Hukuk Devletinde Devlet İşlemlerinin Gerekçesi

ÖNSÖZ

Gerekçe kavramı daha çok yargısal kararlarda karşımıza çıksa da,

günlük hayatta bireylerin ya da kurumların kararlarının ortaya çıkmasında vazgeçilmez bir unsurdur. Akıl sahibi birey ve kurumları oluşturan karar almaya yetkili birimlerin kararlarının dayanağını, nasıl sonuca

ulaştıklarını gerektiğinde açıklamaları beklenir. Bireyler açısından temyiz kudreti konusunda bir sorun yoksa karar alma sürecinin belirli bir

muhakeme süreci sonunda ortaya çıkacağı varsayılır. Tüzel kişilikler ya

da kurumlar açısından da yetkili kurul ya da organların yasalarda belirtilen süreci takip ederek muhakeme sonucunda karara varmaları gereklidir. Birey olsun kurum olsun alınan kararın etkinliği, doğruluğu da bu

muhakeme sürecine bağlıdır. Ancak çoğu kez kararı alanın bu kararı

nasıl aldığıyla ilgili bir açıklama söz konusu olmaz.

Kuvvetler ayrılığı ve hukuk devleti ilkesinin siyasal sistemlere girmesiyle birlikte devlet tüzel kişiliği de kendisinden beklenen üç işlevi,

üç organı vasıtasıyla yerine getirmektedir. Bunlar yasama, yürütme ve

yargı işlevleridir. Bu işlevler yine aynı adı taşıyan organlar tarafından

yerine getirilir. Hukuk devletinde devletin bütün işlemlerinin yargısal

denetime tabi olması esastır. Yasama, yürütme ve yargı organları anayasa ve kanunların kendilerine verdikleri yetkileri ve belirlenen usulleri

kullanarak işlevlerini yerine getirirler. İşlevlerini somutlaştıran işlemlerinin, yasaya uygun olması ve yasadaki amacı ortaya çıkarması nesnel, eksiksiz, tutarlı bir gerekçesinin olmasına bağlıdır. İşlemin gerekçesinin olmaması hukuka aykırılığı da beraberinde getirecektir. Çalışmamız, sadece yargı kararlarında görmeyi beklediğimiz oysa hem yasama hem de yürütme ve idarenin işlemlerinde de aynı yoğunlukta olması gereken işlem gerekçesine, uygulamada ne kadar uyulduğunu tespit etmek ve işlemlerin gerekçeli olması için kullanılabilecek formların

neler olabileceğini belirlemektir.

Bu çalışmanın konusunu bana öneren ve bu konuda beni destekleyen değerli hocam Prof. Dr. Ender Ethem ATAY’a öncelikle teşekkür

6

etmek isterim. Çalışmanın başlangıcından itibaren yanımda olan hocalarım Prof. Dr. Sadi ÇAYCI’ya ve Doç. Dr. Z. İpek YÜCER AKTÜRK’e teşekkür ederim.

Bugünlere gelmemde en büyük pay sahibi olan babama ve rahmetli

anneme ise minnet borçluyum. Akademik yaşamım süresince bana en

büyük desteği sunan ve yanımda olan sevgili eşim Semra YURT AKGÜL’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Bu eserin yayımında yardımlarını esirgemeyen Sayın Muharrem

BAŞER ve tüm Yetkin Yayınları çalışanlarına teşekkür ederim.

Hukuk Devletinde Devlet İşlemlerinin Gerekçesi başlıklı bu eserin

Türk Hukukuna küçük de olsa bir katkısının olması en büyük temennimdir.

Doç. Dr. Mehmet Emin AKGÜL

Ankara 2023

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ...........................................................................................................5

KISALTMALAR CETVELİ ........................................................................11

GİRİŞ ............................................................................................................13

BİRİNCİ BÖLÜM ........................................................................................15

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET ORGANLARININ

İŞLEMLERİNİN GEREKÇELENDİRİLMESİ-

(Gerekçelendirme İlkesinin Teorik Temelleri ) ............................................15

I. GEREKÇE VE GEREKÇELENDİRME KAVRAMI..........................15

II. GEREKÇELENDİRME VE YORUM..................................................22

III. GEREKÇELENDİRME TEORİLERİ..................................................25

A. Toulmin’in Gerekçelendirme Modeli............................................27

B. Yeni Retorik ..................................................................................36

1. Yeni Retorikte Dinleyicilerin/Hedef Kitlenin

Önemi ....................................................................................39

2. Yeni Retorikte Gerekçelendirmenin

Çıkış/Başlangıç Noktası.........................................................42

3. Yeni Retorikte Gerekçelendirme Yöntemleri ........................44

C. Rasyonel Tartışma Teorisi- Robert Alexy.....................................48

1. Hukuki Gerekçelendirme Teorisi-Robert Alexy....................51

2. Dâhili Gerekçelendirme.........................................................52

3. Harici Gerekçelendirme.........................................................55

4. Özel Görünüm/Durum Tezi...................................................58

5. Hukukun Uygulanması Metodu: Tartma ve

Dengeleme Teorisi.................................................................60

D. Transformasyon ve Sıçrama (Jump)- Peczenik.............................67

İKİNCİ BÖLÜM...........................................................................................73

8

HUKUK DEVLETİNDE DEVLETİN İŞLEMLERİ –YASAMA

İŞLEMİ VE GEREKÇESİ............................................................................73

I. GENEL OLARAK................................................................................73

II. YASAMA İŞLEMİ...............................................................................75

A. Yasama İşlemi Olarak Kanun........................................................76

1. Kanun Yapım Sürecinde Gerekçe ve Hukuk

Devleti Açısından Önemi.......................................................78

2. Kanun Yapım Sürecinde Gerekçe Formu..............................80

3. Mukayeseli Hukukta Gerekçe Formu ....................................94

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ....................................................................................101

HUKUK DEVLETİNDE DEVLETİN İŞLEMLERİ –

YÜRÜTME İŞLEMİ-İDARİ İŞLEM VE GEREKÇESİ............................101

I. GENEL OLARAK..............................................................................101

II. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ VE

GEREKÇESİ.......................................................................................104

III. YÖNETMELİK VE GEREKÇESİ .....................................................117

IV. İDARİ İŞLEMLERİN GEREKÇESİGEREKÇELENDİRİLMESİ ..............................................................122

A. İdari İşlemlerin Gerekçeli Olmasının Temel

Dayanakları..................................................................................123

B. İdari İşlemlerin Yapılma Sürecinde (İdari Usulde) ve

İdari İşlemde Gerekçenin İşlevi...................................................132

C. İdari İşlemin Unsuru Olarak Sebep-Gerekçe ve ŞekilGerekçe........................................................................................133

D. İdari İşlemlerde Gerekçe Zorunluluğu ........................................139

E. Takdir Yetkisi Kullanımının Gerekçesi.......................................145

V. İDARİ İŞLEMİN GEREKÇELENDİRİLMESİNDE

MODELLERİN KULLANILABİLİRLİĞİ ........................................149

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ..............................................................................161

HUKUK DEVLETİNDE DEVLETİN İŞLEMLERİ – YARGI

İŞLEMİ VE GEREKÇESİ-GEREKÇELENDİRİLMESİ ..........................161

9

I. GENEL OLARAK..............................................................................161

II. KUVVETLER AYRILIĞINDA YARGI YETKİSİ ...........................161

III. HUKUK DEVLETİNDE YARGI ORGANI VE İŞLEVİ ..................163

A. Yargı Organının İşlemi................................................................164

B. Yargı Kararlarının Gerekçesi-Gerekçelendirilmesi.....................165

1. Yargı Kararlarında Gerekçe.................................................165

2. Adil Yargılanma Hakkı (AİHS madde 6) ve

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında

Gerekçeli Karar Hakkı.........................................................169

a. Gerekçeli Karar verme Yükümlülüğü..........................171

b. Gerekçenin Öğrenilememesi veya Gerekçeye

Ulaşılamaması..............................................................172

c. Tarafların İddia ve Savunmalarının Bütününe

Gerekçede Cevap Verilmemesi....................................173

d. Belirli ve Keyfi Olmayan Kavramlara Dayalı

Gerekçe ........................................................................173

e. Yasaya Dayalı Gerekçe................................................174

f. İtiraz/Temyiz Mahkemelerinin Kararlarının

Gerekçeli Olması..........................................................175

g. Yasada Geçen Kavramların Tekrarlanması

Şeklinde Gerekçe .........................................................176

3. Gerekçeli Kararın Anayasal Boyutları ve Anayasa

Mahkemesi Kararlarında Gerekçeli Karar Hakkı ................177

4. Gerekçesizlik Modelleri.......................................................182

a. Gerekçe Yokluğu-Dış Gerekçe Noksanı......................183

b. Gerekçe Çelişkisi-Çelişkili Gerekçe ............................184

c. Şüpheli Gerekçe- Kuşku verici Gerekçe,

Varsayıma Dayalı Gerekçe ..........................................186

d. Başka Bir Kararın Gerekçesinin Kullanımı-

“Alıntılanmış Gerekçe..................................................188

e. İç Gerekçe Noksanı......................................................189

10

5. Usul Kanunları Zemininde Danıştay ve

Yargıtay Kararlarında Gerekçenin Önemi ...................190

6. Adli Yargı Yolundaki Hukuk ve Ceza

Mahkemeleri Kararlarında Gerekçenin

Unsurları-Gerekçelendirmenin Basamakları................201

7. Yargı Kararlarının Gerekçelendirilmesinde

Modellerin Kullanılabilirliği ........................................204

SONUÇ.......................................................................................................215

K A Y N A K Ç A.......................................................................................219

K A Y N A K Ç A

AARNIO Aulis, The Rational As Reasonable - A Treatise on Legal Justification, D. Reidel Publishing Company, Holland, 1987.

ADMINISTRATIVE PROCEDURE ACT https://www.justice.gov › legacy › act-pl79-404

AKÇA Tahir, “İdari Yargıda Gerekçeli Kararın Unsurlarına İlişkin Mevzuat Analizi”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması ‘‘Anayasa ve

İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken

Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi’’ (RAPORLAR VE TEBLİĞLER) 28 NİSAN 2021.

AKGÜL Mehmet Emin, “İdari İşlemin Gerekçesinin Gerçeğe Uygunluğunun İdare Tarafından Denetimi”, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi,

2021-1.

AKILLIOĞLU Tekin, “Bireyin Yönetsel İşlemler Karşısında Korunması

ve Yönetim Hukukumuz”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 14, Sayı 3, 1981,.

https://ammeidaresi. hacibayram. edu.tr/Dergiler. Erişim Tarihi: 11.02.2023.

AKILLIOĞLU Tekin, “Yönetsel İşlemlerde Gerekçe İlkesi” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 15, Sayı 2, 1982, https: //ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/Dergiler

AKTAŞ Sururi, “Hukuk Kavramının Analizi”, Ankara Üni. Hukuk Fak.

Dergisi, 67 (2) 2018.

AKYILMAZ Bahtiyar, “İdari İşlemlerde Gerekçe Yükümlülüğü”1, Prof.

Dr. Şeref GÖZÜBÜYÜK’e Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara, 2005.

AKYILMAZ Bahtiyar, “İyi Yönetim ve Avrupa İyi Yönetim Yasası”, Yıl

2003, Cilt 7, Sayı 2, https:// dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvuhfd/issue/48133,

Erişim Tarihi: 15.01.2023

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

220

AKYILMAZ Bahtiyar, “İyi Yönetim ve Avrupa İyi Yönetim Yasası”, Gazi

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, 2003, s.12. https://dergipark.org.tr/tr/ pub/ahbvuhfd/ issue/ 48133/608819

AKYILMAZ Bahtiyar, İdari Usul İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış

Usulü, Yetkin Yayınları, Ankara, 2000.

AKYILMAZ Bahtiyar, Murat Sezginer, Cemil Kaya, Türk İdare Hukuku,

Savaş Yayınevi, Ankara, 2021.

ALEXY Robert, “Constitutional Rights, Proportionality, and Argumentation”, Proportionality, Balancing, and Rights Robert Alexy’s Theory of

Constitutional Rights, Editor: Jan-R. SIECKMANN, Springer, 2021.

ALEXY Robert, “On Balancing and Subsumption. AStructural Comparison”, Ratio Juris. Vol. 16 No. 4 December 2003, s.433-435. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1046/j.0952-1917.2003.00244.x. Erişim Tarihi: 19.07. 2022.

ALEXY Robert, “Rights, Legal Reasoning and Rational Discourse”, Ratio Juris. Vol. 5 No. 2 July 1992 (143-52).

ALEXY Robert, “The Special Case Thesis and the Dual Nature of Law”,

Ratio Juris. Vol. 31 No. 3 September 2018. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/raju.12215

ALEXY Robert, “The Special Case Thesis”, Ratio Juris. Vol. 12 No. 4

December 1999 (374–84), https://online library.wiley.com/ doi/epdf/

10.1111/1467-9337.00131 Erişim Tarihi: 14.07.2022.

ALEXY Robert, “Thirteen Replies”, Law, Rights and Discourse The Legal Philosophy of Robert Alexy, Edited by George PAVLAKOS, Hart Publishing, 16c Worcester Place, Oxford, 2007.

ALEXY Robert, Law’s Ideal Dimension, Oxford University Press, UK,

2021.

ALP Mustafa, “Anayasa Hukuku Açısından Mahkeme Kararlarında

Sözde (Görünürde) Gerekçe”, Prof. Dr. Mahmut Tevfik BİRSEL’E Armağan,

İzmir; Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını,2001.

ANTALYA Gökhan, Hukuk Metodolojisi Cilt II, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2020.

K A Y N A K Ç A

221

ANTALYA Gökhan, Hukuk Teorisi Cilt I, Seçkin Yayınevi, Ankara,

2020.

ARASZKIEWICZ Michał, “Argument Structures in Legal Interpretation: Balancing and Thresholds”, Argument Types and Fallacies in Legal

Argumentation, Editors: Thomas BUSTAMANTE • Christian DAHLMAN,

Springer, 2015.

ARDIÇOĞLU M. Artuk, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi 2017/3, s.49. https:// dergipark. org.tr/tr/download/articlefile/541949. Erişim Tarihi:01.01.2023.

ARSLAN Ramazan, YILMAZ Ejder, TAŞPINAR AYVAZ Sema, HANAĞASI Emel, Medeni Usul Hukuku, Güncellenmiş 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.

AŞÇIOĞLU Çetin, “Yargıda Gerekçe Sorunu”, TBB Dergisi, Sayı 48,

2003, s.111. http://tbbdergisi. barobirlik.org.tr/m2003-48-763. Erişim Tarihi:

20.04.2023.

ATAR Yavuz, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve

Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 36, Sayı 1, 2019,

https://ayam.anayasa. gov.tr/ media/ 5902/yavuz-atar.pdf. Erişim Tarihi:01.01.2023.

ATAY Ender Ethem, “Türk İdare Hukukunda Gerekçeli Karar Hakkına

Işık Tutması Açısından Fransız İdare Hukuku Uygulamasında İdari İşlemlerin

Gerekçelendirilmesi”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması ‘‘Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi

Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi’’ (RAPORLAR VE TEBLİĞLER)

28 NİSAN 2021, s.41-43. taa.gov.tr.

ATAY Ender Ethem, Hukuk Başlangıcı, Güncelleştirilmiş ve Geliştirilmiş 7. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2019.

ATAY Ender Ethem, İdare Hukuku, 8. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara,

2022.

ATIENZA Manuel, MANERO Juan Ruiz, A Theory of Legal Sentences,

Springer Science+Business Media, Llc, 1998.

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

222

AYBAY Aydın, Rona AYBAY, Hukuka Giriş, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, 2011.

BAKIRCI Fahri, GENÇKAYA Ömer Faruk, ERGÜL Ozan, KILIÇ Abbas, ASLAN Gündüz Alp, IŞIK Salim, YÜKSEL İsmail, Parlamento Hukukuna Giriş, Lykeion, Ankara, 2020.

BESNARD Philippe, HUNTER Anthony, Elements of Argumentation,

The MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England, 2008.

BONGIOVANNI Giorgio, POSTEMA Gerald, ROTOLO Antonino,

SARTOR Giovanni, VALENTINI Chiara, WALTON Douglas, Handbook of

Legal Reasoning and Argumentation, Springer Nature B.V. 2018.

BONGIOVANNI Giorgio, VALENTINI Chiara, “Balancing, Proportionality and Constitutional Rights”, Handbook of Legal Reasoning and Argumentation, Editors: Giorgio BONGIOVANNI, Gerald POSTEMA, Antonino

ROTOLO, Giovanni SARTOR, Chiara VALENTINI, Douglas WALTON,

Springer, 2018.

CAN Osman, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi Anayasa Mahkemesi Yaklaşımı”, Anayasa Yargısı, Cilt: 37, Sayı: 1, (2020).

https://dergipark.org.tr/ tr/download/ article-file/1382047 Erişim Tarihi:01.01.2023.

CEVİZCİ Ahmet, Felsefeye Giriş, 5. Basım, Nobel, 2015.

CORNILS Matthias, “Güçler Ayrılığı”, Anayasa Teorisi, Editörler: Otto

DEPENHEUER, Christoph GRABENWARTER, Çeviri Editörü: Prof. Dr. İlyas DOĞAN, Anayasa Hukukçuları Derneği, Lale Yayıncılık, 2014.

ÇAĞLAYAN Ramazan, İdare Hukuku Dersleri, 10. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.

ÇELİK Abdullah, Adil Yargılanma Hakkı Rehberi, Anayasa Mahkemesi

Yayınları Ankara, 2014.

DELAUNAY Benedicte, “İdari Kararların Gerekçelendirme Zorunluluğunun Yaygınlaşması”, Çev. E. Ethem Atay, Erdoğan Moroğlu’na 65.Yaş Armağanı, 2. Baskı, Beta, İstanbul, 1999.

DUVERGER Maurice, Siyasal Rejimler, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1986.

K A Y N A K Ç A

223

EREN Abdurrahman, “Anayasa Mahkemesinin Kanun Hükmünde Kararnamelere İlişkin İçtihadı Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı, Cilt: 36, Sayı: 1, (2019).

EVREN Çınar Can, “İdari Usul İlkelerinin Yönetim Hukukumuz Açısından Değeri”, TBB Dergisi 2010 (91).

FETERİS Eveline T., Hukuki Argümantasyonun Temelleri-Yargı Kararlarının Gerekçelendirilmesi Teorileri Hakkında Bir Araştırma, Çeviri: Ertuğrul UZUN, Pinhan, 2019.

FREEMAN James B., Argument Structure: Representation and Theory,

Springer Dordrecht Heidelberg London New York, 2011.

Genel İdari Usul Kanunu Tasarısı-2008, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, Aralık 2008.Genel İdari Usul Tasarısı,

https://www.bilgiedinmehakki. org/blog/ 2006/ 10/12/genel-idari-usul-tasarisi/ erişim Tarihi.19.02.2023.

GÖKTAŞ Seracettin, “Medeni Hukuk Yargılamasında Mahkemelerin

Gerekçe Gösterme Yükümlülüğü ve Yargıtay Uygulaması”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması Cilt II Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analiz Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku, Türkiye Adalet Akademisi Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması 2021. taa.gov.tr.

GÖZLER Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt 2, Ekin Kitabevi, Bursa, 2011.

GÖZLER Kemal, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi, Bursa, 2018.

GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, Cilt 1, Ekin Kitabevi, Bursa, 2019,

s.763.

GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri Ekin Kitabevi, Bursa,

2017.

GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 4. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa,

2021.

GÖZÜTOK Zeki, Hukuk Davalarında Hüküm Kurma Esasları ve Gerekçe, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

224

GÜNEŞ Turan, Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici

İşlemleri, Sevinç Matbaası, Ankara, 1965.

HARRIS D., O’BOYLE M. , BATES E., BUCKLEY C., Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi Hukuku, Oxford University Press, 2009, Avrupa Konseyi,

2013(Türkçe birinci baskı).

HITCHCOCK David, On Reasoning and Argument, Essays in Informal

Logic and on Critical Thinking, Springer International Publishing AG 2017.

HITCHCOCK David, VERHEIJ Bart, Introduction. Arguing on The Toulmin Model -New Essays in Argument Analysis and Evaluation, Edited by

David HITCHCOCK, Bart VERHEIJ, Springer, 2006.

ISENSEE Josef, “Anayasanın Devleti (Anayasal Devlet)”, Çev. Prof. Dr.

Aslan TOPAKKAYA, Editörler: Otto DEPENHEUER, Christoph GRABENWARTER, Çeviri Editörü: Prof. Dr. İlyas DOĞAN, Anayasa Hukukçuları Derneği, Lale Yayıncılık, 2014.

IŞIKTAÇ Yasemin, METİN Sevtap, Hukuk Metodolojisi, Filiz Kitabevi,

İstanbul, 2016.

İBA Şeref, “Türk Parlamento Hukukunda “Yasama İşlemi” ve “Karar”

Kavramları”, ,Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II, Anayasa Hukuku,

Yetkin Yayınları, Ankara, 2008.

İBA Şeref, Parlamento Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2017.

İNCEOĞLU Sibel, “Adil Yargılanma Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa-Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında

Bir İnceleme, Prof. Dr. Sibel İNCEOĞLU (Editör), Avrupa Konseyi, 2013.

İNCEOĞLU Sibel, Adil Yargılanma Hakkı- Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi – 4, Avrupa Konseyi, 2018.

İNCEOĞLU Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil

Yargılanma Hakkı-Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve

İlkeler, Tıpkı Dördüncü Bası, Beta, İstanbul, 2013.

JESTAEDT Matthias, “The Doctrine of Balancing its Strengths and

Weaknesses”, Institutionalized Reason-The Jurisprudence of Robert Alexy,

Editted by. Matthıas KLATT, Oxford University Press, 2012.

K A Y N A K Ç A

225

KABOĞLU İbrahim Ö., “CBK Gerekçeli Olmalı”, https://www.birgun.net/haber/cbk-gerekceli -olmali-391987. Erişim Tarihi: 10.01.2023.

KARACA Meriç Seyhan, “Perelman’ın Yeni Retorik’inde Evrensel Dinleyici Kitlesinin Rolü”, HFSA, 26. Kitap, İstanbul, 2014.

KARAHANOĞULLARI Onur, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara,

2022.

KARAHANOĞULLARI Onur, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık

ve İdari İşlemler(Yargı Kararlarına Dayalı Bir İnceleme)Turhan Kitabevi, Ankara, 2012.

KAYA Cemil, “İngiliz İdare Hukukunda Gerekçe Belirtme Yükümlülüğü”, Prof. Dr. A. Şeref GÖZÜBÜYÜK’e Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara, 2005. https://www. legislation. gov. uk/ /1992/53/section/10.

KAYA Cemil, İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi, 2. Baskı,

XII Levha Yayınları, İstanbul, 2014.

KILIÇ Muharrem, “Gerekçeli Karar Hakkı: Yargısal Kararların Rasyonalitesi”, TAAD, Yıl: 12, Sayı: 47, (Temmuz 2021).

KLATT Matthias, Making the Law Explicit -The Normativity of Legal

Argumentation, Hart Publishing, USA, 2008.

LA TORRE Massimo, Constitutionalism and Legal Reasoning- A New

Paradigm for the Concept of Law, Springer, Netherlands, 2007.

LINDAHL Lars, “On Robert Alexy’s Weight Formula for Weighing and

Balancing” https://www. academia.edu/ 21590116/ On_Robert_Alexys_Weight_Formula _for_ Weighing_and_Balancing. Erişim Tarhi:26.07.2022.

LOCKE John, Yönetim Üzerine İkinci Deneme, 4. Baskı, Tarcan Matbaası, 2016.

METİN Sevtap, “Ronald Dworkin’in Hukuk Teorisinde Yorum Yaklaşımı”, İÜHFM. C. LXL S. 1-2, 2003, s. 53 (s.35-83,) ttps://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/95934 Erişim Tarihi: 01.05.2022.

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

226

MEVZUAT HAZIRLAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK Cumhurbaşkanı Kararının Tarihi : 23/2/2022 Sayısı : 5210 Yayımlandığı Resmî Gazetenin Tarihi : 24/2/2022 Sayısı : 31760.

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.5210.pdf

MONTESQUIEU, Kanunların Ruhu Üzerine, Türkiye İş Bankası Kültür

Yayınları, 2017.

MÖSTL Markus, “Anayasanın Düzenleme Alanı” , Anayasa Teorisi,

Çev.: Prof. Dr. Zafer ZEYTİN, Editörler: Otto DEPENHEUER, Christoph

GRABENWARTER, Çeviri Editörü: Prof. Dr. İlyas DOĞAN, Anayasa Hukukçuları Derneği, Lale Yayıncılık, 2014.

ODER Bertil Emrah, Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, Beta Baım

A.Ş., İstanbul, 2010.

ONAR Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları. I. Cilt, Üçüncü

Bası, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966.

ÖKÇESİZ Hayrettin, “Devlet ve Gerekçesi”, Hukuk Felsefesi ve Sosyoloji Arkivi, 10. Kitap, İstanbul Barosu Yayını, İstanbul, 2004.

ÖZAY İl Han, İki Bine Kavuşurken Günışığında Yönetim, Alfa Yayınevi, İstanbul, 2004.

ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara,

2017.

ÖZKAN Gürsel, “Danıştay İçtihatlarına Göre Gerekçenin Önemi”,

Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması ‘‘Anayasa ve İdare Hukuku

Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi’’ (RAPORLAR VE TEBLİĞLER) 28 NİSAN 2021,

s.11. taa.gov.tr

PECZENIK Aleksander K, “On the Rational and Moral Basis of Legal

Justification”, Archives for Philosophy of Law and Social Philosophy , 1985,

Vol. 71, No. 2 (1985).

PECZENIK Aleksander, On Law and Reason, Law and Philosophy Library 8, Springer, 2009.

PERELMAN Chaim, “Hukuksal Uslamlama ve Hukuk Mantığı”, Çeviren: Tuğba BALLIGİL, İstanbul Üniv. Hukuk Fak. Mecmuası, Yıl:1987, Cilt:

K A Y N A K Ç A

227

52, Sayı: 1-4, s. 702-703. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/iuhfm/issue/9065/113105, Erişim Tarihi:10.04.2022.

PERELMAN Chaim, The New Rhetoric and the Humanities Essays on

Rhetoric and its Applications, . D. REIDEL Publishing Company, Holland,

1979.

ROUSSEAU J.J., Toplumsal Mukavele, Sosyal Yayınları, 2005.

RUSSELL Bertrand, Anlam ve Doğruluk Üzerine, İtalik Kitapları, Ankara,2013.

SANCAKDAR Oğuz, ÖNÜT Lale Burcu, DOĞAN Eser Us, TURHAN

Mine Kasapoğlu,

SEÇKİN Gül, ÜSTÜN Sinan, “İdari İşlemlerde Takdir Yetkisi ve Gerekçe İlkesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları

Dergisi, Vol.21, No.2, 2015.

SEYHAN Serkan, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı,11. Baskı, Seçkin

Yayıncılık, Ankara, 2022.

SEZER Abdullah, “Normlar Hiyerarşisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri [Çok Boyutlu Normlar Piramidi Yaklaşımı]”, Anayasa Yargısı Dergisi,

Cilt 36, Sayı 1, 2019.

SONCU Ayşe Gül, ÜNAL Celil, “Toulmin’in Argümantasyon Modeli ve

Siyasal Argüman Analizi”, Siyasal Dilin Satır Arası, Editörler: Dr. Kübra GÜRAN YİĞİTBAŞI, Dr. Ayşe Gül SONCU, Çizgi Kitabevi, 2018.

SUNAY Zühal Aysun, “Danıştay Karar Yazım Rehberinin Unsurları”,

Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması ‘‘Anayasa ve İdare Hukuku

Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi’’ (RAPORLAR VE TEBLİĞLER) 28 NİSAN 2021,

s.87-88. taa.gov.tr

SUNAY Zühal Aysun, “Gerekçeli Karar Hakkı Ve Temel İlkeleri”, Danıştay Dergisi Yıl : 2016 Sayı : 143.

ŞEKER Hilmi, “İbralaşmayı Yoksayan Etik İlişki/ Yozlaşan Gerekçe”,

TBB Dergisi 2013 (108).

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

228

ŞEKER Hilmi, Esbab-ı Mucizeden Retoriğe Hukukta Gerekçe, 2.

Baskı,Yeditepe Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2020.

ŞİRİN Tolga, “İşlemeyen Sistemlerin Fonksiyonel Olmayan Yanıtı: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt 7, Sayı:14, 2018,

https://pdf.trdizin.gov.tr/pdf/.... Erişim Tarihi:01.01.2023.

ŞİRİN Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı,

Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.

T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu(Ombudsmanlık), İyi Yönetim İlkeleri

Rehberi, Ankara, 2020.

TEOMETE YALABIK Fulya, Fransız Hukukunda Temyizin Tarihi Gelişimi ve Temyiz Sebepleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2010.

TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta, 2015, İstanbul.

TEZİÇ Erdoğan, Türkiye’de 1961 Anayasasına göre Kanun Kavramı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1972.

TOPAKKAYA Arslan, Hukuk Hermeneutiği-(Hukukta Anlama ve Yorumlama Sanatı), Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.

TOULMIN Stephen, RIEKE Richard, JANNIK Allan, An Introduction to

Reasoning, Macmillan Publishing Co. 1984.

TUTUMLU Mehmet Akif, Hukuk Yargılamasında Hüküm ve Gerekçe,

Seçkin, Ankara, 2014.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Kanun Yapım Süreci Sempozyumu

17/01/2011, Edit: İrfan NEZİROĞLU, Fahri BAKIRCI.

ULU Güher, İdari İşlemin Sebep Unsuru ve Yargısal Denetimi, Doktora

Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2021.

UYGUN Oktay, Devlet Teorisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.

UYGUN Oktay, Devlet Teorisi, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.

UZUN Ertuğrul, Akıl Tutkunu Hukuk, XII Levha Yayıncılık A.Ş., İstanbul.

UZUN Ertuğrul, Hukuk Metodolojisinin Sorunları, 2. Basım, Nora, 2020.

K A Y N A K Ç A

229

ÜLGEN ADADAĞ Özen, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi - 2018/1,

s.23. http://dosya. gsu.edu. tr/ Sayfalar/2018/7/gsuhfd-2018-1-330.pdf. Erişim

Tarihi: 10.01.2023.

ÜLGEN ADADAĞ Özen, “Kanun-Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi İlişkisinin Yargısal Denetimine Yönelik Sorunlar”, Anayasa Yargısı Dergisi,

36(1), 2019, s.268.

ÜNVER Yener, “Türk Ceza Hukukunda Gerekçeli Karar Hakkı-(Mehaz

Alman Hukuku ile Karşılaştırmalı Olarak)”, Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması Cilt II Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analiz Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku, Türkiye Adalet Akademisi Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması 2021, s.47,50. taa.gov.tr.

VAN EEMEREN Frans H., GARSSEN Bart, KRABBE Erik C. W.,

HENKEMANS A. Francisca Snoeck, VERHEIJ Bart, WAGEMANS Jean H.

M., Handbook of Argumentation Theory, Springer Science+Business Media

Dordrecht 2014.

WALTON Douglas, Argumentation and Evidence, The Pennsylvania

State University Press, United States of America, 2002.

WEINRIB Jacob, Dimension of Dignity -The Theory and Practice of Modern Constitutional Law, Cambridge University Press, 2016, s.147-148,

https://www.cambridge. org/core/services/ aop-cambridge-core/content/

view/358BC70062FD132778C4 74741FE08C46/ 97813160 3c5p137-

176_CBO.pdf/the-modern-constitutional-state.pdf

YASİN Melikşah, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Türk İdari Teşkilat Hukukuna Etkileri”, Anayasa Yargısı, 36(1), 2019.

YILDIRIM Akif, “Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Anayasal Bir Güvence Olarak Ceza Muhakemesinde

Gerekçeli Karar Hakkı”, Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 71 (4) 2022.

YILDIRIM Turan, “İdarenin Kanuniliği İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı”, Anayasa Yargısı, 36 (1”), 2019.

YÜCEL Mustafa Tören, “Kararlarda Gerekçe ve Muhalefet Şerhi”, Hukuk Felsefesi ve Sosyoloji Arkivi, İstanbul Barosu Yayını, İstanbul, 2003.

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

230

TBMM KAYNAKLARI

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YASAMA DÖNEMİ 27 YASAM ‘te A YILI 5 SIRA SAYISI: 341.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YASAMA DÖNEMİ 27 YASAMA YILI 2 SIRA SAYISI: 38

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YASAMA DÖNEMİ 27 YASAMA YILI 5 SIRA SAYISI: 314.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YASAMA DÖNEMİ 27 YASAMA YILI 5 SIRA SAYISI: 345.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YASAMA DÖNEMİ 27 YASAMA YILI 5 SIRA SAYISI: 280.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YASAMA DÖNEMİ YASAMA YILI 27 5 SIRA SAYISI: 345 Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi

Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi.

https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss345.pdf.

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI

AYM E.2021/90, K.2022/108, 28/09/2022.

AYM E.2021/185, K.2022/60, 01/06/2022.

AYM E.2020/5, K.2022/115, 13/10/2022.

AYM E.2021/90, K.2022/108, 28/09/2022.

AYM E.2021/185, K.2022/60, 01/06/2022.

AYM, E.2020/5, K.2022/115, 13/10/2022.

AYM (Abbas Emre, B. No: 2014/5005, 6/1/2016, § …)

AYM (Mustafa Akyıl, B. No: 2019/14001, 21/12/2022, § …)

AYM (Mustafa Kahraman, B. No: 2014/2388, 4/11/2014, § …)

AYM (Recep Çiçek, B. No: 2019/22072, 12/4/2023, § …).

K A Y N A K Ç A

231

AYM E. 2019/96 K. 2022/17, Karar Tarihi : 24/2/2022 R.G. Tarih-Sayısı

: 26/5/2022-31847

AYM, E.2013/114,K.2014/184,KT.04.12.2014,

AYM, E.2022/50, K.2022/107, 28/09/2022 Erişim Tarihi: 16.01.2023.

AYM, E.2022/98, K.2022/157, 13/12/2022, https://normkararlarbilgibankasi. anayasa. gov.tr/ND/2022/157

DANIŞTAY KARARLARI

Dnş. 13. D., 28.05.2019, E.2018/995, K. 2019/1876 https://karararama.

danistay.gov.tr/get DokumanErişim Tarihi:19.01.2023.

Dnş. 9. D., E. 2014/4977 K. 2014/4573 T. 16.6.2014. Dnş.9. D, E.

2014/4977 K. 2014/4573, T. 16.6.2014.

Danıştay 8. D., 15.01.2010, E. 2009/8191, https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ibb/files/8d-2009-8191.htm. Erişim Tarihi:13.01.2023.

Danistay_8.Dairesi_Karari_Esas_No_2009-8191.pdf.

T.C. Danıştay 2. D. E.2021/346, K.2022/1409 https://karararama.danistay.gov.tr/getDokuman

YARGITAY KARARLARI

Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 3/4/1979 tarihli ve E.1979/2087,

K.1979/4280 sayılı kararı, Yargıtay Kararları Dergisi, S. 7.

Yargıtay 15. HD. T. 26.01.2017, E. 2015/6355, K. 2017/322.

T .C. YARGITAY CEZA GENEL KURULU E. 2019/11-31K. 2019/309

T. 11.4.2019. https:// lib. kazanci.com.tr/kho3/ibb/files/cgk-2019-11-31.htm

T.C. YARGITAY 1. CEZA DAİRESİ E. 2020/3969 K. 2020/3362 T.

16.12.2020. https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ibb/files/1cd-2020-3969.htm

T.C. YARGITAY 10. HUKUK DAİRESİ E. 2020/2308 K. 2020/7244 T.

16.12.2020

T.C. YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2001/3837 K. 2001/5630 T.

19.6.2001

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

232

T.C. YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2004/1774 K. 2004/12648

T. 21.12.2004.

T.C. YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ E. 2005/13893 K. 2007/5222

T. 3.4.2007

T.C. YARGITAY 15. HUKUK DAİRESİ E. 2014/3986 K. 2015/1430 T.

20.3.2015. https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ibb/files/15hd-2014-3986.htm

T.C. YARGITAY 16. HUKUK DAİRESİ E. 2019/2782 K. 2021/5489 T.

21.6.2021.

T.C. YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ E. 2019/5756 K. 2020/7727T.

26.11.2020

T.C. YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ E. 2019/824 K. 2020/5183 T.

7.10.2020

T.C. YARGITAY 18. CEZA DAİRESİ E. 2018/3331 K. 2018/14230 T.

1.11.2018. https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ibb/files/18cd-2018-3331. htm .

T.C.YARGITAY 17. HUKUK DAİRESİ E. 2019/3699 K. 2020/3269T.

9.6.2020

T.C.YARGITAY19. HUKUK DAİRESİ E. 2012/5348 K. 2012/10128T.

14.6.2012

T.C. YARGITAY 10. HUKUK DAİRESİ E. 2020/2308 K. 2020/7244 T.

16.12.2020. https://lib.kazanci. com.tr/ kho3/ ibb/files/ 10hd-2020-2308.htm

YRG CGK. E. 2003/8-239 K. 2003/259T. 4.11.2003. https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ ibb/ files/ cgk-2003-8-239.htm Erişim Tarihi: 11.04.2022

İNTERNET KAYNAKLARI

chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.legislation.gov.uk/

europa.eu https://www. ombudsman.europa.eu › pdf

https: //rm. coe. int - The Council of Europe. Erişim Tarihi:12.02.2023.

K A Y N A K Ç A

233

https: //rm. coe. int › tavsiye-karari-no-r-80-2-idari-... Erişim Tarihi.17.02.2023.

https:// www.titck. gov.tr/mevzuat/kozmetik-urunler-yonetmelik-taslagive-ekleri-30122020131334,

https://bills.parliament.uk/bills/137/stages/1505

https://bills.parliament.uk/bills/3069/stages/17153

https://bills.parliament.uk/bills/3199/stages/171011

https://bills.parliament.uk/bills/3209/stages/17064

https://bills.parliament.uk/bills/3242/stages/16682

https://ced.csb.gov.tr/taslak-yonetmelikler-tebligler-kriterler-i-476,

https://cygm.csb.gov.tr/taslaklar-i-443,

https://denizcilik. uab.gov.tr/mevzuat-taslaklari, https://www.bddk.

org.tr/Mevzuat/Liste/58,

https://lib.kazanci. com.tr/ kho3 /ibb/ files/8d-2009-8191.htm Erişim Tarihi:13.01.2023

https://www.archives.gov/federal-register/laws/administrative-procedure/553.html. Erişim Tarihi: 14.02.2023.

https://www.avrupa.info.tr/tr/avrupa-birligi-temel-haklar-bildirgesihttps://www.btg-bestellservice. de › pdf. Erişim Tarihi:25.07.2022

https://www.btg-bestellservice. de › pdf. Erişim Tarihi:25.07.2022

https://www.gesetze-im-internet.de/vwvfg/__39.html Erişim tarihi:12.02.2023.

https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000028183023

https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000028183023/, Erişim Tarihi:04.02.2023.

https://www.legislation.gov.uk/ukpga/ 2022/38/ notes/ division/ 2/ index.htm

https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1988/9/contents. Erişim Tarihi:14.02.2023.

HUKUK DEVLETİNDE DEVLET İŞLEMLERİ GEREKÇESİ

234

https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2022/38/notes/division/4/index.htm

https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2022/38/notes/division/5/index.htm

https://www.refworld.org/docid/5a4caf0a4.html. Erişim Tarihi.15.01.2023.

https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Duyuru/495/Mevzuat-TaslagiTgk-Bulasanlar-Yonetmeligi,

https://www.tdb. org.tr/tdb/ v2/ekler/

https://www.tobb.org.tr/ CevreMudurlugu / ayfalar/GorusVerilenMevzuatlar.php. Erişim Tarihi:12.01.2023.

https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)007-e

https://www2.assemblee-nationale.fr/langues/welcome-to-the-englishwebsite-of-the-french-national-assembly #chap2-2

https://www5.tbmm.gov.tr/ docs/ ictuzuk. , Erişim Tarihi:28/10/2022

https://www5.tbmm.gov.tr/docs/ictuzuk.pdf, Erişim Tarihi:28/10/2022

Rules of Procedure Article 83-85. https://www2.assemblee-nationale.fr/langues/welcome-to-the-english-website-of-the-french-national-assembly#P625_84182 ukpga/2022/38/ pdfs/ ukpgaen_20220038_en.pdf