Uluslararası Hukukta Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı Deniz Kirliliği ve Devletlerin Sorumluluğu

“Uluslararası Hukukta Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı Deniz Kirliliği ve Devletlerin Sorumluluğu” başlıklı çalışma Hacettepe ve Anadolu Üniversiteleri Kamu Hukuku Ortak Doktora Programı kapsamında Doç. Dr. Gökhan GÜNEYSU danışmanlığında hazırlanmış; Prof. Dr. Enver BOZKURT, Prof. Dr. Elif UZUN, Dr. Öğr. Üyesi Yasin POYRAZ ve Dr. Öğr. Üyesi Bahadır Bumin ÖZARSLAN’dan oluşan jüri karşısında savunulmuş ve oybirliğiyle kabul edilmiştir. Bu kitap da söz konusu doktora tezinin gözden geçirilmiş ve jüri üyelerinin de eleştirileri ve önerileri doğrultusunda bazı değişiklikler yapılmış halidir.

Yüksek lisans tezimin savunma aşamasında tanıma şansını yakaladığım, daha sonra doktora tez danışmanlığımı üstlenen, doktora eğitimim ve tez çalışmam boyunca yol gösteren, engin bilgisiyle, değerli görüşleriyle beni aydınlatan, yönlendiren, birlikte çalışmaktan onur ve mutluluk duyduğum, çok kıymetli hocam Sayın Doç. Dr. Gökhan GÜNEYSU’ya tavsiyeleri, eleştirileri ve destekleri için ne kadar teşekkür etsem azdır.

Tez savunma jürimde yer alarak onurlandıran, önemli görüş ve katkılarda bulunan Sayın Prof. Dr. Enver BOZKURT hocama akademik sürecim boyunca her daim kıymetli varlığını hissettirdiği ve desteğini hiçbir zaman esirgemediği için çok teşekkür ederim.

Yine tez savunma jürimde yer alarak değerli katkılarda ve eleştirilerde bulunan bir akademisyen anne olarak örnek aldığım benim için çok değerli Sayın Prof. Dr. Elif UZUN hocama teşekkürlerimi sunarım.

Yüksek lisans sürecinde danışmanlığımı üstlenen, akademik hayatımın başında benim için en büyük şanslardan olan, örnek aldığım, tez savunmamda ve tez izleme komitemde yer almak suretiyle çalışmanın bütün aşamalarında önemli katkıları bulunan, çok değerli hocam Sayın Dr. Öğr. Üyesi Yasin POYRAZ’a içten teşekkürlerimi sunarım.

Tez izleme komitemde ve savunmamda bulunarak onurlandıran, değerli görüş ve katkılarda bulunan, geç tanışma fırsatını yakaladığım ancak tanıştığım için büyük mutluluk duyduğum çok kıymetli hocam Sayın Dr. Öğr. Üyesi Bahadır Bumin ÖZARSLAN’a minnet ve şükranlarımı sunarım.

Tezin savunma aşamasına gelmesinde emekleri bulunan Sayın Doç. Dr. Mesut AYGÜN’e ve değerli katkılarda bulunan Dr. Öğr. Üyesi Nergiz Emir’e içten teşekkürlerimi sunarım.

Tezin yazım sürecinde yanımda olan, destek ve görüşlerini esirgemeyen, çok değerli iş arkadaşlarım ve aynı zamanda dostum olan sevgili arkadaşlarım Dr. Öğr. Üyesi Gözde Çağlayan Aygün’e, Dr. Öğr. Üyesi H. Derya ORMANOĞLU’na, Öğr. Gör. Merve Gül GÜN’e, Araş. Gör. Gökçe VAROL’a ve Araş. Gör. Sümeyra Sena KURT’a sabırları ve destekleri için çok teşekkür ederim.

Ayrıca büyük fedakârlık ve özveri ile beni yetiştiren, çocukları olduğum için onur duyduğum, hayatımın her aşamasında desteğini ve sevgisini esirgemeyen canım annem Zikriye ERCAN’a ve babam Mesut ERCAN’a minnettarım.

Ayrıca bu uzun ve yorucu süreçte desteğini esirgemeyen, her zaman yanımda olan sevgili yol arkadaşım, eşim Serhat TABANLI’ya çok teşekkür ederim. Yine bu süreçte vaktinden çaldığım canım oğlum Ömer TABANLI, en büyük teşekkürü hak etmektedir.

Son olarak çalışmanın basım aşamasında kolaylık ve destek sağlayan Yetkin Yayınları sahibi sayın Muharrem BAŞER’e ve tüm yayınevi çalışanlarına teşekkürü bir borç bilirim.

Abdullahzade, C. (2009). Gemilerden Kaynaklanan Petrol Kirliliği: Türk Hukukundaki Son Gelişmelerin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58(4), 693-710.

Abdullayev, C. (2005). Uluslararası Hukuk Açısından Gemilerden Kaynaklanan Petrol Kirliliği (Yetki - Sorumluluk - Zararın Tazmini). Ankara: Yetkin Yayınları.

Acer, Y., & Kaya, İ. (2020). Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı İngilizce Özetli (11 b.). Ankara: Seçkin Yayınları.

Açıkgönül, Y. E. (2012). Deniz Yetki Alanlarının Hakça İlkeler Çerçevesinde Sınırlandırılması. İstanbul: Legal Yayıncılık.

Agreement on Cooperation on Marine Oil Pollution, Preparedness and Response in the Arctic. (2013, Mayıs 15). Nisan 15, 2019 tarihinde https://oaarchive.arctic-council.org/bitstream/handle/11374/529/EDOCS -2068-v1-ACMMSE08_KIRUNA_2013_agreement_on_oil_pollution_ preparedness_and_response_signedAppendices_Original_130510.PDF?sequence=6&isAllowed=y adresinden alındı.

Agreement Relating to the Implementation of Part XI of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 December 1982 (with annex). No: 31364. (1994, July 28). 1836(31364), 41-559.

Akçapar, B. (1996). Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nde Deniz Hukuku Uluslararası Mahkemesi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 51(1), 19-42.

Akkutay, A. İ. (2016). Uluslararası Hukuk Bakımından Derin Deniz Yatağında Yer Alan Kaynakların Araştırılması, Keşfi ve İşletilmesi. Ankara Barosu Dergisi(2), 155-193.

Akkutay, A. İ. (2018). 200 Deniz Milinin Ötesindeki Kıta Sahanlığı: Kıta Sahanlığı Kavramı, Kıta Sahanlığının Yarattığı Hak ve Yetkiler İle Deniz Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Çerçevesinde. Ankara: Adalet Yayınevi.

Aksar, Y. (2007). Evrensel Yargı Kuruluşları. Ankara: Seçkin Yayınevi.

Aksar, Y. (2019). Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II (5 b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Anadolu Ajansı. (2018, Ekim 30). Milli Sondaj Gemisi Fatih Akdeniz'de İlk Sondajına Başlıyor. Haziran 03, 2021 tarihinde https://www.aa.com.tr/ tr/gunun-basliklari/milli-sondaj-gemisi-fatih-akdenizde-ilk-sondajina-basliyor/1297748 adresinden alındı.

Anton, D. K. (2011). The Principle of Residual Liability in the Seabed Disputes Chamber of the International Tribunal for the Law of the Sea: The Advisory Opinion on Responsibility and Liability for International Seabed Mining (ITLOS Case No. 17). McGill International Journal of Sustainable Development Law and Pollicy, 1-23. Electronic copy available at: http://ssrn.com/abstract=1957907 adresinden alındı

Arctic Offshore Oil and Gas Guidelines (AOOGC). (2009, Nisan 29). Nisan 15, 2019 tarihinde https://oaarchive.arctic-council.org/bitstream/ handle/11374/63/Arctic-Guidelines-2009-13th-Mar2009.pdf?sequence= 1&isAllowed=y adresinden alındı.

Artkın, F. (2018). The Renewable Energy Sources and Technologies of Potential in Turkey. The Eurasia Proceedings of Science, Technology, Engineering & Mathematics (EPSTEM), 4, 285-295.

Atmospheric Pollution. Mayıs 7, 2019 tarihinde Centre for Ecology & Hydrology: https://www.ceh.ac.uk/our-science/science-issues/atmospheric- pollution adresinden alındı.

Authority, I. S. (13 July 2000.). Regulations on Prospecting and Exploration for Polymetallic Nodules in the Area, ISBA/6/A/18.

Authority, I. S. (15 November 2010). Regulations on Prospecting and Exploration for Polymetallic Sulphides in the Area (ISBA/16/A/12/Rev.1, as amended by ISBA/19/A/12, 25 July 2013 and ISBA/20/A/10, 24 July 2014).

Authority, I. S. (2019, Şubat 27). Protection of the Seabed Environment. www.isa.org.jm/files/documents/EN/Brochures/ENG4.pdf adresinden alındı

Authority, I. S. (27 July 2012). Regulations on Prospecting and Exploration for Cobalt-rich Ferromanganese Crusts in the Area (ISBA/18/A/11, as amended by ISBA/19/A/12, 25 July 2013).

Banet, C. (2020). The Law of the Seabed. C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 1-18). Boston, Leiden: Brill Nijhoff.

Barcelona Convention and Amendments. Haziran 11, 2021 tarihinde United Nation Environment Programme: https://www.unep.org/unepmap/ who-we-are/contracting-parties/1-barcelona-convention-and-amendments adresinden alındı.

Barnes, J. N. (1981). Pollution from Deep Ocean Mining. D. M. Johnston içinde, The Environmental Law of the Sea (s. 259-284). World Wildlife Fund (WWF).

Başlar, K. (2011). Uluslararası Hukukta "Erga Omnes" Kavramı. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 22(2), 75-108.

Bektaş, S. (2016). Uluslararası Deniz Yatağının İşletilmesi ve Deniz Yatağı Uluslararası Otoritesi. Ankara: Legem Yayıncılık.

Bergkamp, L. (2001). Liability and Environment. Martinus Nıjhoff Publishers.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. (18 Ağustos 2004). Oceans and the Law of the Sea: Report of the Secretary-General. A/59/62/Add.1.

Board, U. C. (2016). Investigation Report Executive Summary Report Investigation Report Executive Summary No. 2010-10-I-Os 04/12/2016 Drilling Rig Explosion and Fire at the Macondo Well.

Bodini, N., Lundquist, J. K., & Kirincich, A. (2019, February 28). Offshore Wind Turbines Will Encounter Very Low Atmospheric Turbulence. Aralık 11, 2019 tarihinde https://arxiv.org/pdf/1903.00080.pdf adresinden alındı.

Borgese, E. M. (1981). The Role of the International Seabed Authority in the 1980's. San Diego Law Review, 18, 395-407.

Bou, V. (1997). Prevention of Offshore Pollution in the Mediterranean Sea. International Conference on Water Problems in the Mediterranean Countires, 1157-1167.

Bourrel, M. (2015). Protection and Preservation of the Marine Environment from Seabed Mining Activities on the Continental Shelf: Perspectives from the Pacific Islands Region. R. Rayfuse içinde, Research Handbook on International Marine Environmental Law (s. 206-228). Edward Elgar Publishing.

Boyle, A. E. (1985). Marine Pollution under the Law of the Sea Convention. Journal of International Law, 79, 347-372.

Bozkurt, E. (2006). Uluslararası Hukuk Bakımından Münhasır Ekonomik Bölge Kavramının Ortaya Çıkışı. Uluslararası Hukuk ve Politika, 2(5), 50-74.

Bozkurt, E. (2018). Milletlerarası Hukuk Mevzuatı (2 b.). Ankara: Legem Yayıncılık.

Bozkurt, E., Kütükçü, M. A., & Poyraz, Y. (2012). Devletler Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.

Braathen, A., & Brekke, H. (2020). Characterizing the Seabed: a Geoscience Perspective. C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 21-35). Boston, Leiden: Brill Nijhoff.

Bratspies, R. M., & Miller, R. A. (2006). Transboundary Harm in International Law: Lessons from the Trail Smelter Arbitration. R. M. Bratspies, & R. Miller (Dü) içinde, Transboundary Harm in International Law (s. 1-13). Cambridge University Press.

Brown, C. (1998). International Environmental Law in the Regulation of Offshore Installations and Seabed Activities: The Case for a South Pacific Regional Protocol. 17 Australian Mining & Petroleum L.J., 17, 109-137.

Brückmann, W., Kraetschell, A., & Augustin, N. (2017). Data Mining the Red Sea Atlantis II Deep. Offshore Technology Conference Paper. doi:10.4043/27764-MS

Caron, D. D. (1982). Liability for Transnational Pollution Arising from offshore Oil Development: A Methodological Approach. Ecology L.Q., 10, 641-683.

Case Concerning Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary/Slovakia). (1997, Eylül 25). Nisan 10, 2021 tarihinde International Court of Justice: https://www.icj-cij.org/en/case/92/judgments adresinden alındı.

Case Concerning Military and Paramilitary Activities In and Against Nicaragua. (1986, Haziran 27). Mart 04, 2021 tarihinde International Court of Justice: https://www.icj-cij.org/en/case/70/judgments adresinden alındı.

Case Concerning the Difference Between New Zealand and France Concerning the Interpretation or Application of Two agreements, concluded on 9 July 1986 Between the Two States and Which Related to the Problems Arising from the Rainbow Warrior Affair. (1990, Nisan 30). Mart 11, 2020 tarihinde https://legal.un.org/riaa/cases/vol_XX/ 215-284.pdf adresinden alındı.

Case Concerning The Factory at Chorzow. (1927, Temmuz 26). Mart 11, 2021 tarihinde International Court of Justice: https://www.icj-cij.org/public/files/permanent-court-of-international-justice/serie_A/A_09/28_Usine_de_Chorzow_Competence_Arret.pdf adresinden alındı.

Caşın, M. H. (2013). Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları Cilt I. İstanbul: Legal Yayıncılık.

Caşın, M. H. (2019). Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.

Ceyhan, H. (2020). Çevre Hakkı Çerçevesinde İran'ın Urmiye Gölü'ndeki Uygulamaları. Ankara: Astana Yayınları.

Charlesworth, H., & Chinkin, C. (1993). The Gender of Jus Cogens. Human Rights Quarterly, 15, 63-76.

Charter of the United Nations. (1945, Ekim 24). Eylül 11, 2020 tarihinde https://www.un.org/en/charter-united-nations/ adresinden alındı.

Colegrove, K. M., Venn-Watson, S., Litz, J., Kinsel, M. J., Terio, K. A., Fougeres, E.,... McLellan, W. A. (2016). Fetal Distress and in Utero Pneumonia in Perinatal Dolphins During the Northern Gulf of Mexico Unusual Mortality Event. Diseases of Aquatic Organisms, 119(1), 1-16.

Comprehensive List of All IMO Treaties. Kasım 22, 2019 tarihinde International Maritime Organization: http://www.imo.org/en/About/ Conventions/ListOfConventions/Documents/Convention%20titles% 202016.pdf adresinden alındı.

Contracting Parties. Kasım 25, 2019 tarihinde OSPAR Commission: https://www.ospar.org/organisation/contracting-parties adresinden alındı.

Convention for the Protection of the Marine Environment and the Coastal Region of the Mediterranean. Kasım 26, 2019 tarihinde https://planbleu.org/sites/default/files/ upload/files/Barcelona_convention_ and_protocols_2005_eng.pdf adresinden alındı.

Convention for the Protection of the Marine Environment of the North-East Atlantic- OSPAR Convention. (1992). Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.ospar.org/convention/text adresinden alındı.

Convention for the Protection of the Mediterranean Sea Against Pollution. (1976, Şubat 16). Nisan 21, 2021 tarihinde http://wedocs.unep.org/ bitstream/id/53143/ convention_eng.pdf adresinden alındı.

Convention on Biological Diversity. (1992, Haziran 5). Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.cbd.int/doc/legal/cbd-en.pdf adresinden alındı.

Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage resulting from Exploration for and Exploitation of Seabed Mineral Resources. (1977, May 1). Kasım 11, 2019 tarihinde Ecolex: https://www.ecolex.org/ details/treaty/convention-on-civil-liability-for-oil-pollution-damage-resulting-from-exploration-for-and-exploitation-of-seabed-mineral-resources-tre-000434/ adresinden alındı.

Convention on Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context. (1991). Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.unece.org/ fileadmin/DAM/env/eia/documents/legaltexts/Espoo_Convention_ authentic_ENG.pdf adresinden alındı.

Convention on the Continental Shelf. (1958, Nisan 29). Ağustos 27, 2020 tarihinde https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/ 8_1_1958_continental_shelf.pdf adresinden alındı.

Convention on the International Liability for Damage Caused by Space Objects. (1972, Mart 29). Mart 30, 2020 tarihinde https://treaties.un. org/doc/Publication/ UNTS/Volume%20961/volume-961-I-13810-English.pdf adresinden alındı.

Convention on the International Maritime Organization. (1948, Mart 6). Nisan 21, 2021 tarihinde International Maritime Organization: https://www.imo.org/en/About/ Conventions/Pages/Convention-on-the-International-Maritime-Organization.aspx adresinden alındı.

Convention on the Protection of the Marine Environment of the Baltic Sea Area (Helsinki Convention). (1992). Nisan 11, 2019 tarihinde https://helcom.fi/about-us/convention/ adresinden alındı.

Cordes, E. E., Jones, D. O., & Diğerleri, T. A. (2016). Environmental Impacts of the Deep-Water Oil and Gas Industry: A Review to Guide Management Strategies. Deep-Sea Drilling Impact Review, 4, 1-26.

Corfu Channel (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland v. Albania). (1949, Nisan 9). Mart 3, 2020 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/case/1 adresinden alındı.

Czybulka, D. (2001). The Convention on the Protection of the Marine Environment of the North-East Atlantic. H. Thiel, & J. A. Koslow (Dü) içinde, Managing Risks to Biodiversity and the Environment on the High Sea, Including Tools Such as Marine Protected Areas - Scientific Requirements and Legal Aspects - (s. 175-184). Bundesamt für Naturschutz (BfN).

Çamyamaç, A. (2012). Denize Kıyısı Olmayan ve Coğrafi Açıdan Elverişsiz Devletlerin Hukuki Durumu. Ankara: Adalet Yayınevi.

Deep Sea Mining Project Solwara 1 in the Bismarck Sea Papua New Guinea. (2020, Haziran 06). Eylül 16, 2020 tarihinde Environmental Justice Atlas: https://ejatlas.org/conflict/deep-sea-mining-project-solwara-1-in-the-bismarck-sea-papua-new-guinea adresinden alındı.

Demir, İ. (2015). Kıyı Ötesi (Offshore) Tesislerin Sebep Olduğu Kirlenme Zararları Dolayısıyla Hukuki Sorumluluk ve Tazminat Meselesi Üzerine Değerlendirmeler. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1), 33-86.

Demirhan, A. E., & Yakan, S. D. (2019). Açık Deniz Petrol Endüstrisinin Ekotoksikolojik Etkileri. İstanbul Teknik Üniversitesi GİDB Dergi(16), 39-55.

Demirhan, A. E., & Yakan, S. D. (2019). Açık Deniz Yapılarının Ekolojik Etkileri. İstanbul Teknik Üniversitesi GİDB Dergisi(16), 17-28.

Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine İlişkin Uluslararası Sözleşme (MARPOL-73 Sözleşmesi), Sözleşmeyi tadil eden Protokol (MARPOL-78 Protokolü). (24 Haziran 1990 Sayı: 20558). Nisan 05, 2019 tarihinde Resmi Gazete: http://www.resmigazete.gov.tr/ arsiv/20558.pdf adresinden alındı.

Denk, E. (2001). Uluslararası Antlaşmalar Hukukunda Jus Cogens Kurallar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 56(2), 43-70.

Difference Relating to Immunity from Legal Process of a Special Rapporteur of the Commission on Human Rights. (1999, Nisan 29). Nisan 21, 2021 tarihinde International Court of Justice Advisory Opinion: https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/100/7621.pdf adresinden alındı.

Dinçer, F., Atik, İ., Yılmaz, Ş., & Çıngı, A. (2017). Hidrolik Enerjisinden Yararlanmada Ülkemiz ve Gelişmiş Ülkelerin Mevcut Durumlarının Analizi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 8(1), 555-561.

Dingwall, J. (2020). Commercial Mining Activities in the Deep Seabed Beyond National Jurisdiction: The International Legal Framework. C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 139-162). Boston, Leiden: Brill Nijhoff.

Directive 2004/35/CE on Environmental Liability with Regard to the Prevention and Remedying of Environmental Damage. (2004, Nisan 21). https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX: 32004L0035&from=EN adresinden alındı.

Directive 2013/30/EU of the European Parliament and the Council of 12 June 2013 on Safety of Offshore Oil and Gas Operations and Amending Directive 2004/35/EC. Temmuz 23, 2020 tarihinde https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/PDF/ ?uri=CELEX:32013 L0030&from=EN adresinden alındı.

Dixon, M. (2000). International Law. London: Blackstone Press Limited.

Document (A/56/10) Report of the International Law Commission on the Work of Its Fifty-Third Session (23 April–1 June and 2 July–10 August 2001). (tarih yok). Mart 24, 2020 tarihinde https://legal.un.org/docs/?path= ../ilc/documentation/english/reports/a_56_10.pdf&lang=EXP adresinden alındı.

Doğan, İ. (2016). Devletler Hukuku (3 b.). Ankara: Astana Yayınları.

Dost, S. (Ocak 2019). Uluslararası Hukukta Bağlayıcı Olmayan Hukuk. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(173), 35-74.

Draft Articles on Prevention of Transboundary Harm from Hazardous Activities, with commentaries 2001. Mart 25, 2020 tarihinde https://legal.un.org/ docs/?path=../ ilc/texts/instruments/english/commentaries/9_7_2001.pdf &lang=EF adresinden alındı.

Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts. (2001). Şubat 12, 2020 tarihinde https://legal.un.org/ilc/texts/ instruments/english/ commentaries/9_6_2001.pdf adresinden alındı.

Dresselhaus, M. S., & Thomas, I. L. (2001, Kasım 15). Alternative Energy Technologies. Macmillan Magazines Ltd (Nature), 414, 332-337.

Earney, F. (2002). Marine Mineral Resources. New York: Routledge.

ED-Darana, D., & Hajraoui, F. E. (2014). The Protection of Marine Environment From the Activities in the International Seabed Area and the Responsibility of the Sponsor State. International Journal of Sciences: Basic and Applied Research (IJSBAR), 14(1), 125-135.

Egede, E. (2011). Africa and the Deep Seabed Regime: Politics and International Law of the Common Heritage of Mankind. New York: Springer.

El-Reedy, M. A. (2012). Offshore structures: Design, Constructions, and Maintenance. Boston, Massachusetts: Gulf Professional Publishers, Elsevier.

Emeklier, B., & Ergül, N. (2010). Petrolün Uluslararası İlişkilerdeki Yeri: Jeopolitik Teoriler ve Petropolitik. Bilge Strateji Dergisi, 2(3), 59-85.

Energy Technology Perspectives 2020. (2020). International Energy Agency.

Environmental Impacts of Geothermal Energy Development. Aralık 10, 2019 tarihinde IEA Geothermal: http://iea-gia.org/areas-of-activity/ environmental -impacts/ adresinden alındı.

Erkiner, H. H. (2010). Devletin Haksız Fiilden Kaynaklı Sorumluluğu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.

Ertuğrul, Ü. E. (2017). Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne Göre Kıyı Devletinin Egemen Hakları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(1), 41-71.

Exploration Contracts. Nisan 21, 2021 tarihinde International Seabed Authority: https://isa.org.jm/deep-seabed-minerals-contractors adresinden alındı.

F.Boesch, D., N.Butler, J., A.Cacchione, D., R.Geraci, J., M.Neff, J., P.Ray, J., & M.Teal, J. (1987). An Assessment of the Long-Term Environmental Effects of U.S. Offshore Oil and Gas Development Activities: Future Research Needs. N. N. Donald F. Boesch içinde, Long-term Environmental Effects of Offshore Oil and Gas Development (s. 1-54). London and New York: Elsevier Applied Science Publishers LTD.

Firestone, J., & Jarvis, C. (2007). Response and Responsibility: Regulating Noise Pollution in the Marine Environment. Journal of International Wildlife Law and Policy, 10, 109-152.

Freestone, D. (2011). Advisory Opinion of the Seabed Disputes Chamber of International Tribunal for the Law of the Sea on “Responsibilities and Obligations of States Sponsoring Persons and Entities With Respect To Activities in the Area”. American Society of International Law ASIL, 15(7), 1-5.

French, D. (2011). From the Depths: Rich Pickings of Principles of Sustainable Development and General International Law on the Ocean Floor-the Seabed Disputes Chamber’s 2011 Advisory Opinion. The International Journal of Marine and Coastal Law, 26, 525-568.

Fridleifsson, I. B. (2001). Geothermal Energy for the Benefit of the People. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 5, 299-312.

G.Speight, J. (2015). Handbook of Offshore Oil and Gas Operations. Elsevier Ltd..

Galil, B., & Herut, B. (IOLR Report H15/2011). Marine Environmental Issues of Deep-Sea Oil and Gas Exploration and Exploitation Activities off the Coast of Israel.

Gillespie, A. (2010). Noise Pollution, the Oceans, and the Limits of International Law. Yearbook of International Environmental Law, 21(1), 114-139.

Gillespie, A. (2011). The Impacts of Seismic Exploration and International Law. Kasım 05, 2020 tarihinde https://oceancare.org/wpcontent/ uploads/2016/07/Paper_ L%C3%A4rm_Gillespie_The-impacts-of-seismic-exploration_EN_2011.pdf adresinden alındı.

Global Ocean Commission. (Report 2014). From Decline to Recovery - A Rescue Package for the Global Ocean.

Goldemberg, J. (2007, Şubat 9). Ethanol for a Sustainable Energy Future. Science DOI: 10.1126/science.1137013, 315, 808-810.

Goldsmith, B. J., Waikem, T. K., & Franey, T. (2014). Environmental Damage Liability Regimes Concerning Oil Spills - A Global Review and Comparison. International Oil Spill Conference Proceedings, 1, 2172-2192.

Göktekin, A. Deniz Dibi Maden Yatakları, Önemleri, Oluşumları ve İşletilmeleri. Ekim 18, 2018 tarihinde http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/3384ffc9d8bdb21 _ek.pdf adresinden alındı.

Gönlübol, M. (1971). "Ulusal Yetki Sınırları Ötesindeki Deniz Yatağı ve Okyanus Tabanının Barışçıl Amaçlarla Kullanılması Komitesi"nin Çalışmaları”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 26(3), 229-240.

Guidelines and Standards for the Removal of Offshore Installations and Structures on the Continentalshelf and in the Exclusive Economic Zone, Resolution A.672(16). (1989, Ekim 19). Nisan 21, 2021 tarihinde International Maritime Organization: https://wwwcdn.imo.org/ localresources/en/KnowledgeCentre/IndexofIMOResolutions/AssemblyDocuments/A.672(16).pdf adresinden alındı.

Guntrip, E. (2003). The Common Heritage of Mankind: An Adequate Regime for Managing the Deep Seabed. Melbourne Journal of International Law, 4, 376-405.

Gülçür, A. (2017). Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesinin Yapısı ve Yargı Yetkisi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.

Gündüz, A. (2014). Milletlerarası Hukuk, Temel Belgeler - Örnek Kararlar (7 b.). İstanbul: Beta Yayınları.

Güner, N. Ö. (2018). İklim Değişikliği Nedeniyle Devletlerin Sorumluluğu. Ankara: Yetkin Yayınları.

Güneş, A. M. (2012). Uluslararası Çevre Hukuku Üzerine Bir İnceleme. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXX(1), 83-114.

Güneş, Ş. (2007). Uluslararası Hukuk Açısından Çevresel Etki Değerlendirmesi. Ankara: Siyasal Kitabevi.

Güneş, Ş. A. (2007). Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ve Deniz Çevresinin Korunması. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1-37.

Güneş, Ş. A. (2020). Maden Kaynaklarının Yönetimi Bağlamında Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesinin Rolü. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 17(65), 101-124.

Güneysu, G. (2014). Çevrenin Silahlı Çatışmalar Esnasında Korunması. Ankara: Adalet Yayınevi.

Güneysu, G. (2020). Sualtında İcra Edilen Sismik Araştırmalardan Kaynaklanan Kirlilik ve Uluslararası Hukuk. Siyasal: Journal of Political Sciences, 29(1), 33-50.

Güneysu, G., & Tabanlı, F. (2020). Erika ve Prestige Kazalarının Oluşan Hukuk Kurallarına Etkisi. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(1), 109-137.

Handl, G. (2006). Trail Smelter in Contemporary International Environmental Law: Its Relevance in the Nuclear Energy Context. R. M. Bratpies, & R. Miller (Dü) içinde, Transboundary Harm in Internatonal Law (s. 125-139).

Handl, G. (2012). Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment (1972 Stockholm Declaration) and the 1992 Rio Declaration on Environment and Development. Mart 23, 2020 tarihinde United Nations Audiovisual Library of International Law: https://legal.un.org/avl/pdf/ha/ dunche/dunche_e.pdf adresinden alındı.

Heim, B. E. (1990). Exploring the Last Frontiers for Mineral Resources: A Comparison of International Law Regarding the Deep Seabed, Outer Space, and Antarctica. Vanderbilt Journal of Transnational Law, 23, 819-849.

Hey, E., IJIstra, T., & Nollkaemper, A. (1993). 1992 Paris Convention for the Protection of the Marine Environment of the North-East Atlantic: A Critical Analysis. International Journal of Marine and Coastal Law, 8(1), 1-76.

Horuz, A., Korkmaz, A., & Akınoğlu, G. (2015). Biyoyakıt Bitkileri ve Teknolojisi. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 3(2), 69-81.

Hunter, N. (2012). Offshore Oil Drilling (Hot Topics). Capstone Global Library Limited.

Hüseynov, L. (2012). Beynelxalq Hüquq. Bakü: Qanun Neşriyyatı.

IMO Resolution A.1023(26), Code for the Construction and Equipment of Mobile Offshore Drilling Units, 2009 (2009 MODU Code). (2009, Aralık 02). Nisan 21, 2021 tarihinde International Maritime Organization: https://wwwcdn.imo.org/ localresources/en/Knowledge Centre/IndexofIMOResolutions/AssemblyDocuments/A.1023(26).pdf adresinden alındı.

International Convention for the Prevention of Pollution of the Sea by Oil. (1954). Mayıs 9, 2019 tarihinde https://www.ecolex.org/details/treaty/ international-convention-for-the-prevention-of-pollution-of-the-sea-by- oil-1954-as-amended-in-1962-and-1969-tre-000135/ adresinden alındı.

International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage (CLC). (1992, November 27). Mayıs 20, 2019 tarihinde https://www.iopcfunds. org/uploads/tx_ iopcpublications/Text_of_Conventions_e_01.pdf adresinden alındı.

International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Co-operation (OPRC). Nisan 21, 2021 tarihinde https://treaties.un.org/ Pages/show Details.aspx?objid=08000002800aada6 adresinden alındı.

International Convention on the Control of Harmful Anti-fouling Systems on Ships. Nisan 22, 2021 tarihinde https://eur-lex.europa.eu/resource. html?uri=cellar:72842f24-2294-4d85-8747-17d623b62bfa.0006.01/DOC_ 6&format=PDF adresinden alındı.

International Convention Relating to Intervention on the High Seas in Cases of Oil Pollution Casualties. (1969, Kasım 29). Nisan 21, 2021 tarihinde https://treaties.un.org/Pages/showDetails.aspx?objid=08000002801089a9 adresinden alındı.

International Energy Agency. Ekim 16, 2019 tarihinde https://www.iea.org adresinden alındı.

International Seabed Authority. (1994, Kasım 16). Ocak 11, 2019 tarihinde https://www.isa.org.jm/ adresinden alındı.

International Tribunal for the Law of the Sea. Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.itlos.org/en/main/the-tribunal/the-tribunal/ adresinden alındı.

Jaeckel, A., Gjerde, K. M., & Ardron, J. A. (2017). Conserving the Common Heritage of Humankind – Options for the Deep-Seabed Mining Regime. Marine Policy, 78, 150–157.

Jernelöv, A., & Lindén, O. (1981). Ixtoc I: A Case Study of the World's Largest Oil Spill. Ambio, 10(6), 299-306.

Jurvetson, S. (2019, Nisan 2). Exploration & production in the marine environment. Worl Petroleum Council: http://www.world-petroleum.org/environ/204-exploration adresinden alındı.

Kaczorowska, A. (2004). Public International Law- 150 Leading Cases (Second Edition b.). Old Bailey Press.

Kaplan, A. (1999). Küresel Çevre Sorunları ve Politikaları. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınlan No: 19.

Karaköse, C. (1986). Ege'deki Deniz Sorunlarında Türk ve Yunan Görüşleri: Jeolojik Açıdan, Ege'de Deniz Sorunları Semineri. Ankara: AÜSBF Yayınları.

Karakurt, İ., Aydın, G., & Aydıner, K. (2009). Yeraltı Jeolojik Rezervuarlarında Karbondioksitin Depolanması. TÜBAV Bilim Dergisi, 2(2), 175-184.

Karapınar, N. (2015, Nisan 15). Derin Deniz Madenciliği. Madencilik Türkiye Dergisi(46), 66-76.

Kashubsky, M. (January-February 2007). Marine Pollution from the Offshore Oil and Gas Industry: Review of Major Conventions and Russian Law (Part II). Maritime Studies, 1-15.

Kashubsky, M. (November-December 2006). Marine Pollution from the Offshore Oil and Gas Industry: Review of Major Conventions and Russian Law (Part I). Maritime Studies, 1-11.

Kaya, İ. (2020). Uluslararası Hukukta Temel Belgeler (4 b.). Ankara: Seçkin Yayınları.

Kaya, İ. S. (2015). Offshore Petrol Platformlarının Uluslararası Hukuktaki Yeri. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 118, 345-360.

Kaya, Y., & Kaya, S. (2011). Uluslararası Çevre Rejimlerinde Etkinlik Sorunu. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 8(30), 125-148.

Kaya, Y., & Kaya, S. (2011). Uluslararası Rejim Türleri: Çevre Rejimleri ve Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 7(2), 45-62.

Kayhan, A. K. (2017). Uluslararası Hukukta Atmosferin Korunması ve Devletlerin Sorumluluğu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.

Key World Energy Statistics 2020- Statistics Report. (Ağustos 2020). International Energy Agency.

Kim, R. E. (2017). Should Deep Seabed Mining Be Allowed? Marine Policy, 82, 134–137.

Kindt, J. W. (1989). The Environmental Aspects of Deep Seabed Mining. UCLA Journal of Environmental Law and Policy, 8(2), 125-144.

Kirk, E. A., & Miller, R. G. (2018). Offshore Oil & Gas Installations in the Arctic: Responding to Uncertainty through Science and Law. Arctic Yearbook.

Kıvılcım, Z. (2010). Uluslararası Kamu Hukukunda İnsanlığın Ortak Mirası. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.

Kloff, S., & Wicks, C. (2004). Environmental Management of Offshore Oil Development and Maritime Oil Transport.

Kronfol, Z. A. (1978). The Exclusive Economic Zone: A Critique of Contemporary Law of the Sea. J. Mar. L. & Com., 9(4), 461-479.

Kullenberg, G. (1999). The Exclusive Economic Zone: Some Perspectives. Ocean & Coastal Management, 42, 849-855.

Kum, H. (2009, Temmuz-Aralık). Yenilenebilir Enerji Kaynakları: Dünya Piyasalarındaki Son Gelişmeler ve Politikalar. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(33), 207-223.

Kumbur, H., Özer, Z., Özsoy, H. D., & Avcı, E. D. Türkiye’de Geleneksel ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Potansiyeli ve Çevresel Etkilerinin Karşılaştırılması. Ekim 16, 2019 tarihinde https://pdfs.semanticscholar.org/ e9ba/1cbf560a0c7ff5d9f7 cbdd15ffb45739c890.pdf adresinden alındı.

Kuran, S. (2014). Uluslararası Deniz Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.

Kuwait Regional Convention for Cooperation on the Protection of the Marine Environment from Pollution. (1978, Nisan 24). Nisan 16, 2019 tarihinde https://www.ecolex.org/details/treaty/kuwait-regional-convention- for-co-operation-on-the-protection-of-the-marine-environment-from-pollution-tre-000537/ adresinden alındı.

Kütükçü, M. A. (2001). Uluslararası Hukukta Gemi Kaynaklı Kirlenme ve Devlet Gemilerinin Egemenlikten Doğan Bağışıklığı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 45-65.

Law, R. J. (1978). Determination of Petroleum Hydrocarbons in Water, Fish and Sediments Following the Ekofisk Blow-Out. Marine Pollution Bulletin, 9, 321-324.

Lawrence C. Smith, J., Smith, L. M., & Ashcroft, P. A. (2011). Analysis of Environmental and Economic Damages from British Petroleum’s Deepwater Horizon Oil Spill. Albany Law Review, 74(1), 563-585.

Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons Advisory Opinion. (1996, Temmuz 8). Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/95/7497.pdf adresinden alındı.

Levin, L. A., Mengerink, K., Gjerde, K. M., Rowden, A. A., Dover, C. L., Clark, M. R.,... Currieg, B. (2016). Defining “Serious Harm” to the Marine Environment in the Context of Deepseabed. Marine Policy, 74, 245-259.

Lévy, J.-P. (2014). International Seabed Authority: 20 Years. Jamaica: The International Seabed Authority.

List of IMO Conventions. Nisan 22, 2021 tarihinde International Maritime Organization: https://www.imo.org/en/About/Conventions/Pages/ListOfConventions.aspx adresinden alındı.

Liu, N. (2015). Protection of the Marine Environment from Offshore Oil and Gas Activities. R. Rayfuse içinde, Research Handbook on International Marine Environmental Law (s. 190-205). Edward Elgar Publishing Limited.

Lodge, M. (2002). International Seabed Authority's Regulations on Prospecting and Exploration for Polymetallic Nodules in the Area. Journal of Energy & Natural Resources Law, 20(3), 270-295.

Lodge, M. (2009). International Seabed Authority. The International Jounal of Marine and Coastal Law, 24, 185-193.

Lodge, M. (2015). Protecting the Marine Environment of the Deep Seabed. R. Rayfuse içinde, Research Handbook in Environmental Law (s. 151-169). Edward Elgar Publishing Limited.

Lodge, M. (2017). The International Seabed Authority and Deep Seabed Mining. UN Chronicle, 54(2), 44-46.

Lodge, M., Johnson, D., Gurun, G. L., Wengler, M., & Gunn, P. W. (2014). Seabed Mining: International Seabed Authority Environmental Management Plan for the Clarion–Clipperton Zone. A Partnership Approach. Marine Policy, 49, 66–72.

Lyons, Y. (2012). Transboundary Pollution From Offshore Oil and Gas Activities in the Seas of Southeast Asia. R. Warner, & S. Marsden (Dü) içinde, Transboundary Environmental Governance in Inland, Coastal and Marine Areas (s. 1-31).

Macondo Blowout and Explosion. Nisan 25, 2019 tarihinde U.S. Chemical Safety and Hazard Investigation Board: https://www.csb.gov/ macondo-blowout-and-explosion/ adresinden alındı.

Mangır, D. Ş. (2015). Uluslararası Toplumun Anayasası Jus Cogens (1 b.). Ankara: Nobel Yayıncılık.

Markussen, J. M. (1994). Deep Seabed Mining and the Environment: Consequences, Perceptions, and Regulations. Green Globe Yearbook of International Co -operation on Environment and Development, 31-39.

McCarthy, E. (2004). International Regulation of Underwater Sound Establishing Rules and Standards to Address Ocean Noise Pollution. Boston: Kluwer Academic Publishers.

Mediterranean Action Plan. (1975). Aralık 03, 2020 tarihinde United Nations Environment Programme: https://www.unenvironment.org/ unepmap/ adresinden alındı.

Mentes, A., & Mollaahmetoğlu, E. (2019). Floating Production Storage Offloading FPSO Units and Topside Facilities. İstanbul Teknik Üniversitesi GİDB Dergisi(17), 15-32.

Meray, S. L. (1968). Devletler Hukukuna Giriş (Yeniden Gözden Geçirilmiş (3.b., Cilt 1). Ankara: Ajans Türk.

Middleditch, B. S., & Gallaway, B. J. (1981). Prologue. B. S. Middleditch içinde, Environmental Effects of Offshore Oil Production (s. 1-14). Plenum Press.

Minerals: Cobalt-rich Ferromanganese Crusts. Nisan 21, 2021 tarihinde https://isa.org.jm/index.php/exploration-contracts/cobalt-rich-ferromanganese adresinden alındı.

Minerals: Polymetallic Nodules. Nisan 21, 2021 tarihinde https://isa.org.jm/ exploration-contracts/polymetallic-nodules adresinden alındı.

Minerals: Polymetallic Sulphides. Nisan 21, 2021 tarihinde https://isa.org. jm/index.php/exploration-contracts/polymetallic-sulphides adresinden alındı.

Mingay, G. (2006). Article 82 of the LOS Convention Revenue Sharing The Mining Industry’s Perspective. The International Journal of Marine and Coastal Law, 21(3), 335-346.

Mission-The IEA Works with Governments and Industry to Shape a Secure and Sustainable Energy Future for All. (tarih yok). Ekim 01, 2020 tarihinde International Energy Agency: https://www.iea.org/about/ mission adresinden alındı.

MODEC Awarded Letter of Intent by Petrobras Related to Búzios 5 FPSO. (2019, Haziran 20). Eylül 09, 2020 tarihinde https://www.vesselfinder. com/news/15717-MODEC-Awarded-Letter-of-Intent-by-Petrobras-Related-to-Bzios-5-FPSO adresinden alındı.

Monitoring Plan for the Montara Well Release Timor Sea (As agreed between PTTEP Australasia (Ashmore Cartier) Pty. Ltd. and the Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts). (2009, Kasım 9). Mayıs 23, 2019 tarihinde https://www.environment.gov. au/system/files/pages/e73e8ac7-2143-4540-9a3a-fa709f54db39/files/ montara-monitoring-plan.pdf adresinden alındı.

Montara Oil Spill. (tarih yok). Mayıs 23, 2019 tarihinde Australian Government Department of the Environment and Energy: https://www.environment.gov.au/marine/marine-pollution/montara-oil- spill adresinden alındı.

Mooney, C. (2011). Oil Spills and Offshore Drilling - Energy and the Environment. United States: Reference Point Press.

Mouton, M. W. (1952). The Continental Shelf. Springer Science Business Media Dordrecht.

Nash, S., & Phoenix, A. (2017). A Review of the Current Understanding of the Hydro-Environmental İmpacts of Energy Removal by Tidal Turbines. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 80, 648-662.

Neff, J. M., Rabalais, N. N., & Boesch, D. F. (1987). Offshore Oil and Gas Development Activities Potentially Causing. D. F. Boesch, & N. N. Rabalais içinde, Long Term Environmental Effects of Offshore Oil and Gas Development (s. 149-174). Elsevier Applied Science Publishers LTDLondon and New York.

NTV. (2016, Nisan 05). BP'nin Ödeyeceği Tazminat Kesinleşti. Nisan 25, 2019 tarihinde https://www.ntv.com.tr/dunya/bpnin-odeyecegi-tazminat-kesinlesti,h-04sVMutE2aY1H4WqY4Uw adresinden alındı.

Nuclear Energy Institute. What is Nuclear Energy? Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.nei.org/fundamentals/what-is-nuclear-energy adresinden alındı.

Nunes, L. J., Causer, T. P., & Ciolkosz, D. (2019). Biomass for Energy: A Review on Supply Chain Management Models. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 120(2020), 1-8.

Offshore Energy Outlook. (2018). Fransa: World Energy Outlook Series. Ekim 25, 2019 tarihinde https://www.iea.org/weo/offshore/ adresinden alındı.

Oliver, C. D. (1981). Interim Deep Seabed Mining Legislation: An International Environmental Perspective. J. Legis., 8(73), 73-103.

OSPAR Convention. Kasım 25, 2019 tarihinde Ospar Commission: https://www.ospar.org/convention adresinden alındı.

OSPAR Guidelines for Monitoring the Environmental Impact of Offshore Oil and Gas Activities. (Agreement 2017-02). Nisan 15, 2019 tarihinde https://www.ospar.org/convention/agreements adresinden alındı.

OSPAR Recommendation 2010/18 on the Prevention of Significant Acute Oil Pollution from Offshore Drilling Activities. (Recommendation 2010/18). Nisan 15, 2019 tarihinde https://www.ospar.org/convention/ agreements/page6 adresinden alındı.

Our Oceans, Seas and Coasts-The Barcelona Convention. (tarih yok). Aralık 03, 2020 tarihinde European Commission: https://ec.europa.eu/ environment/marine/international-cooperation/regional-sea-conventions/ barcelona convention/index_ en.htm adresinden alındı.

Oxman, B. H. (1994). The 1994 Agreement and the Convention. The American Journal of International Law, 88(4), 687-696.

Özman, A. (1984). Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (Çev.). İstanbul: İstanbul Deniz Ticaret Odası Yayın No: 5.

Pazarcı, H. (1983). Çevre Sorunlarının Uluslararası Boyutları ve Uluslararası Hukuk. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları Prof. Fehmi Yavuz'a Armağan, 528, 201-238.

Pazarcı, H. (2017). Uluslararası Hukuk Dersleri II. Kitap (11 b.). Ankara: Turhan Kitabevi.

Pazarcı, H. (2019). Uluslararası Hukuk Dersleri III. Kitap (6 b.). Ankara: Turhan Kitabevi.

Piyadasa, H. T. (2014). Marine Environment Protection from Offshore Oil and Gas: Activities in Sri Lanka. World Maritime University Dissertations 485.

Poisel, T. (2012). Deep Seabed Mining: Implications of Seabed Disputes Chamber's Advisory Opinion. Australian International Law Journal, 19, 213-233.

Polymetallic Nodules. Nisan 21, 2021 tarihinde https://iom.gov.pl/polymetallic- nodules/ adresinden alındı.

Potters, G. (2013). Marine Pollution. Bookboon.com.

Poyraz, Y. (2000). Uluslararası Hukukta Objektif Sorumluluğun Düzenlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya.

Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on Safety of Offshore Oil and Gas Prospection, Exploration and Production Activities. (2011, Ekim 27). Nisan 12, 2019 tarihinde https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0688:FIN:EN:PDF adresinden alındı.

Protection of the Arctic Marine Environment (PAME). (tarih yok). Aralık 14, 2020 tarihinde Resource Exploration and Development: https://pame.is/ index.php/ projects/resource-exploration-and-development adresinden alındı.

Protocol concerning Marine Pollution Resulting from Exploration and Exploitation of the Continental Shelf. (1989, Mart 29). Nisan 16, 2021 tarihinde https://www.ecolex.org/details/treaty/protocol-concerning-marine-pollution-resulting-from-exploration-and-exploitation-of-the-continental-shelf-tre-001128/ adresinden alındı.

Protocol of 1978 Relating to the International Convention for the Prevention of Pollution from Ships, 1973. Nisan 21, 2021 tarihinde https://treaties. un.org/pages/show Details.aspx?objid=0800000280291139 adresinden alındı.

PTTEP. The Montara Incident. Mayıs 23, 2019 tarihinde http://www.au. pttep.com/our-business/montara-incident/ adresinden alındı.

Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v. Uruguay), Judgment, I.C.J. Reports. (2010). Nisan 21, 2021 tarihinde https://www.icj-cij.org/en/ case/135/judgments adresinden alındı.

Rackley, S. A. (2010). Carbon Capture and Storage. Elsevier Inc. All.

Radovich, V. (2016). Oil and Gas in the Ocean- International Environmental Law and Policy. Oceans 2016. Shanghai.

Radovich, V. International Legal Regime of Offshore Structures- Environmental Concerns. Nisan 11, 2019 tarihinde https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/06/Paper-of-Violeta-S.-Radovich.pdf adresinden alındı.

Radovich, V., & Franco-Zárate, J. (2012). Offshore Activity - New Regulations and Contracts. Nisan 12, 2019 tarihinde https://comitemaritime. org/wp-content/uploads/2018/06/Paper-of-Violeta-S.-Radovich-and-Javier-Franco-Z%C3%A0rate.pdf adresinden alındı.

Ramanathan, V., & Feng, Y. (2009). Air Pollution, Greenhouse Gases and Climate Change: Global and Regional Perspectives. Atmospheric Environment, 43, 37-50.

Ramirez-Llodra, E. (2020). Deep-Sea Ecosystems: Biodiversity and Anthropogenic Impacts. C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 36-60). Boston, Leiden: Brill Nishoff.

Reçber, K. (2014). Uluslararası Hukuk. Bursa: Dora Yayıncılık.

Rémond-Gouilloud, M. (1981). Pollution from Seabed Activities. D. M. Johnston içinde, The Environmental Law of the Sea (s. 245-258). World Wildlife Fund (WWF).

Renewables Statistics. Ekim 16, 2019 tarihinde International Energy Agency: https://www.iea.org/statistics/renewables/ adresinden alındı.

Report of the United Nations Conference on Environment and Development. (Rio de Janeiro, 3-14 June 1992). Mart 23, 2020 tarihinde https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_CONF.151_26_Vol.I_Declaration.pdf adresinden alındı.

Report of the United Nations Conference on the Human Environment. (Stockholm 5-16 June 1972). Nisan 23, 2021 tarihinde https://legal.un. org/avl/ha/dunche/dunche. html adresinden alındı.

Report to the International Seabed Authority Study of the Potential Impact of Polymetallic Nodules Production from the Area on the Economies of Developing Land-based Producers of those Metals which are Likely to be Most Seriously Affected. (2020). Nisan 22, 2021 tarihinde https://www.isa. org.jm/files/documents/ impactstudy.pdf adresinden alındı.

Report to the President. (Ocak 2011). Deep Water- The Guif Oil Disaster and the Future Offshore Drilling: National Commission on the BP Deepwater Horizon Oil Spill and Offshore Drilling.

Reports of International Arbitral Awards Estate of Jean-Baptiste Caire (France) v. United Mexican States. Şubat 28, 2020 tarihinde https://legal.un. org/docs/?path=../riaa/cases/vol_V/516-534_Caire.pdf&lang=E adresinden alındı.

Responsibilities and Obligations of States Sponsoring Persons and Entities with Respect to Activities in the Area, List of Cases No. 17, Advisory Opinion, 1 February 2011. (2011). Nisan 18, 2018 tarihinde International Seabed Authority: https://www.itlos.org/fileadmin/itlos/ documents/cases/case_no_17/17_adv_op_010211_en.pdf adresinden alındı.

Richardson, E. L. (1981). The United States and the Current Status of Deep Seabed Mining at the Third United Nations Conference on the Law of the Sea. Environmental Law, 11, 193-209.

Robles, A. C. (1996). The 1994 Agreement on Deep Seabed Mining: Universality vs. the Common Heritage of Humanity? World Bulletin, 12(20), 20-70.

Rochette, J., Unger, S., Herr, D., Johnson, D., Nakamura, T., Packeiser, T.,... Cebrian, D. (2014). The Regional Approach to the Conservation and Sustainable Use of Marine Biodiversity in Areas Beyond National Jurisdiction. Marine Policy, 49, 109-117.

Roggenkamp, M. M. (2020). Re-using (Nearly) Depleted Oil and Gas Fields in the North Sea for CO2 Storage: Seizing or Missing a Window of Opportunity? C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 454-480). Boston, Leiden: Brill Nijhoff.

Sansaniwal, S. K., & Vashimant Sharma, J. M. (2018). Energy and Exergy Analyses of Various Typical Solar Energy Applications: A Comprehensive Review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 82, 1576-1601.

Shahsavari, A., & Akbari, M. (2018). Potential of Solar Energy in Developing Countries for Reducing Energy-Related. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 90, 275-291.

Shaw, M. N. (2018). Uluslararası Hukuk (8 b.). (Y. Acer, İ. Kaya, M. Demirtepe, & G. Şİmşek, Çev.) Türkiye Bilimler Akademisi.

Skalar, M. S. (2015). Uluslararası Hukuk ve Sürdürülebilir Kalkınma. İstanbul: Beta Yayınları.

Snape, B. (2010, Mayıs 3). Regulation Has Proven to Work. Nisan 26, 2019 tarihinde National Journal: https://chichilnisky.com/wp-content/ uploads/2010/05/Insurance-Against-Offshore-Risks.pdf adresinden alındı.

Soft Law. Mart 23, 2020 tarihinde OECD: https://www.oecd.org/gov/ regulatory-policy/irc10.htm adresinden alındı.

Sohn, L. B. (1994). International Law Implications of the 1994 Agreement. The American Journal of International Law, 88(4), 696-705.

Solwara Project. (2015, Temmuz 30). Eylül 16, 2020 tarihinde https://www.mining-technology.com/projects/solwara-project/ adresinden alındı.

South Stream Offhore Pipeline. Sınır Aşan Etki Değerlendirmesi. Nisan 4, 2020 tarihinde http://turkstream.info/r/885F7103-9D5A-4DC1-8FEB-A6B7B6B5C05B/ssttbv _tu-esia_15_tia_tk_tr_20140606.pdf adresinden alındı

Starbird, K., Dailey, D., Walker, A. H., Leschine, T. M., Pavia, R., & Bostrom, A. (2015). Social Media, Public Participation, and the 2010 BP Deepwater Horizon Oil Spill. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 21(3), 605-630.

Stephens, T., & Hutton, G. (2010). What Future for Deep Seabed Mining in the Pacific. Asia Pac. J. Envtl. L., 13, 151-158.

Strategy of the OSPAR Commission for the Protection of the Marine Environment of the North-East Atlantic 2010–2020. Nisan 15, 2019 tarihinde https://www.ospar.org/ site/assets/files/1200/ospar_strategy.pdf adresinden alındı.

Sunyowati, D. (2011). Principle of Responsibilities and Sanctions in Pollution of the Marine Environment by Offshore Mining. Indonesian Journal of International Law, 9(1), 59-70.

Sur, M. (2013). Uluslararası Hukukun Esasları. İstanbul: Beta Yayınları.

Svendsen, K. (2020). Liability and Compensation for Activities in the Area. C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 593-610). Boston, Leiden: Brill Nijhoff.

Tanaka, Y. (2013). Obligations and Liability of Sponsoring States Concerning Activities in the Area: Reflection on the ITLOS Advisory Opinion of 1 February 2011. Netherlands International Law Review, 205-230.

Tanaka, Y. (2013). Reflections on Time Elements in the International Law of the Environment. ZaöRV, 73, 139-175.

Tanaka, Y. (2015). Principles of International Marine Environmental Law. R. Rayfuse içinde, Research Handbook on International Marine Environmental Law (s. 31-56). Edward Elgar Publishing Limited.

Tanaka, Y. (2015). The International Law of the Sea. New York: Cambridge University Press.

Tanaka, Y. (2017). State Responsibility for Marine Pollution from Seabed Activities within National Jurisdiction in the Marine Arctic. CEVIA Working Paper Series, 8(2), 1-29.

The CLME-Hub. Aralık 01, 2020 tarihinde UN Environment Regional Seas Program: https://clmeplus.org/un-environment-regional-seas-program/ adresinden alındı.

The Deep Seabed Hard Mineral Resources Act. (tarih yok). As Amended Through P.L. 107-273, Enacted November 2, 2002.

The Mining Code. Kasım 11, 2018 tarihinde International Seabed Authority: https://www.isa.org.jm/mining-code adresinden alındı.

The Offshore Pollution Liability Agreement (OPOL). (1974, Eylül 04). Nisan 16, 2019 tarihinde http://www.opol.org.uk/downloads/OPOL%20Agreement %20-%2021%20June%202017.pdf adresinden alındı.

The Protocol for the Protection of the Mediterranean Sea against Pollution Resulting from Exploration and Exploitation of the Continental Shelf and the Seabed and its Subsoil. (2011, Mart 24). Nisan 12, 2019 tarihinde https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/2961/94ig4_4_protocol_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alındı.

Toluner, S. (1996). Milletlerarası Hukuk Dersleri Devletin Yetkisi (Yer ve Kişiler Bakımından Çevresi ve Niteliği) (5 b.). İstanbul: Beta Yayınları.

Toluner, S. (2017). Milletlerarası Hukuk (Giriş, Kaynaklar). (A. Tütüncü, E. Arıkoğlu, V. Akün, & E. Başkaracaoğlu, Dü) İstanbul: Beta Yayınları.

Topsoy, F. (2011). Denize İlişkin Bilimsel Araştırmalar (MSR) ve Türkiye. Ankara: Turhan Kitabevi.

Topsoy, F. (2012). 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi Kapsamında "Barışçıl Amaçlar" Teriminin Anlamı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(1), 383-414.

Trail Smelter Case (United States, Canada). (16 April 1938 and 11 March 1941 Volume III). Mart 3, 2020 tarihinde https://legal.un.org/riaa/ cases/vol_III/1905-1982.pdf adresinden alındı.

Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP). Aralık 3, 2019 tarihinde https://www.tanap.com/tanap-projesi/tanap-nedir/ adresinden alındı.

Trevisanut, S. (2020). Decommissioning of Offshore Installations: A Fragmented and Ineffective International Regulatory Framework. C. Banet (Dü.) içinde, The Law of the Seabed: Access, Uses, and Protection of Seabed Resources (s. 431-453). Boston, Leiden: Brill Nijhoff.

Tuerk, H. (2021). Questions Relating to the Continental Shelf Beyond 200 Nautical Miles: Delimitation, Delineation, and Revenue Sharing. International Law Studies, 97, 232-258.

Turgay, M. I. (1984, Haziran). Deniz Hukuku ve Denizlerdeki Mineral Kaynakları. Madencilik Dergisi, 23(2), 43-52.

Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Nisan 22, 2021 tarihinde Güncel Türkçe Sözlük: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2020, Ağustos 21). Türkiye, Tarihinin En Büyük Doğal Gaz Keşfini Karadeniz’de Gerçekleştirdi. Haziran 03, 2021 tarihinde https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/121867/-turkiye-tarihinin-en-buyuk-dogal-gaz-kesfini-karadeniz-de-gerceklestirdi- adresinden alındı.

Tütüncü, A. N. (1997). Trail Smelter Hakem Kararı: Hukukun Kodlaştırılmasında Örnek Olay Olarak Etkisi ve Kararın Özeti. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, LV(4), 313-319.

Tütüncü, A. N. (2002). Milletlerarası Hukuk Komisyonu'nun 53'üncü Oturumunda Kabul Edilen 2001 Tarihli Taslak Çerçevesinde Tehlikeli Faaliyetlerden Kaynaklanan Sınır Aşan Zararın Önlenmesi Sorununa Bir Bakış. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 22(2), 889-948.

Tütüncü, A. N. (2004). Gemi Kaynaklı Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi, Azaltılması ve Kontrol Altına Alınmasında Devletin Yetkisi. İstanbul: Beta Yayınları.

UN Environment Regional Seas Program. Nisan 15, 2019 tarihinde United Nations Environment Programme: https://www.unenvironment.org/ exploretopics/oceans-seas/what-we-do/working-regional-seas/regional-seas-programmes adresinden alındı.

United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS). (1982). Haziran 07, 2021 tarihinde https://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/ texts/unclos/ unclos_e.pdf adresinden alındı.

United Nations Economic Commission for Europe. Environmental assessment. Haziran 03, 2020 tarihinde https://www.unece.org/env/ eia/welcome.html adresinden alındı.

United Nations General Assembly. (1970). A_RES_2749(XXV) Declaration of Principles Governing the Sea-Bed and the Ocean Floor, and the Subsoil Thereof, beyond the Limits of National Jurisdiction. Eylül 04, 2020 tarihinde https://undocs.org/en/A/RES/2749(XXV) adresinden alındı.

Uzun, E. (2016). Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu (2 b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Üçgül, i., & Akgül, G. (Ağustos 2010). Biyokütle Teknolojisi. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Araştırma ve Uygulama Merkezi (YEKARUM) Dergisi,, 1(1), 3-11.

Ünal, Ş. (2005). Uluslararası Hukuk. Ankara: Yetkin Yayınları.

Vallarta, J. L. (1983). Protection and Preservation of the Marine Environment and Marine Scientific Research atthe Third United Nations Conference on the Law of the Sea. Law and Contemporary Problems, 46(2), 147-154.

Vienna Convention on the Law of Treaties. Aralık 14, 2020 tarihinde United Nations Treaty Series Online: https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/ english/ conventions/1_1_1969.pdf adresinden alındı.

Vinogradov, S. Environmental Protection in the Petroleum Industry. Hydrocarbons: Economics, Policies and Legislation, IV, 507-523. Temmuz 23, 2020 tarihinde http://www.treccani.it/export/sites/ default/Portale/sito/altre_aree/Tecnologia_e_Scienze_applicate/enciclopedia/inglese/inglese_vol_4/507-524_x10.3x_ing.pdf adresinden alındı.

Vinogradov, S., & Azubuike, S. I. (2018). Arctic Hydrocarbon Exploration and Production: Evaluating the Legal Regime for Offshore Accidental Pollution Liability. L. Heininen, & H. Exner-Pirot (Dü) içinde, Arctic Yearbook 2018 (s. 307-327). Northern Research Forum.

Walmsley, D. J. (1972). Oil Pollution Problems Arising out of Exploitation of the Continental Shelf: The Santa Barbara Disaster. San Diego Law Review, 9, 514-568.

Wells, P. G. (2017). The Iconic Torrey Canyon Oil Spill of 1967 - Marking Its Legacy. Marine Pollution Bulletin, 115, 1-2.

Westerman, P., Hage, J., Kirste, S., & Mackor, A. R. (2018). Legal Validity and Soft Law. Kindle Edition.

Wetterstein, P. (2014). Environmental Liability in the Offshore Sector with Special Focus on Conflict of Laws (Part 1). The Journal of International Maritime Law, 20, 30-49.

World Energy Outlook 2018. Ekim 16, 2019 tarihinde International Energy Agency: https://www.iea.org/weo2018/fuels/ adresinden alındı.

World Energy Outlook 2020. Mart 31, 2021 tarihinde https://www.iea.org/ reports/world-energy-outlook-2020 adresinden alındı.

Yaycı, C. (2019). Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı (5 b.). İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü.

Yearbook of the International Law Commission 1980 Wolume II Part Two. Mart 10, 2020 tarihinde United Nations: https://legal.un.org/ilc/ publications/yearbooks/ english/ilc_1980_v2_p2.pdf adresinden alındı.

Yelbaşı, C. (2014). Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü,. Ankara: Sim Matbaacılık.

Yetginer, G. (2010, Kasım). Seabed Drilling vs Surface Drilling - A Comparison. Nisan 03, 2019 tarihinde https://www.researchgate.net/ publication/262403278 adresinden alındı.