Türkiye'de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı

Türkiye'de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı ve Bu Hakkın Sivil Toplum Kuruluşları Açısından Önemi

Muhammed Bilal ARI

2019/09 1. Baskı, 150 Sayfa

ISBN 978-975-02-5750-6

Haklar ve özgürlükler, bireylerin insanlığın varoluş tarihi boyunca mücadeleleri sonucunda kazanmış oldukları birer hazinelerdir. Birey bu hazineyi kazandıktan sonra da korumak için gerek pasif olarak gerekse de aktif olarak bir arayışa girmiştir. Bu mücadele sonucu edinilen haklardan biri de şüphesiz ki toplanma hakkıdır. Bireyler örgütlenerek ve bu hakkı kullanarak demokrasinin ve hukuk devletinin olmazsa olmazı sivil toplumun özünü oluşturmaktadırlar.

Anayasal bir hak olan toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının içeriğini ve sınırlarını ortaya koyan yasal hükümler mevcuttur. Ancak bu hakkın kullanılması bağlamında hem bireyler hem de sivil toplum kuruluşları (STK) bakımından yasal hükümlerin ne kadar işlevsel olduğu veya uygulamada çelişkili noktalar oluşturup oluşturmadığına dair sorular karşımıza çıkmaktadır.

Bu çalışmada toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkına; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (İHAS) ve 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu hükümleri ile İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM), Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay içtihatları perspektifinden bakılmaya çalışılmıştır. Buna ilaveten Fransa, İngiltere (Birleşik Krallık), Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerdeki uygulamalar ve yaklaşımlar incelenmiştir. Toplantı ve gösteri yürüyüşleri hakkının daha çok örgütlü olarak kullanılmaya müsait bir hak olması sebebiyle bu hakkın Türkiye'deki STK'lar tarafından nasıl algılandığı ve kullanıldığı analizlerle ortaya konmuştur.

Konu Başlıkları

	Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı Kavramı ve Bu Hakkın Tarihsel Gelişimi
	Sivil Toplum Kuruluşlarının Gelişimi ve Türkiye'de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşlerinin Düzenlenişi
	Türkiye'de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkının STK'lar Açısından Önemi

İçindekiler

ÖNSÖZ  5

Kısaltmalar  9

GİRİŞ  11

BİRİNCİ BÖLÜM

TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKI KAVRAMI VE

BU HAKKIN TARİHSEL GELİŞİMİ

1. TOPLANTI KAVRAMI  15

2. GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ KAVRAMI  17

3. FARKLI ÜLKELERDE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKININ GELİŞİMİ  19

3.1. İngiltere (Birleşik Krallık)  19

3.2. Fransa  21

3.3. Almanya  22

3.4. Amerika Birleşik Devletleri  23

3.5. Ülkelere İlişkin Genel Değerlendirme  24

4. İHAS’IN 11. MADDESİ VE İHAM UYGULAMALARINDA TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKI  24

4.1. İHAS’ta ve İHAM İçtihatlarında “Bildirim” ve “Barışçıllık”  27

4.2. İHAS’ta Toplantı ve Gösteri Yürüyüşünün Sınırlandırılması  31

5. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKININ TÜRKİYE’DE GELİŞİMİ  33

5.1. 1982 Anayasası Döneminde Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri  36

5.2. 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu  38

İKİNCİ BÖLÜM

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARININ GELİŞİMİ VE

TÜRKİYE’DE TOPLANTI VE GÖSTERİ

YÜRÜYÜŞLERİNİN DÜZENLENİŞİ

1. SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI  47

1.1. Avrupa’da Katılım, Yönetişim ve Sivil Toplum Kuruluşları  50

1.2. Türkiye’de Katılım ve Sivil Toplum Kuruluşları  51

1.2.1. Dernekler  56

1.2.2. Vakıflar  58

1.2.3. Sendikalar  59

2. TÜRKİYE’DE HAK ÖZNELERİNCE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLENMESİNİN KOŞULLARI  61

2.1. Silahsız, Saldırısız ve “Barışçıl” Toplanma Koşulu  61

2.2. Önceden Bildirimde Bulunma Koşulu  68

3. TÜRKİYE’DE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞLERİNİN SINIRLANDIRILMASI  75

3.1. Kişi Bakımından Getirilen Sınırlamalar  79

3.2. Mekân Bakımından Sınırlamalar  82

3.3. Zaman Bakımından Sınırlamalar  92

4. TÜRKİYE’DE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKI KULLANIMINA DAİR GENEL DEĞERLENDİRME  93

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ

DÜZENLEME HAKKININ STK’LAR AÇISINDAN ÖNEMİ

1. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞLERİNDE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI  97

1.1. Avrupa’da Toplantı ve Gösteri Yürüyüşlerinde STK’lar  104

1.2. Türkiye’de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşlerinde STK’lar  106

2. OHAL’DE TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ SINIRLAMALARI VE SİVİL TOPLUM ÖZNELERİNE ETKİSİ  110

2.1. 21 Temmuz 2016 – Aralık 2016 Dönemi  113

2.2. Ocak 2017 – Aralık 2017 Dönemi  114

2.3. Ocak 2018 – 19 Temmuz 2018 Dönemi  115

2.4. OHAL Dönemine İlişkin Değerlendirme  117

3. TÜRKİYE’DE STK’LARIN TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞLERİNDE KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR  118

SONUÇ  125

kaynakça  133

Kavram Dizini  145

Yazarın Özgeçmişi  149