Çoklu (Multimodal) Taşıma Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk

Yayınevi: Yetkin Yayınları
Yazar: Gürkan COŞKUN

ISBN: 9786050502701

340,00 TL 400,00 TL

Adet

 
    0 yorum   |   Yorum Yap
Kitap Künyesi
Yazar Gürkan COŞKUN
Baskı Tarihi 2018/03
Baskı Sayısı 1
Boyut 16x24 cm (Standart Kitap Boyu)
Cilt Karton kapak

MH540
Çoklu (Multimodal) Taşıma Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk
Av. Dr. Gürkan ÇOŞKUN
2018/03 Baskı, 234 Sayfa,
ISBN 978-605-05-0270-1

İÇİNDEKİLER

Sayfa 

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR 13

KAYNAKLAR 17

GİRİŞ 29

BİRİNCİ BÖLÜM

ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ

§ 1. KAVRAM 33

I. Tanım 33

II. Terminoloji 34

§ 2. ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 38

I. Taşıma Taahhüdü ve Ücret 38

II. Taşımanın Tek Taşıyıcı Tarafından ve Tek Taşıma Sözleşmesi 

  Altında Gerçekleşmesi 39

III. Taşımanın Birden Fazla Taşıma Ortamında Gerçekleşmesi 40

IV. Taşıma Taahhüdüne Bağlı Yan Edimlerin Zorunlu Varlığı 42

§ 3. ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 44

I. Bileşik Sözleşme Görüşü 45

II. Sui Generis Sözleşme Görüşü 47

III. Karma Sözleşme Görüşü 48

§ 4. ÇOKLU TAŞIMANIN BENZER TAŞIMALAR İLE İLİŞKİSİ 51

I. Kesintili Taşıma ve Direkt Taşıma ile İlişkisi 51

II. Müteakip Taşıma ile İlişkisi 51

III. Gerçek Olmayan Direkt Taşıma ile İlişkisi 52

§ 5. ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 54

I. Gönderen 54

II. Çoklu Taşıyıcı 54

A. Genel Olarak 54

B. Akdî Taşıyıcı - Fiilî Taşıyıcı Ayrımı 55

§ 6. ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ İLE İLGİLİ KİŞİLER 57 

I. Gönderilen 57

II. Eşyanın Sahipleri 57

III. Aracılar ve Yardımcılar 57

A. Genel Olarak 57

B. Taşıma İşleri Komisyoncusu 58

1. Genel Olarak 58

2. Türk Ticaret Kanunu Bakımından 59

3. Taşıyıcı – Taşıma İşleri Komisyoncusu Ayrımı 61

4. Taşıyıcı ve Taşıma İşleri Komisyoncusu Sıfatlarının 

Bir Arada Bulunması 62

§ 7. TARAFLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER 65

I. Çoklu Taşıyıcı ile Gönderen Arasındaki İlişki 65

II. Çoklu Taşıyıcı ile Gönderilen Arasındaki İlişki 66

III. Çoklu Taşıyıcı ile Alt Taşıyıcı Arasındaki İlişki 66

§ 8. ÇOKLU TAŞIMAYI KONU ALAN MİLLETLERARASI

DÜZENLEMELER 68

I. 24.05.1980 Tarihli Eşyanın Çoklu Taşınmasına İlişkin

  Birleşmiş Milletler Konvansiyonu 68

II. Çoklu Taşıma Belgelerine İlişkin Birörnek Kurallar

  (UNCTAD/ICC Kuralları) 70

III. Rotterdam Kuralları 72

§ 9. ÇOKLU TAŞIMALARA İLİŞKİN KABUL EDİLEN SORUMLULUK SİSTEMLERİ 73

I. Birlik (Uniform) Sistemi 73

II. Ağ (Şebeke-Network) Sistemi 74

III. Sınırlı Ağ (Modified/Limited Network) Sistemi 77

İKİNCİ BÖLÜM

ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE UYGULANACAK HUKUK

§ 10. YABANCI UNSUR 79

§ 11. ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE MİLLETLERARASI TEKLİ KONVANSİYONLARIN UYGULANMASI 82

I. MÖHUK ile Konvansiyonlar Arasındaki Uygulanma İlişkisi 82

II. Çoklu Taşıma Sözleşmesine Uygulanabilecek Tekli 

  Konvansiyonlar 87

A. Karayolu ile Milletlerarası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında

Konvansiyon (CMR) 89 

1. Genel Olarak 89

2. Uygulama Alanı 89

3. Çoklu Taşıma Sözleşmesine Uygulanması 92

B. Havayoluyla Milletlerarası Taşımacılığa İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Varşova Konvansiyonu

(VK) ve Montreal Konvansiyonu (MK) 96

1. Genel Olarak 96

2. Uygulama Alanı 98

3. Çoklu Taşıma Sözleşmesine Uygulanması 100

C. Milletlerarası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Kurallar

(COTIF-CIM) 101

1. Genel Olarak 101

2. Uygulama Alanı 102

3. Çoklu Taşıma Sözleşmesine Uygulanması 104

D. Denizyoluyla Eşya Taşımaya İlişkin Milletlerarası Konvansiyonlar 105

1. Lahey Kuralları (LK) ve Lahey/Visby Kuralları (LVK) 105

a. Lahey Kuralları (LK) 105

aa. Genel Olarak 105

bb. Uygulama Alanı 108

b. Lahey/Visby Kuralları (LVK) 110

aa. Genel Olarak 110

bb. Uygulama Alanı 110

c. LK/LVK’nın Çoklu Taşıma Sözleşmesine

Uygulanması 111

2. Hamburg Kuralları (HK) 112

a. Genel Olarak 112

b. Uygulama Alanı 112

c. Çoklu Taşıma Sözleşmesine Uygulanması 113

3. Rotterdam Kuralları (RK) 114

a. Genel Olarak 114

b. Uygulama Alanı 115

c. Çoklu Taşıma Sözleşmesine Uygulanması 117

§ 12. ÇOKLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE UYGULANACAK HUKUKUN BAĞLAMA KURALLARI UYARINCA 

TESPİTİ 118

I. Taraf İradelerine Göre Uygulanacak Hukukun Tespiti

  (Subjektif Bağlama) 119

A. İrade Serbestîsi  İlkesi 119

B. Hukuk Seçiminin Yapılış Şekli 120

1. Açık Hukuk Seçimi 120

2. Zımni (Örtülü) Hukuk Seçimi 120

3. Farazi Hukuk Seçimi 121

C. Hukuk Seçiminin Sınırları 122

1. Seçilen Hukuk Bakımından 122

a. Millî Hukuk Düzeninin Seçimi 122

b. Millî Karaktere Sahip Olmayan Sistem veya

Kuralların Seçimi 123

2. Kapsam Bakımından 125

3. Zaman Bakımından 126

D. Hukuk Seçiminin Geçerliliği 126

II. Objektif Esaslara Göre Uygulanacak Hukukun Tespiti

  (Objektif Bağlama) 127

A. Genel Olarak 127

B. Çoklu Taşıma Sözleşmesi Bakımından 129

III. Sözleşme Statüsünün Kapsamı 133

A. Kapsama Giren Hâller 133

1. Sözleşmenin Kuruluşu ve Maddî Geçerliliği 134

2. Sözleşme Öncesi Görüşmelerden Sorumluluk 135

3. Zamanaşımı – Hak Düşürücü Süre 136

B. Kapsam Dışında Kalan Hâller 137

1. Ehliyet 137

2. Şekil 139

3. Temsil 140

4. Sözleşmenin İfasında Pratik Zaruretler ve

Koruma Tedbirleri 141

C. Sözleşme Statüsünün Uygulanmasını Sınırlayan Hâller 142

1. Doğrudan Uygulanan Kurallar 142

2. Kamu Düzeni 144

D. Uygulanacak Hukukun Tespitinde Milletlerarası 

Özel Hukukun Bazı Genel Sorunları 146

1. Vasıflandırma 146

2. Kanuna Karşı Hile 148

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÇOKLU TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNUN TESPİTİ

§ 13. SORUMLULUĞUN SEBEPLERİ 151

§ 14. ZARAR YERİNİN BİLİNMESİ HÂLİNDE TAŞIYICININ SORUMLULUĞU 152

I. Zararın Karayolunda Meydana Gelmesi Hâlinde 155

A. Genel Olarak 155

B. Özel Durum: Piggyback 159

1. CMR m.2’nin Uygulanma Şartları 163

a. Eşyanın Boşaltılarak Aktarılmaması 163

b. Olayın Karayoluna İlişkin Olması 164

2. Uygulanacak Kuralların Tespiti 166

C. Dava Açma ve İhbar Süresinin Tespiti Sorunu 167

II. Zararın Havayolunda Meydana Gelmesi Hâlinde 170

A. Genel Olarak 170

B. Özel Durum: Havayolu Kapsamının Genişlemesi 172

1. Besleyici Taşımanın Havayolu İçinde Değerlendirilmesi 173

2. İzinsiz Değiştirilen Taşıma Ortamının Havayolu İçinde Değerlendirilmesi 176

C. Dava Açma ve İhbar Süresinin Tespiti Sorunu 177

III. Zararın Demiryolunda Meydana Gelmesi Hâlinde 179

A. Genel Olarak 179

B. Özel Durum: Taşıyıcının Demiryoluna İlave Belli Tür

Taşımalardan Birini Gerçekleştirmesi Hâlinde 181

C. Dava Açma ve İhbar Süresinin Tespiti Sorunu 182

IV. Zararın Denizyolunda Meydana Gelmesi Hâlinde 183

A. Lahey Kuralları ve Lahey/Visby Kurallarının Uygulanması Hâlinde 183

1. Genel Olarak 183

2. Taşıyıcının Sorumluluk Süresinin Tespiti Sorunu 185

3. Dava Açma ve İhbar Süresinin Tespiti Sorunu 188

B. Hamburg Kurallarının Uygulanması Hâlinde 189

1. Genel Olarak 189

2. Taşıyıcının Sorumluluk Süresinin Tespiti Sorunu 190

3. Dava Açma ve İhbar Süresinin Tespiti Sorunu 191

C. Rotterdam Kurallarının Uygulanması Hâlinde 191

1. Genel Olarak 191

2. Zararın Denizyoluna İlave Taşımalarda Meydana Gelmesi

Hâlinde Taşıyıcının İlgili Konvansiyon Hükümlerine Göre

Sorumluluğu 193

a. Şartlar 193

aa. Hasar, Zıya veya Gecikmenin Eşya Gemiye Yüklenmeden Önce veya Gemiden Boşaltıldıktan Sonra Gerçekleşmesi 193

bb. Çoklu Taşımanın Bir Kısmına İlişkin 

Varsayımsal Sözleşme   Bulunması 194

cc. Varsayımsal Sözleşmeye Uygulanabilecek 

Tekli Milletlerarası Konvansiyon Bulunması 194

dd. Tekli Milletlerarası Konvansiyon Hükümlerinin Emredici Nitelikte Olması 195

b. İlgili Konvansiyonun Taşıyıcının Sorumluluğuna 

İlişkin Hükümlerinin Uygulanması 196

c. Değerlendirme 198

3. Taşıyıcının Belli Tür Çoklu Taşımalardan Birini Gerçekleştirmesi Hâlinde Sorumluluğunun Tespiti 198

II. Konvansiyonların Çatışması Hâlinde 200

§ 15.  ZARAR YERİNİN BİLİNMEMESİ HÂLİNDE TAŞIYICININ SORUMLULUĞU 206

§ 16. ÇOKLU TAŞIMA KONİŞMENTOSUNA UYGULANABİLECEK STANDART ŞARTLAR ÖRNEĞİ 213 

I. İngilizce Metin 213

II. Türkçe Metin 222

SONUÇ


GİRİŞ

Taşıma işlerinde konteyner kullanımının gösterdiği büyük gelişim ve kapıdan kapıya yapılan taşımaların artışı, her bir taşıma aşaması için ayrı sözleşmeler yapmak yerine tek bir taşıyıcı ile taşıma işinin tamamını kapsayan sözleşmeler yapılmasını yaygın hâle getirmiştir. Bu biçimde ortaya çıkan çoklu taşıma sözleşmesi, çağdaş taşıma uygulamasının önemli bir parçasını oluşturmaktadır.

Kapıdan kapıya hizmeti öngören çoklu taşımacılık, çoklu taşıyıcı ile yapılan tek bir sözleşmeye dayanır.  Bu sözleşme, tüm süreçle ilgili bütün sorumluluğu çoklu taşıyıcıya verir. Bu özellik, malların kapıdan kapıya ulaştırılması sırasında birden fazla sözleşme yapılmasını gerektiren tekli (tek modlu-unimodal) taşımacılık yönteminden, çoklu taşımacılığı ayıran en önemli özelliktir[1]. Kapıdan kapıya taşımanın avantajı, gönderen bakımından kolay, sorunsuz, öngörülebilir bir maliyetle ve kullanılan taşıma ortamı önemli olmaksızın milletlerarası taşıma imkânı sağlamasıdır. Nitekim, gönderenler de farklı taşıyıcılar ile birden fazla sözleşme akdetmek yerine taşıyıcı ile tek bir sözleşme yapmayı tercih etmektedirler.

Çoklu taşımacılığın temel avantajı, farklı taşıma ortamlarının her birine ilişkin avantajları birleştirmesinde yatmaktadır. Çoklu taşımacılık, havayolu taşıma sisteminin hızı, karayolu taşıma sisteminin esneklik ve bulunabilirliği, denizyolu taşıma sisteminin trafik sıkışıklığından etkilenmezliği ve demiryolu taşıma sisteminin çevreye duyarlılığı gibi üstünlükleri bünyesinde toplayabilmektedir[2]. Örneğin, taşımacılık faaliyetlerinde öne çıkan karayolu taşımacılığının, ekonomi ve toplum için olumsuz bir durum teşkil ettiği kabul edilmesine rağmen, kısa ve orta vadede devam edeceği tahmin edilmektedir. 2012 yılı rakamları temel alındığında, Avrupa Birliği’nde karayollarında taşınan yüklerin 2020 yılında, %70 oranında artacağı; 10 yeni AB ülkesinde bu oranın %95’i bulabileceği değerlendirilmektedir[3]. Karayollarında oluşan yoğunluğu önlemek için, farklı taşımacılık türlerinin kullanılacağı formüller üretilmeye başlanmıştır. Çoklu taşımacılık kavramı, trafiği dengeleyici bir model arayışında çoklu temel olarak benimsenmiştir. Farklı taşıma ortamları kullanılarak gerçekleştirilen eşya transferi, lojistik zincirin tamamında kaynakların daha rasyonel ve etkin kullanılmasıyla gerçekleşmektedir. Çoklu taşımacılık, farklı taşımacılık türlerinin avantajlı yanlarını kullanarak taşımacılık lojistiğinin ideal hâle getirilmesine katkıda bulunmaktadır. Bu bağlamda, çoklu taşımacılık teknolojik ve operasyonel özellikleri açısından,  aynı eşyanın, çıkış yerinden varış yerine sevkiyatı için iki veya daha fazla taşıma ortamının (taşımacılık modunun) kullanılmasına odaklanmaktadır. Bu durum ekonomik nedenlerden veya fiziksel ya da coğrafi koşullardan kaynaklanmaktadır. Çoklu taşımacılık zincirinin tam olarak işleyebilmesi için, ürün akışının gerçekleştiği uygun liman tesisleri, kara aktarma merkezleri, konteyner elleçleme tesisleri, özel taşıma yöntemlerine yönelik donanım vb. altyapı ve teknolojinin sağlanması ve geliştirilmesi gerekir[4].

Çoklu taşımacılığın önemli bir diğer avantajı ise maliyetlerin azaltılmasıdır. Bunlar, karayolu güvenliği, hava ve gürültü kirliliği, enerji ve hammadde tüketimi vb. biçimdeki sosyal maliyetler ya da karayolu trafik sıkışıklığının önemli düzeyde azalması ile taşımacılık sistemlerinin mevcut kapasitelerinin daha iyi kullanılması gibi altyapı maliyetleridir. Çoklu taşımacılık, uzun mesafelerde büyük hacimde malların taşınması ve taşıma sınırlamalarının olduğu özellikle hafta sonları ve tatil günlerinde deniz veya demiryolu kombinasyonu kullanılarak taşımanın gerçekleştirilmesi gibi diğer avantajlara da sahiptir. Böylece, süreçler arasında bütünleşme de sağlanmaktadır. Bu süreçler, malın bir taşıma türünden diğer taşıma türüne kolayca aktarımı (fiziksel süreç); bir taşıma türünden diğer taşıma türüne, yük terminallerine veya yük kontrol sürecinde yer alan diğer paydaşlara (nakliyeciler, aracılar, hizmet tedarikçileri vb.) veri aktarımı (bilgi süreci); yüke ilişkin gümrük, sigorta, sağlık, güvenlik vb. tamamlanması (belge süreci) süreçleridir[5].

Çoklu taşımanın zayıf yönleri ise, teknik ve altyapı eksikliği, teşvik sorunu, bilgi ve kalite eksikliği, kötü imaj ve birörnek hukukî düzenleme eksikliğidir[6]. Kapıdan kapıya sözleşmelerin tabi olacağı birörnek kuralların eksikliği sebebiyle taşıma sektörü kendi yarattığı kurallar ile boşluğu doldurmaktadır. Birörnek ve öngörülebilir bir kurallar sistemi eksikliği, kesinliği azaltmakta ve dava masrafı dâhil maliyetleri arttırmaktadır[7]. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan kombine taşımacılık strateji belgesinde belirtilen dört ana stratejik hedeften birisi de çoklu taşımacılığın güçlendirilmesine yönelik hukuki çerçeve oluşturulmasıdır.

Ülke içi taşımalar yönünden, TTK ile hukukî çerçevenin bir kısmı oluşturulmuştur. Ancak milletlerarası nitelikteki çoklu taşımalar bakımından hâlen ciddi hukukî eksiklikler ve sorunlar bulunmaktadır. Milletlerarası nitelikteki çoklu taşımalara ilişkin hukukî altyapı eksikliği, özellikle uygulanacak hukuk sorunu bağlamında karşımıza çıkmaktadır. Çoklu taşıma sözleşmelerine hangi sorumluluk rejiminin uygulanacağı konusu, milletlerarası taşıma hukukunun son derece problemli ve tartışmalı alanlarından birisidir. Çoklu taşıma sözleşmelerini düzenleyen emredici nitelikte birörnek kuralların eksikliği bu tartışmaları daha da büyütmektedir. Bu anlamda, çoklu taşımaları bir bütün olarak düzenleme iddiasında olan 1980 tarihli Eşyanın Çoklu Taşınmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Konvansiyonu[8] uygulama alanı bulamamış ve başarısız kalmıştır. Denizyoluna ilave diğer taşıma ortamlarını içeren çoklu taşımaları düzenlemek maksadıyla hazırlanan Rotterdam Kuralları[9] ise yeni bir girişimdir. Bu kuralların başarılı olup olamayacağı zaman içinde görülecektir. 

Çalışmamızın amacı, milletlerarası nitelikteki çoklu taşıma sözleşmesini doğrudan düzenleyen yeknesak bir milletlerarası konvansiyonun uygulamada bulunmaması ve dolayısıyla bağlayıcı nitelikte kuralların noksanlığı nedeniyle, sözleşmeye uygulanacak hukuk sorununun değerlendirilmek ve çözüm önerilerini incelemektir.

Çalışma konusu, çoklu taşıyıcı ile gönderen arasındaki eşyanın çoklu taşınmasına ilişkin sözleşme ile sınırlandırılmıştır. Bu nedenle, çoklu taşıma işine katılan alt taşıyıcılar ile gönderen arasındaki hukukî ilişki değerlendirme dışı bırakılmıştır. Çoklu taşıyıcı ile depolama, gümrük, ambalajlama ve benzeri yardımcı faaliyet gösteren kişiler arasındaki ilişkiler de çalışmanın kapsamı dışındadır.

Çalışmamızda anlatım kolaylığı sağlanması bakımından, tek taşıma ortamında gerçekleşen (unimodal) taşımalara karşılık “tekli taşıma”; bu tür taşımalara ilişkin sözleşmelere “tekli taşıma sözleşmesi”;  bu sözleşmeleri düzenleyen milletlerarası konvansiyonlar için “tekli konvansiyon” terimleri kullanılmıştır. Çalışmada kavram birliğinin sağlanması amacıyla, “taşımacı” veya “taşıyan” yerine “taşıyıcı”; “gönderici” veya “taşıtan” yerine “gönderen” ve “yük” veya “mal” yerine “eşya” terimleri tercih edilmiştir.

Çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, çoklu taşıma ve çoklu taşıma sözleşmesi kavramı,  çoklu taşıma sözleşmesinin unsurları, hukukî niteliği ve çoklu taşımanın benzer taşımlar ile ilişkisi, Türk hukuku ve karşılaştırmalı hukukta genel anlamda kabul gören hususlar dikkate alınarak incelenecektir. Çoklu taşıma sözleşmesinin tarafları, sözleşmeyle ilgili kişiler ve bu kişiler arasındaki hukukî ilişki değerlendirme konusu yapılacaktır. Yine bu bölümde çoklu taşımayı konu alan milletlerarası düzenlemeler, uygulama alanları ve öngördükleri sorumluluk sistemleri bağlamında incelenecektir. Çoklu taşıma sözleşmesine uygulanacak hukuk konusunun, çoklu taşıma sözleşmesi bakımından kabul edilen sorumluluk sistemleri ile yakından ilgili olması sebebiyle milletlerarası düzenlemelerde çoklu taşımalara ilişkin kabul edilen sorumluluk sistemleri açıklanmaya çalışılacaktır. İkinci bölümde, öncelikle çoklu taşıma sözleşmesinin yabancı unsur taşıması hususu ele alınacaktır. Milletlerarası nitelik taşıyan çoklu taşıma sözleşmesine uygulanabilecek milletlerarası konvansiyonlar ile kanunlar ihtilâfı kuralları ilişkisine değinilecek ve söz konusu konvansiyonlar, uygulama alanları ve çoklu taşıma sözleşmesine uygulanması bağlamında değerlendirilecektir. Konvansiyonların uygulanamadığı hâllerde, çoklu taşıma sözleşmesine uygulanacak yetkili hukukun tespitinde subjektif bağlama ve objektif bağlama konuları, hem genel olarak hem de çoklu taşıma sözleşmesi özelinde incelenecektir. Ayrıca sözleşme statüsünün kapsamına aldığı ve kapsam dışı bıraktığı konular, konvansiyonlara da gönderme yapılmak suretiyle ele alınacaktır. İlerleyen kısımda, sözleşme statüsünü sınırlayan kamu düzeni ve doğrudan uygulanan kurallar konusu ile milletlerarası özel hukukun bazı genel sorunları üzerinde durulacaktır. Son bölümde, öncelikle çoklu taşıyıcının sorumluluğunu doğuran sebeplere değinilecek ve zarar yerinin bilinmesi durumunda, taşımanın gerçekleştirildiği taşıma ortamına göre çoklu taşıyıcının sorumluluğunun tabi olduğu kurallar, milletlerarası konvansiyonlar dikkate alınarak tespit edilmeye çalışılacaktır. Konvansiyonların kapsamının genişlemesine ve dolayısıyla çoklu taşıyıcının sorumluluğun değişmesine neden olan özel durumlar ayrıca incelenecektir. Yine çoklu taşıyıcının sorumluluğunun tespitinde karşılaşılabilecek bazı sorunlar üzerinde durulacaktır. Zarar yerinin bilinmediği durumlarda, sorumluluğun hangi hükümler dâhilinde belirleneceği ayrıca ele alınacaktır. Çalışmamız, genel değerlendirmelerimiz ve tespit edilen sorunlara çözüm önerilerimiz ile sonlandırılacaktır.



[1]      T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı; Türkiye Çoklu Taşımacılık Strateji Belgesi, Ankara 2014 (Strateji Belgesi), s.4. URL: http://www.ubak.gov. tr/BLSM_WIYS/TMKDG/tr/doc/20150106_122025_ 64574_1_64896.pdf. (Son erişim tarihi: 18.02.2015).s.4.

[2]      Değirmenci, N.K.; Çoklu Taşıma İşleticisi Olarak Taşıma İşleri Komisyoncusunun Sorumluluklarına ve Sorumluluk Sigortası Himayesine İlişkin Bir İnceleme, İzmir 2012, s.98.

[3]      Strateji Belgesi, s.73.

[4]      Strateji Belgesi, s.1, 73.

[5]      Strateji Belgesi, s.5.

[6]      Değirmenci, s.105 vd.

[7]      UNCITRAL; A/CN.9/WG.III/WP.29, United Nations General Assembly,  United Nations Commission on International Trade Law Working Group III (Transport Law), Transport Law: Preparation of a draft instrument on the carriage of goods [by sea] – General remarks on the sphere of application of the draft instrument, 11th session New York, 24 March – 4 April 2003, s.28. URL: http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/LTD/V03/808/18/PDF/V0380818.pdf?OpenElement. (Son erişim tarihi: 13.02.2015).

[8]      Bkz. §8, I.

[9]      Bkz. §8, III.

SONUÇ

Çoklu taşıma sözleşmesi, eşyanın ücret karşılığında, birden fazla taşıma ortamı kullanılarak, tek bir taşıyıcı tarafından ve tek bir sözleşme altında taşındığı sözleşmelerdir. Bu bağlamda, sözleşmenin unsurları, ücret karşılığında taşıma taahhüdü, eşyanın birden fazla taşıma ortamında taşınması, birden fazla ortamın kullanılması nedeniyle aktarma, depolama, gümrük işlemleri gibi yan edimlerin bulunması ve taşımanın tek taşıyıcı tarafından tek sözleşme altında gerçekleştirilmesidir. Çoklu taşıma sözleşmesi hukukî niteliği itibariyle, rızai, üçüncü kişi lehine, karma bir sözleşmedir. Sözleşmenin tarafları çoklu taşıyıcı ve gönderendir. Sözleşme ile ilgili kişiler ise gönderilen, eşyanın sahipleri ile aracılar ve yardımcılardır. Bu aracılardan olan taşıma işleri komisyoncusu, eşyanın taşınması işini düzenleyen ancak taşımayı üstlenmeyen kişidir. Çoklu taşıma, esasen, basit ve kesintili taşımaların bir sözleşme altında bir araya getirilmesiyle oluşmaktadır. Çoklu taşıma, gerçek bir direkt taşıma niteliğindedir. Direkt taşımanın diğer bir türü olan zincirleme taşıma, birden fazla taşıma mesafesinde aynı taşıma ortamının ardı ardına kullanılması nedeniyle çoklu taşımadan farklıdır.

Çoklu taşımaya özgü milletlerarası düzenlemelerden birisi olan 1980 tarihli Birleşmiş Milletler Konvansiyonu, dünya çapında kabul görmeyerek uygulamaya girememiştir. Fakat UNCTAD/ICC Kuralları, emredici nitelikte olmamasının da etkisiyle uygulamada kabul görmüştür. Bu kurallar, yaygın olarak kullanılan çoklu taşıma belgelerinde yer almaktadır. Rotterdam Kurallarının ise çoklu taşımayı idare edecek emredici birörnek kuralların eksikliğini doldurmada önemli bir adım olduğu söylenebilir. Türkiye henüz bu Konvansiyona taraf olmamıştır.

Çoklu taşımaya ilişkin olarak üç temel sorumluluk sistemi söz konusudur. Bu sistemler, milletlerarası konvansiyonlara da yansımıştır. Birlik sistemi, taşımanın yapıldığı taşıma ortamı dikkate alınmaksızın, çoklu taşıma işinin tamamı bakımından aynı kuralların uygulanmasını öngörmektedir. Ağ sistemi, çoklu taşımayı varsayımsal tekli taşıma sözleşmelerine ayırarak, her bir sözleşmeyi ilgili olduğu hukukî rejime tabi kılmaktadır. Sınırlı ağ sistemi ise, birlik ve ağ sisteminin karması niteliğindedir.

Çoklu taşımaya özgü olmayan ve tek taşıma ortamında eşya taşınmasını düzenleyen milletlerarası konvansiyonlar bulunmaktadır. Bu konvansiyonların, çoklu taşımanın ilgili ayağına uygulanması önünde engel bulunmamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu milletlerarası taşıma konvansiyonları (CMR, COTIF-CIM, LK, MK/VK), Anayasa m.90/5 ve MÖHUK m.1/2 esas alınarak, Türk hukukunun bir parçası olarak ve öncelikle -kanunlar ihtilâfı kurallarına başvurulmaksızın- milletlerarası nitelikteki çoklu taşıma sözleşmelerine uygulanmaktadır. Bu nedenle, çoklu taşıma sözleşmesine uygulanacak hukuka ilişkin kanunlar ihtilâfı kurallarına başvurmadan önce, konuyla ilgili bir milletlerarası konvansiyonun bulunup bulunmadığı ve eğer var ise somut ihtilâfı kapsamına alıp almadığı araştırılmalıdır. Tekli konvansiyonun uygulama alanı çoklu taşımanın tamamını veya bir ayağını kapsamına alabiliyor ise ilgili konvansiyon, çoklu taşımanın tamamına veya ilgili ayağına uygulanmalıdır. Şu hâlde, kanunlar ihtilâfı kuralları, çoklu taşıma sözleşmesinin tamamı veya bir kısmı bir tekli konvansiyonun uygulama alanını girmediğinde veya uygulama alanına girse dahi ilgili konvansiyonda somut ihtilâfa uygulanacak bir kural bulunmadığında devreye girmektedir.

Türk hukukunda, eşya taşıma sözleşmesine uygulanacak hukuka ilişkin kanunlar ihtilâfı kuralı MÖHUK m.29’da düzenlenmiştir. Bu hüküm, çoklu taşıma sözleşmesi bakımından da uygulanabilmektedir. Sözleşme taraflarının hukuk seçimi yapmaları  hâlinde, sözleşme statüsünü bu hukuk belirlemektedir. Taraflar, söz konusu hukuk seçimini, açık veya zımni olarak yapabilirler. Tarafların millî karaktere sahip olmayan sistem veya kuralları seçmeleri durumunda, milletlerarası özel hukuk bağlamında bir hukuk seçimi mevcut olmadığından, bu kurallar çoklu taşıma sözleşmesine uygulanacak milletlerarası tekli konvansiyonların emredici hükümlerine veya kanunlar ihtilâfı kuralları gereğince yetkili hukukun emredici kurallarına aykırı olmadığı ölçüde uygulama alanı bulabilmektedir. Tarafların hukuk seçimi yapmamaları hâlinde, sözleşmenin kuruluşu sırasında taşıyıcının esas işyerinin bulunduğu ülke aynı zamanda yüklemenin veya boşaltmanın yapıldığı ülke veya gönderenin esas işyerinin bulunduğu ülke ise bu ülkenin sözleşmeyle en sıkı ilişkili olduğu kabul edilir ve sözleşmeye bu ülkenin hukuku uygulanır. Yükleme ve boşaltma yeri, çoklu taşıma sözleşmesi esas alınarak tespit edilmelidir. Ancak taşıyıcının esas işyerinin bulunduğu ülke aynı zamanda yüklemenin veya boşaltmanın yapıldığı ülke veya gönderenin esas işyerinin bulunduğu ülke değil ise sözleşmeden doğan borç ilişkilerine ilişkin genel kural gereği, karakteristik edim borçlusu olan taşıyıcının sözleşmenin kuruluşu sırasındaki işyeri, bulunmadığı takdirde yerleşim yeri hukuku, taşıyıcının birden çok işyeri varsa söz konusu sözleşmeyle en sıkı ilişki içinde bulunan işyeri hukuku uygulanmalıdır. Fakat her ihtimalde, daha sıkı ilişkili hukukun uygulanması yönündeki istisna kuralın başvurulması da söz konusu olabilir.

Subjektif ya da objektif bağlama vasıtasıyla belirlenen sözleşme statüsü, sözleşmeden doğan borç ilişkisini bir bütün olarak idare eder. Çoklu taşıma sözleşmesi bakımından, irade sakatlıkları, taşıma sözleşmesinin yorumu, culpa in contrahendo, sözleşmenin maddî geçerliliği, tarafların hak ve yükümlülükleri, yükümlülüklerin ifası, taşıma ücreti, hasar, zıya, gecikme, taşıyıcının sorumluluğuna ilişkin esaslar, sorumluluk sınırı, sözleşmenin sona ermesi, bildirim süreleri, zamanaşımı, hak düşürücü süre gibi konular sözleşme statüsü kapsamındadır. Sözleşme statüsü dışında kalan konular ise ehliyet, şekil, temsil, sözleşmenin ifasında pratik zaruretler ve koruma tedbirlerine ilişkin statüdür. Sözleşme statüsü kapsamında olup olmadığı önem arz etmeksizin, bu konular hakkında milletlerarası konvansiyonlarda bir düzenleme yer aldığı takdirde, konvansiyon kuralları, kanunlar ihtilâfı kurallarının yetkili kıldığı hukukun kurallarına nazaran öncelikle uygulanmaktadır. Sözleşme statüsünün uygulanmasını sınırlayan hususlar ise kamu düzeni ve doğrudan uygulanan kurallardır. Doğrudan uygulanan kurallar ancak yabancı hukukun uygulanması gerektiği durumlarda gündeme gelir. Kamu düzenin müdahalesi ise yetkili yabancı hukukun uygulandığı hâllerde söz konusudur. Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası konvansiyonların uygulandığı hâllerde, bu konvansiyonların uygulanması yabancı hukukun uygulanması niteliğinde olmayacağından, kamu düzeni ve doğrudan uygulanan kuralların müdahalesi gündeme gelmemektedir.

Çoklu taşıyıcı, taşımanın tamamından tek başına sorumludur. Ancak söz konusu sorumluluğunun niteliği ve kapsamı ancak ilgili taşıma ortamına uygulanacak hukukî düzenlemeler bağlamında tespit edilebilir. Türk hukuku bakımından çoklu taşıyıcının sorumluluğu, kural olarak, karayolunda CMR’ye, denizyolunda Lahey Kurallarına, havayolunda Varşova veya Montreal Kurallarına, demiryolunda ise COTIF-CIM’a tabidir. Fakat piggyback taşıma, havayolunu besleyici nitelikte taşıma, rıza olmaksızın taşıma ortamının değiştirilmesi, demiryoluna ilave belli tür taşımaların yapılması gibi özel durumlarda çoklu taşıyıcının sorumluluğunun niteliği değişebilmektedir. Zararın meydana geldiği taşıma ortamı tespit edilemediği takdirde, taşıma ortamı esas alınarak düzenlenmiş konvansiyonlar uygulanamamaktadır. Bu hâlde, çoklu taşıma sözleşmesinin milletlerarası niteliği dikkate alınarak çoklu taşıyıcının sorumluluğuna uygulanacak hukukun, eşyanın taşınmasına ilişkin sözleşmelere uygulanacak hukuku düzenleyen MÖHUK m.29 uyarınca tespit edilmesi gerekmektedir.

Tekli konvansiyonların, genellikle, çoklu taşımalar dikkate alınarak hazırlanmaması ve yalnızca tekli taşımaları düzenlemesi nedeniyle, taşıyıcının sorumluluğuna etki eden ihbar ve dava açma süresi ile yetkili mahkeme gibi konvansiyon hükümlerinin çoklu taşıma sözleşmesine uygulanmasında sorunlarla karşılaşılmaktadır. Söz konusu yapısal farklılığın getirdiği problemi bertaraf etmek için tekli konvansiyon hükümlerinin, çoklu taşımanın bütününü esas almak suretiyle amaçsal olarak yorumlanması gerekmektedir. Tekli konvansiyonların uygulama alanları arasında çatışma olması hâlinde ise çatışan normlar arasındaki uygulanma ilişkisini belirleyen özel hükmün genel hükmü ilga edeceği (lex specialis derogat legi generali) ve sonraki hükmün önceki hükmü ilga edeceği (lex posterior derogat legi priori) ilkeleri esas alınarak sorun çözülmelidir.

Çoklu taşıma sözleşmesi, varsayımsal tekli taşıma sözleşmelerinden meydana gelmesi dolayısıyla parçalı yapıdadır. Çoklu taşıma sözleşmesinin bu parçalı kısımlarına tekli konvansiyonların uygulanması pratik bakımdan bazı zorlukları ve sorunları beraberinde getirmektedir. Çoklu taşıma sözleşmesini bir bütün hâlinde düzenleyecek bir milletlerarası konvansiyon yapılsa dahi, mevcutta ihdas edilmiş konvansiyonlar ile bu yeni konvansiyon arasındaki uygulanma ilişkisinin objektif biçimde çözümlenmesi kolay değildir. Bu tür çoklu taşımalara özgü bir konvansiyonun taşıma işini her yönüyle düzenleyemeyecek olması da bir gerçekliktir. Bu nedenle, her zaman milletlerarası özel hukuk kurallarına başvurulması gerekebilecektir. Söz konusu husus, milletlerarası taşıma hukuku alanında birörnek uygulamaya ulaşılamaması tehlikesi doğurabilir. Ancak bu olumsuzluklardan yola çıkılarak, çoklu taşıma sözleşmesine hiçbir zaman hukukî altyapı oluşturulamayacağı sonucuna ulaşılmamalıdır. Milletlerarası ticaretin menfaatleri dikkate alındığında olması gerekenin, milletlerarası birörnek düzenleme ile çoklu taşıma sözleşmesinin idare edilmesi olduğu açıktır. Bu ideale yaklaşıldığı ölçüde çoklu taşıma sözleşmesi bakımından uygulanacak hukuk sorunu ortadan kalkacaktır.  

KAYNAKLAR

Adıgüzel, B. ; Multimodal Taşımalarda Taşıyıcının (MTO) Sorumluluğu, Ankara 2015.

Akan, P. ; Deniz Taşımacılığında Taşıyanın Yüke Özen Yükümlülüğünün İhlalinden Doğan Sorumluluğu (TTK m.1061), Ankara 2007.

Akdeniz, U. ; Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesi, Ankara 2013.

Akın, M.Z. ; “Uluslararası Taşımacılıkta –Multimodal- Çalışmalar ve Sigorta Problemleri”, Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından Eşya Taşımacılığı Sempozyumu, Bildiriler Tartışmalar, 26-27 Ocak 1984, Maçka-İstanbul, Ankara, 1984 s. 36-61.

Akıncı, Z. ; Karayolu ile Milletlerarası Eşya Taşımacılığı ve CMR, Ankara 1999.

Akıncı, Z. ; Milletlerarası Özel Hukukta İnşaat Sözleşmeleri, İzmir 1996 (İnşaat).

Akıncı, Z. ; Tarafların Yetkili Hukuku Belirlememeleri Durumunda Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk (Yetkili hukuk), İzmir 1992.

Akipek, J. G., Akıntürk, T. ; Eşya Hukuku, İstanbul 2009.

Akkiprik, A. ; “Karma Taşımada Taşımacının Sorumluluğu – CMR m.2.1: Deniz ile Karayolunun Kesişme Noktasında Bulanıklık”, Gündüz Aybay’ın Anısına Armağan, Deniz Hukuku Dergisi, Y.5, S.1-4, Ocak-Aralık 2000, İstanbul 2002, s.215-230.

Aksoy, S. ; Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı, İstanbul 2005.

Akyol, Ş. ; Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme, İstanbul 1976.

Amasya, S. ; “1992 Tarihli Çok Türlü Taşıma Belgeleri Hakkında UNCTAD/ICC Kuralları Üzerinde Bir İnceleme”, Prof. Dr. Ergon A. Çetingil ve Prof. Dr. Rayegân Kender’e 50. Birlikte Çalışma Yılı Armağanı, İstanbul 2007, s.261-277.

Aral, F., Ayrancı, H. ; 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre hazırlanmış Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Ankara 2014.

Arkan, S. ; “Karma Taşımalarla İlgili Hukuki Sorunlar”, Akipek'e Armağan, Konya 1991 (Karma), s.341-358.

Arkan, S. ; “24.5.1980 Tarihli ‘Eşyanın değişik tür taşıtlarla uluslararası taşınmasına ilişkin konvansiyon’ üzerinde bir inceleme”, BATİDER, C.XI, S.3, Haziran 1982 (1980), s.27-47.

Arkan, S. ; “Karayolu ile Eşya Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Uygulanma Koşulları ve Taşıyıcının Sorumluluğunu Düzenleyen Hükümleri (TTK ile Karşılaştırmalı Bir İnceleme)”, BATİDER, C.X, S.2, Aralık 1979, s.397-414.

Arkan, S. ; “Eşyanın Karayolu ile Taşınmasına İlişkin Konvansiyon (CMR) Üzerinde Bir İnceleme”, Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından Eşya Taşımacılık Sempozyumu: Bildiriler-Tartışmalar, 26-27 Ocak 1984, Maçka-İstanbul, Sigorta Hukuku Derneği AIDA Türk Grubu Yay. No.5, Ankara 1984 (CMR), s.1-21.

Arkan, S. ; Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 1982.

Arkan, S. ; “Taşıma İşleri Komisyoncusunun Borçlarını ve Sorumluluğunu Düzenleyen Hükümler”, AÜHFD, C.37, S.1-4, Ankara 1980, s.313-326.

Arkan, S.; “Taşıyıcının Ücret Hakkı”, Prof. Dr. Fadıl Sur’un Anısına Armağan, Ankara 1983, s.339-354.

Arkan, S. ; Ticari İşletme Hukuku, Gözden Geçirilmiş Ondokuzuncu Baskı, Ankara 2014 (Ticari İşletme).

Arkan, S.; “Yolcu ve Eşya Taşımalarında Aracılık Faaliyetlerine İlişkin Yargıtay Kararları Üzerine Bir İnceleme”, AÜHFD, C.40, S.1-4, Ankara 1988, s.313-320.

Atamer, K. ; “1924 Brüksel Sözleşmesinin Hükümleri Türk Ticaret Kanunu’na Aynen Alındı Mı? (Brüksel Sözleşmesi)”, Gündüz Aybay Armağanı, İstanbul 2004, s.179-202.

Ateş, E. ; Taşıyanın Sorumluluğunu Düzenleyen “Konişmentolu Taşımalar Hakkında Bazı Kuralların Birleştirilmesine Dair 1924 Brüksel (Lahey) Konvansiyonu'nun” Türk Hukukuna Etkisi (1924 Lahey Kuralları), İstanbul 2008.

Aybay,R. , Aybay, G. , Aybay, A. , Aybay, A. ; Denizciler, İşletmeciler ve Yöneticiler için Deniz Hukuku, Editör Gündüz Aybay, İstanbul 1998.

Aybay, R., Dardağan, E. ; Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), İstanbul 2005.

Aydın, A. ; CMR’ye Göre Taşıyıcının Ziya, Hasar ve Gecikmeden Doğan Sorumluluğu, 1. Bası, İstanbul 2002.

Ayhan, R., Özdamar M., Çağlar, H. ; 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Ticari İşletme Hukuku, Ankara 2012.

Bayraktaroğlu, G. ; Konişmentodan Doğan Kanunlar İhtilâfı, Ankara 2007 (Yayımlanmamış doktora tezi).

Berlingieri, F. ; Multimodal aspects of the Rotterdam Rules, CMI Colloquium on the Rotterdam Rules, Rotterdam, September 21, 2009. URL: http://www.rotterdamrules2009.com/cms/uploads/Def.%20tekst%20F.% 20Berlingieri%2013%20OKT29.pdf.  (Son erişim tarihi: 08.01.2015), s.1-21.

Budgen, P.M. ; Freight Forwarding and Goods in Transit, London 1995.

Can, M. ; “4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’na Göre Karayoluyla Yapılan Taşımaların Tabi Olduğu Hukuki Esaslar”, GÜHFD, C.IX, S.1-2, Haziran-Aralık 2005, Ankara 2005, s.11-63.

Can, M. ; Türk Hukukunda ve Milletlerarası Hukukta Deniz Yolu ile Yolcu Taşıma Sözleşmesi, Ankara 2001.

COTIF Report  ; Central Office Report on the Revision of the Convention concerning International Carriage by Rail (COTIF) of 9 May 1980 and Explanatory Reports on the texts adopted by the Fifth General Assembly, 01.01.2011. URL: http://www.cit-rail.org/files/public/Publications/COTIF _Rapport_explicatif_01_01_2011_e.pdf?cid=397) (Son erişim tarihi: 13.01.2015) (CIM gerekçe).

Clarke, M.A. ; Contracts of Carriage by Air, Lloyd’s of London Press, London 2002.

Clarke, M.A. ; “A Conflict of Conventions: The UNCITRAL/CMI Draft Transport Instrument on Your Doorstep”,  Journal of International Maritime Law  (JIML), 2003, s.28-39.

Clarke, M.A. ; International Carriage of Goods by Road: CMR, Lloyd’s of London Press, London 2003.

Clarke, M. ; Intermodal Transport: CMR as Unimodal Plus?, 2005, s.11. URL: http://www.juridicum.su.se/transport/Hasselby05/Hasselby%202005%20 Malcolm%20Clarke.pdf (Son erişim tarihi: 22.01.2015) (Intermodal), s.1-15.

Çağa, T./Kender, R. ; Deniz Ticareti Hukuku –II-, Navlun Sözleşmesi, İstanbul 2010.

Çelikel, A., Erdem, B.B. ; Milletlerarası Özel Hukuk (Genel Kurallar, Milletlerarası Özel Hukuk, Milletlerarası Usul Hukuku, İstanbul 2014.

De Wit, R. ; Multimodal Transport, Carrier Liability and Documentation, London 1995.

Değirmenci, N.K. ; Çoklu Taşıma İşleticisi Olarak Taşıma İşleri Komisyoncusunun Sorumluluklarına ve Sorumluluk Sigortası Himayesine İlişkin Bir İnceleme, İzmir 2012.

Değirmenci, N.K. ; “Türk Deniz Hukukunda Çoklu Taşımacılığın Yeri; Uluslararası Sözleşmeler ile Karşılaştırmalı Bir İnceleme” , Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi Sayı: 2/1, İzmir 2010 (Dergi), s.77-96.

Demircioğlu, H.R. ; Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu), Ankara 2009.

Deniz, İ. ; “Kombine Taşımalarda Taşıyanın Sorumluluğu”, Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından Eşya Taşımacılık Sempozyumu: Bildiriler-Tartışmalar, 26-27 Ocak 1984, Maçka-İstanbul, Sigorta Hukuku Derneği AIDA Türk Grubu Yay. No.5, Ankara 1984, s173-192.

Doğan, V. ; Milletlerarası Özel Hukuk (Genel Esaslar, Milletlerarası Usul Hukuku, Bağlama Kuralları), Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Ankara 2015.

Doğan, V. ; İş Akdinden Doğan Kanunlar İhtilafı Alanında Bağlama Kuralının ve Sınırlarının Tespiti, Ankara 1996.

Doğan, V.; “5718 Sayılı Kanununa Göre İş Akdine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Konferans Yayınları Dizisi-2, İstanbul 2010 (Konferans), s.105-124.

Doğan, V. ; Teminat Mektupları, Ankara 2015 (Teminat).

Doğan, V. ; “Tüketici Akitlerine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, SÜHFD, Prof. Dr. M. Şakir Berkiye’ya Armağan, Konya 1996 (Tüketici), s.153-179.

Doğanay, İ. ; “Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Karada Eşya Taşınması”, BATİDER, C.5, S.3, 1970, s.432-479.

Driscoll, W. , Larsen, Paul B. ; “The Convention on International Multimodal Transport of Goods”, Tulane Law Review, Vol. 57, N.2, December 1982, s.193 vd. URL: http://heinonline.org. (Son erişim tarihi:17.10.2014), s.193-281.

Eckarcit, T. , Steger,A. , Rosing, J. ,Dawson, G.W. , Ylikantola, T. , Eckoldt, J. , Garcia, L.A. , Schmitt, M. , Hinder1ing, R. ; “Multimodal Transport Including Cross-border Road Haulage - Will the CMR Apply?”, European Journal of Commercial Contract Law, Volume 2, N.3, 2010 URL: http://www.maqs.com/sites/default/files/eJccl.pdf. (Son erişim tarihi: 19.01.2015), s.153-162.

Ekşi, N. ; “Kanunlar İhtilafı Alanında ‘Incorporation’”, Milletlerarası Özel Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Aysel Çelikel’e Armağan, C.19, S.1-2, 1999-2000, s.263-292.

Ekşi, N. ; “Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkında Konvansiyon”, Yılmaz Altuğ’a Armağan, MHB, C.17, S.1-2, 1997-1998, s.163-182.

Ekşi, N. ;  Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak Hukuk Hakkında Roma Konvansiyonu, İstanbul 2004, s.237-259.

Ekşi, N. ; “Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk (5718 Sayılı MÖHUK md.29)”, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Konferans Yayınları Dizisi-2, İstanbul 2010 (Taşıma), s.125-171.

Ekşi, N. ; “Yabancılık Unsuru Taşıyan Akitler ve Bu Akitlerin AT Roma Konvansiyonu'na Göre Anlamı”, MHB, Yıl: 12, S.1-2, 1992 (Yabancılık), s.1-10.

Erdil, E. ; Karayolu ile Uluslar arası Eşya Taşıma Hukuku, İçtihatlı CMR Konvansiyonu Şerhi, İstanbul 2007.

Eren, F. ; 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015 (Genel Hükümler).

Eren, F. ; Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2014.

Eriş, G. ; Açıklamalı – Gerekçeli – İçtihatlı – Türk Ticaret Kanununa Göre Taşıma Hukuku, Ankara 2015.

Esener, T., Güven, K. ; Eşya Hukuku, Ankara 2012.

Fountain Court Chambers ; Carriage by Air, London 2001.

Gençtürk, M. ; Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku (Gecikmeden Doğan Sorumluluk), İstanbul 2006.

Gençtürk, M. ; “Taşıma Sözleşmelerinin Uluslararası Niteliği ve MÖHUK’a göre Yabancılık Unsuru Bulunan Taşıma Sözleşmelerine Uygulanması Gereken Hukuk”, Doç. Dr. Mehmet Somer’in Anısına Armağan, İstanbul 2006 (MÖHUK), s.637-652.

Glass, D.A. ; Fright Forwarding and Multimodal Transport Contracts, London 2004.

Glass, David A. , Cashmore, Chris ; Introduction to the Law of Carriage of Goods, London 1989.

Göğer, E. ; Deniz Ticaret Hukukundan Doğan Kanunlar İhtilafı, Ankara 1969.

Göğer, E. ; Kanunlar İhtilâfı (İçtihatlar Açısından Bağlama Kuralları), Ankara 1974.

Görçün, Ö.F., Görçün, Ö. ; Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi Perspektifinden Demiryolu Taşımacılığı, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, İstanbul 2010.

Güngör, G. ; Temel Milletlerarası Özel Hukuk Metinlerinin Sözleşmeden Doğacak Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Konusunda Yakınlık Yaklaşımı, Ankara 2007.

Günay, M. B. ; Hazırlık Çalışmaları Işığında Lahey/Visby Kuralları (Rotterdam Kuralları ile Karşılaştırmalı Olarak), Ankara 2013.

İnan, A.N. ;  “ ‘Culpa In Contrahendo’ Mukavele Yapılırken İşlenen Kusurdan Dolayı Mesuliyetin Hukuki Sebeplerini İzah Eden Nazariyeler Üzerinde Mukayeseli Bir Çalışma”, Adalet Dergisi, Y.45, S.7-8, Temmuz 1954, s.878-887.

Kara, H. ; Rotterdam Kuralları'na Göre Taşıyanın Zıya, Hasar veya Gecikmeden Kaynaklanan Zararlardan Sorumluluğu, İstanbul 2014.

Karan, H. ; “Yargıtay’ın Konişmentolu Taşımalar Hakkındaki 1924 Tarihli La Haye Kaideleri’ni Uygulaması Gereği”, XVII. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu (9-10 Haziran 2000), Ankara 2000 (Sempozyum), s.219-246.

Karan, H. ; The Carrier’s Liability under International Maritime Conventions- The Hague, Hague- Visby, and Hamburg Rules, (Carrier’s Liability), Ceredigion 2004.

Karan, H. ; Uluslararası Eşya Taşıma Konvansiyonları Serisi, Karayolunda Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında Konvansiyon, CMR Şerhi, Ankara 2011.

Kaya, A. ; “Karayolu ile Eşya Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin (CMR) Uygulanma Şartları ve Öngörülen Sorumluluğun Esası (I)”, Prof. Dr. Oğuz İmregün Armağanı, İstanbul 1998, s.311-334.

Kender, R., Çetingil, E. ; Deniz Ticareti Hukuku (Takip Hukuku ve Deniz Sigortaları ile Birlikte) (Temel Bilgiler), İstanbul 2009.

Kendigelen, A. ; Gerekçeli – Karşılaştırmalı Yeni Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, İstanbul 2011.

Kırca, Ç. ; Bilgi Vermeden Dolayı Üçüncü Kişiye Karşı Sorumluluk, Ankara 2004.

Kindred, H.M. , Brooks, M.R. ; Multimodal Transport Rules, Hague 1997.

Kocasakal, Ö. H. ; Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, İstanbul 2001.

Kuntalp, E. ; Karışık Muhtevalı Sözleşme, Ankara 1971.

Legros, C. ; “Relations Between the Rotterdam Rules and the Convention on the Carriage of Goods by Road”,  Tulane Maritime Law Journal, Summer 2012, Vol. 36, Issue 2. URL: http://heinonline.org. (Son erişim tarihi: 11.11.2014), s.726-739.

Marceau, G. ; “Conflicts of Norms and Conflicts of Jurisdictions, The Relationship between the WTO Agreement and MEAs and other Treaties”, Journal of World Trade 35(6), Kluwer Law International 2001. URL: http://jpkc.zzu.edu.cn/esjmyzzf/ebook/lw/Conflicts_of_Norms_and_ Conflicts_of_Jurisdictions-_The_Relation.pdf. (Son erişim tarihi: 19.01.2015), s.1081-1131.

Messent, A/Glass, D.A ; (Hill&Messent) CMR, Contracts for the International Carriage of Goods by Road Lloyd’s of London Press, London 2000.

Michaels, R. ,Pauwelyn, J. ; “Conflict of Norms or Conflict of Laws?: Different Techniques in the Fragmentation of Public International Law”, Duke Journal of Comparative & International Law, Vol. 22. URL: http://scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2933&context=faculty_ scholarship (Son erişim tarihi: 19.01.2015), s.349-376.

Moreno, C. ; Legal Nature and Functions of the Multimodal Transport Document, 2002.

Nasseri, K. ; “The Multimodal Convention”, Journal of Maritime Law and Commerce, Vol.19, N. 2, 1988, s.231 vd. URL: http://heinonline.org. (Son erişim tarihi:17.10.2014), s.231-260.

Neels, P. ; The Rotterdam Rules and modern transport practices: a successful marriage? URL: http://www.rotterdamrules.com/sites/default/files/pdf/ The%20 Rotterdam%20Rules%20and%20modern%20transport%20practices%20 -%20a%20succesful%20marriage.pdf. (Son erişim tarihi: 22.01.2015), s.1-18.

Nomer, E. , Şanlı, C. ; Devletler Hususi Hukuku, (Genel Prensipler, Kanunlar İhtilafı, Milletlerarası Usul Hukuku, Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi), İstanbul 2010.

Oğuzman, K. , Seliçi, Ö. ; Eşya Hukuku, İstanbul 2002.

Okay, S. ; Deniz Ticareti Hukuku II, Navlun Mukaveleleri, Denizde Yolcu Taşıma ve Deniz Ödüncü Mukaveleleri, İstanbul 1971.

Özdemir, T. ; Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku (Zıya ve / veya Hasar Sorumluluğu), İstanbul, 2006.

Özdemir, H. ; “MÖHUK Kapsamına Giren Sözleşmelerin Tespiti Bağlamında “Yabancılık Unsuru Taşıyan Sözleşme” ve “Uluslararası Sözleşme” Kavramları”, İstanbul Barosu Dergisi, C.73, S.10-11-12, 1999, s.926-941.

Sargın, F. ;“Karakteristik Edim Teorisine Eleştirel Bir Yaklaşım”, AÜHFD, C.50,S.2, Ankara 2001, s.37-96.

Sargın, F. ; Milletlerarası Unsurlu Patent ve Ticarî Marka Lisansı Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, Ankara 2002 (Patent).

Serozan, R. ; "'Culpa In Conrahendo', 'Akdin Müsbet İhlali' ve 'Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme' Kurumlarının Ortak Temeli: Edim Yükümlerinden Bağımsız Borç İlişkisi", Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, Y.1, S.3, 1968, s.108-120.

Seven, V. ; Taşıma Hukukunda Gönderilen, Ankara 2012.

Silucu, A. ;“Aspects of Multimodal Transport in the Rotterdam Rules”, Perspectives of Business Law Journal, Volume 1, Issue 1, November 2012, s.47. URL: http://heinonline.org. (Son erişim tarihi: 27.11.2014), s.45-49.

Sinclair, S.I. ; “Problems Arising from a Succession of Codification Conventions on a Particular Subject”, Justita et Pace Instıtut de Droit International, Session of Lisbonne 1995, s.3. URL: http://www.idi-iil.org/idiE/resolutionsE/1995_lis_01_en.pdf. (Son erişim tarihi: 19.01.2015), s.1-4.

Sirmen, A. L. ; Eşya Hukuku, Ankara 2013.

Sopacı, B. ; Multimodal Taşımalarda Taşıma Hukukuna İlişkin Problemler, İstanbul 2001 (Yayımlanmamış doktora tezi).

Sözer, B. ; Deniz Ticareti Hukuku – I (Ders Kitabı), Giriş-Gemi Donatan ve Navlun Sözleşmeleri, İstanbul 2013 (Deniz).

Sözer, B. ; Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Havayolu ile Yük Taşıma Sözleşmesi, 2. Bası, İstanbul 2009.

Sözer, B. ; “Değişik Ortamlarda Yapılan Yük Taşımaları (Karma Taşımalar) ve Taşıyanın Sorumluluğu ile İlgili Bazı Meseleler”, Deniz Hukuku Dergisi, Y.9, S.1-4, Ocak-Aralık 2004, İstanbul 2008 (Karma), s.49-81.

Sözer, B. ; “Havayolu ile Yapılan Uluslararası Taşımalarda Taşıyanın Sorumluluğunu Düzenleyen Varşova/La Haye Sistemi’nin Tadiline İlişkin 1999 Montreal Sözleşmesi”, BATİDER, C. XXI S.1, 2001 (BATİDER), s.141-192.

Süral, C. ; Uluslararası Ticari Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk Olarak UNIDROIT Prensipleri, İzmir 2008.

Süzel, C. , Damar, D. ; “Kısmen veya Tamamen Deniz Yoluyla Eşyanın Milletlerarası Taşınması Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi, (‘Rotterdam Kuralları’)”, BATİDER, C. XXVI, S. 2, Haziran 2010, s.149-240.

Şamlı, K.Y. ; Uluslararası Kara, Hava ve Deniz Yoluyla Eşya Taşımalarında Taşıyıcının/Taşıyanın Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2008.

Şamlı, Y.Ş. ; “Lahey-Lahey/Visby, Hamburg ve Rotterdam Kuralları’nda Sefere Elverişlilik”, İÜHFM, C. LXXI, S. 2, İstanbul 2013, s.479-496.

Şanlı, C., Esen, E., Figanmeşe, İ. A., Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Bası, İstanbul 2015 (MÖH).

Şanlı, C. ; Uluslararası Sivil Havacılık Davalarında Mahkemelerin Yargı Yetkisi ve Uygulanacak Hukuk (Havacılık), İstanbul 1992.

Şanlı, C. ; “Uluslararası Kara ve Demiryolu Taşıma Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk”, Milletlerarası Özel Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C.9, S.1, 1989, s.47-53.

Şanlı, C; Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk (Tahkim), Ankara 1986.

Şanlı, C. , Ekşi, N. ; Uluslararası Ticaret Hukuku, İstanbul 2006.

Tandoğan, H. ; Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Kendisine Özgü Yapısı Olan ve Karma Sözleşmeler, Satış ve Çeşitleri, Trampa, Bağışlama, Cilt I/1, Tümü Yeniden İşlenmiş ve Genişletilmiş Beşinci Basım’dan Altıncı Tıpkıbasım, İstanbul 2008.

T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı; Türkiye Kombine Taşımacılık Strateji Belgesi, Ankara 2014 (Strateji Belgesi). URL: http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/TMKDG/tr/doc/20150106_122025_64574_1_64896.pdf. (Son erişim tarihi: 18.02.2015).

Tarman, Z. D. ; “Akdî Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkındaki Roma I Tüzüğü”, BATİDER, C. XXV, S.2, Haziran 2009.

Tekil, F. ; Deniz Ticareti Hukuku, Birinci Cilt Gemi-Donatan-Kaptan ve Gemi Adamları- Navlun Mukaveleleri, İstanbul 1970.

Tekinalp, G. ; Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, İstanbul 2009.

Tiryakioğlu, B. ; Taşınır Mallara İlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Akitlerine Uygulanacak Hukuk, Ankara Hukuk Fakultesi Yayınları, Ankara 1996.

Tüzüner, Ö. ; “Karayoluyla Eşya Taşıma Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve İş Görme Amacı Güden Sözleşmelerle İlişkisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.101, Ankara 2012, s.167-196.

Uluocak, N. ; Kanunlar İhtilâfı (Yasama Yetkisi Kuralları), İstanbul 1971.

Uluocak, N. ; Milletlerarası Özel Hukuk Dersleri, İstanbul 1989.

Ulusan, İ. ; “Culpa In Contrahendo Üstüne”, Prof. Dr. Ümit Doğanay'ın Anısına Armağan 1, İstanbul 1982, s.275-319.

UNCITRAL ; A/CN.9/WG.III/WP.78, United Nations General Assembly,  United Nations Commission on International Trade Law Working Group III (Transport Law), Transport Law: Preparation of a draft instrument on the carriage of goods [wholly or partly] [by sea] – Scope of Application Provisions, 18 th session, 6-17 November 2006, Vienna, 24 March – 4 April 2003. URL: http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/LTD/V03/ 808/18/PDF/V0380818.pdf?OpenElement. (Son erişim tarihi: 13.02.2015).

UNCITRAL ; A/CN.9/WG.III/WP.29, United Nations General Assembly,  United Nations Commission on International Trade Law Working Group III (Transport Law), Transport Law: Preparation of a draft instrument on the carriage of goods [by sea] – General remarks on the sphere of application of the draft instrument , 11th session New York, 24 March – 4 April 2003. URL: http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/LTD/V03/808/ 18/PDF/V0380818.pdf?OpenElement. (Son erişim tarihi: 13.02.2015).

UNCTAD ; SDTE/TLB/2006/1, United Nations Conference on Trade and Development, Carriage of Goods by Air: A Guide to the International Legal Framework, 27 June 2006,  URL: http://unctad.org/en/Docs/sdtetlb20061 _en.pdf  (Son erişim tarihi: 22.01.2014).

UNCTAD ; SDTE/TLB/2, United Nations Conference on Trade and Development, Implementation of Multimodal Transport Rules, 27 June 2001, URL: http://www.unece.org/fileadmin/DAM/trans/wp24/documents/wp 24- 00-1e.pdf. (Son erişim tarihi: 15.01.2015).

UNCTAD ; SDTE/TLB/2003/1, United Nations Conference on Trade and Development, Multimodal Transport: The Feasibility of an International Legal Instruments,  13 January 2003. URL: http://unctad.org/en/docs/ sdtetlb20031_en.pdf  (Son erişim tarihi: 22.01.2014).

UNECE ; TRANS/WP.24/2000/1, Economic Commission for Europe, Inland Transport Committee, Terminology on Combined Transport,  1 February 2000, URL: http://www.unece.org/fileadmin/DAM/trans/wp24/documents/wp24-00-1e.pdf. (Son erişim tarihi: 15.01.2015).

Uzun, T.B. ; Uluslararası Hava Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara 2012, s.41.

Ülgen, H. ; Hava Taşıma Sözleşmesi, Ankara 1987 (Hava taşıma).

Ülgen, H. ; Uluslararası Taşımacılık ve Hukuki Sorunları, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul 1988.

Ülgener, F. ; “Çarter Mukavelelerinde Tarafların Uygulanacak Hukuku Belirlemeleri”, BATİDER, C.XVIII, S.1-2, Haziran–Aralık 1995, s.93-136.

Ünan, S. ; “The Scope of Application of Rotterdam Rules and Freedom of Contract, The United Nations Convention on Contracts for the International Carriage of Goods Wholly and Partly by Sea, An Appraisal of the “Rotterdam Rules”, Editör Dr. Meltem Deniz Güner-Özbek, 2011, s.87-106.

Van der Ziel, G. ; “Multimodal Aspects of the Rotterdam Rules”, Uniform Law Review, Vol. XIV, 2009, s.984 dp.6. URL: http://heinonline.org. (Son erişim tarihi: 27.11.2014), s.981-996.

Wilhelmson E.E. ; “The Rotterdam Rules in a European multimodal context”,  Journal of International Maritime Law, 2010. URL: http://www.helsinki.fi/katti/english/EE-W_Publications/RotterdamRules_in_a_European_multimodal_context.pdf. (Son erişim tarihi: 22.01.2015), s.274-288.

Yeşilova, E. ; Konişmentonun İspat Kuvveti, İzmir 2006.

Yeşilova, E. ; Taşıyıcının CMR Hükümlerine Göre Yardımcı Şahıslarının ve Müteakip Taşıyıcıların Eylemlerinden Sorumluluğu: CMR Madde 3, 34 vd., Ankara 2004.

Yavuz, C. ; Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Güncellenmiş ve Yenilenmiş 11. Baskı, İstanbul 2012.

Yazıcıoğlu, E. ; “Denizyolu ile Eşya Taşımalarında Geç Teslimden İleri Gelen Zararlardan Sorumluluk”, Milletlerarası Özel Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, C.22, S.2, 2002, s.1039-1056.

Yazıcıoğlu, E. ; “Uluslararası Deniz Taşımalarında Uygulanacak Kural Sorunu”, Gündüz Aybay’ın Anısına Armağan, Deniz Hukuku Dergisi, Y.5, S.1-4, Ocak-Aralık 2000, İstanbul 2002 (Armağan), s.45-56.

Yazıcıoğlu, E. ; “Lahey Kuralları ile Türk Ticaret Kanunu Arasında Uygulanacak Kurallar Sorunu”, Deniz Hukuku Dergisi, Y.4, S.3-4, Eylül-Aralık 1999, İstanbul 2000 (DHD), s.39-60.

Yazıcıoğlu, E. ; Hamburg Kuralları’na Göre Taşıyanın Sorumluluğu (Lahey/Visby Kuralları ile Karşılaştırmalı Olarak, İstanbul 2000.

Zeyneloğlu, A. ; Taşıma Hukuku, Ankara, 1993. 

Yorum Yap

Lütfen yorum yazmak için oturum açın ya da kayıt olun.
İlgili Yayınlar