Ülke Uygulamalarıyla Birlikte Siyasal Özerklik ve Türkiye

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ...................................................................................................... 5

TEŞEKKÜR ............................................................................................... 7

KISALTMALAR...................................................................................... 15

1. GİRİŞ ................................................................................................. 17

2. ÖZERKLİK KAVRAMI, TÜRLERİ ve HUKUKSAL DÜZLEMDE ÖZERKLİK ................................................................ 23

2.1. ÖZERKLİK KAVRAMI, KAVRAMIN TARİHSEL KÖKENİ VE TÜRLERİ ............................................................................... 23

2.1.1. ÖZERKLİK KAVRAMI ..................................................... 23

2.1.1.1. KAVRAMIN SÖZLÜK ANLAMI ........................ 23

2.1.1.2. ÖĞRETİDE ÖZERKLİK KAVRAMI ................... 25

2.1.2. ÖZERKLİĞİN TARİHÇESİ ............................................... 30

2.1.3. ÖZERKLİK TÜRLERİ ....................................................... 38

2.1.3.1. SİYASAL ÖZERKLİK ......................................... 41

2.1.3.1.1. Siyasal Özerklik Kavramı ..................... 41

2.1.3.1.2. Siyasal Özerkliğin Niteliği .................... 45

2.1.3.1.3. Siyasi Özerkliğin Kapsamı (Kriterleri) ............................................ 47

2.1.3.2. İDARİ ÖZERKLİK ............................................... 51

2.1.3.3. MALİ ÖZERKLİK ................................................ 54

2.1.3.4. KÜLTÜREL VEYA KİŞİSEL ÖZERKLİK........... 54

2.2. HUKUKSAL DÜZLEMDE ÖZERKLİK ...................................... 59

2.2.1. ULUSLARASI HUKUK DÜZLEMİNDE ÖZERKLİK ....... 60

2.2.1.1. DEVLETLERİN (DIŞ) EGEMENLİĞİ VE BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ ......................................... 61

2.2.1.2. MİLLETLERİN KENDİ KADERİNİ TAYİN HAKKI VE ÖZERKLİK ....................................... 65

2.2.1.3. AZINLIK HAKLARI VE ÖZERKLİK .................. 69

2.2.2. İÇ HUKUK DÜZLEMİNDE ÖZERKLİK ........................... 78

İçindekiler

10

2.2.2.1. DEVLETİN (İÇ) EGEMENLİĞİ İLKESİ .............. 79 2.2.2.1.1. Egemenlik Kavramı .............................. 83

2.2.2.1.1.1. Klasik Egemenlik Anlayışı ............................. 85

2.2.2.1.1.2. Klasik Egemenlik Atomunun Bölünerek Değişmesi .......................... 88 2.2.2.1.2. Devletin (İç) Egemenliği İlkesi Bağlamında Özerklik ............................ 92

2.2.2.2. DEVLET BİÇİMLERİ DÜZLEMİNDE ÖZERKLİK .......................................................... 93

2.2.2.2.1. Karma Yapılı (Bileşik) Devletler .......... 94

2.2.2.2.2. Üniter (Tek Yapılı) Devletler ................ 98

3. SİYASAL ÖZERKLİK VE ÜLKE UYGULAMALARI ................ 105

3.1. FEDERASYON DÜZLEMİNDE SİYASAL ÖZERKLİK ........... 105

3.1.1. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ve PORTO RİKO ................................................................................ 106

3.1.1.1. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ (United States of America) .................................. 106

3.1.1.1.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 106

3.1.1.1.2. Siyasal Yönetimi ................................ 108

3.1.1.2. PORTO RİKO TOPLULUĞU ............................. 115

3.1.1.2.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 115

3.1.1.2.2. Siyasal Yönetimi ................................ 126 3.1.2. KANADA ve NUNAVUT ................................................ 129

3.1.2.1. KANADA ........................................................... 129

3.1.2.1.1. Coğrafi Konumu ve Siyasal Tarihi ...... 129

3.1.2.1.2. Siyasal Yönetimi ................................ 131

3.1.2.2. NUNAVUT......................................................... 137

3.1.2.2.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 137

3.1.2.2.2. Siyasal Yönetimi ................................ 140

3.2. ÜNİTER DEVLET DÜZLEMİNDE SİYASAL ÖZERKLİK ...... 142

3.2.1. İNGİLTERE ve İSKOÇYA ............................................... 143

3.2.1.1. İNGİLTERE........................................................ 143

İçindekiler

11

3.2.1.1.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 143

3.2.1.1.2. Siyasal Yönetimi ................................ 146

3.2.1.2. İSKOÇYA .......................................................... 151

3.2.1.2.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 151

3.2.1.2.2. Siyasal Yönetimi ................................ 155

3.2.2. FRANSA ve YENİ KALEDONYA................................... 160

3.2.2.1. FRANSA ............................................................ 160

3.2.2.1.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 160

3.2.2.1.2. Siyasal Yönetimi ................................ 163

3.2.2.2. YENİ KALEDONYA ......................................... 168

3.2.2.2.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 168

3.2.2.2.2. Siyasal Yönetimi ................................ 172

3.2.3. İSPANYA ile KATALONYA ve BASK ........................... 176

3.2.3.1. İSPANYA ........................................................... 176

3.2.3.1.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 176

3.2.3.1.2. Siyasal Yönetimi ................................ 180

3.2.3.2. KATALONYA ................................................... 187

3.2.3.2.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 187

3.2.3.2.2. Siyasal Yönetimi ................................ 193

3.2.3.3. BASK ................................................................. 202

3.2.3.3.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 202

3.2.3.3.2. Siyasal Yönetimi ................................ 210

3.2.4. FİNLANDİYA ve ALAND ADALARI ............................. 215

3.2.4.1. FİNLANDİYA .................................................... 215

3.2.4.1.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 215

3.2.4.1.2. Siyasal Yönetimi ................................ 219

3.2.4.2. ALAND ADALARI ............................................ 223

3.2.4.2.1. Coğrafi Konumu ve Siyasi Tarihi ........ 223

3.2.4.2.2. Siyasal Yönetimi ................................ 227

4. TÜRKİYE’NİN SİYASAL YAPISI VE SİYASAL ÖZERKLİK ... 233

4.1. TÜRK SİYASAL HAYATINDA ÖZERKLİĞİN TARİHÇESİ ... 233 4.2. TÜRKİYE’NİN MEVCUT SİYASİ YAPISI İÇERİSİNDE SİYASAL ÖZERKLİK MESELESİ ............................................ 246

İçindekiler

12

4.2.1. TÜRKİYE’NİN MEVCUT DEVLET YAPISI .................. 246

4.2.2. ÜNİTER BİR DEVLET OLAN TÜRKİYE’DE SİYASAL ÖZERKLİK MÜMKÜN MÜDÜR? ................. 249 4.3. TÜRKİYE’DE SİYASAL ÖZERK BİR YAPIYA İHTİYAÇ VAR MIDIR? ............................................................................. 255

4.3.1. COĞRAFİ YAPI AÇISINDAN ......................................... 261

4.3.2. TARİHSEL ÖZELLİKLER AÇISINDAN......................... 264

4.3.2.1. TÜRK DEVLETİ ÖNCESİ ................................. 264

4.3.2.1.1. Çerkesler ............................................ 267

4.3.2.1.2. Kürtler ................................................ 269

4.3.2.2. TÜRK DEVLETİ SONRASI ............................... 281 4.3.2.2.1. Çerkesler ............................................ 285 4.3.2.2.2. Kürtler ................................................ 288

4.3.3. KULLANILAN DİL AÇISINDAN ................................... 314

4.3.3.1. ÇERKES DİLİ VE ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN ...................................................... 316

4.3.3.2. KÜRT DİLİ VE ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN ... 322

4.3.4. NÜFUS YOĞUNLUĞU VE DAĞILIMI BAKIMINDAN ................................................................ 329

4.3.4.1. ÇERKESLER ...................................................... 332

4.3.4.2. KÜRTLER .......................................................... 335

4.3.5. ÜLKÜ BİRLİĞİ AÇISINDAN .......................................... 341

4.3.5.1. ÇERKESLER ...................................................... 342

4.3.5.2. KÜRTLER .......................................................... 344 4.3.6. DEĞERLENDİRME ......................................................... 354 4.4. TÜRKİYE’DEKİ SİYASAL ÖZERKLİK TARTIŞMALARINA DAİR ÇÖZÜM ve YÖNTEM ÖNERİLERİ ............................................................................... 355 4.4.1. DEMOKRATİK TALEPLERE DAİR ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ..................................................................... 356

4.4.1.1. ANA DİLDE EĞİTİM HAKKI İLE ANA DİLİN KORUNMASI VE ÖĞRENİLMESİ ........ 356 4.4.1.1.1. Ana Dilde Eğitim Hakkı ..................... 359

4.4.1.1.2. Ana Dilini Öğrenme Hakkı ................. 365

4.4.1.2. ANA DİLLERİNDE (TV, RADYO) YAYIN HAKKI ............................................................... 370

İçindekiler

13

4.4.1.3. VATANDAŞLIK TANIMI ................................. 372

4.4.1.4. YEREL YÖNETİMLERİN GÜÇLENDİRİLMESİ ......................................... 378

4.4.2. YÖNTEM ÖNERİLERİ .................................................... 384

5. SONUÇ ............................................................................................. 387

KAYNAKÇA ......................................................................................... 399

EKLER................................................................................................... 439

YAZAR HAKKINDA ............................................................................ 471

Evvela, elinizdeki “Ülke Uygulamalarıyla Birlikte Siyasal Özerklik ve Türkiye” başlıklı eseri tam bir akademik üslupla ve gayet başarılı bir şekilde kaleme alan Sayın Hüseyin ORMAN beyi tebrik ettiğimi belirtmek isterim. 

Sayın ORMAN’ın eseri bir yüksek lisans tez çalışmasıdır. Lakin ese-rin muhteva ve akademik kalite itibarıyla doktora düzeyini dahi aşacak evsafı haiz olduğu kanaatindeyim. Zira Hüseyin ORMAN’ın tez danış-manı olmam hasebiyle kendilerinin eserini yakinen inceleme imkânım oldu. Bu sebeple eser hakkında ifade edilenler bir değerlendirmeden ziyade tespit olarak görülebilir. Bunun yanı sıra eserin üç kişiden müte-şekkil jüri önünde başarılı bir şekilde savunulmuş ve jürinin olumlu değerlendirmeleriyle oybirliği dahilinde kabul görmüş olması biraz önce ifade edilenleri doğrular mahiyettedir.   

Sayın Hüseyin ORMAN, hem felsefe ve siyaset bilimi hem anayasa hukuku, en önemlisi de konjonktürel olarak oldukça hassas bir konuyu pek ustaca çalışmıştır. Ezcümle eser multidisipliner bir konudur. Binaenaleyh Sayın ORMAN, çalışılması cesaret, gayret ve hassasiyet gerekti-ren bir konunun üstesinden gelebildiğini tescillemiştir. Şu hâlde burada Hüseyin ORMAN’ın başarısına imrendiğimi ve kendilerini takdir ettiğimi belirtmeliyim.

Önsözde, Sayın ORMAN’ın eserinin içeriğinden bahsetmem beklenebilir. Lakin iki sebepten ötürü bundan imtina edilmiştir. Birincisi yazara saygısızlık olur düşüncesi, ikincisi ise eserin içeriğine dair okuyucuların merakını etkilememe ve eseri onların takdirlerine arz etme gayesidir.

Sayın Hüseyin ORMAN’ın önsöz yazmam hususundaki teklifine dair nezaketi için kendilerine şükranlarımı sunar, çalışmalarının devamını Allah’tan niyaz ederim.

Akademik eserlerin kitaplaşması sürecindeki pek fedakar katkılarından dolayı başta Yetkin Yayınevi sahibi Muharrem  BAŞER Bey olmak üzere yayınevinin çalışanlarına teşekkür ediyorum.

Prof. Dr. Ömer KESKİNSOY

Mayıs-2024

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversite-si Beşevler Yerleşkesi