Engelli Hakları ve Ayrımcılık Yasağı

İçindekiler

Önsöz  7

Kısaltmalar  13

Giriş  15

Birinci Bölüm

AYRIMCILIK, ENGELLİLİK VE ENGELLİ HAKLARI

I. AYRIMCILIK  17

A. Ayrımcılık Kavramı  17

B. Ayrımcılık Türleri  19

1. Doğrudan Ayrımcılık  19

2. Dolaylı Ayrımcılık  21

3. Dolayısıyla Ayrımcılık  22

4. Taciz  23

5. Makul Uyumlaştırmanın Reddi  24

6. Mağdurlaştırma  24

7. Çoklu Temelde Ayrımcılık  25

8. Pozitif Ayrımcılık  25

C. Ayrımcılıkla İlişkili Bazı Kavramlar  26

1. Eşitlik  26

a. Genel Olarak  26

b. Eşitlik Türleri  28

(1) Şekli Eşitlik  28

(2) Maddi Eşitlik  30

2. Farklı Muamele  32

3. Nefret Suçu  34

D. Ayrımcılık Yasağı  35

II. ENGELLİ KAVRAMI  37

A. Genel Olarak  37

B. Engelliliğin Tanımı  38

C. Engellilik Türleri  41

D. Engelliliğe Yönelik Yaklaşımlar  43

1. İlkel Yaklaşım (Ahlaki Model)  43

2. Tıbbi Yaklaşım (Medikal Model)  43

3. Sosyal Model  45

4. İnsan Hakları Yaklaşımı  46

III. ENGELLİ HAKLARI  47

A. Genel Olarak  47

B. Engelli Haklarının Gelişimi  48

C. Engellilere İlişkin Temel Haklar  54

1. Eğitim Hakkı  54

2. Sağlık Hakkı  56

3. Çalışma Hakkı  58

4. Siyasi Katılım Hakkı  61

5. Erişilebilirlik  65

6. Ayrımcılık Yasağı  67

İkinci Bölüm

ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİNDE

ENGELLİLERE YÖNELİK AYRIMCILIK YASAĞI

I. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SÖZLEŞMELERİ  71

A. Birleşmiş Milletler  71

B. Engelli Hakları Sözleşmesi  73

1. Genel Olarak Kapsamı  73

2. Ayrımcılık Yasağı  75

a. Genel Olarak  75

b. Engelli Hakları Komitesi’nin Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Hakkında Yorumu  78

c. Engelli Kadınlar ve Engelli Çocuklar  82

d. Engelli Hakları Komitesi’nin Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Diğer Haklara İlişkin Değerlendirmeleri  85

3. Denetim Mekanizması  89

a. Engelli Hakları Komitesi ve Denetim Usulleri  89

i. Engelli Hakları Komitesi ve Yapısı  89

ii. Rapor Usulü  90

iii. Bireysel Başvuru Usulü  91

aa. Genel Olarak  91

bb. Örnek Kararlar  94

aaa. Fiona Given/Avusturalya Kararı  94

bbb. H.M./İsveç Kararı  97

ccc. Y./Tanzanya Kararı  99

iv. Soruşturma Usulü  100

b. Ulusal Mekanizmalar  101

C. Diğer Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri  102

1. Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi  102

a. Genel Olarak Kapsamı  102

b. Ayrımcılık Yasağı  103

c. Denetim Mekanizması  106

2. Ekonomik, Kültürel ve Sosyal Haklar Sözleşmesi  107

a. Genel Olarak Kapsamı  107

b. Ayrımcılık Yasağı  108

c. Denetim Mekanizması  110

3. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Kaldırılması Sözleşmesi  112

a. Genel Olarak Kapsamı  112

b. Ayrımcılık Yasağı  113

c. Denetim Mekanizması  114

4. Çocuk Hakları Sözleşmesi  115

a. Genel Olarak Kapsamı  115

b. Ayrımcılık Yasağı  117

c. Denetim Mekanizması  119

II. AVRUPA KONSEYİ SÖZLEŞMELERİ  120

A. Avrupa Konseyi  120

B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi  121

1. Genel Olarak Kapsamı  121

2. Ayrımcılık Yasağı  122

3. Denetim Mekanizması  125

4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Seçili Kararları  126

a. Guberina/Hırvatistan Kararı  126

b. Kiyutin/Rusya Kararı  129

c. Glor/İsviçre Kararı  132

d. Çam/Türkiye Kararı  134

e. Enver Şahin/Türkiye Kararı  137

C. Avrupa Sosyal Şartı ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı  140

1. Genel Olarak Kapsamı  140

2. Ayrımcılık Yasağı  143

3. Denetim Mekanizması  146

Üçüncü Bölüm

TÜRK HUKUKUNDA ENGELLİLERE YÖNELİK

AYRIMCILIK YASAĞI

I. 1982 ANAYASASI  150

A. Anayasa Hükümleri  150

B. Anayasa Mahkemesi’nin Örnek Kararları  153

1. Halit Aydemir Kararı  153

2. T.A.A. Kararı  156

II. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU  158

III. 4857 SAYILI İŞ KANUNU  160

IV. 657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU  163

V. 5378 SAYILI ENGELLİLER KANUNU  165

VI. 6701 SAYILI TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU KANUNU  170

Sonuç  175

Kaynakça  185

Kavramlar Dizini  197