Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Kapsamında Değer Kaybının Tespiti

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR .............................................................................................. 7

TABLOLARIN LİSTESİ ............................................................................ 17

ŞEKİLLERİN LİSTESİ ............................................................................... 17

KISALTMALAR ...................................................................................... 19

GİRİŞ .................................................................................................... 21

BİRİNCİ BÖLÜM

ZARAR KAVRAMI VE SORUMLULUK İLE İLİŞKİSİ

1. Zarar ve Sorumluluk Kavramları.......................................................27

1.1. Sorumluluk Kavramı....................................................................28

1.2. Sorumluluk Kavramı Işığında Zararın Tanımlanması ve

Zarar Kavramına Ait Alt Kavramlar..............................................29

1.2.1. Zarar Kavramının Tanımlanması .......................................29

1.2.2. Zarar Kavramı ile İlgili Bazı Alt Kavramlar .........................35

2. Zarar Kavramının Sınıflandırılması ...................................................37

2.1. Maddi Zarar- Manevi Zarar.........................................................37

2.2. Doğrudan Zarar- Dolaylı Zarar.....................................................43

2.3. Menfi Zarar- Müspet Zarar..........................................................46

3. Zarar Kavramını Açıklayan Teoriler ..................................................48

3.1. Fark Teorisi..................................................................................48

3.2. Normatif Zarar Teorisi.................................................................51

3.2.1. Normatif Zarar Teorisi Kapsamında Uygulanan

Yöntem..............................................................................54

3.2.1.1. Tatil ve Boş Zaman Kaybı .....................................55

3.2.1.1.1.Tatil ve Boş Zaman Kaybı

Kavramının Ticarileştirilmesi ................58

İçindekiler

10

3.2.1.1.2.Tatil ve Boş Zaman Kaybı

Kavramının Kişinin Bireysel

Özelliklerine Atfedilmesi.......................59

3.2.1.2. Hayal Kırıklığı Teorisi ............................................61

3.2.2. Normatif Zarar Kavramının Kullanımı ile Zarar

Kapsamının Genişlemesi...................................................63

3.3. Normatif Zarar Teorisi ile Fark Teorisi İlişkisi ..............................66

4. Borçlar Hukukunda ve Sigorta Hukukunda Yer Alan Bazı Zarar

Türleri .............................................................................................68

4.1. Mülkiyet Hakkının İhlâlinden Kaynaklanan Zararlar ...................70

4.2. Motorlu Araç Zararları ................................................................73

4.3. Sigorta Sözleşmelerinin Tasnifi ve Farklı Tasniflere Göre

Zarardan Sorumluluk...................................................................73

4.4. Sigorta Hukuku Kapsamında Yer Alan Bazı Hasar Türleri............77

4.4.1. Kasko Sigortası ..................................................................78

4.4.2. Yangın Sigortası.................................................................82

4.4.3. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası....................................83

İKİNCİ BÖLÜM

ARAÇ İŞLETENİN MADDİ ZARARLARA İLİŞKİN HUKUKİ SORUMLULUĞU,

BU SORUMLULUĞUN SİGORTALANMASI VE SORUMLULUĞUN TESPİTİ

1. Araç İşletenin Maddi Zararlara İlişkin Hukuki Sorumluluğu ..............85

1.1. Meselenin Türk Hukuku Bakımından Ele Alınması......................88

1.2. Meselenin Alman Hukuku Bakımından Ele Alınması...................89

1.3. Araç İşletenin Hukuki Sorumluluğunun Sigortalanması

İhtiyacı.........................................................................................95

2. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası........99

3. Sorumluluğun Tespitinde Sigorta Genel Şartlarının Kullanılması ....101

3.1. Sigorta Genel Şartlarının Hukuki Niteliği...................................103

İçindekiler

11

3.1.1. Sigorta Sözleşmelerinde Sözleşme Serbestisinin

Kısıtlanması.....................................................................103

3.1.2. Sigorta Genel Şartlarının Düzenleniş Biçiminin Söz

Konusu Düzenlemelerin Hukuki Niteliğine Etkisi............106

3.1.2.1. Sigorta Genel Şartlarının Genel İşlem Şartı

Olduğuna Dair Görüş .........................................107

3.1.2.2. Sigorta Genel Şartlarının Genel İşlem Şartı

Olmadığına İlişkin Görüş....................................109

3.2. Hasar ve Değer Kaybı Tespitinde Sigorta Eksperliği..................113

3.2.1. Eksper Seçim Süreci ........................................................114

3.2.2. Eksperlerin Görevleri ......................................................116

3.2.3. Ekspertiz Raporunun Hukuki Niteliği ..............................117

4. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası

Genel Şartlarında Yapılan Değişiklikler..........................................119

5. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ile İlgili Olarak

Danıştay Tarafından Verilen İptal ve Yürütmeyi Durdurma

Kararları ........................................................................................124

5.1. Danıştay 15. Dairesi Tarafından Verilen 04. 10. 2016 Tarihli

ve 2015/6014 Esas Numaralı Karar...........................................125

5.2. Danıştay 15. Daire Tarafından Verilen 04.10.2016 Tarih ve

2015/5227 Esas Numaralı Karar................................................129

5.3. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu Tarafından Verilen 23.

02.2017 Tarihli Karar.................................................................129

5.4. Danıştay 15. Daire Tarafından Verilen 27. 06. 2018 Tarihli

Karar..........................................................................................131

5.5. Danıştay 8. Daire Tarafından Verilen 31. 03. 2021 Tarihli

Karar..........................................................................................133

6. Anayasa Mahkemesi (AYM) Tarafından 17.07.2020 Tarihinde

Verilen 2918 Sayılı Kanun’un 91 ve 92’inci Maddelerine Yönelik

İptal Kararı ....................................................................................147

6.1. İptal Kararı Verilene Dek Geçirilen Süreç ..................................147

6.2. İptal Talepleri ............................................................................147

İçindekiler

12

6.3. İptali İstenen Hükümler ve İptal Kararının Gerekçeleri.............148

6.4. Karşı Oy ve Gerekçesi................................................................155

7. 7327 Sayılı Kanun ile 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununda

Gerçekleştirilen Değişiklikler..........................................................159

8. Anayasa Mahkemesi Tarafından Verilen 2918 Sayılı Kanunun

90’ıncı Maddesinin Birinci Fıkrasına 7327 Sayılı Kanun ile

Eklenen İkinci Cümlesi ve 90’ıncı maddenin İkinci Fıkrasına

Yönelik İptal Kararı ........................................................................162

8.1. İptal Talebi.................................................................................162

8.2. İptali İstenen Kanun Hükümleri ve İptal Kararının

Gerekçeleri................................................................................163

9. Yapılan Genel Şart Değişiklikleri, Danıştay Kararları ve AYM’nin

İptal Kararı Neticesinde Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası

Genel Şartlarının Değerlendirilmesi ...............................................164

9.1. Genel Şartların Değer Kaybı Hesaplamaları Bakımından

Değerlendirilmesi......................................................................165

9.2. Genel Şartların Hasar Tedvir Sürecinde Kullanılacak

Parçalar Bakımından Değerlendirilmesi....................................169

10. 04.12.2021 Tarihinde Yapılan Genel Şart Değişikliğinin

Değerlendirilmesi ..........................................................................170

10.1. Genel Şart Değişikliğinin Değer Kaybı Hesaplamaları

Bakımından Değerlendirilmesi..................................................171

10.2. Genel Şart Değişikliğinin Hasar Tedvir Sürecinde

Kullanılacak Parçalar Bakımından Değerlendirilmesi................172

11. Anayasa Mahkemesi Tarafından 29.12.2022 Tarihinde 2918

Sayılı Kanun’un 90’ıncı Maddesinin Birinci Fıkrasına 7327 Sayılı

Kanunla Eklenen İkinci Cümlesi ve 90’ıncı Maddenin İkinci

Fıkrasına Yönelik Verilen İptal Kararının Değerlendirilmesi ............174

İçindekiler

13

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTASI KAPSAMINDA

DEĞER KAYBININ TALEP EDİLMESİ

1. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Kapsamında Yer Alan Maddi

Zarar Kavramına Genel Bir Bakış....................................................177

2. Motorlu Araçlarda Hasarın ve Değer Kaybının Oluşması ................181

2.1. Hasar Kavramı ...........................................................................182

2.2. Hasarın Gerçekleşmesinin Ardından Yapılacak Onarımın

Önemi........................................................................................183

2.3. Hasar Tedvir Süreci Kapsamında Kullanılacak Parçalar ile

İlgili İskonto Uygulaması ...........................................................184

2.4. Araç Sahiplerinin Şahsi Araçları Üzerinde Bulunan

Bütünlük Menfaatleri................................................................187

2.4.1. Bütünlük Menfaati Olması Durumunda Kendi

Kendine Onarım İhtimali.................................................188

2.4.2. Bütünlük Menfaati Olmasına Rağmen Aracın Tamir

Ettirilmemesi İhtimali .....................................................189

2.5. Hasar Tedvir Sürecinde KDV Ödemelerinin Akıbeti ..................191

2.6. Hasar Tedvir Sürecinde Kullanılacak Parçaların Niteliği............195

2.6.1. Alman Hukuku Açısından ................................................196

2.6.2. Türk Hukuku Açısından ...................................................200

2.6.2.1. Hasarlı Parçaların Onarımında Orijinal

Parçalar Kullanılması..........................................201

2.6.2.2. Alman Hukukunda Tatbik Edilen Kuralların

Ülkemizde Uygulanabilirliği ...............................203

3. Değer Kaybı ...................................................................................207

3.1. Değer Kaybı Kavramının Tanımlanması ....................................208

3.2. Değer Kaybının Tazmini İçin Bu Kaybın Ticarileştirilmesi..........214

3.3. Değer Kaybı Kavramının Psikolojik Yorumu ..............................220

3.4. Değer Kaybının Kabulü Açısından Hasara Karşı Artan

Hassasiyet Koşulu......................................................................224

3.5. Değer Kaybının Özel Görünümleri ............................................226

İçindekiler

14

3.5.1. Düşük Kilometreli ve Tamamen Tamir Edilmiş

Araçlar Açısından ............................................................227

3.5.2. Resmi Görevde Bulunan Araçlar Açısından ....................228

3.5.3. Eski Model Araçlar Açısından..........................................230

3.5.4. Taksiler Açısından ..........................................................234

3.5.5. Diğer Ticari Araçlar (Otobüs, Minibüs ve Kamyonlar)

Açısından Değer Kaybı ....................................................236

3.5.5.1. Genel Olarak ......................................................236

3.5.5.2. Kamyonlar..........................................................237

3.5.5.3. Otobüsler ...........................................................239

3.5.5.4. Minibüsler..........................................................240

3.5.6. Motosikletler ..................................................................240

3.5.7. Yüksek Kilometreye Sahip Araçlar ..................................244

3.5.7.1. Yüksek Kilometreli Araç ve Eski Model Araç

Kavramlarının Farklılığı.......................................244

3.5.7.2. Alman Doktrininde Hâkim Olan “Eski İçin

Yeni” Kuralı.........................................................245

3.5.7.3. Yüksek Kilometre Kat Etmiş Araçların Değer

Kaybından Muaf Olacağına İlişkin Önyargı ........249

3.5.8. Binalar Açısından Değer Kaybı ........................................254

3.6. Değer Kaybı Kavramının Sınıflandırılması .................................258

3.6.1. Teknik Değer Kaybı .........................................................259

3.6.2. Ticari Değer Kaybı ...........................................................260

4. Değer Kaybının Hesaplanması İçin Geliştirilen Formüllerin

Değerlendirilmesi ..........................................................................265

4.1. Değer Kaybı Kavramının Bir Maddi Zarar Olarak Kabul

Ediliş Süreci ve Bu Durumun Formül Kullanımına Etkisi ...........265

4.2. Değer Kaybı Hesabı Açısından Formülasyona İhtiyaç Olup

Olmadığı Meselesi.....................................................................269

4.3. Değer Kaybının Hesaplanması İçin Geliştirilen Formüller.........270

4.3.1. Ruhkopf- Sahm Formülü.................................................273

4.3.2. Halbgewachs Formülü ....................................................276

4.3.3. Hamburg Formülü...........................................................280

İçindekiler

15

4.3.4. Goslarer Formülü............................................................281

4.3.5. Bremen Formülü.............................................................282

4.3.6. BVSK Formülü .................................................................284

4.3.7. İsviçre Formülü- Schweizer Formülü ..............................286

4.3.8. Piyasa Uygunluğu ve Faktör Yönetimi Formülü..............287

4.3.9. Türkiye’de Değer Kaybı Hesaplamaları İçin

Kullanılacak Formül.........................................................292

4.4. Değer Kaybı Hesaplama Sürecini Etkileyen Durumlar ..............294

4.4.1. Değer Kaybı Hesaplamaları Konusunda Hâkime

Tanınan Takdir Yetkisi.....................................................294

4.4.2. Değer Kaybının Hesaplanması Sırasında Temel

Kanunlara Ne Ölçüde Bağlı Kalınacağı Meselesi .............295

4.4.3. Gerçek Zarar İlkesinin Değer Kaybı Tespitlerine Ne

Ölçüde Tatbik Edilebileceği Meselesi..............................296

4.4.4. Değer Kaybı Miktarının Fark Teorisi

(Differenztheorie) İle Belirlenip Belirlenemeyeceği

Meselesi..........................................................................297

4.5. Değer Kaybı Yaşayacak Mal Açısından Bir Piyasa (Pazar)

Bulunmaması İhtimali ...............................................................301

4.6. Küçük Hasar Olarak Nitelendirilen Hasarların Değer

Kaybına Sebep Olup Olmayacağı Meselesi ...............................303

SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................... 305

DEĞER KAYBI- FARKLI FORMÜLLERE GÖRE ÖRNEK HESAPLAMALAR ......... 315

KAYNAKLAR ................................................................................................. 323