İzaha Davet Müessesesi ve Etkinliğinin Vergi Müfettişleri Bakış Açısıyla Araştırlması

İÇİNDEKİLER

SAYFA NO

ÖNSÖZ ........................................................................................... vii

İÇİNDEKİLER ............................................................................... ix

KISALTMALAR ........................................................................... xv

ŞEKİL LİSTESİ ........................................................................... xvii

TABLO LİSTESİ .......................................................................... xix

GRAFİK LİSTESİ ........................................................................ xxi

BÖLÜM 1. GİRİŞ ........................................................................... 1

BÖLÜM 2. İZAHA DAVET MÜESSESESİ İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

2.1. İZAHA DAVET KAVRAMI .......................................................... 3

2.1.1. İzaha Davetin Kanuni Temelleri .............................................. 4

2.1.2. İzaha Davet Müessesesinin Kapsamı ....................................... 6

2.1.3. İzaha Davet Müessesesinin Amacı........................................... 8

2.2. SEÇİLMİŞ BAZI ÜLKELERDEKİ İZAHA DAVET BENZERİ UYGULAMALAR ........................................................ 9

2.2.1. İngiltere .................................................................................. 9

2.2.2. Almanya ............................................................................... 10

2.2.3. Fransa ................................................................................... 11

2.2.4. Amerika Birleşik Devletleri................................................... 12

2.3. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ ......... 16

2.3.1. İdari İşlem Teorisi Bakımından Niteliği................................. 16

2.3.2. Tarha Hazırlayıcı Ön İşlemler İle İzaha Davet Müessesesinin Karşılaştırılması ............................................. 17

2.3.2.1. Bilgi Toplama İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ..................................................... 17

2.3.2.2. Arama ile İzaha Davetin Karşılaştırılması ............... 18

2.3.2.3. Yoklama İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ........... 19

2.3.2.4. Vergi İncelemesi İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ..................................................... 20

2.3.3. Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Çözüm Yolları İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ....................................................... 22

2.3.3.1. Pişmanlık ve Islah İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ..................................................... 22

2.3.3.2. Cezalarda İndirim İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ..................................................... 25

2.3.3.3. Uzlaşma İle İzaha Davetin Karşılaştırılması............ 27

2.3.3.3. Hata Düzeltme İle İzaha Davetin Karşılaştırılması ..................................................... 30

2.3.3.4. Değerlendirme ....................................................... 30

2.3.4. Anayasal İlkeler Yönünden İzaha Davet Müessesesi.............. 31

2.3.4.1. İzaha Davet Müessesesinin Kanunilik İlkesi Açısından Değerlendirilmesi .................................. 31

2.3.4.2. İzaha Davet Müessesesinin Eşitlik İlkesi Açısından Değerlendirilmesi .................................. 35

BÖLÜM 3. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN UYGULAMA SÜRECİ VE SONUÇLARI

3.1. GENEL OLARAK İZAHA DAVET MÜESSESESİ ................... 37

3.2. İZAHA DAVETİN ŞARTLARI ................................................... 38

3.2.1. Usul Yönünden Şartlar .......................................................... 38

3.2.1.1. Ön Tespit Şartı ....................................................... 38

a. Vergi İncelemesine Başlanılmamış veya Takdir Komisyonuna Sevk İşleminin Yapılmamış Olması ......................................... 38

b. İhbarda Bulunulmamış Olması ........................ 39

3.2.1.2. Ön Tespit Yapmaya Yetkili Merciler ...................... 40

a. Gelir İdaresi Başkanlığı Bünyesinde Kurulan İzah Değerlendirme Komisyonu ......... 41

b. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Bünyesinde Kurulan İzah Değerlendirme Komisyonu ...................................................... 42

c. İzah Değerlendirme Komisyonunun Görev ve Yetkileri ..................................................... 42

3.2.2. Konu Yönünden Şartlar ......................................................... 42

3.2.2.1. BA-BS Formlarının Çapraz Kontrolü Neticesinde Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi..... 43

3.2.2.2. Katma Değer Vergisi (KDV) Beyannamesi ile Banka ve Kredi Kartı Satış Bilgilerinin Uyumsuzluğu ......................................................... 43

3.2.2.3. Yıllık Beyannameler ile Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Uyumsuzluğu .................. 44

3.2.2.4. Çeşitli Kurum ve Kuruluşlardan Elde Edilen Bilgiler Çerçevesinde Asgari Ücret Tarifelerine Uyulmadığının Tespiti ............................................ 44

3.2.2.5. Yıllık Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannameleri Üzerinde Yapılan Kanuni Haddi Aşan İndirimler ...................................................... 45

3.2.2.6. Dağıttığı Karlar Üzerinden Tevkifat Yapılmadığının Tespiti ........................................... 46

3.2.2.7. Yasal Süreyi Aşan Geçmiş Yıl Zararlarının Tespiti .................................................................... 50

3.2.2.8. Yanlış Hesaplarda Beyan Edilen İştirak Kazançları .............................................................. 51

3.2.2.9. KVK 5/1-e Maddesi Kapsamında Karşılaşılan Uygulama Hataları ................................................. 53

3.2.2.10. Örtülü Sermaye Uygulamasında Yönelik Yapılan Hataların Tespiti........................................ 55

3.2.2.11. Ortaklardan Alacaklar ve Faiz Gelirleri Hesapları Arasında Görülen Uyumsuzluk ............... 56

3.2.2.12. Ortaklık Haklarını Elden Çıkardığı Halde Beyanda Bulunmayan Limited Şirket Ortaklarının Tespiti ................................................ 57

3.2.2.13. Gayrimenkul Alım/Satım Bedellerinin Eksik Beyan Edilmiş Olabileceğine Dair Yapılan Tespitler ................................................................. 57

3.2.2.14. Gayrimenkullere İlişkin Değer Artışı Kazançlarının Bildirilmediğinin Tespiti .................. 58

3.2.2.15. Gayrimenkul Sermaye İratlarını Beyan Etmeyen Mükelleflerin Tespiti ............................... 60

3.2.2.16. Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Kullanılması Durumunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi.............................................. 62

3.3. İZAHA DAVET YAZISI VE TEBLİĞİ ....................................... 66

3.4. İZAHA DAVETİN SONUÇLARI ................................................ 69

3.4.1. Yapılan İzahın Komisyon Tarafından Kabulü ........................ 71

3.4.2. Yapılan İzahın Komisyon Tarafından Yeterli Görülmemesi ve Reddi .......................................................... 72

3.4.3. Mükellefin İzahta Bulunmaması ............................................ 75

3.4.4. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanımı Kapsamında Sonuçları .......................................... 78

3.4.5. İzaha Davete İlişkin İdarenin Değerlendirmelerine Karşı Mükellefin Başvurabileceği İdari ve Adli Yollar.................... 79

3.4.5.1. Adli Yollar ............................................................. 79

3.4.5.2. İdari Yollar ............................................................ 82

3.5. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN OLUMLU ETKİLERİ ...... 84

3.5.1. Vergi İdaresince Gereksiz Yere Vergi İnceleme Yapılmasının Önlenmesi ve Vergi İdaresi Çalışanlarının İş Yükünün Azaltılarak Emek ve Zaman Kaybının Önüne Geçilmesi .............................................................................. 84

3.5.2. Hazine Açısından Vergi ve Cezaların Bir Kısmının Tahsiline İmkan Sağlaması .................................................... 85

3.5.3. Vergisel Açıdan İndirimli Ceza Uygulanması/Vergiye Uyum Maliyetinin Azaltılması .............................................. 85

3.5.4. Mükelleflerin Takdir Komisyonuna veya Vergi İncelemesine Sevk Edilmesinin Önlenmesi............................ 86

3.5.5. Vergiye Gönüllü Uyumun Artırılması ................................... 86

BÖLÜM 4. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN ETKİNLİĞİNİN VERGİ MÜFETTİŞLERİ BAKIŞ AÇISIYLA ARAŞTIRILMASI

4.1. ARAŞTIRMANIN AMACI .......................................................... 89

4.2. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ .......................................................... 89

4.3. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEM ........................... 89

4.4. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI VE VARSAYIMLARI ........................................................................ 91

4.5. ARAŞTIRMADA KULLANILAN VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ VE GÜVENİLİRLİK ANALİZİ ............................... 92

4.6. ARAŞTIRMANIN SONUCU ELDE EDİLEN BULGULAR ...... 93

4.6.1. Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları...................................... 95

4.6.2. Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları ...................................107

BÖLÜM 5. SONUÇ VE ÖNERİLER .......................................... 119

KAYNAKLAR (REFERENCES) ................................................ 129

Kitaplar..........................................................................................129

Makaleler.......................................................................................132

Tezler ............................................................................................137

Elektronik Yayınlar / İnternet .........................................................138

Mevzuat .........................................................................................140

EKLER ......................................................................................... 143

Ek-1: Anket Formu ...................................................................... 143