İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasaklarına Aykırılık ve Sonuçları

TEŞEKKÜR ................................................................................................... 5

KISALTMALAR ......................................................................................... 11

GİRİŞ ............................................................................................................ 13

BİRİNCİ BÖLÜM

EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK KAVRAMI

1.1. Eşitlik Tanımı ..................................................................................... 15

1.1.1. Genel Olarak ....................................................................... 15

1.1.2. Tarihte Eşitlik Kavramı ...................................................... 16

1.1.3. Hukukta Eşitlik Kavramı .................................................... 18

1.1.3.1. Şekli Eşitlik Kavramı ................................................... 18

1.1.3.2. Maddi Eşitlik Kavramı ................................................ 19

1.2. Ayrımcılık Tanımı .............................................................................. 20

1.2.1. Ayrımcılık Kavramı ............................................................ 20

1.2.2. Ayrımcılık Çeşitleri ............................................................ 21

1.2.2.1. Doğrudan Ayrımcılık Kavramı .................................... 21

1.2.2.2. Dolaylı Ayrımcılık Kavramı ........................................ 23

1.2.2.3. Pozitif (Olumlu) Ayrımcılık Kavramı ......................... 25

1.2.3. Bazı Ayrımcılık Nedenleri .................................................. 27

1.2.3.1. Cinsiyet Nedeniyle Ayrımcılık .................................... 28

1.2.3.2. Cinsel Taciz Nedeniyle Ayrımcılık ............................. 32

1.2.3.3. Cinsel Yönelim Nedeniyle Ayrımcılık ........................ 35

1.2.3.4. Psikolojik Taciz Nedeniyle Ayrımcılık ....................... 36

1.2.3.5. Din, İnanç, Felsefi ve Siyasal Düşünce Nedeniyle Ayrımcılık .................................................. 38

1.2.3.6. Irk ve Etnik Kökene Dayalı Ayrımcılık ....................... 40

1.2.3.7. Engellilik Nedeniyle Ayrımcılık .................................. 41

8

1.2.3.8. Sağlık Nedeniyle Ayrımcılık ....................................... 44

1.2.3.9. Sendikal Nedenler Nedeniyle Ayrımcılık .................... 47

1.2.3.10. Yaş Nedeniyle Ayrımcılık ........................................... 49

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK İŞ HUKUKUNDA EŞİTLİK İLKESİ VE UYGULAMALARI

2.1. Eşitlik İlkesi ....................................................................................... 53

2.1.1. Hukuki Dayanakları ............................................................ 53

2.1.1.1. Anayasa’da Yer Alan Düzenlemeler ........................... 53

2.1.1.2. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler ............................................................... 55

2.1.1.3. 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler ............................................................... 57

2.1.1.4. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler ...................................................... 57

2.2. Eşit Davranma Borcunun Niteliği ve Kapsamı .................................. 58

2.3. Eşit Davranma Borcunun Koşulları ................................................... 61

2.3.1. İşyerinde Birlik Olması Koşulu .......................................... 61

2.3.2. İşyerinde Bir İşçi Topluluğunun Bulunması Koşulu ................................................................................. 62

2.3.3. Kolektif Bir Uygulama Bulunması Koşulu......................... 63

2.3.4. Aynı Zaman Dilimi İçerisinde Bulunma Koşulu ................ 63

2.3.5. İş İlişkisinin Kurulmuş Olması Koşulu............................... 64

2.4. Eşit Davranma Borcunun İşveren Tarafından Uygulanması .............. 65

2.4.1. İş İlişkisinin Kurulması Sırasında ....................................... 65

2.4.2. İş İlişkisi Devam Ederken ................................................... 67

2.4.2.1. Yönetim Hakkının Kullanılması Sırasında .................. 68

2.4.2.2. Ücretin Belirlenmesi Sırasında .................................... 69

2.4.2.3. Cinsiyete Dayalı Yasak ................................................ 72

2.4.2.4. İş Sözleşmesinin Türüne Göre Yasak .......................... 73

2.4.3. İş İlişkisinin Sona Ermesinde ............................................. 75

9

2.4.3.1. Süreli Fesih Durumunda İş Güvencesi Kapsamında Olan İşçiler Bakımından Eşitlik İlkesi ................................................................. 79

2.4.3.2. Süreli Fesih Durumunda İş Güvencesi Kapsamında Olmayan İşçiler Bakımından Eşitlik İlkesi ................................................................. 83

2.4.3.3. Haklı Neden Durumunda Eşitlik İlkesi ........................ 84

2.4.3.4. Fesihte Cinsiyete, Gebeliğe ve Analığa İlişkin Eşitlik İlkesi ...................................................... 87

2.4.3.5. Fesihte Sendikal Nedene Dayalı Eşitlik İlkesi ............................................................................ 88

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

EŞİTLİK İLKESİNE AYKIRI DAVRANIŞIN YAPTIRIMI VE İSPATI

3.1. Eşit Davranma Borcuna Aykırılığın Yaptırımları .............................. 89

3.2. Hukuki Yaptırımlar ............................................................................ 90

3.2.1. Ayrımcılık Tazminatı .......................................................... 90

3.2.1.1. Ayrımcılık Tazminatının Hukuki Niteliği ................... 95

3.2.1.2. Ayrımcılık Tazminatının Miktarının Belirlenmesi ................................................................. 95

3.2.1.4. Ayrımcılık Tazminatına İlişkin AYM Kararı ........................................................................... 97

3.2.2. Yoksun Kalınan Haklar .................................................... 100

3.2.3. Sendikal Tazminat ............................................................ 101

3.2.4. Maddi ve Manevi Tazminat Davası .................................. 107

3.2.5. Haklı Nedenle Fesih.......................................................... 110

3.2.6. İşi Yapmaktan Kaçınma .................................................... 111

3.3. Cezai Yaptırımlar ............................................................................. 114

3.4. İdari Yaptırımlar ............................................................................... 117

3.4.1. İş Kanunu Uyarınca İdari Yaptırım .................................. 117

3.4.2. TİHEKK Uyarınca İdari Yaptırım .................................... 117

3.4.2.1. Genel Olarak .............................................................. 117

3.4.2.2. Başvuru Prosedürü ..................................................... 118

10

3.4.2.3. Başvurunun İncelenmesi ............................................ 119

3.4.2.4. İspat Yükü.................................................................. 119

3.4.2.5. Yaptırım ..................................................................... 120

3.5. Eşitlik İlkesine Aykırı Davranışın İspatı .......................................... 120

3.5.1. 4857 Sayılı İş Kanunu Uyarınca İspatı ............................. 120

3.5.2. 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Kanunu Uyarınca İspatı .................................................................. 122

3.5.2.1. Fesih Halinde İspat Yükü .......................................... 122

3.5.2.2. Fesih Dışında İspat Yükü ........................................... 124

3.5.3. Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık Uyarınca İspat Yükü ........... 125

SONUÇ ...................................................................................................... 127

KAYNAKÇA ............................................................................................. 133