Rekabet Hukuku Kapsamında Hâkim Durumdaki Karma (Hibrit) e-Pazaryerlerinin Kendini Kayırma ‘Sorunu’ ve Pozitif Hukuk Düzenlemeleri

ÖZET . 1

GİRİŞ . 7

BİRİNCİ BÖLÜM

E-TİCARET KAVRAMI İLE E-TİCARET AKTÖRLERİ VE E-PAZARYERİ

I. E-TİCARET KAVRAMI İLE E-TİCARET MEVZUATINDA YER ALAN ELEKTRONİK TİCARET AKTÖRLERİ 9

A. GENEL HATLARIYLA E-TİCARET KAVRAMI . 9

1. E-Ticaret Kavramı 9

2. E-Ticaret Gelişimi 11

B. E-TİCARET MEVZUATI İLE MEVZUATTA YER ALAN E-TİCARET VE İNTERNET AKTÖRLERİ . 13

1. 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun . 14

2. 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Kapsamında E-Ticaret Aktörleri 24

a. Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcı . 24

b. Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı 27

3. Diğer Mevzuatta Yer Alan İnternet Aktörleri 30

a. Erişim Sağlayıcı (Access Provider) 35

b. İçerik Sağlayıcılar (Content Provider) . 36

c. Yer Sağlayıcı (Host Provider) 37

II. E- PAZARYERİ KAVRAMI VE TÜRLERİ 40

A. E-PAZARYERİ KAVRAMI 40

B. E-PAZARYERİ TÜRLERİ 46

1. Hedefledikleri Pazar ya da Endüstri Yönünden ve Taraf Sayısı Yönünden E- Pazaryerleri 46

a. Hedefledikleri Pazar ya da Endüstri Yönünden Yatay ve Dikey E-Pazaryerleri 46

b. Taraf Sayısı Yönünden Tek Taraflı ve Çok Taraflı E-Pazaryerleri. 48

2. Çalışma Şekillerine, Tarafların Türüne Göre E-Pazaryerleri . 52

a. İşletmeler Arasındaki E-Pazaryerleri (Business to Business / B2B) . 53

b. İşletmeler ve Tüketiciler Arasındaki E-Pazaryerleri (Business to Consumer/ B2C) 54

c. Tüketici ile Tüketici Arasındaki E-Pazaryerleri (Consumer to Consumer/ C2C). 56

d. İşletme ile Devlet Arasındaki E-Pazaryerleri (Business to Goverment/ B2G) . 57

3. Benimsedikleri İş Modeline Göre E-Pazaryerleri 59

a. Saf E-Pazaryeri . 60

b. Karma (Hibrit) E-Pazaryeri 60

İKİNCİ BÖLÜM

KENDİNİ KAYIRMA VE KENDİNİ KAYIRMA ‘SORUNU’NA SEBEP OLABİLECEK KARMA (HİBRİT) E-PAZARYERİ DAVRANIŞLARI

I. REKABET HUKUKUNDA HÂKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI REJİMİ KAPSAMINDA KENDİNİ KAYIRMA KAVRAMI VE KENDİNİ KAYIRMA ‘SORUNU’ . 65

A. GENEL HATLARIYLA HÂKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI VE KÖTÜYE KULLANILMA HALLERİ . 66

1. RKHK m. 6 Kapsamında Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Kavramı 66

2. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Tespitinde Belirleyici Olan Temel Ölçütler . 69

a.Hâkim Durum . 69

b.Kötüye Kullanma 74

3. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Hallerinin Sınıflandırılması . 77

a.Dışlayıcı Kötüye Kullanma . 78

b.Sömürücü Kötüye Kullanma 83

c.Ayrımcılık Suretiyle Kötüye Kullanma 85

B. FARKLILAŞTIRILMIŞ MUAMELE DAVRANIŞLARI ÇERÇEVESİNDE KENDİNİ KAYIRMA KAVRAMI İLE REKABET HUKUKU KAPSAMINDA KENDİNİ KAYIRMA ‘SORUNU’NUN ORTAYA ÇIKIŞI 96

1. Genel Hatlarıyla Kendini Kayırma Kavramı ile Kendini Kayırma ‘Sorunu’ ve Kendini Kayırma Kavramının Farklılaştırılmış Muamele Davranışlarındaki Yeri 96

a.Kendini Kayırma Kavramı ile Kendini Kayırma ‘Sorunu’ . 97

b. Kendini Kayırma Kavramının Yer Aldığı ‘Farklılaştırılmış Muamele’ Davranışları . 104

i.Saf Kendini Kayırma (Pure Self-Preferencing) . 105

ii.Saf İkincil Hat Farklılaştırma (Pure Secondary Line Differentiation) . 106

iii.Hibrit Farklılaştırma (Hybrid Differentiation) . 108

2. Kendini Kayırma ‘Sorunu’nun Ortaya Çıkışı 111

a.Kendini Kayırma ‘Sorunu’nun Ortaya Çıkışı: Google Shopping Kararı . 111

b.Türkiye’de Kendini Kayırma Kapsamında Rekabet Kurulu Tarafından Verilen Kararlar . 117

C. KENDİNİ KAYIRMA EYLEMİNİN GOOGLE SHOPPİNG KARARINDAN HAREKETLE DOKTRİN TARTIŞMALARI KAPSAMINDA ESASINDA BİR ‘SORUN’ OLUP OLMADIĞI HUSUSU . 122

1. Hâkim Durumdaki Teşebbüslerin Kendini Kayırma Davranışının Meşru Rekabetin (Competition On The Merits) Tezahürü Olup Olmadığı ile Özel Sorumluluk ve Rakiplere Karşı Eşit Davranma/Fırsat Eşitliği Yükümlülüğünün Mevcut Olup Olmadığı Hususu . 124

2. Sözleşme Yapmanın Reddi Kapsamında Zorunlu Unsur (Essential Facilities) Doktrini Tartışması . 139

3. Kendini Kayırma Eyleminin Mevcut Kötüye Kullanma Kategorileri Kapsamında İncelenip İncelenmeyeceği ve Bu Kapsamda Yeni Bir Hukuki Düzenleme İhtiyacının Olup Olmadığı Hususu 150

II. REKABET HUKUKU KAPSAMINDA HÂKİM DURUMDAKİ ÇOK TARAFLI E-PAZARYERLERİNİN KARMA (HİBRİT) E-PAZARYERİNE DÖNÜŞÜMÜ, BU DÖNÜŞÜM SONRASI KENDİNİ KAYIRMAYA ELVERİŞLİLİĞİ VE KENDİNİ KAYIRMAYA SEBEP OLABİLECEK “ENDİŞE İÇEREN” DAVRANIŞLARI 164

A. ÇOK TARAFLI E-PAZARYERLERİNİN KARMA (HİBRİT) E-PAZARYERİNE DÖNÜŞÜMÜ VE BU DÖNÜŞÜMÜN KENDİNİ KAYIRMAYA ELVERİŞLİLİĞİ 165

1. Çok Taraflı E-Pazaryerlerinin Karma (Hibrit) E-Pazaryerine Dönüşümündeki Ağ Dışsallığı (Ağ Etkisi/ Şebeke Dışsallığı) Kavramı ve Türleri . 165

a.Ağ Dışsallığı (Ağ Etkisi/ Şebeke Dışsallığı) Kavramı . 166

b.Doğrudan Ağ Dışsallığı/Etkisi 168

c.Dolaylı Ağ Dışsallığı/ Etkisi . 169

2. Dönüşümünü Tamamlayan Karma (Hibrit) E-Pazaryerlerinin Kendini Kayırmaya Elverişliliği 171

B. REKABET HUKUKU KAPSAMINDA ÇOK TARAFLI E-TİCARET PAZARYERLERİNİN KARMA (HİBRİT) E-PAZARYERİNE DÖNÜŞÜMÜ SONRASI KENDİNİ KAYIRMAYA SEBEP OLABİLECEK “ENDİŞE İÇEREN” DAVRANIŞLARI . 178

1. Pazaryerindeki Ürün ve Satıcı Sıralamasına Müdahale Ederek Kendini Kayırma ile Rakiplerinin, Pazaryerine veya İlişkili Hizmetlere Erişimine Doğrudan Engel Olma 179

2. Pazaryerleri Tarafından Toplanan Verileri Lehine Olacak Şekilde Kullanarak Kendini Kayırma 183

3. Pazaryerleri Tarafından Sunulan İlişkili Hizmetler Yönünden Daha Avantajlı Hizmet Sunma Sebebiyle Kendini Kayırma 188

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KENDİNİ KAYIRMA ‘SORUNU’NA İLİŞKİN POZİTİF HUKUK DÜZENLEMELERİ

I. E-PAZARYERLERİNİN KENDİNİ KAYIRMA EYLEMLERİNE İLİŞKİN E-TİCARET MEVZUATINDA YER ALAN POZİTİF HUKUK DÜZENLEMELERİ İLE REKABET KANUNU DEĞİŞİKLİK TASLAĞI . 193

A. 6563 SAYILI ELEKTRONİK TİCARETİN DÜZENLENMESİ HAKKINDA KANUN KAPSAMINDA KENDİNİ KAYIRMA EYLEMİNE İLİŞKİN 7416 SAYILI DEĞİŞİKLİK KANUNU İLE GETİRİLEN DÜZENLEMELER 194

1. Elektronik Ticaret Pazaryerlerinde E-Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılarının Kendisinin veya Ekonomik Bütünlük İçinde Bulunduğu Kişilerin Mallarını Satma, Aracılık Etme ve Tanıtım Yasağı . 200

2. Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcının Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı ve Alıcıdan Elde Ettiği Verileri Yalnızca Aracılık Hizmetlerinin Sunulması Amacıyla Kullanabilmesi, Farklı Elektronik Ticaret Ortamları Arasında Erişim/ Tanıtım Yasağı ve Üçüncü Kişilere Kargo Hizmeti Sunma Yasağı . 208

3. 6563 Sayılı Kanuna 7416 Sayılı Değişiklik Kanunu ile Eklenen İlgili Düzenlemelere İlişkin Anayasa Mahkemesi İncelemesi ve İptal Talebinin Reddi Kararı 221

B. REKABET KANUNU DEĞİŞİKLİK TASLAĞI İLE ÖNEMLİ PAZAR GÜCÜNE SAHİP TEŞEBBÜSLERİN KENDİNİ KAYIRMA EYLEMİNE İLİŞKİN ÖNERİLEN DÜZENLEMELER . 234

1. Rekabet Kanunu Değişiklik Taslağı ile Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüsler ve Temel Platform Hizmeti Kavramları ile Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüslere Getirilen Yükümlülüklerin Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Düzenlemesi Arasındaki İlişkisi. 236

2. Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüslere Kendini Kayırma Yasağına İlişkin Doğrudan Getirilen Düzenleme 240

3. Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüslere Kendini Kayırma Eylemi ile Bağlantılı Olacak Şekilde Verilere İlişkin Getirilen Düzenlemeler . 244

II. 6563 SAYILI ELEKTRONİK TİCARETİN DÜZENLENMESİ HAKKINDA KANUN İLE REKABET KANUNU DEĞİŞİKLİK TASLAĞI DÜZENLEMELERİNDE ÇİFTE CEZALANDIRMA OLUP OLMAYACAĞI HUSUSU 250

SONUÇ 255

KAYNAKÇA 271

ÖZGEÇMİŞ 293