'Deyn' Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

Yayınevi: Yetkin Yayınları
Yazar: Doç. Dr. Ahmet AKMAN
ISBN: 9786050516180
255,00 TL 300,00 TL

Adet

 
   0 yorum  |  Yorum Yap
Kitap Künyesi
Yazar Doç. Dr. Ahmet AKMAN
Baskı Tarihi 2023/07
Baskı Sayısı 1
Boyut 16x24 cm (Standart Kitap Boyu)
Cilt Karton kapak
Sayfa Sayısı 264

ÖNSÖZ
Sosyal bir hayat yaşayan insanın faaliyetlerinin birçoğuna hukuk düzeni
genelde bir sonuç bağlar. Kurulan hukuki ilişkiler içerisinde özel hukuk alanına ait olanlar oldukça özel önem taşır. Kişi, günlük hayatı içerisinde birçok
borçlar hukuku muamelesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bunların büyük bölümünü borç ilişkileri oluşturur. Bu işlemlerin belli hukuk kuralları çerçevesinde oluşması, kişilerin yapacağı işlemlerin sonucunu önceden öngörmeleri
ve böylece tasarruflarının neticelerine iradi olarak katılmaları, hukuk düzenindeki istikrar ve öngörülebilirlik açısından fevkalade önemlidir. İslâm hukukunda ve diğer hukuk sistemlerinde kişilerin borç doğuran muameleler yapması ve bunların çeşitli sebeplerden kaynaklanması mümkündür. Bunlar; alışveriş, karz, haksız fiil gibi çeşitli sebepler olabilir. Kişi cenin hâlindeyken
doğuma bağlı olarak bazı alacak-borç ilişkisinin tarafı olur. Nihayet ölünce
hukuk sistemlerindeki farklılıklara bağlı olarak terekesi ve bazı şartlarla mirasçıları alacak ve borçlarıyla muhatap olurlar. Anlaşılan odur ki, borç ve borç
ilişkisine taraf olma durumu hayatın her safhasını sarmaktadır. Bu sebeple,
İslâm borçlar hukukuna alanına dair ‘deyn’ (borç) odaklı profesörlük takdim
tezi olabilecek bir çalışma yapmanın faydalı olacağı mülahazasına ulaştık. Bu
çerçevede yaptığımız okumalar esnasında muttali olduğumuz Abdurrahman
Âdil’in ‘Müdâyenât’ isimli kitabının sistematiğine bağlı kalarak, burada ele
alınan konuları belli bir insicam içerisinde genişleterek yola devam etme fikri
galip geldi.
Bu çerçevede borçlara dair; kuruluşu, çeşitleri, nitelikleri, kaynakları, sorumluluk, ifa, ifa engelleri, karz, vâde, deynin satışı ve hibesi, ibrâ gibi temel
borçlar hukuku ve bunlarla ilişkili diğer bazı konular çalışmamızda ele alınmıştır. Bu kapsamda Müdâyenât kitabının sistematiği paralelinde Mukaddime’den başlayarak kitapta yer alan maddeleri konuları itibariyle kendi içerisinde bütünlük arz edecek şekilde anlamlı kısımlara ayırdık. Kitap bu hâlde on
altı ayırıma ulaştı. Her birinde o kısımdaki önemli ve anahtar kavramlara da
temas ederek, kısa açıklamalardan sonra konuyu daha etraflıca vermeye gayret
ettik. Çalışmada, konuları İslâm Hukuku bakımından Hanefi mezhebi ağırlıklı,
ancak önemli noktalarda mezhepler arası karşılaştırmalarla vermekteyiz. Bu
çerçevede kaynakçada gösterilen Türkçe, Arapça ve İngilizce çeşitli kaynaklardan istifade edilmiştir. Fıkıh ve fetva kitaplarında konu daha çok ‘deyn’ ve
Önsöz
6
‘müdâyene’ kavramları etrafında toplanmıştır. Ayrıca konu ile alakalı daha
çok Arapça olmak üzere ‘deyn’ ve ‘istidâne’ temalı monografik eserlere de
rastlanmaktadır. Türk Hukuku ile de önemli ayrım ve benzeşim noktalarında
mukayeseye elverişliliği ölçüsünde, konunun özü itibariyle karşılaştırmalar
yapılmaktadır. Bu itibarla Türk Borçlar Hukukunun genel hükümler ve özel
borç ilişkilerine dair kaynakçada verdiğimiz temel kitaplarına müracaat edilmiştir.
Müdâyenât kitabı da kendisinin kullandığı altı temel kaynağı kitabın baş
tarafında ‘me’haz’ olarak vermiş ve ayrıca her maddenin sonunda da bunlara
parantez içerisinde yer vermiştir. Bu kaynaklara Müdâyenât’ta sadece isim
olarak işaret edilmekte olup, referans gösterilen her bir kaynak tarafımızdan
ilgili maddelerin sonunda dipnot olarak gösterilmiştir. Çalışmamızın genelinde
de bu kaynaklardan ayrıca istifade edilmiş, dipnot ve kaynakçada yer verilmiştir. Bu kaynaklar: İbn Nüceym, el-Eşbah ve’n-Nezair; Hamevî, Ğamzü
Uyûni’l-Besâir (Eşbah Şerhi); Alâüddin Haskefî, Dürrü’l-Muhtâr; İbn Âbidin,
Muhammed Emin Efendi, Reddü’l-Muhtâr ala’d-Dürri’l-Muhtâr ve elUkûdü’d-Dürriyye fî Tenkîhi’l-Fetâva’l-Hâmidiyye; İbn Âbidinzâde, Muhammed Alâüddin Efendi, Ḳurretü Uyûni’l-Ahyâr li Tekmileti Reddi'lMuḥtâr.
Abdurrahman Âdil’in kitabı esasen bir deneme mahiyetinde, kanuni düzenleme hâline getirilmeye elverişli bir tür taslak çalışmadır. Burada yer alan
konuların önemli bir kısmı ile alakalı Müdâyenât kitabının basıldığı tarihte (25
Teşrîn-i Sânî 1310/1312h./1894) yürürlükte olan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye’de
de hükümler bulmak mümkündür. Bu sebeple Mecelle ile de mukayeseler ve
bu kapsamda değerlendirmeler yapılmıştır. Bu yapılırken Ali Haydar Efendi
başta olmak üzere Hacı Reşid Paşa ve diğer bazı müelliflerin Mecelle şerhlerine müracaat edilmiştir. Çalışmanın giriş ve başlangıç kısımları geniş tutularak
konunun nazari temelleri bu kısımlarda daha detaylı verilmeye çalışılmıştır.
‘Deyn’ kavramını temel alarak, onun etrafında şekillenen bu çalışmanın, İslâm
borçlar hukuku alanında bir boşluğu doldurmasını ümit ve temenni ediyoruz.
Son olarak bu kitabın basımını üstlenen Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş.’nin yöneticisi Muharrem BAŞER’e ve kitabı titizlikle yayına hazırlayan Yetkin Basımevi’nin çalışanlarına teşekkür ederiz.
Doç. Dr. Ahmet AKMAN
Konya 2023

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ..........................................................................................................5

İFADE............................................................................................................7

İÇİNDEKİLER .............................................................................................9

KISALTMALAR ........................................................................................15

1. GİRİŞ

1.1. Kavramsal Genel Bakış..............................................................18

1.1.1. Borç ve İlişkili Kavramlar..............................................19

1.1.2. Borç ve Kaynak İlişkisi..................................................22

1.1.3. Deyn ve Mülkiyet...........................................................25

1.2. Borç Çeşitleri ..............................................................................26

1.2.1. Mutlak ve Şartlı Borçlar.................................................26

1.2.2. Peşin ve Vadeli Borçlar..................................................28

1.2.3. Basit ve Müşterek Borçlar..............................................28

MÜDÂYENÂT

2. BAŞLANGIÇ

2. 1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ............................................32

2. 2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.......................................................................................33

2.2.1. Borcun Kaynakları .........................................................33

2.2.1.1. Tek Taraflı Hukuki İşlemden Doğan Borç .......34

2.2.1.2. Haksız Fiilden Doğan Borçlar..........................36

2.2.1.3 Akitlerden Doğan Borçlar ................................39

2.2.2. İrade Beyanı ve Meclis...................................................40

2.2.3. Akitlerde Konu ve Borç ilişkisi......................................49

İçindekiler

10

2.2.4. Garar ve Cehalet.............................................................50

2.2.5. Borcun Nitelikleri ..........................................................53

2.2.6. Borcun Çeşitleri İtibariyle Borç İlişkisi .........................58

2.2.7. Akitlerde İmkânsızlık.....................................................62

2.2.8. Hasar ve İntikali.............................................................65

2.2.9. Borç ve Sorumluluk .......................................................73

2.2.10. Deynin Ayn ve Zimmet Kavramlarıyla İlişkisi..............76

3. VADE

3.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ............................................86

3.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.......................................................................................86

3.2.1. İfa Zamanı......................................................................86

3.2.2. Ödemezlik Def’i ve Hapis Hakkı...................................94

3.2.3. Borcun Vadeli Oluşu Hakkında Bazı Meseleler ..........100

3.2.4. Vade ve İkâle İlişkisi....................................................102

3.2.5. Karz ve Tecil................................................................104

3.2.6. Tecil ve Ta’cil ..............................................................107

3.2.7. Vadede İhtilaf...............................................................112

3.2.8. Deyn-Karz-Vade İlişkisi ..............................................113

4. VADEDE SÜKÛT-İSKÂT VE CEHÂLET

4.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................121

4.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................122

4.2.1. Sükût ve İskât Kavramları............................................122

4.2.2. Deyn ve İkrah...............................................................124

4.2.3. Vadenin Düşmesi ve Erken İfa ....................................125

4.2.4. Tereke-Vade İlişkisi.....................................................128

İçindekiler

11

4.2.5. Vadenin Düşürülmesi...................................................129

4.2.6. Vadenin Malum Olması ve Cehalet .............................130

5. DEYNDE TASARRUF

5.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................133

5.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................134

5.2.1. Deynin Satışı................................................................134

5.2.2. Bey’u’l-kâlî bi’l-kâlî Satış............................................135

5.2.3. Deynin Borçluya veya Başkasına Satışı.......................136

5.2.4. Alacağın Temliki ve Borcun Nakli ..............................138

6. DEYNİN HİBESİ

6.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................141

6.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................142

6.2.1. Deynin Borçluya Hibesi...............................................142

6.2.2. Deynin Hibesi ile Meydana Gelen Durumlar...............144

7. BAŞKASI İÇİN İKRAR

7.1. İlgili Maddenin Kısa Açıklaması.............................................149

7.2. İlgili Madde Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................150

7.2.1. İkrarın Mahiyeti ...........................................................150

7.2.2. İkrar Edilenin Niteliği ..................................................151

7.2.3. İkrar Usulleri................................................................152

7.2.4. İkrarda Vekalet.............................................................153

7.2.5. İkrarın Hükmü..............................................................154

7.2.6. İkrar Mehir ilişkisi .......................................................155

İçindekiler

12

8. İBRÂ

8.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................159

8.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................160

8.2.1. İbrâ-Deyn İlişkisi .........................................................160

8.2.2. İbrâ ve İskâta Elverişlilik .............................................163

8.2.3. İbrânın Taraflarına Dair Şartlar....................................164

8.2.3.1. İbrâ Edene Dair Şartlar...................................164

8.2.3.2. İbrâ Edilene Dair Şartlar.................................166

8.2.4. İbrânın Konusuna Dair Şartlar .....................................167

8.2.5. Türleri Bakımından İbrâ-Kabul İlişkisi........................168

8.2.5.1. İbrâda Reddi Kâbil Olmayan Şeyler...............172

8.2.5.2. İstîfa ve İskât İbrası Farkları...........................175

8.2.6. İbrâ ve Şart...................................................................176

8.2.7. İbrâ ve İrade Beyanı.....................................................180

8.2.8. Şahitliğin İbrâya Etkisi.................................................181

9. DEYNİN EDASI

9.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................184

9.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................185

9.2.1. Borcun İfası..................................................................185

9.2.1.1. Deyn Misliyle Ödenir Kuralı..........................185

9.2.1.2. Ölüm Hastalığı ve İfa .....................................187

9.2.2. Borcun İfası ve Tereke İlişkisi .....................................188

10. TESLİM ALMADA ZOR KULLANMA

10.1. İlgili Maddenin Kısa Açıklaması.............................................193

10.2. İlgili Madde Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................193

İçindekiler

13

10.2.1. Muaccel ve Müeccel Kavramları .................................193

10.2.2. Erken İfa ve İfa Yeri İlişkisi.........................................194

11. BORCUN TA’YİNİ

11.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması:.........................................200

11.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................200

11.2.1. İfada Öncelik................................................................200

11.2.2. Murâbaha-i Şer’iyye.....................................................202

12. RÜCÛ (DÖNME)

12.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................205

12.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................205

12.2.1. Başkasının Borcunu İzinsiz Ödeme veya Şahsen İfa ...205

12.2.2. Teberru veya Rücû Kasdı ile Ödeme ...........................207

13. TESLİM ALINANIN REDDİ

13.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................209

13.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................210

13.2.1. Borcun Gereği Gibi İfa Edilmemesi ............................210

13.2.2. Paradaki Züyûf ve Kesâd Olma Hâllerinin İfaya

Etkisi ............................................................................211

14. TESLİM ALINANIN HELAKİ

14.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................215

14.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................216

14.2.1. Borç Konusunun Teslim Alınış Maksatlarına Göre

Sorumluluk Çeşitleri ....................................................216

İçindekiler

14

14.2.2. Karz ve Tazmin Sorumluluğu ......................................217

15. EDANIN TA’CİLİ (ERKEN İFA)

15.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................219

15.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................219

15.2.1. Erken İfa.......................................................................219

15.2.2. Borçlunun Vadeden Önce Ölmesi................................220

16. İFAYI TALEP ETME

16.1. İlgili Maddelerin Kısa Açıklaması ..........................................223

16.2. İlgili Maddeler Kapsamında Konunun Daha Geniş Ele

Alınması.....................................................................................224

16.2.1. Deyn-i Müşterekte Kısmî İfa ve Dava İkâmesi............224

16.2.2. Borç ve Vakıf Gallesi...................................................225

SONUÇ ......................................................................................................229

EK: .............................................................................................................233

KAYNAKÇA.............................................................................................243

KAYNAKÇA

Abdurrahman Âdil, el-Müdâyenât, Kütübhâne-i Hukuk, Matbaa-yı Ebu’zZiya, Konstantiniye 1322.

Acar, İbrahim, “Borçlar Hukukunda İradeyi Sakatlayan Sebepler I-Hata”,

Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 14, Erzurum

1999, s. 79-109.

Ahmed İbrahim Bey, el-Muâmelâtü’ş-Şer’iyye el-Mâliyye, yy. 1355/1936.

Ak, Ayhan, İslâm Borçlar Hukuku, Üniversite Yayınları, Samsun 2018.

Akgün, M. Zerrin, "Menkul Bey’inde Hasar”, Adalet Dergisi, 1953, sy. 3, s.

251-263.

Akgündüz, Ahmed, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, OSAV Yayınları, Gözden Geçirilmiş Üçüncü Baskı, İstanbul

2013.

Akgündüz, Ahmed, İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Özel Hukuk-1, c.

II, İstanbul 2012.

Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, Fey Vakfı

Yayınları ve OSAV, İstanbul 1992.

Akgündüz, Ahmed, Şeyhü’l-İslâm Ebüssu’ûd Efendi Fetvaları, OSAV, İstanbul 2018.

Akgündüz, Ahmet, Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye (Mecelle

Ta’dilleri ve Gerekçeleriyle Birlikte), Osmanlı Araştırmaları Vakfı,

İstanbul 2017.

Akgündüz, Ahmet, Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, Diyarbakır 1986.

Akıntürk, Turgut, Satım Akdinde Hasarın İntikali, Ankara 1966.

Aktan, Hamza, “Kısmet”, DİA, c. 25, s. 496-498.

Aktan, Hamza, “Tereke”, DİA, c. 30, s. 143-145.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

244

Akyıldız, Ali, “Para”, DİA, c. 34, s. 163-166.

Ali el-Hafîf, ed-Damân fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Ma’hedü’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’lİslamiyye, Beyrut 1971.

Ali el-Hafîf, Muhtasaru Ahkami’l-Muamelati’ş-Şer’iyye, 4. Baskı, Kahire

1952.

Ali Haydar Efendi (Büyük), Usûl-i Fıkıh Dersleri, İkinci Basılış, Meral Yayınları, İstanbul ty.

Ali Haydar Efendi (Küçük), Dürerü’l-Hükkâm Şehu Mecelleti’l-Ahkâm,

Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1319.

Ali Haydar Efendi, el-Mecmûatü’l-Cedîde fi’l-Kütübi’l-Erbaa (Kitabü’lİstiksâ fi Mesâili’l-İbrâ), Hukuk Matbaası, Dersaâdet 1332, s. 1-44.

(Mesâilü’l-İbrâ)

Ali Haydar Efendi, Tertîbü’s-Sünûf fî Ahkâmi’l-Vukûf, Şirket-i Mürettibiyye Matbaası, İstanbul 1340.

Ali Haydar Efendi, Tertîbü’s-Sünûf fî Ahkâmi’-Vukûf, trc. ve ta’lik Ekrem

Abdülcebbâr, Muhammed Ahmed el-Ömer, Ebu Yusuf Hasen b. ElBeşîr et-Tîluş, Müessesetü’r-Reyyân, Bağdad 1950.

Ali Haydar Efendi, Deynin Suret-i Edası ve İcarenin Ehad-ı Âkideynin Vefatı Hâlinde Adem-i İnfisâhı Hakkında Ahkam, Necm-i İstikbâl Matbaası, İstanbul 1335.

Âmir, Abdüllatif Muhammed, ed-Düyûn ve Tevsîkuha fi’l-Fıkhi’l-İslâmî,

Kahire ty.

Ansay, Sabri Şakir, “Menkul Mallarda Mülkiyetin ve Hasarın İntikali Hakkında Muhtelif Sistemler Arasında Bir Mukayese”, AÜHFD, 1953,

c. 10, sy. 1, s. 450-456.

Apaydın, H. Yunus, “Karz”, DİA, c. 24, s. 520-525.

Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 15.

Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2022.

Arı, Abdüsselam, “Vasiyet”, DİA, c. 42, s. 552-555.

Kaynakça

245

Arslanlı, Halil, “Mecelle’de Hasar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Mecmuası, Cilt 14, Sayı 1-2, 1948, s. 248-271.

Arslanlı, Halil, “Ticarî Beyde Hasar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Mecmuası, Yıl 1947, Cilt 13, Sayı 4, s. 1451-1474.

Arslanlı, Halil, Ticari Bey’, Genişletilmiş İkinci Bası, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1950.

Atalay, Arif, İslam Hukukunda Kabz, Doktora Tezi, Necmettin Erbakan

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2012.

Atar, Abdulkadir, “XVIII. Asır Fetva Mecmuaları Işığında Osmanlı'da Tedavül Aracı Olarak Kullanılan Paralar”, İnsan ve Toplum Bilimleri

Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 1, 2017, s. 61-85.

Atar, Fahrettin, İslâm İcra ve İflâs Hukuku, M. Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları,

İstanbul 1990.

Atasoy, Samed, “Osmanlı Hukukunda Hukuki Ehliyet Arızası Olarak Maraz-I Mevt (Ölüm Hastalığı)”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Dergisi, C.27, S.1, 2019, s.107-135.

Avcı, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku Özel Hükümler, Adalet Yayınevi,

Ankara 2018.

Avcı, Mustafa, Türk Hukuk Tarihi, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.

Ayan, Ayan, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler), Gözden Geçirilmiş 11.

Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2016.

Aybakan, “İfa”, DİA, c. 21, s. 498-504.

Aybakan, Bilal, “Hapis Hakkı”, DİA, c. 16, s. 65-67.

Aybakan, Bilal, “İvaz”, DİA, c. 23, s. 488.

Aybakan, Bilal, “Teberru”, DİA, c. 40, s. 215-216.

Aybakan, Bilal, “Temlik”, DİA, c. 40, s. 428-430.

Aybakan, Bilal, “Trampa”, DİA, c. 41, s. 305-306.

Aybakan, Bilal, “Vekâlet”, DİA, c. 43, s. 1-6.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

246

Aybakan, Bilal, İslam Hukukunda Borçların İfası, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi

Vakfı Yayınlan, İstanbul 1998.

Aydın, Mehmet Âkif, “Eski Hukukumuzda Bir Haksız Fiil Türü Olarak İtlaf”, Hukuk Araştırmaları, Marmara Üniversitesi Hukuk Fahültesi

Yayını, c. 5, sy. 1-3(1990), s. 67-85.

Aydın, M. Âkif, “Gasp”, DİA, c. 13, s. 387-392.

Aydın, M. Âkif, “İslam Hukukunda Gasp”, İslam Tetkikleri Dergisi, İstanbul

1995, c. 9, s. 163-217.

Aydın, M. Âkif, ”Deyn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA),

c. 9, s. 266-268.

Aydın, M. Âkif, “Borç”, DİA, c. 6, s. 285-291.

Ayiter, Kudret, “Roma Hukukunda Alım Saım Akdinde Hasarın İntikali”,

Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, 1957 XIV, sa. 1-4, s. 122-142.

el-Aynî, Ebu Muhammed Bedrüddin Mahmud b. Ahmed, el-Binâye Şerhu’lHidâye, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1420/2000.

el-Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd, el-İnâye, Darü’l-Fikr, yy,

ty.

el-Bağdâdi, Ebû Muhammed Ğânim, Mecma’u’d-Damânât, Dârü’l-Kütübi’lİslâmî, yy. ty.

Bardakoğlu, Ali, “Ehliyet”, DİA, c. 10, s. 533-539.

Bardakoğlu, Ali, “Hak”, DİA, c. 15, s. 139-151.

Bardakoğlu, Ali, “Hibe”, DİA, c. 17, s. 421-426.

Bardakoğlu, Ali, “İskât”, DİA, c. 19, s. 137-143.

Bayındır, Servet, “Din ve Ülke Farklılığının Faizin Hükmüne Etkisi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 14, Yıl: 2006, s.

207-235.

Baz, Selim Rüstem, Kitabu Şerhu’l-Mecelle, 2. Baskı, el-Matbaatü’lEdebiyye, Beyrut 1898.

Kaynakça

247

Belgesay, Mustafa Reşit, Mecelle’nin Külli Kâideleri ve Yeni Hukuk, İsmail

Akgün Matbaası, İstanbul 1947.

Berki, Ali Himmet, Hukuk Mantığı ve Tefsir, Türkiye Adalet Akademisi,

Ankara 2018.

Berki, Ali Himmet, "Kanunlarımızda İkrar ve Hükmü", Adliye Ceridesi, sy.

21, Eylül 1936, s. 1454-1470.

Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye), 2.

Baskı, Hikmet Yayınları, İstanbul 1979.

Berki, Şakir, “Borçların Sükûtu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 1955, Cilt 12, Sayı 1-2, s. 216-267.

Berki, Şakir, “Roma’da Borçların Kaynakları 2”, AÜHFD 1954, c. 11, sy. 3-

4, s. 134-173.

el-Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn, es-Sünenü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, c. I-X, Beyrut

1424/2003.

Bilge, Necip, Borçlar Hukuku Özel Borç Münasebetleri, Ankara 1971.

Bilgili, İsmail, İslam Hukukunda Ma’dûmun Satımı, Konya 2011.

Bilgili, İsmail, “Dârü’l-Funûn Hukuk Fakültesi Müderrisi Mehmed Nesîb

Bey’in “Mecelle’nin Islahına Doğru” Makalesinin Hukukî Açıdan

Değerlendirmesi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Dergisi, C. 4, Sy. 1, 2021, s. 218-242.

Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu,

Bilmen Yayınevi, c. I-VIII, İstanbul 1970.

Birsin, Mehmet, İslâm Eşya ve Borçlar Hukuku, (Genişletilmiş ve gözden

geçirilmiş baskı), Çıra Akademi, İstanbul 2019.

Boyalık, Şeyma, İslam Hukukunda Cins Borcu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2015.

el-Buhârî, Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed, Keşfü’l-Esrâr fî şerḥi

Uṣûli’l-Pezdevî, Darü’l-Kütübi’-İslami, yy. ty.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

248

el-Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Selahuddin, Keşşâfu’l-Kına’ِ An Metni’lİkna, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut ty.

Buz, Vedat, “Yeni Türk Borçlar Kanunu’nda Borçların İfası ve İfa Edilmemesine İlişkin Değişikliklerin Değerlendirilmesi” Yeni Türk Borçlar

Kanunu ve Yeni Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu, Makaleler ve

Tebliğler, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013, s. 139-150.

Cansel, Erol/Özel, Çağlar, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş

2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.

Cemalüddîn Muhammed Mahmud, Sebebü’l-İltizam ve Şer’iyyetühü fi’lFıkhi’l-İslâmî, Kahire 1969.

Cerîde-i Adliyye, 7/160-162 (1333 r./1335 h.), s. 895-899.

Cheron, Albert/Fahmy, Sadek, “İslam Hukukunda Özellikle Hanefi Mezhebine Göre Havale”, çev. Halil Cin, Bulletin de la legislation comparee,1929-30, p. 371-422.

Cin, Halil, “İslam Hukukunda Mehir”, AÜHFD, XXIX/1-2, s. 225-226.

Cin, Halil, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi

Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1974.

Cin, Halil/Akgündüz, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi (Özel Hukuk), Konya

1989.

Çalış, Halit, “Rakabe”, DİA, c. 34, s. 427-428.

Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yı Ali Efendi, Matbaa-i âmire, İstanbul 1311.

Çeker, Orhan, İslâm Hukukunda Akidler, Tekin Kitabevi, Konya 2014.

Çeşmizâde Muhammed Hâlis Efendi, Hülâsâtü’l-Ecvibe, İkinci Baskı, Ruşen

Matbaası, İstanbul 1325.

Çil, Şahin, İş Hukukunda İbra Sözleşmesi (İbraname), 2. Baskı, Legal Yayıncılık, 2007.

Çuçak, Muhammed, “İslam Hukukunda Parada Meydana Gelen Değişiklikler ve Borçları Ödemenin Yolları”, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat

Fakültesi Dergisi, 6 (12), 2019, s. 267-292.

Kaynakça

249

ed-Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed, Sünen, Müessesetü’rRisâle, Beyrut 1424/2004.

Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah bin Ömer b. Îsâ, Te’sîsü’n-Nazar, thk. Mustafa

Muhammed el-Kubbânî, Dâru İbn Zeydûn, Beryrut ty.

Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah bin Ömer b. Îsâ, Takvîmü’l-Edille, Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1421/2001.

Demir, Abdullah/Günay, Ramazan, Fetava-yı Ebussuud Ebussuud Efendi’nin Fetvaları, Ed: Saliha Demir, SD Yayınevi, İstanbul 2020.

Demiray, Mustafa, “İslâm Hukuku Tabiî Borçları Tanıyor mu?”, Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları Sempozyumu, 1-2 Mayıs 2009,

Ed. Sami Erdem, İstanbul 2009, s. 221-233.

Demiray, Mustafa, “Serahsî’ye Göre Haksız İktisapta Fakirleşme Şartı”,

Uluslararası Serahsî Sempozyumu, DİB Yayınları, 2013, s. 481-491.

ed-Derdîr, Ebû’l-Berekat Ahmed b. Muhammed b. Ahmed, eş-Şerhu’l-Kebîr

ala Muhtasarı’l-Halil, (Desûki’nin Haşiyesi ile birlikte), Dârü’l-Fikr,

yy., ty.

Deschenaux, Henri/Tercier, Pierre, Sorumluluk Hukuku, çev. Salim Özdemir, Ankara 1983.

ed-Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed, Ḥâşiye ale’ş-Şerḥi’lKebîr, Darü’l-Fikr, Beyrut ty.

Dönmez, İbrahim K., “Murâbaha”, DİA, c. 31, s. 148-152.

Dönmez, İbrahim Kâfi, “Garar”, DİA, c. 13, s. 366-371.

Duran, Ahmet, İslâm Hukukunda İkrar ve Hükmü, Ant Kreatif, İstanbul

2008.

Durmuş, Abdullah, “Fıkıhta Karz (Ödünç) Sözleşmesinde Vade Farkının

Bağlayıcılığı Meselesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.16,

2010, s. 315-330.

Durmuş, Abdullah, “Vade”, DİA, c. 42, s. 415-416.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

250

Düzdağ, M. Ertuğrul, Ebussuûd Efendi Fetvâları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul 1983.

Düzdağ, M. Ertuğrul, Ebussuud Efendi Fetvaları, İstanbul 2012.

Düzenli, Pehlul, Osmanlı Hukukçusu Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi ve

Fetvâları, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2007.

Ebu Yahya, Muhammed Hasen, el-İstidâne fi’l-Fıkhi’l-İslâmî Dirâse Fıkhiyye Mukârene, Kahire 1410/1990.

Ebu Zehra, Muhammed, el-Mülkiyyetü ve'n-Nazariyyetü'l-Akd, Kahire

1976.

Elmalılı Hamdi Yazır (Küçük Hamdi), “Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyemize Reva Görülen Müâhazeyi Müdafaa”, Beyânü’l-Hak, sene 1, c. 2, aded

50, 51, 1328.

Emin Fehim Paşa, Kudûrî-i Şerif Tercümesi (Aziziye), Âlim Matbaası, İstanbul 1309.

Erbay, Celâl, İslâm Ceza Muhakemesi Hukukunda İspat Vasıtaları, Marmara

Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 1999.

Erdem, Ekrem, “Osmanlı Para Sistemi ve Tağşiş Politikası: Dönemsel Bir

Analiz”, Bankacılar Dergisi, Sayı 56, 2006, s. 10-27.

Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, 6. Baskı, Ensar Yayınları, İstanbul 2016.

Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 27. Baskı, Yetkin Yayınevi,

Ankara 2022.

Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, Yetkin Yayınevi,

Ankara 2022.

Eren, Fikret, Mülkiyet Hukuku, Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2016.

Ergün, Ömer, Borçlar Hukuku (Özel Hükümler) Ders Notları, Seçkin, Ankara 2018.

Kaynakça

251

Ergün, Ömer/Çaldağ, Coşkun, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Ders Notları, Seçkin, Ankara 2018.

Esen, Hüseyin, “İslam Hukukunda Ölümün Mâli Hak ve Borçlara Etkisi”,

Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 9/1(2005), s.

55-86.

Ferid Fıtyan, Mesadıru'l-İltizam, Bağdad 1956-1957.

el-Fetâvâ’l-Hindiyye. (Heyet), 2. Baskı, Daru’l-Fikr, Beyrut 1310.

Feyzioğlu, Feyzi N., Borçlar Hukuku Akdin Muhtelif Nevileri 1, 4. Bası,

İstanbul 1980.

Feyzioğlu, Feyzi N., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, İstanbul

1977.

Feyzullah Efendi, Fetâvâ-yı Feyziyye maa’n-Nukûl, İstanbul 1266.

el-Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed, el-Kâmûsu’l-Muhît,

Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1426/2005.

Fudayl Çelebi, ed-Damânât fi’l-Furûi’l-Hanefîyye, Süleymaniye Ktp., Nuruosmaniye, nr. 1965.

el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Ahmed, el-Mustasfâ, Darü’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1413/1993.

Gözübenli, Beşir, “Âriyet”, DİA, c. 3, s. 379-380.

Gözübenli, Beşir, “Şirket”, DİA, c. 39, s. 198-201.

Gücün, Cevad Abdürrahim, Nazari ve Ameli Hukuk Davaları II, İstanbul ty.

Gümrükçüoğlu, Saliha Okur, “İslam Aile Hukukunda Kadının Mehir Hakkına Toplumun Bakış Açısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVII, Y. 2013, Sy. 4, s. 223-256.

Gümüş, M. Alper, Türk-İsviçre Borçlar Hukukunda İbra Sözleşmesi, Vedat

Kitapçılık, İstanbul 2015. (İbra Sözleşmesi)

Gümüş, M. Alper, Türk-İsviçre Borçlar Hukukunda İbra Sözleşmesi, Vedat

Kitapçılık, İstanbul 2015.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

252

Gümüş, Ercan/Gürhan, Veysel, “Osmanlı Kadı Sicilleri’nde Bir Borç Ödeme

Yöntemi Olarak “Guremâ Usulü” ve Uygulanışı”, Turkish Studies,

Volume 11/6 Spring 2016, s. 61-74.

Habergetiren, Ömer Faruk, “İslam Hukukunda Paranın Değer Kaybının

Ödenmesini Gerektiren Esaslar”, Türkiye İlahiyat Araştırmaları

Dergisi, c.1, sy. 1, 2017, s. 19-31.

Hacak, Hasan, “Urûz”, DİA, c. 42, s. 181-183.

Hacak, Hasan, “Zimmet”, DİA, c. 44, s. 424-428.

Hacı Reşîd Paşa, Rûhu’l-Mecelle, Dâru’l-Hilâfeti’l-Aliyye, İstanbul 1326.

el-Halebî, İbrâhim b. Muhammed, Mülteka’l-Ebhur, Bosnevî el-Hac Muharrem Efendi, İstanbul 1277.

Hallâf, Abdulvahhâb, İslâm Hukuk Felsefesi, İlmü Usûli’l-Fıkh, Çev. Hüseyin Atay, AÜİF Yay., Ankara ty.

Hammâd, Nezih, Akdü’l-Karz fi’ş-Şer’îati’l-İslâmiyye, Darü’l-Kalem, Dımaşk 1411/1991.

Hammâd, Nezih, Beyu’l-Kâlî bi’l-Kâlî fi Fıkhi’l-İslâmi, Merkezü Ebhâsi’lİktisâdi’l-İslâmi, Cidde 1986.

Hammâd, Nezih, Dirasat fi Usûli’l-Müdayenat fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Dâru’lFaruk, Taif 1990.

el-Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed, Gamzu

Uyûni’l-Besâir fî Şerhi’l-Eşbâh ve’n-Nezâir, Darü’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1405/1985.

el-Haraşî, Muhammed b. Abdullah, eş-Şerḥu’l-Kebîr alâ Muḫtaṣarı Ḫalîl,

Darü’l-Fikr, Beyrut ty.

el-Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed, Dürrü’l-Muhtâr fî

Şerhi Tenvîri’l-Absâr, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1423/2002.

Hatemi, Hüseyin/Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 3. Bası,

Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015.

Kaynakça

253

el-Hattâb, Muhammed b. Abdirrahmân, Mevâhibu’l-Celîl, Darü’l-Fikr, Beyrut 1412/1992.

Hüseyin Amir, el-Mes’uliyyetü'l-Medeniyyetü’t-Taksiriyye ve'l-Akdiyye,

Mısır 1376/1959.

İbn Âbidin, Mecmûatü Resâil-i İbn-i Âbidin, c. II, Dersaadet 1325.

İbn Âbidin, Muhammed Emîn b. Ömer, el-Ukûdü’d-Dürriyye fi Tenkîhi

Fetava’l-Hâmidiyye, Darü’l-Marife, yy. ty.

İbn Âbidin, Muhammed Emîn b. Ömer, Reddü’l-Muhtar ala’d-Dürri’lMuhtar, Darü’l-Fikir, Beyrut, 1412/1992.

İbn Âbidinzâde Muhammed Emîn b. Ömer el-Hüseynî, Kurretü Uyûni’lAhyâr li Tekmileti Reddi’l-Muḥtâr, Darü’l-Fikr, Beyrut ty.

İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed, el-Kavaninü'l-Fıkhiyye, yy,

ty.

İbn Ferhûn, Burhânüddîn İbrâhîm b. Alî, Tabsiratü’l-Hükkâm, Mektebetü’lKülliyati’l-Ezheriyye, Kahire 1406/1886.

İbn Hazm, Ebu Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd, el-Muhalla, Darü’l-Fikr,

Beyrut ty.

İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed, İ’lâmü’lMuvakkıîn, Dârü’l- Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1411/1991.

İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebu Abdillâh Şemsüddîn Muhammed, Zâdü’lmeâd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1415/1994.

İbn Kudâme, Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed el-Makdısî, eş-Şerhu’lKebir (el-Muğni ile birlikte), Mısır 1345-1348.

İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed, el-Muğnî, Mektebetü’lKahire, Mısır 1388/1968.

İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed, Lisânü’l-Arab, 3. Baskı,

Dâru Sadr, Beyrut 1414.

İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî, el-Eşbâh ve’nNezâir, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1419/1999.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

254

İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî, el-Bahrü’r-Râik

Şerhu Kenzi’d-Dekaik, 2. Baskı, Darü’l-Kitabi’l-İslamî, ty.

İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî, Resâili-i İbn

Nüceym el-İktisadiyye, Dârü’s-Selâm, thk. Muhammed Ahmed Serac ve Ali Cuma Muhammed, Mısır 1998-99.

İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî, el-Eşbâh ve’nNezâir -Hanefi Fıkhının Esasları- (İnceleme-Çeviri-Eleştirmeli Metin), Haz. Osman Bayder, T. C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu

Başkanlığı yayını, İstanbul 2022.

İbn Receb, Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed, el-Kavâid, Dârü’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut ty.

İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed, Ahkâmü’lKur’an, Darü’l-Ma’rife, Beyrut ty.

İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid, Fethü’l-Kadîr, Darü’l-Fikr, Beyrut ty.

el-İbyânî, Muhammed Zeyd/es-Sincelfî, Muhammed Selâme, Şerhu Mürşidi’l-Hayrân, 2. Baskı, Darül Meârif, Bağdat 1375/1955.

İmre, Zahit, “Hapis Hakkı Üzerine Bir Tetkik”, İstanbul Üniversitesi Hukuk

Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 3-4(1952), s. 742 – 782.

İpşirli, Mehmet, “Cihet”, DİA, c. 7, s. 546-548.

Kadıhan, Fahrüddin Hasen b. Mansur b. Mahmud, el-Fetâvâ el-Haniyye, c.

I-III, ty, yy.

Kahraman, Abdullah, “Takas”, DİA, c. 39, s. 451-453.

Kahveci, Nuri, Mukayeseli İslam Borçlar Hukuku (Şirketler İlaveli), 2. Baskı, Hikmetevi, İstanbul 2016.

Kallek, Cengiz, “Kabâle”, DİA, c. 24, s. 10-12.

Kara, Yakup, “İslam Hukuku’nda Deyn’in Deyn Karşılığında Satımı”, İslam

Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 20, 2012, s. 389-415.

Kaynakça

255

el-Karâfî, Şihabüddin Ebü'l-Abbas Ahmed b. İdris, el-Furûk, Âlemü’lKütüb, Beyrut, ty.

el-Karâfî, Şihabüddin Ebü'l-Abbas Ahmed b. İdris, ez-Zahîre, Darü’lGarbi’l-İslâmî, Beyrut 1994.

Karaman, Hayreddin, “Ayn”, DİA, c. 4, s. 257-258.

Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, 9. Baskı, İz Yayıncılık,

İstanbul 2016.

Karaman, Hayreddin/Özdemir, Ahmet, Fıkhî Bilgi ve İlkeler Işığında Eşya

ve Şahsın Hukuku, Kitabî, İstanbul 2019.

Karataş, Elif Ulusu, “Türk Miras Hukukunda Mirasın Kazanılmasında Halefiyet Türleri ve Türk Milletlerarası Özel Hukukundaki Yansımaları”,

İÜHFM, C. LXXIII, sy. 2, 2015, s. 357-390.

el-Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed, Bedâʾiʿu’ṣ-Sanâʾi fî

Tertîbi’ş-Şerâʾi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ty.

el-Kasîr, Süleyman b. Abdillah b. Abdilaziz, Ahkâmü’d-Deyn Dirâse

Hadîsiyye Fıkhiyye, Riyad 1426/2005.

Kaşıkçı, Osman, “Eski Hukukumuzda Şarta Bağlı İşlemler”, Prof. Dr.

Selâhattin Sulhi Tekinay’ın Hatırasına Armağan (Haz. İsmail Esin),

İstanbul 1999, s. 375-407.

Kaşıkçı, Osman, “Eski Hukukumuzda Takyidi Şarta Bağlı İşlemler”, Atatürk

Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, I, Erzincan 1997, s.

207-244.

Kaşıkçı, Osman, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1997.

Kaya, Ali, “İslam Hukukunda Borçlunun Edimini İfa Etmekten Kaçınma

Hakkı: Ödemezlik Def’i”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2, 2007, s. 43-57.

Kaya, Süleyman, “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kredi İlişkilerinin

Hukuki Boyutu”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmalar Dergisi, Sayı 3,

2007 (Bahar), s. 13-41.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

256

Kaya, Süleyman, XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari ve Tatbiki

Olarak Karz İşlemleri, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.

Kaynar, Reşat, Borçlar Hukuku Ders Kitabı Genel Hükümler, İstanbul 1974.

Kelebek, Mustafa, İslâm Borçlar Hukuku ve Ebû Yusûf’un Öncelikleri, Ensar Neşriyat, İstanbul 2014.

Kispet, Mustafa, İslam Hukukuna Göre Satım Akdinde Malın Kabz ve Teslimi, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Bursa 2010. (Kispet, Kabz)

Koca, Ferhat, “İkrar”, DİA, c. 22, s. 38-40.

Koçak, Muhsin, “Cüzâf”, DİA, c. 8, s. 148-149.

Konan, Belkıs, “Konya 42 numaralı Şer’iyye Sicil Defterine Göre 18. Yüzyılın Başlarında Konya’da Aile Hukuku Davaları”, Necmettin Erbakan

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, Sy.1, 2021, s. 103-122.

Koschaker, Paul/Ayiter, Kudret, Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma

Özel Hukukunun Ana Hatları, Sevinç Matbaası, Ankara 1977.

Köse, Murtaza, “Mukayeseli Hukukta Yetkisiz Temsil”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII (2008), sayı:1, s. 89-100.

el-Kudûrî, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr, Muhtasaru'l-Kudûrî fi'lFıkhi'l-Hanefî, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1418/1997.

Kurban, Yasin, Mecelle ve Günümüz Hukuku (Hukukun Doksan Dokuz

İlkesi), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.

el-Kurtubî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid

ve Nihâyetü’l-Muktesıd, Darü’l-Hadis, Kahire 1425/2004.

el-Lâhim, Üsame b. Hamûd b. Muhammed, Bey’u’d-Deyn ve Tatbîkatühü’lMuâsıra fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Darü'l-Meyman, Riyad 1433/2012.

Mahmasânî, Subhî, en-Nazariyyetü’l-Âmme li’l-Mûcebât ve’l-Ukûd fi’şŞerî’ati’l-İslâmiyye, 3. Baskı, c.I-II, Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrut

1983. (Mûcebât)

Kaynakça

257

Mahmud el-Hâc, Ahmed Es’ad, Nazariyyetü’l-Karz fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Darü’n-Nefâis, Amman 1428/2008.

Malik b. Enes, el-Muvatta, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabi, Kahire 1951.

Mardin, Ebul’ulâ, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmed Cevdet Paşa, Adalet

Bakanlığı Yayınları, Ankara 2021.

el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed, el-Hâvi’l-Kebîr, Darü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1419/1999.

Mehmed Emin Ankaravî, Fetâvâ-yı Ankaravî, c. 1, İstanbul 1281.

el-Merdâvî, Alaüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Süleyman, el-İnsâf fi Marifeti’rRacih Mine’l-Hılaf, Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2. Baskı, yy. ty.

el-Mevsılî, Ebü’l-Fazl Abdullah b. Mahmûd, el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr,

Matbaatü’l-Halebî, 1356/1937.

Mevsû’atü’l-Fıkhiyye, Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, İkinci Baskı, 1-45, Kuveyt 1404-1983/1427-2006.

el-Meydânî, Abdülğanî b. Talib, el-Lübâb fi Şerhi’l-Kitâb, el-Mektebetü’lİlmiyye, Beyrut, ty.

el-Mezîd, Mezîd b. İbrahim b. Salih, İstîfâüd-Düyûn fi’l-Fıkhi’l-İslâmî

Dirâse Fıkhiyye Mukarene, Darü İbni’l-Cevziyye, Riyad 1431.

Mişon Ventura, “Mes’uliyyet-i Hukukiyye ve Damânât”, Darülfünun Hukuk

Fakültesi Mecmuası, se. 1, sy. 5, 1332, s. 435-482.

Molla Hüsrev, Dürerü’l-Hükkâm fî Şerhi Güreri’l-Ahkâm (Şürünbülâlî haşiyeli), İstanbul 1308.

Muhammed b. Şihab ibnü’l-Bezzâzî, el-Fetâva’l-Bezzâziyye Matbaatü’lMeymeniye, Mısır ty., (el-Fetâva’l- Hindiye kenarı IV ve V. Ciltler).

Muhammed Kadri Paşa, Mürşidü’l-Hayran ila Ma’rifeti Ahvali’l-İnsan, yy.

1981.

Mumcu, Ahmet, Divan-ı Hümayun, 2. Baskı, Birey ve Toplum Yayınları,

Ankara 1986.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

258

Mustafa el-Buğa, Fıkhu'l-Muâvaza, Şam Üniversitesi Yayını, II. Kısım, se.

2, Dımaşk 1401-2 / 1981-2.

Neticetü’l-Fetâvâ, Derleyenler: es-Seyyid Ahmed Efendi/es-Seyyid Hafız

Mehrned b. Ahmed el-Gedûsî, Hazırlayanlar: Süleyman Kaya/Betül

Algın/Ayşe Nagehan Celikci/Emine Kaval, Klasik Yayınları, İstanbul 2014.

en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref, el-Mecmu’ Şerhu’l-Mühezzeb,

Darü’l-Fikr, Beyrut ty.

en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref, Ravzatü’t-Tâlibîn ve Umdetü’lMüttakîn, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut 1412/1991.

Oğuzman, M. Kemal/Öz, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt1, Gözden Geçirilmiş 16. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2018.

Onar, Sıddık Sami, "Mesuliyet-i Akdiyye ve Mesuliyet-i Cürmiyye”,

DFHFM, se. 2, sy. 16, 1340.

Onar, Sıddık Sami, "Zarar ve Ziyan”, İstanbul Barosu Mecmuası, se. 2, sy.

6-18, 1928.

Onar, Sıddık Sami, “Osmanlı İmparatorluğunda İslam Hukukunun Bir Kısmının Codification’u Mecelle”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c. 20, sy. 1-4, s. 57-85.

Osmanlı Arşivi’nde Şeyhülislâm Fetvaları, Başbakanlık Devlet Arşivleri

Genel Müdürlüğü, İstanbul 2015.

el-Osman, Muhammed b. Râşid b. Ali, Ahkâmü’l-Ecel fî’l-Fıkhi’l-İslâmî

(Bahsün Mukaren), yy. 1417/1996.

Ömer Hilmi Efendi, İthafü’l-Ahlâf fî Ahkâmi’l-Evkaf, VGM Yayınları, Ankara 1977.

Önder, Muharrem, “İslâm Hukukunda İrade Beyanı Olarak Mükellefin

Sükûtu; Mâhiyeti, Kısımları ve Beyân Olma Sebepleri”, Necmettin

Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46, 2018, s. 55-94.

Kaynakça

259

Önen, Turgut, Karşılıklı Borç Doğuran Sözleşmelerde Borçlunun Temerrüdüyle İlgili Genel Mahiyetteki Hükümler, Ankara İktisadi ve Ticari

İlimler Akademisi Yayını, Ankara, 1975.

Özcan, Asiye, Dürerü’l-Hükkâm’ın İkrar Bölümünün Latinizesi ve Kaynak

Tespiti, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Sakarya 2008.

Qadri, Anwar Ahmad, Islamic Jurisprudence in the Modern World, New

Delhi 1986.

Rado, Türkan, Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, İstanbul 1980.

Reisoğlu, Safa, Borçlar Hukuku I, İkinci Bası, Ankara 1972.

er-Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Nihâyetü’lMuhtâc, Darü’l-Fikr, Beyrut 1404/1984.

er-Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed, Nihayetü’l-Muhtâc, Darü’lFikr, Beyrut 1404/1984.

Sahillioğlu, Halil, “Akçe”, DİA, c. 2, s. 224-227.

Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî, elMüdevvenetü’l-Kübrâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1415/1994.

Saleilles, Raymond, Borcun Genel Teorisi Hakkında Etüd (trc. Mişon Ventura), İstanbul 1949.

Sarıtepe, Erdoğan, “İslam Hukuku ve Medeni Hukukta Yetkisiz Temsil”,

Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15:1 (2010), s. 265-296.

es-Senhurî, Abdürezzak, Nazariyyetü’l-Amme li’l-iltizâmat (Nazariyyetü’lAkd), el Mecma’u’l-İlmiyyi’l-İslamî el-Arabi, Beyrut ty.

es-Senhûrî, Abdürrezzak, Mesâdıru’l-Hak fi’l-Fıkhı’l-İslamî, Darü İhyâi’tTürâsi’l-Arabî, Beyrut 1417/1998.

es-Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme, el-Mebsût, Darü’l-Marife, Beyrut

1414/1993.

es-Serahsî, Usûlü’s-Serahsî, Darü’l-Marife, Beyrut, ty.

Serozan, Rona, Sözleşmeden Dönme, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2007.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

260

Seyyid Abdullah Ali Hüseyn, el-Mukârenâtü’t-Teşrî’iyye, Darü’s-Selam,

Kahire 1421/2001.

Söğütlü, Özlem, Roma Özel Hukuku Ders Kitabı, Genişletilmiş Üçüncü

Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.

es-Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1419/1999.

es-Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Darü’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1411/1991.

Süleyman Sırrı Efendi, İzâhü’l-Eşbâh (el-Eşbâh ve’n-Nezâir Tercüme ve

Şerhi), c. I-II, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları,

İstanbul 2022.

Süleyman Sırrı Efendi, Îzâhü’l-Eşbâh, T. C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu

Başkanlığı yayını, İstanbul 2022.

Şa’ban, Zekiyyüddin, İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh), Notlar

Ekleyerek Tercüme Eden İbrâhim Kâfi Dönmez, 14. Baskı, Türkiye

Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.

eş-Şafiî, Muhammed b. İdrîs, el-Ümm, Darü’l-Marife, Beyrut 1410/1990.

Şehhate, Şefik, en-Nazariyyetü'l-Amme li'l-İltizâmât, Mısır 1936.

Şehhâte, Şefik, Nazariyyetü'l-Amme li'l-iltizâmât, Mısır 1936.

Şelebî, Muhammed Mustafa, el-Medhal, Matbaatü Darü’t-Te’lîf, İskenderiye

1382/1962.

Şeyh Bedreddin, Yargılama Usulüne Dair Câmiu’l-Fusûleyn, Editör Hacı

Yunus Apaydın, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2012.

Şeyhîzâde Abdurrahman Dâmad Efendi, Mecma’u’l-Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, Darü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ty.

eş-Şîrâzî, İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf, el-Mühezzeb, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye,

Beyrut ty.

eş-Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni’l-Muhtâc,

Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1415/1994.

Kaynakça

261

Taftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ömer, Şerhu’t-Telvîh ala’t-Tavzîh, Mektebetü Sabîh, Mısır ty.

Tan, Oğuzhan, “Altı Sınıf (Esnâf-ı Sitte) Hadisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51:2(2010), s.

167-187.

Tandoğan, Haluk, Türk Mesuliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdî Mesuliyet),

(1961 Yılı Birinci Basıdan Tıpkı Bası Yapılmıştır), Vedat Kitapçılık,

İstanbul 2010.

et-Tehânevî, Muhammed Hâmid, Keşşâfü Istılâhâti’l-Fünûni ve’l-Ulûm, c. III, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1996.

Tekinay, Selahattin Sulhi, Borçlar Hukuku, İstanbul 1978.

Topal, Şevket, İslâm Hukukunda Satış Akdi ve Mülkiyet, STS Yayınları,

Ankara 2014.

Termânînî, Abdüsselam, Nazariyyetü’z-Zürûfi’t-Târie, Darü’l-Fikr, Dımaşk

1391/1971.

Tunçomağ, Kenan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 1. Cilt, Üzerinde Çalışılmış Dördüncü Bası, İstanbul 1969.

Turan, Ali. “Abdurrahman Âdil Eren’in (1868-1942) Hayatı, Eserleri ve

Mahkeme-i Temyiz Adlı Eserinin Tahlili”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, sy. 23, 2017, s. 57-80.

Turanboy, Kürşad Nuri, İbra Sözleşmesi, Ankara, Yetkin, 1998.

Tüfekçi, İbrahim, “İslâm Hukukunda Meclis Muhayyerliği”, İslam Hukuku

Araştırmaları Dergisi, sy. 20, 2012, s. 11-42.

Türk Hukuk Lügati, Türk Hukuk Kurumu, 3. Baskı, Ankara 1991.

Udeh, Abdülkadir, İslâm Ceza Hukuku ve Beşerî Hukuk, trc. Akif Nuri,

Özdemir Basımevi, İstanbul 1978.

Umur, Ziya, Roma Hukuku, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1979.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

262

Ünsal, Ahmet, “ İn‘ikâdın (Akdin Hukukî Varlık Kazanması) Mahiyeti”,

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51:2(2010), s. 93-

124.

Uyanık, M. Zeki, “İslâm Aile Hukukunda Evlilik ve Boşanma Nafakası Bağlamında Süresiz Nafaka Yasası”, Necmettin Erbakan Üniversitesi

İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 2019, s. 57-87.

Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, Medenî Hukukun Umumi Esasları, İkinci Basım, İstanbul 1945.

Velidedeoğlu, H. V./Kaynar, Reşat, Borçlar Hukuku Umumî Hükümler,

İkinci Bası, İstanbul 1957.

Yaran, Rahmi, İslam Hukukunda Borcun Gecikmesi, İFAV, İstanbul 1997.

Yavuz, Cevdet, Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), Güncellenmiş ve

Yenilenmiş 16. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2019.

Yazıcı, Abdurrahman, “İslam Miras Hukuku ile Türk Medeni Kanunu Miras

Sisteminin Mukayesesi”, Ekev Akademi Dergisi Yıl: 17 Sayı: 55

(Bahar 2013), s. 167-180.

Yelek, Kamil, Gasp ve İtlaf Bağlamında Hanefî sorumluluk Hukuku, Timaş

Akademi, İstanbul 2021.

Yerlikaya, Ünal, “Hanefî Hukuk Düşüncesinde Ayn-Deyn Ayrımı ve Hukukî Düzenlemelere Etkisi - İş ve İstisnâ’ Akdi Örneği”, Tasavvur

Tekirdag İlahiyat Dergisi, Haziran/June 2022, c. 8, sy. 1, s. 289-319.

Yıldırım, Mustafa, Mecelle’nin Külli Kâideleri, 4. Baskı, Tibyan Yayıncılık,

İzmir, 2015.

Yıldız, Kemal, İslâm Sorumluluk Hukuku Akit Dışı Sorumluluk, 2. Baskı,

İFAV Yayınları, İstanbul 2013.

Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Ankara 2011.

Yörük, Doğan/Akbaş, Emrah, Osmanlı Toplumunda Borç ve Kredi Kullanımı Konya Örneği (1500-1645), Palet Yayınları, Konya 2022.

Yusuf, Muhammed Hassan, ed-Deyn ve Ahkâmühü fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye,

Doktora Tezi, Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, Suud 1406/1986.

Kaynakça

263

Yüce, Melek Bilgin, “Borçlu Açısından Erken İfa ve Sonuçları”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 192, Ağustos 2022, s. 99-111.

Yıldız, Faruk, “İslâm Hukukunda Mislî ve Kıyemî Mal Kavramları ve Hukukî Yansımalar”, Erciyes Akademi, 2021, Özel Sayı, s. 664-675.

ez-Zâhidî, Necmüddîn Muhtâr b. Mahmûd b. Muhammed, Kitabü Ḳunyetü’l-Münye mine’l Fetâvâ, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 2454.

ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ, Tâcü’l-Arûs, Kuveyt, ty.

ez-Zerka, Ahmed b. Muhammed, Şerhu Kavâidi’l-Fıkhiyye, 2. Baskı, Darü’l-Kalem, Dımaşk 1409/1989.

ez-Zerka, Mustafa Ahmed, 2. Baskı, el-Medhalü’l-Fıkhî’l-Âmm, Darü’lKalem, Dımaşk 1425/2004.

ez-Zerka, Mustafa Ahmed, el-Medhal ilâ Nazariyyeti‟l-İltizâmi’l-Âmme

fi’l-Fıkhi’l-İslamî, Dârü’l-Kalem, Dımaşk 1320/1999.

ez-Zerka, Mustafa Ahmed, Naẓratün Âmme fî Fikreti’l-Haḳ ve’l-İltizâm,

Dımaşk 1367/1948.

ez-Zerka, Mustafa Ahmed, el-Ukûdü’l-Müsammât fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Matbaatü’l-Câmiatü’s-Suriyye, Dımaşk 1367/1948.

ez-Zerka, Mustafa Ahmed, el-Fi’lü’d-Dâr ve Damânü fîhi, Darü’l-Kalem,

Dımaşk 1409/1988.

ez-Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed, 2. Baskı, el-Mensûr fi’lKavâidi’l-Fıkhiyye, Vizâretü'l-Evkâf el-Kuveytiyye, Kuveyt

1405/1985.

Zevkliler, Aydın/Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 18.

Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2018.

Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal, Bağdat 1969.

Zeydan, Abdülkerim, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, Beyrut, 1994.

Zeydan, Abdülkerim, İslâm Hukukuna Giriş, trc. Ali Şafak, Kayıhan Yayınevi, İstanbul 2017.

‘Deyn’ Kavramı Odağında İslam Borçlar Hukuku

264

ez-Zeylaî, Fahrüddîn Osman b. Ali, Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’dDekâik, el-Matbaatü’l-Kübra el-Emiriyye, Bulak 1313.

ez-Zuhaylî, Muhammed, el-Ukûdü’l-Müsammât, 4. Baskı, Dımaşk 1993-94.

ez-Zuhaylî, Muhammed, en-Nazariyyetü’l-Fıkhiyye, Darü’l-Kalem, Dımaşk

1414/1993.

ez-Zuhaylî, Vehbe, Nazariyyetü’d-Damân, Darü’l-Fikr, Dımaşk 1998.

Yorum Yap

Lütfen yorum yazmak için oturum açın ya da kayıt olun.