBMMTD, D. 22, C. 145, B. 53, 23/1/2007.

TBMMTD, D. 23, C. 46, B. 98, 3/6/2009.

TBMMTD, D. 23, C. 52, B. 17, 12/11/2009.

TBMMTD, D. 23, C. 93, B. 67, 16/2/2011.

TBMMTD, D. 24, C. 2, B. 10, 20/10/2011.

TBMMTD, D. 26, C. 4, B. 34, 28/1/2016.

TBMMTD, D. 26, C. 48, B. 117, 24/7/2017, Sıra Sayısı 492.

TBMMTD, D. 26, C. 49, B. 119, 26/7/2017.

TBMMTD, D. 26, C. 56, B. 32, 5/12/2017.

TBMMTD, D. 26, C. 69, B. 81, 4/4/2018.

TBMMTD, D. 26, C. 70, B. 82, 5/4/2018.

TBMMTD, D. 26, C. 71, B. 88, 19/4/2018.

TBMMTD, D. 26, C. 73, B. 96, 8/5/2018.

TBMMTD, D. 27, C. 2, B. 5, 9/10/2018, Sıra Sayısı 4.

TBMMTD, D. 27, C. 53, B. 20, 25/11/2020.

TBMMTD, D. 27, C. 72, B. 89, 9/6/2021.

III. Diğer Kaynaklar

Alman Federal Meclisi İngilizce Resmi Web Sayfası,

https://www.bundestag.de/en/parliament/elders/function_neu

171

Alman Federal Meclisi İçtüzüğü, Rules of Procedure of the German

Bundestag,

https://www.btg-bestellservice.de/pdf/80060000.pdf

Anayasa Mahkemesi Kararı E. 2001/129, K. 2002/24, K. T. 31/1/2002,

R. G. 18/6/2002, S. 24789.

Anayasa Mahkemesi Kararı E. 2017/162, K. 2018/100, K. T.

17/10/2018, R. G. 3/1/2009, S. 30644.

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-40741735

https://www.britannica.com/topic/Domesday-Book E. T. 9/11/2021.

https://www.cnnturk.com/turkiye/chpli-vekillerden-meclisi-terk-etmeme

-eylemi;

Fransa Millet Meclisi İçtüzüğü, Rules of Procedure of the French

National Assembly, https://www2.assemblee-nationale.fr/langues/

welcome-to-the-english-website-of-the-french-national-assembly

Report of the Committee on Rules U.S. House of Representatives,

(Survey of Activities of The House Committee On Rules For The

115th Congress), U.S. Government Publishing Office,

Washington 2019.

https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/chpden-meclis-genel-kurulunuterk-

etmeme eylemi,J6jI_1167EOC_81vnm_siw;

TBMM Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı Arşivi.

TBMM Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı Yasama Bülteni, S. 5, TBMM

Basımevi 2021.

TDK Sözlük, https://sozluk.gov.tr/

The National Assembly in the French Institutions, Assemblee

Nationale, Fransızca’dan İngilizce’ye Çev. Declan Mc.

CAVANA, Paris 2013,

https://www. assemblee - nationale.fr/ connaissance / fiches _ synthese/

septembre2012/national-assembly.pdf