İfade Özgürlüğünde Caydırıcı Etki

Bu kitap, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde

kaleme alıp savunduğum İfade Özgürlüğünde Caydırıcı Etki başlıklı yüksek

lisans tezime dayanmaktadır. İfade özgürlüğünde caydırıcılık konusu, bugün

kendisine/ülkesine “demokratik” dememenin ayrıksı olduğu günümüzde, üzerinde özellikle durulması gereken bir husustur. Bugün ifade özgürlüğü, ulusal

ve uluslararası pek çok hukuk metniyle, hiç olmadığı kadar koruma altındadır.

Diğer yandan, ifade özgürlüğünü uygulamaya, hayata geçirmeye geldiğimizdeyse ifade özgürlüğüne ilişkin yeni ve önceye göre çok daha katmanlı sorunlar yaşadığımız, haklarımızı kullanmak konusunda korku ve belirsizlikle karşılaştığımız bir gerçektir. İfade özgürlüğüne ilişkin bu görece yeni sorunlara

farklı ve geniş perspektifli bir bakış açısı sunan caydırıcı etki doktrini, bu eserin konusunu oluşturmaktadır.

Bu eserin ortaya çıkmasında en büyük pay sahiplerinden biri olan, Galatasaray Üniversitesi’ne adımımı attığım ilk günden itibaren kendisinden çok

şey öğrendiğim, beni her zaman konfor alanımdan çıkmaya ve yeni konular

çalışmaya sevk eden, tez çalışmalarım boyunca emeğini, sabrını, güvenini ve

desteğini hiç esirgemeyen saygıdeğer hocam, tez danışmanım Doç. Dr. Özen

Ülgen Adadağ’a teşekkürü bir borç bilirim. Hakkında literatürde sayılı çalışmalar olan bir konuyu, kendisinin danışmanlığında özgürce çalışabildiğim için minnettarım.

Ayrıca, derslerini sabırsızlıkla beklediğim, akademik kültür bakımından

kendisinden çok şey öğrendiğim hocam Prof. Dr. Pınar Memiş Kartal’a bana

kattığı her şey için teşekkür ederim. Tez sürecinin başında vakit ayırarak, konunun nasıl şekillenmesi gerektiği konusundaki görüş ve önerilerini paylaşan

Doç. Dr. Tolga Şirin’e değerli katkıları için teşekkür ederim.

Tez jürisinde yer alarak, değerli zamanlarından ayırıp tezi titizlikle okuyan, değerli görüş ve eleştirilerini paylaşarak tezin gelişmesine ve zenginleşmesine katkı sunan, tezimin kitap olarak basılmasını teşvik ederek beni ayrıca

onurlandıran değerli hocalarım Doç. Dr. Demirhan Burak Çelik’e ve Dr. Öğr.

Üyesi Serkan Köybaşı’ya teşekkürlerimi sunuyorum.

Galatasaray Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi’ne ve üniversitenin

tüm çalışanlarına, bu eserin yazılması için elverişli bir ortam sağladıkları için

teşekkür ederim. Bu eserin yazılması sırasında kendilerini ihmal ettiğim hâlde

gönül koymayan, desteklerini her daim hissettiğim arkadaşlarıma da teşekkür borçluyum.

Yine bu eserin kitaplaştırılması sırasında vakit ayırarak metni büyük bir

dikkatle okuyan ve tashih eden Sayın İlhami Sorkun'a şükranlarımı sunuyorum.

Tez çalışmalarım boyunca, çalışmamın konusunu öğrendikten sonra

“riskli” bir konuyu çalıştığımı hatırlatarak samimi endişelerini dile getiren

herkese içtenlikle teşekkür ederim. Bu endişeler, bu konunun neden çalışılması gerektiği konusundaki motivasyonumu her daim yüksek tuttular.

Elbette teşekkürlerin en büyüğü, her zaman en büyük destekçim olan ailemedir. Bu süreçte de her anlamda yanımda olan, kız evladı olarak eğitimime

her şeyden daha fazla önem veren, azmi ve öğrenme aşkı her daim gözlerinde

parlayan annem Birgül Tombul’a, hayatım boyunca desteğini, dostluğunu her

daim hissettiğim, iyiliği ve cesaretiyle örnek olan kardeşim Hasan Celil Tombul’a sonsuz teşekkür ederim.

Av. Didem TOMBUL

Şişli, 2023

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ..........................................................................................................5

İÇİNDEKİLER .............................................................................................7

KISALTMALAR ........................................................................................11

GİRİŞ ...........................................................................................................13

I. CAYDIRICI ETKİ KAVRAMININ ANLAMI, DOĞUŞU

VE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ ..........................19

A. GÜNÜMÜZ DEMOKRASİLERİNDE İFADE

ÖZGÜRLÜĞÜNÜN ANLAMI VE CAYDIRICI ETKİ...............20

1. Günümüz Demokrasilerinde İfade Özgürlüğünün

Anlamı ...................................................................................23

a. Devlet ve İfade Özgürlüğü İlişkisi....................................27

b. Birey ve İfade Özgürlüğü İlişkisi .....................................30

c. Toplum ve İfade Özgürlüğü İlişkisi..................................32

2. Caydırıcı Etki Doktrini ..........................................................34

a. Caydırıcı Etki Kavramının Anlamı...................................34

b. Çeviri Sorunu....................................................................40

c. İlgili Diğer Kavramlarla İlişkisi........................................44

i. Otosansür ..................................................................44

ii. Ceza Hukuku Bağlamında Caydırıcılık ....................51

iii. SLAPP.......................................................................54

B. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE CAYDIRICI

ETKİ DOKTRİNİNİN DOĞUŞU VE İLK

UYGULAMALARI ......................................................................60

1. İki Dünya Savaşı Arası Dönemde Siyasi Atmosfer ve

Amerikan Federal Yüksek Mahkemesi’nin İfade

Özgürlüğü Yaklaşımı.............................................................60

a. Dönemin Siyasi Atmosferi: Birinci Dünya Savaşı

ve I. Kızıl Korku...............................................................62

8

b. Amerikan Federal Yüksek Mahkemesi’nin İfade

Özgürlüğü Yaklaşımı........................................................65

2. İkinci Dünya Savaşı Döneminde Siyasi Atmosfer ve

Yüksek Mahkeme’nin İfade Özgürlüğü Yaklaşımı ...............70

a. Dönemin Siyasi Atmosferi: II. Kızıl Korku ve

McCarthycilik...................................................................70

i. II. Kızıl Korku ve Alınan Önlemler..........................70

ii. McCarthycilik ...........................................................73

b. Amerikan Federal Yüksek Mahkemesi’nin Değişen

İfade Özgürlüğü Yaklaşımı ve Caydırıcı Etki

Doktrini.............................................................................76

i. Mahkemenin Uyguladığı İfade Özgürlüğü

Doktrinleri.................................................................77

ii. Caydırıcı Etki Doktrini .............................................79

II. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE TÜRK

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA

CAYDIRICI ETKİ DOKTRİNİ ........................................................85

A. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA

CAYDIRICI ETKİ DOKTRİNİNİN GENEL

GÖRÜNÜMÜ................................................................................87

1. Caydırıcı Etki Doktrinin Kapsamı .........................................87

a. Caydırıcı Etki Doktrininin Ortaya Çıkışı ve İlk

Uygulamaları ....................................................................87

i. Caydırıcı Etki Doktrininin Uygulanmasına

Dair Genel Tespitler..................................................89

ii. Caydırıcı Etki Doktrininin Uygulanmasında

Ortaya Çıkan Tutarsızlıklar.......................................92

b. Caydırıcı Etki Doktrininin Uygulandığı Diğer Hak

ve Özgürlükler ..................................................................94

i. Özel Hayata Saygı Hakkı ......................................95

ii. Mahkemeye Başvuru Hakkı ..................................96

9

iii. Din ve Vicdan Özgürlüğü......................................98

iv. Haklara Getirilecek Kısıtlamaların Sınırlanması .....98

c. Yasalardan Kaynaklanan Caydırıcı Etki ve Norm

Denetimi Kararlarında Caydırıcı Etki Doktrininin

Yetersiz Kullanımı..........................................................100

i. Yasalardan Kaynaklanan Caydırıcı Etki .........101

aa. Lafzı ve Uygulama Kapsamı

İtibarıyla Belirsiz Yasalar........................101

bb. Yeknesak Düzenleme Yokluğunun

Sebep Olduğu Belirsizlik.........................104

ii. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kararlarında Yasalardan Kaynaklanan

Caydırıcı Etkinin Değerlendirilmesi ...............105

iii. Norm Denetimi Kararlarında Caydırıcı

Etki Doktrininin Yetersiz Kullanımı ...............109

2. Kabul Edilebilirlik Kriterlerinde Caydırıcı Etki ..................114

a. Mağdurluk Statüsü ve Caydırıcı Etki..............................116

i. Doğrudan Mağdurluk..............................................117

ii. Potansiyel Mağdurluk .............................................119

b. Önemli Zarar Ölçütü ve Caydırıcı Etki...........................121

B. TÜRK HUKUKUNDA CAYDIRICI ETKİ

DOKTRİNİNİN GÖRÜNÜMÜ ..................................................123

1. İfade Özgürlüğünde Caydırıcı Etki......................................125

a. Basın Özgürlüğü ve Caydırıcı Etki.................................125

i. Basın Özgürlüğü ve İnsan Hakları

Raporlarında Basın Özgürlüğünün Genel

Durumu ...................................................................127

ii. Mahkeme Kararlarında Basın Özgürlüğü ve

Caydırıcı Etki..........................................................130

aa. Gazetecilerin Fiziki Bütünlüğünün

Korunması .......................................................131

bb. Gazeteciler Hakkında Yürütülen Cezai

Süreçler ve Caydırıcı Etki ...............................133

10

cc. Özel Hukuk Yaptırımları ve Caydırıcı

Etki ..................................................................137

dd. Haber Kaynağını Açıklamaya Zorlama...........138

b. Akademik İfade Özgürlüğü ve Caydırıcı Etki ................143

i. İnsan Hakları Raporlarında Türkiye’de

Akademik İfade Özgürlüğü.....................................145

ii. Mahkeme Kararlarında Akademik

Özgürlükler ve Caydırıcı Etki.................................148

c. Yargılama Öznelerinin İfade Özgürlüğü ve

Caydırıcı Etki..................................................................153

i. Avukatların İfade Özgürlüğü ..................................153

aa. Avukatların İfade Özgürlüğünün Genel

Görünümü........................................................153

bb. Mahkeme Kararlarında Avukatların İfade

Özgürlüğü........................................................156

ii. Hâkim ve Savcıların İfade Özgürlüğü ....................160

2. Toplu Eylem Özgürlüklerinde Caydırıcı Etki......................164

a. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü ve

Caydırıcı Etki..................................................................165

i. İnsan Hakları Raporlarında Toplantı ve

Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü ..................................166

ii. Hak Kullanımına Yönelik Müdahaleler ve

Caydırıcı Etki..........................................................168

iii. Sendikal Haklar ve Caydırıcı Etki ..........................172

b. Sivil Toplum Örgütleri ve Caydırıcı Etki .......................174

i. İnsan Hakları Raporlarında Sivil Toplumun

Genel Durumu.........................................................177

ii. Mahkeme Kararlarında Sivil Toplum ve

Caydırıcı Etki..........................................................179

SONUÇ ......................................................................................................181

KAYNAKÇA.............................................................................................187

KAYNAKÇA

KİTAPLAR, MAKALELER VE TEZLER

“The Chilling Effect in Constitutional Law”, Columbia Law Review, Vol.

69, No. 5, ss. 808-842, 1969.

AKTAS Vezir, NİLSSON Marco, BORELL Klas, “Social Scientists Under Threat: Resistance And Self-Censorship in Turkish Academia”, British

Journal of Educational Studies, 67:2, 2019.

ALTIPARMAK Kerem, ““Due Process of Law” Kavramının Amerikan

Hukukundaki Yeri Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 45, Sayı 1, ss. 219-250, 1996.

ARSLAN Zühtü, “İfade Özgürlüğünün Sınırlarını Yeniden Düşünmek”,

Liberal Düşünce, Sayı 24, Yıl 6, ss. 14-22, 2001.

ARSLAN Zühtü (Der.), ABD Yüksek Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu, 2003.

ARTUK Mehmet Emin, GÖKCEN Ahmet, YENİDÜNYA Caner, Ceza

Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi, 2009.

BALIBAR Étienne, Demokrasiyi Demokratikleştirmek: Özgür Konuşma, Çev. Bediz Yılmaz, İstanbul: İletişim Yayınları, 2019.

BARENDT Eric, LUSTGARTEN Laurence, NORRIE Kenneth, STEPHENSON Hugh, Libel and the Media: The Chilling Effect, Oxford: Clarendon

Press, 1997

BAR-TAL Daniel, “Self-Censorship as a Socio-Political-Psychological

Phenomenon: Conception and Research”, Advances in Political Psychology,

Vol. 38, Suppl. 1, ss. 37-65, 2017.

BATUR YAMANER Melike, GÜNGÖREN Birden, “Spinoza’dan

Mill’e, Mill’den Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine İfade Özgürlüğü”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı 2, ss. 25-46,

2007.

BAYLEY Edwin R., Joe McCarthy and the Press, Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 1981.

BECCARIA Cesare, Suçlar ve Cezalar Hakkında, Çev. Sami Selçuk,

6. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınlar, 2016

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

188

BLACK Forrest Revere, “Debs. The United States: A Judicial Milepost

to the Road to Absolutism”, The University of Pennsylvania Law Review,

Vol. 81, No. 2, ss. 160-175, 1932.

BORG-BARTHET Justin, LOBINA Benedetta, ZABROCKA Magdalena, “The Use of SLAPPs to Silence Journalists, NGOs and Civil Society”,

European Union, 2021. European Parliament, Policy Department for Citizens’

Rights and Constitutional Affairs Directorate-General for Internal Policies,

2021.

CANAN Penelope, “The SLAPP from a Sociological Perspective”, Pace

Environmental Law Review, Volume 7, Issue 1, ss. 23-32, 1989.

CAUTE David, The Great Fear: The Anti-Communist Purge Under Truman and Eisenhower, New York: Simon and Schauster, 1978.

CENTEL Nur, “Cezanın Amacı ve Belirlenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Dergisi, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, İzmir, 2001.

CROIX Geoffrey Ernest Maurice de Ste., Antik Yunan Dünyasında Sınıf

Mücadelesi, Çev. Çağdaş Sümer, İstanbul: Yordam Kitap, 2014.

DAHL Robert A., On Democracy, New Haven: Yale University Press,

1998.

DAVAS Aslı, TEKİN Serdar, “Sokağı Kapatmak: Toplanma ve Gösteri

Özgürlüğüne Yönelik İhlaller (2015-2019), Türkiye İnsan Hakları Vakfı,

2021.

DİKMEN CANİKLİOĞLU Meltem, Anayasal Devlette Meşruiyet, Ankara: Yetkin Yayınları, 2010.

DOĞRU Osman, “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Uygulamasında

Toplanma ve Örgütlenme/ Özgürlüğü”, TBB Dergisi, Sayı 64, ss. 39-69,

2006.

DOHERTY Thomas, Cold War, Cool Medium: Television, McCarthyism

and American Culture, New York: Columbia University Press, 2003.

DÖNMEZER Sulhi, ERMAN Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku,

Cilt: II, 12. Baskı, İstanbul, 1999.

DWORKIN Ronald, Freedom’s Law: The Moral Reading of the American Constitution, Oxford University Press, 1996.

EKİNCİ Hüseyin, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kabul

Edilebilirlik Kriterleri ve İnceleme Yöntemi”, Anayasa Yargısı, Sayı: 30, ss.

161-197, 2013.

K A Y N A K Ç A

189

ERDOĞAN Mustafa, “Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir Perspektif”, Liberal Düşünce, Sayı 24, Yıl 6, ss. 8-13, 2001.

EREM Faruk, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler-Cilt I, 10. Baskı, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1973.

FAGAN Jeffrey, MEARES Tracey L., “Punishment, Deterrence and Social Control: The Paradox of Punishment in Minority Communities”, Ohio

State Journal Of Criminal Law, Vol: 6, 173, ss. 173- 229, 2008.

FALLON Richard H., “Making Sense of Overbreadth”, Yale Law Journal, Vol. 100, ss. 853-908, 1991.

FELDMAN Ray, Manifacturing Hysteria: A History of Scapegoating,

Surveillance, and Secracy in Modern America, New York: Pantheon Books,

2011.

FERGUSON Andrew Guthrie, “Policing Predictive Policing”, Washington University Law Review, Vol. 94, No. 5, ss. 1109-1190, 2017.

FINAN Christopher M., From the Palmer Raids to the Patriot Act: A History of the Fight for Free Speech in America, Boston: Beacon Press, 2007.

FOUCAULT Michel, Doğruyu Söylemek, Çev. Kerem Eksen, İstanbul:

Ayrıntı Yayınları, 2017.

FREUND Paul A., The Supreme Court and Civil Liberties, 4 Vanderbilt

Law Review 533, ss. 533-554, 1951.

FRIED Richard M., Nightmare in Red: The McCarthy Era in Perspective,

New York: Oxford University Press, 1990.

GANS David H., “Strategic Facial Challenges”, Boston University Law

Review, Vol 85, ss. 1033-1388, 2005.

GÜMÜŞ A. Tarık, “Demokrasilerde Sivil Toplum ve Devlet–Sivil Toplum İlişkisinde Karşılaşılabilecek Sorunlar”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, ss. 529- 572, 2014.

GÜRAN Sait, İfade Hürriyeti Üzerinde İdare’nin Yetkileri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1969.

HARPER Alan D., The Politics of Loyalty: The White House and the

Communist Issue 1946-1952, Connecticut: Greenwood Publishing Corporation, 1969.

KABOĞLU İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri, İstanbul: Legal Yayıncılık, 5. Baskı, 2009.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

190

KALIN İlker, “Smart” Repression at Work: Shrinking Space for Academic Freedom in Turkey”, Advancing Fundamental Freedoms in Turkey, A

Policy Brief Series from Freedom House, No. 3, ss. 1-7, 2021.

KAPANİ Münci, Kamu Hürriyetleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1981.

KARAN Ulaş, “Sanatta İfade Özgürlüğü, Sansür ve Hukuk”, Siyah Bant,

2013.

KARAN Ulaş, İfade Özgürlüğü, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvurusu El Kitapları Serisi – 2, Avrupa Konseyi, 2018.

KEANE John, Medya ve Demokrasi, Çev. Haluk Şahin, İstanbul: Ayrıntı

Yayınları, 1993.

KOÇ Muharrem İlhan, KAPLAN Recep, Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi, Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2017.

KOS Katarzyna, “Evolution or Entropy of the Concept of Chilling Effect?

– Polish Perspective”, Vilnius University Press, Vol. 110, 2019.

KOSAŘ David, ŠİPULOVÁ Katarína, “The Strasbourg Court Meets

Abusive Constitutionalism: Baka v. Hungary and the Rule of Law”, Hague

Journal on the Rule of Law, Volume 10, ss. 83-110, 2018.

KUNTER Nurullah, “Cezalardan Neler Bekliyoruz, Neler Beklemeliyiz?”, Siyasi İlimler Mecmuası, Sayı 145, 1943.

KUNTER Nurullah, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi

Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları, 9. Baskı, 1989.

LANZA Edison, “Protest and Human Rights”, Inter-American Commission On Human Rights, 2019.

LARSEN Anna Grøndahl, FADNES Ingrid, KRØVEL Roy, Journalists

Safety and Self- Censorship, New York: Routledge, 2021.

LASKI Harold J., Demokrasi Nedir?, Derleyen: Necati Hersek, İstanbul:

Evren Yayınları, 1962.

LEVITSKY Steven, WAY Lucan A., Competitive Authoritarianism,

New York: Cambridge University Press, 2010.

LEWIS Anthony, Make No Law: The Sullivan Case and the First Amendment, New York: Vintage Books, 1992.

MICHAELS Jonathan, McCarthyism: The Realities, Delusions and Politics Behind the 1950s Red Scare, New York: Routledge, 2017.

K A Y N A K Ç A

191

MILL John Stuart, Hürriyet Üstüne, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu,

2003.

MILL John Stuart, Hürriyet Üstüne, Çev. M. Osman Dostel, Ankara: Liberte Yayınları, 2. Baskı, 2009.

MURRAY Robert K., Red Scare: A Study in National Hysteria, 1919-

1920, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1955.

ÖZSOY Şule, “Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda Düşünceyi Açıklama Hakkına İlişkin Standartlar”, TBB Dergisi, Sayı 56, 2005.

PENNEY Jonathon W., “Understanding Chilling Effects”, 106 Minnesota Law Review, ss. 1451-1530, 2022.

PETTIT Philip, “Demokrasiye Dair Üç Yanlış Fikir”, Çev. Onur Yıldız,

Ayrıntı Dergi, 15 Mart 2018, https://ayrintidergi.com.tr/demokrasiye-dair-ucyanlis-fikir/, Erişim Tarihi: 06.04.2022.

PETTIT Philip, Cumhuriyetçilik, Çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.

PRING George W., CANAN Penelope, SLAPPs: Getting Sued for Speaking Out, Philadelphia: Temple University Press, 1996.

RANCIÈRE Jacques, Demokrasi Nefreti, Çev. Utku Özmakas, İstanbul:

İletişim Yayınları, 2014.

REDISH Martin H., "Warren Court, the Burger Court and the First

Amendment Overbreadth Doctrine”, Northwestern University Law Review,

78, no. 5, ss. 1031-1070, 1983-1984.

ROUSSEAU Jean Jacques, Toplum Sözleşmesi, Çev. Vedat Günyol, İstanbul: Çan Yayınları, 1965.

SARTORI Giovanni, Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, Çev. Tunçer Karamustafaoğlu, Mehmet Turhan, Ankara: Yetkin Yayınları, 1993.

SCHAUER Frederick, “Fear, Risk and the First Amendment: Unrevealing the Chilling Effect”, Boston University Law Review, 58, 685-732, 1978.

SCHEPPELE Kim Lane, “Autocratic Legalism”, The University of Chicago Law Review, Vol. 85, ss. 545-583, 2018.

SCHRECKER Ellen, Many are the Crimes: MvCarthyism in America,

New York: Little, Brown and Company, 1998.

SEDLER Robert A., “Self-Censorship and the First Amendment”, Notre

Dame Journal of Law, Ethics & Public Policy, Vol. 25, ss. 13-45, 2011.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

192

SEDLER Robert A., “The “Law of the First Amendment” Revisited”, 58

Wayne Law Review, 1003, ss. 1003-1086, 2013.

SENNET Richard, Otorite, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 4. Baskı, 2014.

SEVER Dilşad Çiğdem, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında

Hak Öznesi Olarak Avukatlar”, Ankara Barosu Dergisi, ss. 243-258, 2018.

SIEGEL Jonathan R., “Chilling Injuries as a Basis for Standing”, The

Yale Law Journal, Vol. 98, No. 5, ss. 905-924, 1989.

SIMMEL Georg, “Tahakküm”, Çev. Serkan Gölbaşı, İÜHFM, C. LXII,

S. 1-2, ss. 489-514, 2004.

SPIGELMAN James, “The Forgotten Freedom: Freedom From Fear”,

The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 59, No. 3, ss. 543-

570, 2010.

SPINOZA Baruch, Teolojik – Politik İnceleme, Çev. Cemal Bâli Akal,

Reyda Ergün, Ankara: Dost Kitabevi, 4. Baskı, 2016.

STABEN J., Der Abschreckungseffekt auf die Grundrechtsausübung:

Strukturen eines verfassungsrechtlichen Arguments, Mohr Siebeck GmbH

and Co. KG, 2016.

STONE Geoffrey R., “The Origins of the “Bad Tendency” Test: Free

Speech in Wartime”, The Supreme Court Review, ss. 411-453, 2002.

STORRS Landon R.Y., The Second Red Scare and the Unmaking of the

New Deal Left, New Jersey: Princeton University Press, 2013.

SÜNGÜ Fatih, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kararlarında “Chilling Effect” Kavramı”, İnsan

Hakları Yıllığı Cilt 39, 2021.

ŞİRİN Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2. Baskı, 2019.

ŞİRİN Tolga, Türkiye’de Düşüncenin Tutsaklığı - 1, İstanbul: Tekin Yayınevi, 2020.

ŞİRİN Tolga, Türkiye’de Düşüncenin Tutsaklığı- 2, İstanbul: Tekin Yayınevi, 2021.

TANÖR Bülent, Türkiye'nin İnsan Hakları Sorunu, İstanbul: BDS Yayınları, [t.y.].

TAŞTAN Nejat, TÜYSÜZ Nur, ORAL Pelin, “Toplantı ve Gösteri Hakkı

İzleme Raporu 2017”, Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, 2018.

K A Y N A K Ç A

193

TOCQUEVILLE, Alexis de, Democracy in America, Vol 1¸ Çev. Henry

Reeve, New York: Alfred A. Konpf, 2003.

TOWNEND Judith, “Freedom of Expression and Chilling Effect”, in:

Howard Tumber, Silvio Waisbord (Ed.), The Routledge Companion to Media

and Human Rights, Routledge, ss. 73-82, 2017.

ÜLGEN Özen, “Türk Hukukunda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü”, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.

VELARDI A., WILLIS R., POMINI V., “Fear And Anxiety In Psychiatric Disorders, Cognitive-Behavioral Concepts And Treatments”, in: Psychology Of Fear, Ed. Allen D. Gervaise, New York: Nova Science Publishers, ss.

113-151, 2013.

WALDMAN Thomas A., “Slapp Suits: Weaknesses in First Amendment

Law and in the Courts' Responses to Frivolous Litigation,” UCLA Law Review, Vol 39, No. 4, ss. 979-1054, 1992.

WEBER Max, Bürokrasi ve Otorite, Çev. H. Bahadır Akın, Ankara: Adres Yayınları, 2005.

WEBER Max, Ekonomi & Toplum, 2. Cilt, İstanbul: Yarın Yayınları,

2012.

WON Yoomin, “How Dare You! A Comparative Analysis of Constitutional Court Decisions Regarding Insult Laws in Mexico and South Korea”,

Mexican Law Review, Vol. 13, No. 1, 2020.

YASSKY David S., “Eras of the First Amendment”, Columbia Law Review, Vol. 91, ss. 1699-1755, 1991.

YETİŞ Mehmet, “Tocqueville, Demokratik Devrim ve Sivil Toplum”,

AÜSBF Gelişme ve Toplum Araştırmaları Merkezi Tartışma Metinleri, No:

87, 2005.

YILDIRIM İbrahim, Demokrasi, Sivil Toplum Kuruluşları ve Yönetişim,

Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2004.

ZAFER Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Beta Yayınları,

4. Baskı, 2015.

ZIMRING Franklin E., HAWKINS Gordon J., Deterrence: The Legal

Threat in Crime Control, Chicago: The University of Chicago Press, 1973.

ZOLLER Elizabeth, “The United States Supreme Court and the Freedom

of Expression”, Indiana Law Journal, Vol. 84, ss. 885-916, 2007.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

194

ZWEIG Stefan, Korku, Çev. İlknur İgan, İstanbul: Türkiye İş Bankası

Kültür Yayınları, 5. Baskı, 2015.

ZWEIG Stefan, Vicdan Zorbalığa Karşı, Çev. Zehra Kurttekin, İstanbul:

Can Yayınları, 9. Baskı, 2017.

İNTERNET KAYNAKLARI

2021 World Press Freedom Index, https://rsf.org/en/ranking/2021, Erişim

Tarihi: 14.12.2021.

http://homepages.gac.edu/~arosenth/395/Smith_Act_of_1940.pdf, Erişim Tarihi: 16.10.2021.

http://www.constitution.ru/en/10003000-01.htm, Erişim Tarihi:

24.06.2022.

http://www.van.gov.tr/21112022-tarihli-yasaklama-karari-1, Erişim Tarihi: 21.11.2022.

https//www.britannica.com/topic/Arrow-Cross-Party, Erişim Tarihi:

09.12.2021.

https://anti-slapp.org/your-states-free-speech-protection, Erişim Tarihi:

14.03.2022.

https://artigercek.com/yazarlar/baskinoran/en-alasindan-sansur-pistiricietki, Erişim Tarihi: 01.11.2021.

https://baskinoran.com/makale/Birikim-IHDKRaporununOykusu.pdf,

Erişim Tarihi: 06.09.2022.

https://bianet.org/1/19/254729-sokak-roportaji-yapan-3-youtuber-a-evhapsi, Erişim Tarihi: 25.09.2022.

https://bianet.org/bianet/medya/256364-haberciden-ozgurluk-mucadelesi-yargidan-umut-isigi, Erişim Tarihi: 29.09.2022.

https://bianet.org/bianet/toplum/171090-davutoglu-akademisyenlerinbildirisinden-hicap-duydum, Erişim Tarihi: 10.11.2022; https://www.diken.com.tr/feyzioglu-akademisyenlere-karsi-erdoganin-izinde-sozde-aydinlarin-kalintilari/, Erişim Tarihi: 10.11.2022.

https://constitutioncenter.org/media/files/constitution.pdf , Erişim Tarihi:

05.10.2021.

https://cpj.org/data/killed/2021/?status=Killed&motiveConfirmed% 5B

%5D=Confirmed&type%5B%5D=Journalist&start_ year= 2021 & end _ year

=2021&group_by=location, Erişim Tarihi: 13.12.2021.

K A Y N A K Ç A

195

https://cpj.org/data/killed/europe/turkey/?status=Killed&motiveConfirmed%5B%5D=Confirmed&motiveUnconfirmed%5B%5D=Unconfirmed&type%5B%5D=Journalist&type%5B%5D=Media%20Worker&cc_fips%5B%5D=TU&start_year=1992&end_year=2022&group_by=l

ocation, Erişim Tarihi: 29.09.2022.

https://cpj.org/tr/reports/2021/12/parmakliklar-ardindaki-gazetecilerinsayisinda-dunya-capinda-artis-var/, Erişim Tarihi: 13.12.2021.

https://diclefiratgazeteciler.org/haberler/gazeteci-metin-cihanin-yargilandigi-dava-goruldu, Erişim Tarihi: 22.10.2022.

https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/slapp_comparative_ study.

pdf, Erişim Tarihi: 14.03.2022.

https://expressioninterrupted.com/tr/pelin-unker/ Erişim Tarihi:

30.11.2021.

https://expressioninterrupted.com/tr/prof-dr-kayihan-pala-savunmasiniverdi/, 22.07.2020, Erişim Tarihi: 07.09.2022.

https://faculty.umd.edu/main/leadership-development/academic-freedom-and-free-speech#:~:text=In%20general%2C%20academic%20freedom%20is,others%20without%20fear%20of%20retribution., Erişim Tarihi:

02.09.2022.

https://history.hanover.edu/courses/excerpts/111debs.html, Erişim Tarihi: 13.02.2022.

https://ifex.org/turkey-slapp-lawsuit-filed-against-academic-yaman-akdeniz-over-paradise-papers-tweet/, Erişim Tarihi: 30.11.2021.

https://indconlawphil.wordpress.com/category/free-speech/chilling-effect/, Erişim Tarihi: 13.09.2022.

https://iowaculture.gov/history/education/educator-resources/primarysource sets/americas-involvement-world-war-i/espionage, Erişim Tarihi:

02.06.2021.

https://ipi.media/qa-the-abuse-of-libel-laws-in-malta/, Erişim Tarihi:

14.03.2022.

https://m.bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/238206-mehmet-cengiz-incumhuriyet-ten-tazminat-istemine-ret#:~:text=Cengiz%27in%20gazetecilere

%20yönelik%20“basın,Asliye%20Hukuk%20Mahkemesi%27nde%20görüldü, 26 Ocak 2021, Erişim Tarihi: 01.12.2021.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

196

https://news.google.com/newspapers?nid=1300&dat=19530520&id=5bQUAAAAIBAJ&sjid=TMMDAAAAIBAJ&pg=7018,2228857, Erişim Tarihi:

01.07.2021.

https://susma24.com/sansur-nasil-isler/, Erişim Tarihi: 10.06.2022.

https://t24.com.tr/haber/baris-icin-akademisyenlerin-1128-imzayla-acikladigi-bildirinin-tam-metni,324471, Erişim Tarihi: 08.12.2021.

https://t24.com.tr/yazarlar/murat-sabuncu/silivri-soguktur-diye-basladiher-sey-simdi-memleket-buz-kesti,38616, Erişim Tarihi: 09.02.2023.

https://t24.com.tr/yazarlar/oya-baydar/silivri-soguktur-hele-de-ciplaksaniz, 29181, Erişim Tarihi: 25.10.2021.

https://tgs.org.tr/wp-content/uploads/2021/05/EK-2-Tablo-9-TazminatYarg%C4%B1lamalar%C4%B1.pdf, Erişim Tarihi: 20.01.2023.

https://time.com/collection/davos-2019/5502592/china-social-creditscore/, Erişim Tarihi: 20.01.2023.

https://tr.sputniknews.com/20160124/erdogan-baris-icin-akademisyenler-kilicdaroglu-1020407927.html, Erişim Tarihi: 06.12.2021.

https://trends.google.com/trends/explore?date=today%205y&geo=TR&q="silivri%20soğuktur, Erişim Tarihi: 23.07.2022.

https://twitter.com/sahmetsahmet/status/1380589744300695563, Erişim

Tarihi: 23.7.2022.

https://wwdw.youtube.com/watch?v=HVSgv5-oENg, 5:42-9:24,

30.09.2021, Erişim Tarihi: 21.05.2022.

https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html, Erişim Tarihi:

10.03.2022.

https://www.amnesty.org.tr/icerik/beyzakural, Erişim Tarihi:

22.10.2022.

https://www.amnesty.org/en/latest/news/2021/07/the-pegasus-project2/,19.07.2021, Erişim Tarihi: 20.01.2023.

https://www.archives.gov/exhibits/documented-rights/exhibit/section4/detail/heed-rising-voices-transcript.html , Erişim Tarihi: 30.11.2021.

https://www.balcanicaucaso.org/eng/Areas/Croatia/Croatia-and-Italythe-chilling-effect-of-strategic-lawsuits-197339, Erişim Tarihi: 20.11.2022.

https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/kamuoyuna-82284, Erişim Tarihi: 25.09.2022.

K A Y N A K Ç A

197

https://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/01/160111_erdogan_akademisyen_aciklama, Erişim Tarihi: 06.12.2021.

https://www.bostonglobe.com/magazine/2016/02/04/how-red-scaredestroyed-small-town-teacher/OyzaMTrsxMsx54liP1YX9I/story.html, Erişim Tarihi: 04.02.2022.

https://www.britannica.com/topic/McCarthyism, Erişim Tarihi:

15.06.2021. https://news.google.com/newspapers?nid= 1144& dat=

19500211 & id=clwbAAAAIBAJ&sjid=S00EAAAAIBAJ&pg =1386,

3885095, Erişim Tarihi: 10.07.2021.

https://www.britannica.com/topic/Palmer-Raids, Erişim Tarihi:

27.01.2022.

https://www.clydeco.com/en/insights/2021/09/south-africa-wrongfulness-the-chilling-effect-and, 2 Eylül 2021, Erişim Tarihi: 13.09.2022.

https://www.clydeco.com/en/insights/2021/09/south-africa-wrongfulness-the-chilling-effect-and, Erişim Tarihi: 13.09.2022.

https://www.coe.int/en/web/human-rights-channel/end-impunity-for-crimes-against-journalists, Erişim Tarihi: 14.12.2021.

https://www.constituteproject.org/constitution/Peoples_Republic _of _

Korea_2016.pdf?lang=en, Erişim Tarihi: 24.06.2022.

https://www.digitalhistory.uh.edu/disp_textbook.cfm?smtID=3&psid=

3903, Erişim Tarihi: 21.09.2021.

https://www.diken.com.tr/bayburt-grupun-tokerle-sinavi-cumhuriyet-yazarina-1-5-milyon-liralik-bir-dava-daha/, Erişim Tarihi: 25.01.2022.

https://www.echr.coe.int/documents/admissibility_guide_eng.pdf, Erişim Tarihi: 27.07.2022.

https://www.evrensel.net/yazi/91276/kahraman-istemezuk, Erişim Tarihi: 23.07.2022.

https://www.frontlinedefenders.org/tr/case/judicial-harassment-academic-bulent-sik, Erişim Tarihi: 07.09.2022.

https://www.gazeteduvar.com.tr/gazeteci-abdurrahman-goke-hapis-cezasi-haber-1571541, Erişim Tarihi: 22.10.2022.

https://www.gazeteduvar.com.tr/ozgur-gundem-davasinda-21-yil-hapiscezasi-haber-1513371, Erişim Tarihi: 22.10.2022.

https://www.gppi.net/2021/03/11/free-universities, Erişim Tarihi:

05.09.2022.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

198

https://www.history.com/this-day-in-history/mccarthy-charges-thatowen-lattimore-is-a-soviet-spy, Erişim Tarihi: 15.07.2021.

https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/f20fbc23-8676-4066-9213-

3f0b00798adf.pdf , Erişim Tarihi: 25.01.2022.

https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/gazeteciye-1-5-milyon-liralikdava-40711022, Erişim Tarihi: 25.01.2022.

https://www.law.cornell.edu/world, Erişim Tarihi: 11.11.2021.

https://www.mlsaturkey.com/tr/altan-sancar-yolsuzluk-haberlerinin-bedeli-silahli-tehditler-ve-cezasizlik/, Erişim Tarihi: 29.09.2022.

https://www.mtsu.edu/first-amendment/article/1045/espionage-act-of1917, Erişim Tarihi: 31.05.2021.

https://www.mtsu.edu/first-amendment/article/815/house-un-americanactivities-committee, Erişim Tarihi: 13.07.2021.

https://www.nytimes.com/1990/06/13/nyregion/most-papers-won-tname-the-jogger.html, Erişim Tarihi: 03.03.2022.

https://www.nytimes.com/2020/11/04/opinion/new-york-slapp-lawsuits.html, Erişim Tarihi: 22.11.2021.

https://www.ontario.ca/laws/statute/S15023, Erişim Tarihi: 22.08.2022.

https://www.scholarsatrisk.org/wp-content/uploads/2020/11/Scholars-atRisk-Free-to-Think-2020.pdf, Erişim Tarihi: 25.12.2021.

https://www.sessizkalma.org/en/defender/solidarity-ozgur-gundem-case,

Erişim Tarihi: 22.10.2022.

https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/ali-babacandan-silivri-soguktur-gondermesi-6733440/, Erişim Tarihi: 25.01.2022.

https://www.theguardian.com/world/2021/jul/18/revealed-leak-uncovers-global-abuse-of-cyber-surveillance-weapon-nso-group-pegasus,

18.07.2021, Erişim Tarihi: 20.01.2023.

https://www.theguardian.com/world/2021/may/25/hes-always-takingrisks-how-raman-pratasevich-lives-life-on-the-frontline, Erişim Tarihi:

13.12.2021.

https://www.trumanlibrary.gov/education/presidential-inquiries/houseun-american-activities-committee, Erişim Tarihi: 10.07.2021.

https://www.veripie.com.tr/2021/02/02/akademik-ozgurluk-endeksinegore-turkiye-144-ulke-arasinda-135-sirada/, Erişim Tarihi: 05.09.2022.

K A Y N A K Ç A

199

https://www.wusgermany.de/sites/wusgermany.de/files/userfiles/WUSInternationales/wus-lima-englisch.pdf, Erişim Tarihi: 02.09.2022.

https://www.youtube.com/watch?v=E_eN7fBi4DY, 28.03.2018, Erişim

Tarihi: 21.02.2022.

https://www.youtube.com/watch?v=qDJmj5LpvP4, Erişim Tarihi:

24.01.2023.

SÖZLÜKLER

Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/, Erişim Tarihi:

01.11.2021.

Collins Dictionary, https://www.collinsdictionary.com/, Erişim Tarihi:

16.07.2022.

Kubbealtı Lugati, http://lugatim.com/, Erişim Tarihi: 01.11.2021.

Lexico, https://www.lexico.com, Erişim Tarihi: 16.07.2022.

Macmillan Dictionary, https://www.macmillandictionary.com/, Erişim

Tarihi: 16.07.2022.

Merriam-Webster Dictionary, https://www.merriam-webster.com/, Erişim Tarihi: 01.11.2021.

Oxford Learner’s Dictionaries, https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/, Erişim Tarihi: 16.07.2022.

The Britannica Dictionary, https://www.britannica.com/dictionary, Erişim Tarihi: 16.07.2022.

RAPORLAR

“2020 Rule of Law Report: The Rule of Law Situation in the European

Union”, European Commission, Brussels, COM(2020) 580, 2020.

“Criminalization of Human Rights Defenders”, Inter-American Commission On Human Rights, 2015.

“Gençlerin İnsan Hakları Algısı: Kamuoyu Araştırması”, Konda & Hakikat Adalet Hafıza Merkezi, 2022.

“Hakları Savunucularının Korunmasına İlişkin Kılavuz İlkeler”, Avrupa

Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı, 2016.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

200

“Human Rights Lawyers Become “Endangered Species” in Turkey”, 23

Ocak 2021, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2021/01/human-rightslawyers-become-endangered-species-in-turkey/, Erişim Tarihi: 27.10.2022.

“İnsan Hakları Derneği Hapishaneler ve Mahpuslar Algı Araştırması”,

Konda, 2021.

“Ortak Açıklama: 2020 – Sivil Toplum ve Hak Savunucuları İçin Zor Bir

Yıl Daha”, Eşit Hakları İzleme Derneği, 17.12.2020.

“Sürekli OHAL: Türkiye’de Toplantı ve Gösteri Özgürlüğüne Yönelik

Saldırılar ve Sivil Topluma Yansımaları”, Çev. Osman İşçi, FIDH/OMCT İnsan Hakları Savunucularının Korunması için Gözlemevi, 2020.

“Türkiye’de Avukatlar ve Adil Yargılanma Hakkı Saldırı Altında”, Human Rights Watch, 2019.

AB Ülke Raporu, Türkiye 2022, 12.10.2022, https://www.ab.gov.tr/siteimages/birimler/kpb/trkiye_report_2022.pdf, Erişim Tarihi: 24.10.2022.

ALTINTAŞ Barış, TAHİNCİOĞLU Gökçer, “Yargının Namlusu Gazetecilere Doğrulduğunda SLAPP davaları: Muktedir Gazeteciye Karşı”, Justice

for Journalists Foundation (JFJ) & Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği

(MLSA), 2022.

Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun Tasarısı ile Anayasa Komisyonu Raporu (1/993), Dönem: 23, Yasama

Yılı: 5, S. Sayısı: 696, https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/

yil01/ss696.pdf, Erişim Tarihi: 03.08.2022.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kabul Edilebilirlik Kriterleri Rehberi,

https://echr.coe.int/Documents/Admissibility_guide_ENG.pdf, 2022, s. 71-

79, Erişim Tarihi: 15.01.2023.

Avrupa Komisyonu Bakanlar Meclisi Tavsiye Kararı, Freedom of Exercise of the Profession of Lawyer, Recommendation No. R(2000)21,

25.10.2000.

Birleşmiş Milletler Savcıların Rolüne Dair İlkeler Rehberi, 07.09.1990,

https://www.yargitay.gov.tr/documents/savcirolukilavuz.pdf, Erişim Tarihi:

20.10.2022.

CommDH(2011)25, “Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas

Hammarberg’in 27 - 29 Nisan 2011 tarihleri arasında Türkiye’yi ziyaretini

müteakiben hazırladığı Rapor”, 12.07.2011.

Commissioner for Human Rights, Memorandum on freedom of expression and media freedom in Turkey Strasbourg, CommDH(2017)5,

15.02.2017.

K A Y N A K Ç A

201

Council Of Europe Committee Of Ministers, Recommendation No. R

(2000) 7, 08.03.2000.

Day Of The Endangered Lawyer, Solidarity with Turkish Lawyers, Basic

Report, https://eldh.eu/wp-content/uploads/2018/11/Basic-Report-Turkey2019.pdf, 24.01.2019, Erişim Tarihi: 24.10.2022.

FIDH/OMCT İnsan Hakları Savunucularının Korunması için Gözlemevi,

“Sürekli OHAL: Türkiye’de Toplantı ve Gösteri Özgürlüğüne Yönelik Saldırılar ve Sivil Topluma Yansımaları”, Çev. Osman İşçi, 2020.

Front Line Defenders: Global Analysis, 2021, s. 8, https://www.frontlinedefenders.org/sites/default/files/2021_global_analysis_-_final.pdf, Erişim

Tarihi: 17.12.2022.

Hâkimlerin ifade özgürlüğüne ilişkin Birleşmiş Milletler belgesi için

bkz.: Yargının Tarafsızlığına İlişkin Temel Prensipler, 06.09.1985,

https://www.yargitay.gov.tr/documents/yargibagimsizligihakkindabmtemelilkeleri.pdf, Erişim Tarihi: 20.10.2022.

HIRSCHFELDT Johan, KRECA Milenko, GRABENWARTER Christoph, Hâkimlerin İfade Özgürlüğü Üzerine Rapor, Venedik Komisyonu, 19-

20 Haziran 2015, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)018-e, Erişim Tarihi: 20.10.2022.

https://www.esithaklar.org/2020/12/ortak-aciklama-2020-sivil-toplumve-hak-savunuculari-icin-zor-bir-yil-daha/, Erişim Tarihi: 16.12.2022.

İnsan Hakları Savunucularının Korunmasına İlişkin Kılavuz İlkeler, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı, 2016.

KİNZELBACH Katrin, SALİBA Ilyas, SPANNAGEL Janika, QUINN

Robert, “Free Universities: Putting the Academic Freedom Index Into Action”, Global Public Policy Institute, 2020.

MIJATOVIĆ Dunja, 1-5 Temmuz 2019 Türkiye Ziyaretini Müteakip Rapor, CommDH(2020)1, 19.02.2020.

PECH Laurent, “The Concept of Chilling Effect: Its Untapped Potential

to Better Protect Democracy, The Rule of Law, and Fundamental Rights in

the EU”, Open Society European Policy Institute, 2021.

Recommendation CM/Rec(2016)4 of the Committee of Ministers to

member States on the protection of journalism and safety of journalists and

other media actors, 13.04.2016.

SAYINTA Demet, “OHAL Sonrası Akademik Özgürlük İhlallerini İzleme Raporu”, İnsan Hakları Okulu, 2021.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

202

ŞAHİN Ülkü, COŞKUN İlyas, “2021-2022 Basın Özgürlüğü Raporu”,

Türkiye Gazeteciler Sendikası, 03.05.2022, https://tgs.org.tr/wp-content/uploads/2022/05/TGS-Basin-Ozgurlugu-Raporu-2022.pdf, Erişim Tarihi:

12.10.2022.

TAŞTAN İnan Özdemir, ÖRDEK Aydın, Türkiye’de Akademik Özgürlükler Araştırması Raporu, KAGED, 2019.

The European Commission, Rule of Law Report – The Rule of Law Situation in the European Union, 2020, https://ec.europa.eu/info/publications/2020-rule-law-report-communication-and-country-chapters_en, Erişim

Tarihi: 25.07.2022.

Türkiye Yayıncılar Birliği, “Yayınlama Özgürlüğü Raporu”, Ekim 2019-

Kasım 2020, https://turkyaybir.org.tr/wp-content/uploads/2021/03/Yayinlama-Ozgurlugu-Raporu-2020-1.pdf, Erişim Tarihi: 10.03.2022.

UN Basic Principles on the Role of Lawyers, 07.09.1990, Eighth United

Nations Congress on the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders,

Havana, Cuba, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/basic-principles-role-lawyers, Erişim Tarihi: 27.10.2022.

UNESCO Yüksek Öğretim Akademik Personelin Statüsüne İlişkin Tavsiye Kararı, 11.11.1997, http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/altipar/Yayinlar/Yuksek%20Ogretim%20Tavsiye.pdf, Çev. Kerem Altıparmak, Koray

Karasu, Ersin Embel, Hasan Sayim Vural, Sarp Balcı, Erişim Tarihi:

08.09.2022.

YETİM Emre, “Türkiye’de Görsel İşitsel ve Sahne Sanatları Alanında

Çalışanların Sansür Algısı Anketi Sonuç Raporu: 2020 Yılı Örneği”, Oyuncular Sendikası & Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği, 2021.

MAHKEME KARARLARI

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI

AYM, Ahmet Haluk Altan Başvurusu, 2015/14340, 12.11.2019.

AYM, Ahmet Hüsrev Altan Başvurusu, 2016/23668, 03.05.2019.

AYM, Ahmet Kadri Gürsel Başvurusu [GK], 2016/50978, 02.05.2019.

AYM, Ahmet Korkmaz ve Diğerleri Başvurusu, 2014/10265,

10.01.2018.

AYM, Ahmet Şık Başvurusu, 2017/5375, 02.05.2019.

AYM, Akın Atalay Başvurusu, 2016/50970, 02.05.2019.

K A Y N A K Ç A

203

AYM, Ali Bulaç Başvurusu [GK], 2017/6592, 03.05.2019.

AYM, Ali Rıza Özer ve Diğerleri Başvurusu, 2013/3924, 06.01.2015.

AYM, Ali Rıza Üçer Başvurusu (2), 2013/8598, 02.07.2015.

AYM, Ali Sarıpınar Başvurusu (2), 2013/6186, 09.03.2016.

AYM, Arifhan Mehmet Kızılyalın Başvurusu, 2016/9398, 14.09.2021.

AYM, Atilla Yazar ve Diğerleri Başvurusu, 2016/1635, 05.07.2022.

AYM, Ayşe Hülya Potur Başvurusu, 2013/8479, 06.02.2014.

AYM, Baskın Oran Başvurusu, 2014/4645, 18.04.2018.

AYM, Candaş Kat Başvurusu, 2015/18467, 19.11.2019.

AYM, Celal Mezarcı ve Diğerleri Başvurusu, 2014/12781, 10.12.2019.

AYM, Dursun Soydan ve Diğerleri Başvurusu, 2015/2948, 14.11.2018.

AYM, Emin Aydın Başvurusu, 2013/2602, 23.01.2014.

AYM, Erdal Karadaş Başvurusu, 2017/22700, 28.5.2019.

AYM, Erdem Gül ve Can Dündar Başvurusu, 2015/18567, 25.02.2016.

AYM, Ergün Poyraz (2) Başvurusu, 2013/8503, 27.10.2015.

AYM, Estetik Yayıncılık A.Ş. Başvurusu (2), 2017/30591, 13.01.2021.

AYM, Gülistan Atasoy ve Diğerleri Başvurusu [GK], 2017/15845,

21.01.2021

AYM, Haci Boğatekin Başvurusu (2), 2014/12162, 21.11.2017.

AYM, Halit Basık Başvurusu, 2016/12037, 18.05.2021.

AYM, Hanifi Biçimli Başvurusu, 2013/6909, 24.2.2021.

AYM, Hayriye Özde Çelikbilek Başvurusu, 2016/13542, 24.10.2019.

AYM, Hüsnü Mahalli Başvurusu, 2017/4934, 18.11.2020.

AYM, İbrahim Özden Kaboğlu Başvurusu, 2015/18503, 30.05.2019.

AYM, İhsan Uğraş Başvurusu, 2015/5365, 03.04.2019.

AYM, İlker Deniz Yücel Başvurusu, 2017/16589, 28.05.2019.

AYM, Keleş Öztürk Başvurusu, 2014/15001, 27.12.2017.

AYM, Kenan Gül Başvurusu, 2015/17892, 19.02.2019.

AYM, Mehmet Ali Aydın Başvurusu, 2013/9343, 04.06.2015.

AYM, Mehmet Osman Kavala Başvurusu (2), 2020/13893, 29.12.2020.

AYM, Murat Aksoy Başvurusu, 2016/30112, 02.05.2019.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

204

AYM, Mustafa Demiraydin Başvurusu, 2015/1051, 21.03.2019.

AYM, Mümtazer Türköne Başvurusu, 2017/17839, 27/11/2019.

AYM, Onur Doğanay Başvurusu, 2013/1977, 09.01.2014.

AYM, Orhan Pala Başvurusu, 2014/2983, Karar Tarihi: 15.02.2017.

AYM, Osman Baydemir Başvurusu, 2018/24509, 15.09.2021.

AYM, Osman Erbil Başvurusu, 2013/2394, 25.03.2015.

AYM, Ömer Faruk Gergerlioğlu Başvurusu, 2019/10634, Karar Tarihi:

01.07.2021.

AYM, Önder Balıkçı Başvurusu, 2014/6009, 15.02.2017.

AYM, Ramazan Fatih Uğurlu Başvurusu (2), 2015/2461, 30.10.2018.

AYM, Rıza Gökcen Erus ve Diğerleri Başvurusu, 2014/17391,

19.04.2018.

AYM, Safure Güneş Başvurusu, 2016/24905, 08.09.2020.

AYM, Savaş Candemir ve Diğerleri Başvurusu, 2016/5116, Karar Tarihi:

18.06.2020.

AYM, Selahattin Demirtaş (9) Başvurusu, 2017/28948, 15.06.2021.

AYM, Selahattin Demirtaş Başvurusu (10), 2017/39885, 30.03.2022.

AYM, Selçuk Kozağaçlı Başvurusu, 2014/10715, 10.01.2018.

AYM, Serkan Kanak Başvurusu, 2014/1263, 06.01.2015.

AYM, Sinem Hun Başvurusu, 2013/5356, 08.05.2014.

AYM, Tansel Çölaşan Başvurusu, 2014/6128, 07.07.2015.

AYM, Tayfun Cengiz Başvurusu, 2013/8463, 18.9.2014.

AYM, Tuğba Arslan Başvurusu, 2014/256, 25.06.2014.

AYM, Tuncay Öcalan ve Dilber Yener Başvurusu, 2016/14273,

07.04.2021.

AYM, Wikimedia Foundation Inc. ve Diğerleri Başvurusu, 2017/22355,

26.12.2019.

AYM, Yasin Agin ve Diğerleri Başvurusu, 2017/32534, 21.01.2021.

AYM, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. ve Cumhuriyet

Vakfı Başvurusu, 2014/11876, 27.12.2017.

AYM, Zeki Kaya Başvurusu, 2016/1264, 24.03.2021.

AYM, Zübeyde Füsun Üstel ve Diğerleri Başvurusu, 2018/17635,

26.07.2019.

K A Y N A K Ç A

205

AYM, E. 1963/197, K. 1963/166, T. 26.06.1963.

AYM, E. 1984/12, K. 1985/6, T. 01.03.1985.

AYM, E. 2005/5, K. 2008/93, T. 17.04.2008.

AYM, E. 2012/100, K. 2013/84, T. 04.07.2013.

AYM, E. 2013/99, K. 2014/61, T. 27.03.2014.

AYM, E. 2014/77, K. 2014/202, T. 25.12.2014.

AYM, E. 2015/41 K. 2017/98, T. 04.05.2017.

AYM, E.1976/1, K.1976/28, T. 25.05.1976.

AYM, E.2009/21, K. 2011/16, T. 13.01.2011.

AYM, E.2009/51, K. 2010/73, T. 20.5.2010.

AYM, E.2010/69, K.2011/116, T. 07.07.2011.

AYM, E.2011/18, K.2012/53, T. 11.04.2012.

AYM, E.2011/62, K.2012/2, T. 12.01.2012.

AYM, E.2018/73, K.2019/65, T. 24.07.2019.

AYM, E.2018/73, K.2019/65, T. 24.07.2019.

AYM, E.2020/53, K.2021/55, T. 14.07.2021.

AYM, E.2021/121, K.2022/88, T. 20.07.2022.

YARGITAY KARARI

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2006/9-169, K. 2006/184, T. 11.07.2006.

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI

AİHM, A, B ve C v. İrlanda, 25579/05, 16.12.2010.

AİHM, Akarsubaşı v. Türkiye, 70396/11, 21.07.2015.

AİHM, Aktan v. Türkiye, 20863/02, 23.09.2008.

AİHM, Ali Gürbüz v. Türkiye, 52497/08 ve 6 diğer başvuru, 12.03.2019.

AİHM, Altuğ Taner Akçam v. Türkiye, 27520/07, 25.10.2011.

AİHM, Amihalachioaie v. Moldova 60115/00, 20.04.2004.

AİHM, Annagi Hajibeyli v. Azerbaijan, 2204/11, 16.12.2010.

AİHM, Bączkowski and Others v. Polonya, 1543/06, 03.05.2007.

AİHM, Bagırov v. Azerbaycan, 81024/12 ve 28198/15, 25.06.2020.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

206

AİHM, Baka v. Macaristan, 20261/12, 23.06.2016.

AİHM, Balçık ve Diğerleri v. Türkiye, 25/02, 29.11.2007.

AİHM, Bayev ve Diğerleri v. Rusya, 67667/09, 20.06.2017.

AİHM, Becker v. Norveç, 21272/12, 05.10.2017.

AİHM, Béláné Nagy v. Macaristan, 53080/13, 13.12.2016.

AİHM, Belpietro v. İtalya, 43612/10, 24.09.2013.

AİHM, Bitiyeva ve X v. Rusya, 57953/00, 37392/03, 21.07.2007.

AİHM, Bono v. Fransa, 29024/11, 15.12.2015.

AİHM, Christian Democratic People's Party v. Moldova, 28793/02,

14.02.2006.

AİHM, Cotleţ v. Romanya, 38565/97, 03.06.2003.

AİHM, Cumhuriyet Vakfı ve Diğerleri v. Türkiye, 28255/07, 8.10.2013.

AİHM, Demiryolu Mühendisleri ve İtfaiyeciler Birliği (ASLEF) v. Birleşik Krallık, 11002/05, 27.02.2007.

AİHM, Dilipak v. Türkiye, 29680/05, 15.09.2015.

AİHM, Dilipak v. Türkiye, 29680/05, 15.09.2015.

AİHM, Dink v. Türkiye, 2668/07, 6102/08, 30079/08, 7072/09 ve

7124/09, 14.09.2010.

AİHM, Dubská ve Krejzová v. Çek Cumhuriyeti, 28859/11 28473/12,

15.11.2016.

AİHM, Elçi ve Diğerleri v. Türkiye, 23145/93 25091/94, 13.11.2003.

AİHM, Eminağaoğlu v. Türkiye, 76521/12, 09.03.2021.

AİHM, Eon v. Fransa, 26118/10, 14.03.2013.

AİHM, Éva Molnár v. Macaristan, 10346/05, 07.10.2008.

AİHM, Fatullayev v. Azerbaycan, 40984/07, 22.04.2010.

AİHM, Fedotova v. Rusya, 73225/01, 13.04.2006.

AİHM, Financial Times LTD ve Diğerleri v. Birleşik Krallık, 821/03,

15.12.2009.

AİHM, Frumkin v. Rusya, 74568/12, 05.01.2016.

AİHM, Goodwin v. Birleşik Krallık, 17488/90, 27.03.1996.

AİHM, Görkan v. Türkiye, Başvuru No: 13002/05, Karar Tarihi: 16 Mart

2010.

K A Y N A K Ç A

207

AİHM, Görmüş ve Diğerleri v. Türkiye, 49085/07, 19.01.2016.

AİHM, Hajibeyli ve Aliyev v. Azerbaycan, 6477/08 ve 10414/08,

19.04.2018

AİHM, Handyside v. Birleşik Krallık, 5493/72, 07.12.1976.

AİHM, Huseynova v. Azerbaycan, 10653/10, 13.04.2017.

AİHM, Ilinden Birleşik Makedonya Örgütü ve Ivanov v. Bulgaristan,

44079/98, 20.10.2005.

AİHM, Independent Newspapers (Ireland) Limited v. İrlanda, 28199/15,

15.06.2017.

AİHM, Işıkırık v. Türkiye, 41226/09, 14.11.2017.

AİHM, Karácsony ve Diğerleri v. Macaristan, 42461/13 ve 44357/13,

17.05.2016.

AİHM, Karaçay v. Türkiye, 6615/03, 27.03.2007.

AİHM, Karpyuk ve Diğerleri v. Ukrayna, 30582/04 ve 32152/04,

08.10.2015.

AİHM, Kasparov ve Diğerleri v. Rusya, 21613/07, 03.01.2013.

AİHM, Kavala v. Türkiye, 28749/18, 10.12.2019.

AİHM, Kaya ve Seyhan v. Türkiye, 30946/04, 15.09.2009.

AİHM, Kayasu v. Türkiye, 64119/00 76292/01, 13.11.2008.

AİHM, Korostelev v. Rusya, 29290/10, 12.05.2020.

AİHM, Kozan v. Türkiye, 16695/19, 01.03.2022.

AİHM, Kövesi v. Romanya, 3594/19, 05.05.2020.

AİHM, Kudeshkina v. Rusya, 29492/05, 26.02.2009.

AİHM, Kula v. Türkiye, 20233/06, 19.06.2018.

AİHM, Kyprianou v. Kıbrıs, 73797/01, 15.12.2005.

AİHM, Ladygin v. Rusya, 35365/05, 30.08.2011.

AİHM, Lindon, Otchakovsky-Laurens ve July v. Fransa, 21279/02,

36448/02, 22.10.2007.

AİHM, Lingens v. Avusturya, 9815/82, 08.07.1986.

AİHM, Magyar Jeti Zrt v. Macaristan, 11257/16, 04.12.2018.

AİHM, Mammadov ve Abbasov v. Azerbaycan, 1172/12, 08.07.2021.

AİHM, Margulev v. Rusya, Başvuru No: 15449/09, 08.10.2019.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

208

AİHM, Matasaru v. Moldova Cumhuriyeti, 69714/16 ve 71685/16,

15.01.2019.

AİHM, Mechenkov v. Rusya, 35421/05, 07.02.2008.

AİHM, Merabishvili v. Gürcistan, 72508/13, 28.11.2017.

AİHM, Michaud v. Fransa, 12323/11, 06.12.2012.

AİHM, Mor v. Fransa, 28198/09, 15.12.2011.

AİHM, Morice v. Fransa, 29369/10, 23.04.2015.

AİHM, Mosley v. Birleşik Krallık, 48009/08, 10.05.2011.

AİHM, Mustafa Erdoğan ve Diğerleri v. Türkiye, 346/04, 39779/04,

27.05.2014.

AİHM, Nagla v. Letonya, 73469/10, 16.07.2013.

AİHM, Navalnyy v. Rusya, 29580/12, 15.11.2018.

AİHM, Navalnyy ve Gunko v. Rusya, 75186/12, 10.11.2020.

AİHM, Nemtsov v. Rusya, 1774/11, 31.07.2014.

AİHM, Nikula v. Finlandiya, 31611/96, 21.03.2002.

AİHM, Nikula v. Finlandiya, 31611/96, 21.03.2002.

AİHM, Nordisk Film & Tv A/S v. Danimarka, 40485/02, 08.12.2005.

AİHM, Nurettin Aldemir ve Diğerleri v. Türkiye, 32124/02, 32126/02 ve

diğer başvurular, 18.12.2007.

AİHM, Oberschlick v. Avusturya, 11662/85, 23.05.1991.

AİHM, Ognevenko v. Rusya, 44873/09, 20.11.2018.

AİHM, Öğrü v. Türkiye, 19631/12, 17.10.2017.

AİHM, Ömür Çağdaş Ersoy v. Türkiye, 19165/19, 15.06.2021.

AİHM, Özgür Gündem v. Türkiye, 23144/93, 16.03.2000.

AİHM, Pais Pires de Lima v. Portekiz, 70465/12, 12.02.2019.

AİHM, Panioglu v. Romanya, 33794/14, 08.12.2020.

AİHM, Patyi v. Macaristan, 35127/08, 17.01.2012.

AİHM, Pedersen ve Basgaard v. Danimarka, 49017/99, 17.12.2004.

AİHM, Rasul Jafarov v. Azerbaycan, 69981/14, 17.03.2016.

AİHM, Roemen and Schmit v. Lüksemburg, 51772/99, 25.02.2003.

AİHM, Sabuncu ve Diğerleri v. Türkiye, 23199/17, 10.11.2020.

AİHM, Sanoma Uitgevers B.V. v. Hollanda, 38224/03, 14.09.2010.

K A Y N A K Ç A

209

AİHM, Schweizerische Radio- und Fernsehgesellschaft ve Diğerleri v.

İsviçre, 68995/13, 12.11.2019.

AİHM, Steel ve Diğerleri v. Birleşik Krallık, 24838/94, 23.09.1998.

AİHM, Steur v. Hollanda, 39657/98, 28.10.2003.

AİHM, Sylka v. Polonya, 19219/07, 03.06.2014.

AİHM, Şahin Alpay v. Türkiye, 16538/17, 20.03.2018.

AİHM, Şık v. Türkiye (No. 2), 36493/17, 24.11.2020.

AİHM, Taranenko v. Rusya, 19554/05, 15.05.2014.

AİHM, Thorgeir Thorgeirson v. İzlanda, 13778/88, 25.06.1992.

AİHM, Tillack v. Belçika, 20477/05, 27.11.2007.

AİHM, Times Newspapers LTD v. Birleşik Krallık (No. 1 ve 2), 2002/03

23676/03, 10.03.2009.

AİHM, Trade Union Of The Police In The Slovak Republic ve Diğerleri

v. Slovakya, 11828/08, 25.09.2012.

AİHM, Vajnai v. Macaristan, 33629/06, 08.07.2008.

AİHM, Vallianatos ve Diğerleri v. Yunanistan, 29381/09 ve 32684/09,

07.11.2013.

AİHM, Voskuil v. Hollanda, 64752/01, 22.11.2007.

AİHM, Wille v. Lihtenştayn, 28396/95, 28.10.1999.

AMERİKAN FEDERAL YÜKSEK MAHKEMESİ KARARLARI

Abrams v. United States, 250 U.S. 616 (1919).

Ashwander v. Tennessee Valley Auth., 297 U.S. 288 (1936).

Baggett v. Bullitt, 377 U.S. 360, 372 (1964).

Bridges v. California, 314 U.S. 252 (1941).

Broadrick v. Oklahoma 413 U.S. 601 (1973).

Carmichael v. Allen, 267 F. Supp. 985 (N.D. Ga. 1967).

Debs v. United States, 249 US 211 (1919).

Dombrowski v. Pfister, 380 US 479 (1965).

Freedman v. Maryland, 380 U.S. 51 (1965).

Garrison v. Louisiana, 379 U.S. 64 (1964).

George Firth,v. State of New York, NY Int. 88, July 2, 2002.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNDE CAYDIRICI ETKİ

210

Gibson v. Florida Legislative Investigation Comm., 372 U.S. 539 (1963).

Gitlow v. New York, 268 U.S. 652 (1925).

Gooding v. Wilson, 405 U.S. 518 (1972).

Grayned v. City of Rockford, 408 U.S. 104 (1972).

Lamont v. Postmaster General, 381 U.S. 301 (1965).

Murray v. Chagrin Valley Publishing Co., 2014-Ohio-5442.

NAACP v. Button, 371 U.S. 415 (1963).

Near v. Minnesota, 283 U.S. 697 (1931).

New York Times Co. v. Sullivan, 376 U.S. 254 (1964).

Schenck v. United States, 249 U.S. 47 (1919).

Thomas v. Collins, 323 U.S. 516 (1945).

Thornhill v. Alabama 310 U.S. 88 (1940).

Times Film Corp. v. City of Chicago, 365 U.S. 43 (1961).

Walker v. City of Birmingham, 388 U.S. 307 (1967).

Whitney v. California, 274 U.S. 357 (1927).

Wieman v. Updegraff, 344 U.S. 183, 195 (1952).

Yates v. United States, 354 U.S. 298 (1957).

KANADA YÜKSEK MAHKEMESİ

Supreme Court of Canada, 1704604 Ontario Ltd. v. Pointes Protection

Association, 2020 SCC 22, 10.09.2020.