Ceza Hukukunda Kastı Engelleyen Hata

ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 7

ÖZET ......................................................................................................................... 9

ABSTRACT............................................................................................................... 11

İÇİNDEKİLER............................................................................................................ 13

KISALTMALAR......................................................................................................... 19

GİRİŞ ....................................................................................................................... 21

BİRİNCİ BÖLÜM

HATA KAVRAMI VE HATANIN

SINIFLANDIRILMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ

I. HATA KAVRAMI.........................................................................................25

II. HATANIN SINIFLANDIRILMASI ...................................................................34

A. ALMAN HUKUKUNDA HATANIN SINIFLANDIRILMASI VE HATAYA

BAĞLANAN SONUÇLAR ............................................................................. 35

1. Alman İmparatorluk Ceza Kanunu (RStGB) Dönemi........................... 35

a. Alman İmparatorluk Mahkemesinin hata ayrımı ve buna

bağladığı sonuçlar........................................................................ 36

b. Alman İmparatorluk Mahkemesi’ne yöneltilen eleştiriler

ve yorumlar ................................................................................. 39

c. Alman İmparatorluk Ceza Kanunu (RStGB) zamanında

doktrinin hata öğretisi................................................................. 41

2. Alman Ceza Kanunu (StGB) Dönemi................................................... 46

a. Alman Federal Mahkemesi’nin hata ayrımı ................................ 46

i. Haksızlık hatasının kabülü ................................................... 47

ii. İmparatorluk Mahkemesi’nin fiili-hukuki hata ayrımı

ile Alman Federal Mahkemesi’nin suç tipi (tipiklik)-

haksızlık hatası ayrımı arasındaki ortak noktalar................. 48

b. Modern hata doktrininin hata ayrımı.......................................... 48

B. TÜRK HUKUKUNDA HATANIN SINIFLANDIRILMASI VE HATAYA

BAĞLANAN SONUÇLAR ............................................................................. 51

14 İçindekiler

1. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi................................................. 51

2. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi............................................... 56

İKİNCİ BÖLÜM

KASTI ENGELLEYEN HATANIN YAPISI İLE İLGİLİ

KAVRAMLAR: SUÇ TİPİ VE KAST

I. GENEL OLARAK..........................................................................................65

II. SUÇ TİPİ.....................................................................................................66

A. SUÇ TİPİ KAVRAMININ ANLAMI VE ELE ALINIŞ ŞEKLİ................................ 66

B. SUÇ TİPİ VE NİTELİKLİ UNSURLAR............................................................. 71

C. SUÇ TİPİNİN YAPISI ................................................................................... 77

1. Genel olarak....................................................................................... 77

2. Suç tipine hâkim olan ilkeler ve istisnaları......................................... 78

a. Kanunilik ilkesi............................................................................. 78

b. Belirlilik ilkesi (Belirsizlik yasağı) ................................................. 80

c. Örf ve âdet hukukuyla suç ihdas etme ve cezayı

ağırlaştırma yasağı ...................................................................... 82

d. Kıyas yasağı ................................................................................. 84

e. İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza ihdası yasağı......... 86

3. Suç tipinin sınırları ............................................................................. 88

D. SUÇ TİPİ VE HUKUKA AYKIRILIK ................................................................ 91

1. Suçun tipinin olumsuz unsurları öğretisi............................................ 91

2. Açık suç tipi........................................................................................ 96

3. Fiilin genelini değerlendirici unsur teorisi.......................................... 98

4. Hukuka aykırılığın suç tipinde gösterilmesi-Hukuka Özel

Aykırılık Hali ..................................................................................... 101

E. SUÇ TİPİNİN UNSURLARI......................................................................... 107

1. Yazılı olan ve yazılı olmayan unsurlar .............................................. 108

2. Objektif (maddi) ve sübjektif (manevi) unsurlar.............................. 109

3. Deskriptif ve normatif unsurlar ....................................................... 112

4. Özel kusur unsurları......................................................................... 117

5. Çerçeve normun eksik unsuru ......................................................... 119

III. SUÇ TİPİ İLE KAST ARASINDAKİ İLİŞKİ .......................................................121

A. KASTIN SUÇUN YAPISINDAKİ YERİ .......................................................... 121

İçindekiler 15

B. KASTIN TANIMI ....................................................................................... 126

C. KASTIN KAPSAMI..................................................................................... 129

1. Suçun maddi unsurlarının bilinmesi ve bilinmemesi........................ 134

a. Deskriptif unsurlarda kastın kapsamı........................................ 135

b. Normatif unsurlarda kastın kapsamı ......................................... 137

2. Bilmenin ve bilmemenin doğası....................................................... 141

3. Failin unsurlara ilişkin bilgisinin kapsamı ve zamanı ........................ 144

D. KASTIN ÇEŞİTLERİ VE ÖZEL GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ .................................. 147

1. Kastın çeşitleri.................................................................................. 147

2. Kastın özel görünüm şekilleri ........................................................... 150

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KASTI ENGELLEYEN HATA TÜRLERİ, TERSİNE HATA,

ÇİFTE HATA VE DİĞER HATA TÜRLERİ

I. KASTI ENGELLEYEN HATA TÜRLERİ........................................................... 155

A. GENEL OLARAK ....................................................................................... 155

B. SUÇ TİPİNİN MADDİ UNSURLARINDA HATA ........................................... 157

1. Genel olarak..................................................................................... 157

2. Suçun konusunda hata..................................................................... 161

a. Genel olarak .............................................................................. 161

b. Konuda hataya ilişkin özel durumlar ......................................... 169

i. Fail ile mağdurun yüz yüze olmadığı durumlar.................. 169

ii. Türk hukukunda çocuklara karşı işlenen cinsel suçlar....... 174

3. Mağdurun kimliğinde hata............................................................... 179

a. Genel olarak .............................................................................. 179

b. Mağdurun kimliğinde düşülen hataya ilişkin özel durumlar ..... 182

i. Tasarlayarak öldürme ile şahısta hatanın bir arada

bulunması.......................................................................... 182

ii. Kan gütme saikiyle öldürme ve şahısta hatanın bir

arada bulunması................................................................ 185

iii. Failin mağdurun kimliğinde hatasının şeriklere

sirayeti............................................................................... 188

4. Nedensellik bağında hata................................................................. 197

a. Sübjektif isnadiyet (hata) sorunu olarak nedensellik

bağında sapma .......................................................................... 198

16 İçindekiler

b. Objektif isnadiyet sorunu olarak nedensellik bağında

sapma........................................................................................ 204

c. Nedensellik bağında sapma konusunda özel sorunlar ve

çözümleri................................................................................... 208

i. Failin neticeyi tasavvur ettiğinden erken

gerçekleştirmesi ................................................................ 208

ii. Failin neticeyi tasavvur ettiğinden geç

gerçekleştirmesi ................................................................ 209

iii. Serbest hareketli suçlar..................................................... 214

5. Seçimlik unsurlarda hata ................................................................. 214

a. Genel olarak.............................................................................. 214

b. Seçimlik unsurlarda hataya ilişkin özel durumlar...................... 219

i. Seçimlik unsurların denk olması ve kastın seçimlik

olarak belirlenmesi............................................................ 219

ii. Haksızlığı nicelik olarak derecelendiren seçimlik

unsurlarda hata................................................................. 223

iii. Haksızlığı nitelik olarak derecelendiren seçimlik

unsurlarda hata................................................................. 224

iv. Genelleme yapan toplama seçimlik unsurlarda hata........ 225

6. Çerçeve normun eksik unsurunda hata ........................................... 226

C. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİNDE HATA ..................................................... 234

1. Genel olarak..................................................................................... 234

a. Daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halde hata ........................ 238

b. Daha az cezayı gerektiren nitelikli halde hata........................... 240

2. Nitelikli hallerde hataya ilişkin özel sorunlar ................................... 245

D. HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİNİN MADDİ ŞARTLARINDA HATA......... 248

1. Alman Hukukunda hukuka uygunluk sebeplerinin maddi

şartlarında hata................................................................................ 249

a. Genel olarak.............................................................................. 249

b. Teorilere göre hukuka uygunluk sebeplerinin maddi

şartlarında hata......................................................................... 250

i. Kast teorisi ........................................................................ 251

ii. Suçun olumsuz unsurları öğretisi ...................................... 251

iii. Katı kusur teorisi ............................................................... 253

iv. Sınırlı kusur teorisi............................................................. 253

v. Hukuki sonuçlarında sınırlı kusur teorisi ........................... 256

İçindekiler 17

vi. Hukuki sonuçlar bakımından bağımsız kusur teorisi ......... 257

vii. Hukuki nedenlere atıfta bulunan sınırlı kusur teorisi ........ 259

2. Türk Hukukunda hukuka uygunluk sebeplerinin maddi

şartlarında hata................................................................................ 260

a. Genel olarak .............................................................................. 260

b. Türk Hukukunda hukuka uygunluk sebeplerinin maddi

şartlarında hatanın değerlendirilmesi ....................................... 261

c. Hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartlarında özel

durumlar.................................................................................... 268

i. Hukuka uygunluk sebeplerinde hata ve şeriklerin

sorumluluğu ...................................................................... 268

ii. Hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartları

kapsamında şahısta hata ve sapma................................... 270

II. TERSİNE MADDİ UNSUR HATASI-TERSİNE HAKSIZLIK HATASI.................... 272

A. GENEL OLARAK ....................................................................................... 272

B. TERSİNE MADDİ UNSUR HATASI VE ELVERİŞSİZ TEŞEBBÜS .................... 274

C. TERSİNE HAKSIZLIK HATASI VE MEFRUZ SUÇ.......................................... 285

D. TERSİNE MADDİ UNSUR HATASI VE TERSİNE HAKSIZLIK HATASINA

İLİŞKİN ÖZEL SORUNLAR ......................................................................... 290

III. ÇİFTE HATA ............................................................................................. 292

IV. DİĞER HATA TÜRLERİ .............................................................................. 299

A. HUKUKİ YORUM/ DEĞERLENDİRME HATASI........................................... 299

B. AMAÇ VEYA SAİK HATASI........................................................................ 300

C. MUHAKEME ŞARTLARINDA HATA........................................................... 301

D. ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEPLERİNDE HATA.................................................. 301

E. OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME ŞARTLARINDA HATA ........................... 303

SONUÇ.................................................................................................................. 307

KAYNAKÇA............................................................................................................ 313