Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Sadakat Yükümlülüğü ve Bu Yükümlülüğün İhlalinin Sonuçları

ÖNSÖZ ....................................................................................................................V

İÇİNDEKİLER.....................................................................................................VII

KISALTMALAR ................................................................................................ XIX

GİRİŞ........................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

YÖNETİM KURULUNUN ÖZELLİKLERİ

§ 1. GENEL OLARAK YÖNETİM KURULU ..................................................... 3

I. ORGAN SIFATI............................................................................................. 3

II. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ İLE ŞİRKET ARASINDAKİ

HUKUKİ İLİŞKİ.......................................................................................... 8

III. YÖNETİM KURULU ÜYE SAYISI VE ÜYELERDE ARANAN

NİTELİKLER............................................................................................ 11

A. ÜYE SAYISI............................................................................................ 11

B. ARANAN NİTELİKLER......................................................................... 12

IV. YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ SIFATININ KAZANILMASI

VE KAYBEDİLMESİ ............................................................................... 14

A. ÜYELİK SIFATININ KAZANILMASI.................................................. 14

B. ÜYELİK SIFATININ KAYBEDİLMESİ............................................... 18

V. YÖNETİM KURULUNUN YETKİLERİ VE İŞLEYİŞİ......................... 21

A. YÖNETİM KURULUNUN YETKİLERİ................................................ 21

1. Genel Olarak...................................................................................... 21

2. Yetki Devri ......................................................................................... 22

a. Yönetim Yetkisinin Devri .............................................................. 22

b. Temsil Yetkisinin Devri ................................................................. 24

B. İŞLEYİŞİ................................................................................................. 25

VIII

İKİNCİ BÖLÜM

YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN

SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TEMEL ÖZELLİKLERİ

§ 2. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SADAKAT

YÜKÜMLÜLÜĞÜNE GENEL BAKIŞ....................................................... 29

I. KANUNİ DÜZENLEMELER...................................................................... 29

A. 6762 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDAKİ

DÜZENLEMELER................................................................................... 29

B. 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNUNDAKİ

DÜZENLEMELER.................................................................................. 30

II. GETİRİLİŞ AMACI................................................................................... 31

III. HUKUKİ NİTELİĞİ................................................................................. 34

IV. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM..................................... 36

A. AVRUPA BİRLİĞİ MEVZUATI............................................................ 36

B. ALMAN HUKUKU.................................................................................. 37

C. İSVİÇRE HUKUKU................................................................................ 40

D. FRANSIZ HUKUKU............................................................................... 42

E. AMERİKAN HUKUKU........................................................................... 43

F. İNGİLİZ HUKUKU................................................................................. 45

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI

§ 3. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İÇERİĞİ............................................ 47

IX

I. ŞİRKETİN MENFAATİ DOĞRULTUSUNDA DAVRANMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜ........................................................................................ 47

A. GENEL OLARAK.................................................................................... 47

B. ŞİRKETİN MENFAATİ KAVRAMI...................................................... 49

C. ŞİRKETİN MENFAATİNE UYGUN DAVRANIŞ................................ 55

D. GENEL KURUL KARARLARININ İCRASINDA SADAKAT

YÜKÜMLÜLÜĞÜ.................................................................................... 59

II. ÖZENLİ DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ............................................. 62

A. GENEL OLARAK.................................................................................... 62

B. HUKUKİ NİTELİĞİ VE OBJEKTİFLEŞTİRİLMESİ......................... 64

C. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNE UYGUN DAVRANIŞ.............................. 67

1. Objektifleştirilmiş Özen Yükümlülüğüne Uygun Davranış...... 67

2. Üst Gözetim Halinde Özen Yükümlülüğüne Uygun

Davranış........................................................................................ 71

3. Özen Yükümlülüğüne Uygun Davranıldığının İspatı ............... 74

D. ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ

ARASINDAKİ İLİŞKİ............................................................................. 74

III. EŞİT DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ.................................................. 77

A. GENEL OLARAK.................................................................................... 77

B. EŞİT DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE SADAKAT

YÜKÜMLÜLÜĞÜ ARASINDAKİ İLİŞKİ ............................................. 78

§ 4. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNE TABİ KİŞİLER.................................... 82

I. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ................................................................ 82

A. YÖNETİM KURULU BAŞKANI VE ÜYELERİ.................................... 82

1. Yönetim Kurulu Başkanı .................................................................. 82

2. Gerçek Kişi Üyeler............................................................................. 84

3. Tüzel Kişi Üyeler................................................................................ 84

4. Kamu Tüzel Kişileri veya Temsilcileri............................................. 86

B. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN ÖZEL DURUMLARI ................ 86

X

1. Murahhas Üyeler ............................................................................... 86

2. Yedek Yönetim Kurulu Üyeleri........................................................ 87

3. Birden Çok Yöneticilik Sıfatı Bulunan Üyeler ................................ 88

4. Çift Görevli Yönetim Kurulu Üyeleri .............................................. 90

5. Bağımlı Yönetim Kurulu Üyeleri ..................................................... 94

a. Belli Grupların Temsilcisi Olan Yönetim Kurulu Üyesi .............. 95

b. İnançlı Yönetim Kurulu Üyesi ...................................................... 97

c. Tek Pay Sahipli Anonim Şirkette Yönetim Kurulu Üyesi........... 104

d. Şirketler Topluluğunda Yönetim Kurulu Üyesi.......................... 107

aa. Genel Olarak......................................................................... 107

bb. Hâkim Şirket Yönetim Kurulu Üyesi ..................................... 111

cc. Bağlı Şirket Yönetim Kurulu Üyesi........................................ 112

e. Kamu Tüzel Kişilerinin Yönetim Kurulundaki Temsilcileri ...... 114

6. Faal Olmayan Yönetim Kurulu Üyeleri ........................................ 115

7. İcrada Görevli Olmayan ve/veya Bağımsız Yönetim Kurulu

Üyeleri............................................................................................... 115

II. YÖNETİMLE GÖREVLİ ÜÇÜNCÜ KİŞİLER..................................... 117

§ 5. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN SÜRESİ ........................................... 118

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN ÖZEL GÖRÜNÜMLERİ

§. 6. MÜZAKERELERE KATILMA YASAĞI................................................ 121

I. GENEL OLARAK...................................................................................... 121

XI

II. MÜZAKERELERE KATILMAYI ENGELLEYEN MENFAAT

ÇATIŞMASI HALLERİ ........................................................................... 125

III. İLGİLİ KİŞİLER..................................................................................... 126

IV. DÜRÜSTLÜK KURALI GEREĞİNCE MÜZAKERELERE

KATILMA YASAĞI BULUNAN HALLER......................................... 126

V. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ ................................................................ 128

VI. YÖNETİM KURULU KARARI VE SONUCU .................................... 129

VII. YASAĞA AYKIRI DAVRANIŞIN SONUÇLARI.............................. 130

§ 7. ŞİRKETLE İŞLEM YAPMA VE ŞİRKETE BORÇLANMA

YASAĞI......................................................................................................... 132

I. ŞİRKETLE İŞLEM YAPMA YASAĞI.................................................... 134

A. GENEL OLARAK.................................................................................. 134

B. KAPSAMI.............................................................................................. 134

1. Kişi Bakımından .............................................................................. 134

2. Konu Bakımından............................................................................ 135

C. GENEL KURULUN İZNİ..................................................................... 139

D. YASAĞA AYKIRI DAVRANIŞIN SONUÇLARI ................................ 141

II. ŞİRKETE BORÇLANMA YASAĞI....................................................... 144

A. YASAĞA TABİ KİŞİLER ..................................................................... 145

B. YASAĞIN KAPSAMI............................................................................ 146

C. YASAĞA UYULMAMASININ YAPTIRIMI........................................ 146

§ 8. REKABET YASAĞI .................................................................................... 147

I. GENEL OLARAK...................................................................................... 147

II. REKABET YASAĞININ KAPSAMI...................................................... 150

A. KONU BAKIMINDAN.......................................................................... 150

B. KİŞİ BAKIMINDAN ............................................................................. 153

C. SÜRE BAKIMINDAN........................................................................... 154

III. GENEL KURULUN İZNİ....................................................................... 155

XII

IV. REKABET YASAĞININ İHLALİNDE ŞİRKETİN HAKLARI VE

BU HAKLARIN KULLANIM SÜRESİ................................................ 157

A. ŞİRKETİN SEÇİMLİK HAKLARI ...................................................... 157

B. HAKLARIN KULLANIM SÜRESİ...................................................... 159

V. REKABET YASAĞINA AYKIRI DAVRANIŞIN DİĞER

SONUÇLARI ............................................................................................. 160

VI. AKDİ REKABET YASAĞININ ETKİSİ.............................................. 161

§ 9. İÇERDEN ÖĞRENENLERİN TİCARETİ YASAĞINA UYGUN

DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ............................................................... 162

I. GENEL OLARAK...................................................................................... 162

II. İÇERDEN ÖĞRENİLEN BİLGİLERİN KULLANILMASI

YASAĞININ KAPSAMI........................................................................... 164

A. İÇERDEN ÖĞRENİLEN BİLGİ KAVRAMI ...................................... 164

B. YASAK İŞLEMLER.............................................................................. 165

C. İÇERDEN ÖĞRENENLERİN TİCARETİ YASAĞINA

AYKIRILIĞIN SONUÇLARI................................................................. 166

§ 10. ŞİRKETİN SIRLARINI SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ...................... 167

I. GENEL OLARAK...................................................................................... 167

II. ŞİRKET SIRRI KAVRAMI..................................................................... 169

III. ŞİRKETE AİT BELGELERİN İADESİ................................................ 170

IV. YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI ...................................................... 171

A. DİĞER YÖNETİM KURULU ÜYELERİNE KARŞI SIR

SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ.............................................................. 171

B. PAY SAHİPLERİNE KARŞI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..... 173

1. Genel Olarak.................................................................................... 173

XIII

2. Büyük Pay Sahibine Karşı .............................................................. 176

C. YÖNETİM KURULU ÜYESİNİN TEMSİL ETTİĞİ BELLİ

GRUP PAY SAHİPLERİNE KARŞI SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜ.................................................................................. 177

D. İNANÇLI YÖNETİM KURULU ÜYESİNİN TEMSİL ETTİĞİ

PAY SAHİBİNE KARŞI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜĞÜ ................... 178

E. ALACAKLILARA VE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SIR

SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ............................................................... 178

F. DENETÇİLERE KARŞI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ............ 179

G. UZMAN KİŞİLERDEN YARARLANMADA SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜ.................................................................................. 179

H. YARGILAMA SÜRECİNDE SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..... 180

V. SÜRESİ....................................................................................................... 180

VI. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KALDIRILMASI.............. 181

VII. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNİN

SONUÇLARI .......................................................................................... 182

BEŞİNCİ BÖLÜM

SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNİN SONUÇLARI

§ 11. SORUMLULUK DAVASININ ÖZEL GÖRÜNÜMLERİ...................... 183

I. BELGELERİN VE BEYANLARIN KANUNA AYKIRI OLMASI

(TTK 549) .................................................................................................... 184

A. HUKUKİ NİTELİĞİ VE KAPSAMI .................................................... 184

B. SORUMLU KİŞİLER............................................................................ 187

C. DAVACILAR......................................................................................... 187

D. SORUMLULUK ŞARTLARI VE SONUÇLARI.................................. 188

II. SERMAYE HAKKINDA YANLIŞ BEYANLAR VE ÖDEME

YETERSİZLİĞİNİN BİLİNMESİ (TTK 550)....................................... 189

A. HUKUKİ NİTELİĞİ VE KAPSAMI .................................................... 189

B. SORUMLU KİŞİLER............................................................................ 191

XIV

C. SORUMLULUK ŞARTLARI................................................................ 191

III. DEĞER BİÇİLMESİNDE YOLSUZLUK (TTK 551) ......................... 193

A. HUKUKİ NİTELİĞİ VE KAPSAMI .................................................... 193

B. SORUMLU KİŞİLER............................................................................ 194

C. SORUMLULUK ŞARTLARI................................................................ 194

IV. HALKTAN PARA TOPLAMAK (TTK 552)........................................ 195

§ 12. SORUMLULUK DAVASININ GENEL GÖRÜNÜMÜ (TTK 553)....... 197

I. SORUMLULUK DAVASININ GENEL GÖRÜNÜMÜ (TTK 553)....... 197

A. GENEL OLARAK.................................................................................. 197

B. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE SORUMLULUK DAVASI

ARASINDAKİ BAĞLANTI.................................................................... 199

II. SORUMLULUK DAVASI AÇMA HAKKI VE BU HAKKIN

KULLANILMASI..................................................................................... 200

A. DAVACILAR (AKTİF DAVA EHLİYETİ).......................................... 200

1. Anonim Şirketin Dava Açması ....................................................... 201

a. Genel Kurul Kararı Alınması...................................................... 202

b. Şirketin Temsili............................................................................ 203

2. Pay Sahibinin Dava Açması............................................................ 203

a. Doğrudan Zararlarda.................................................................. 205

b. Şirketin Uğradığı (Dolaylı) Zararlarda....................................... 205

aa. İflas Dışı Durumlarda........................................................... 205

bb. İflas Durumunda ................................................................... 210

3. Alacaklıların Dava Açması.............................................................. 212

a. Doğrudan Zararlarda.................................................................. 212

XV

b. Şirketin Uğradığı (Dolaylı) Zararlarda....................................... 213

4. İflas İdaresinin Dava Açması.......................................................... 216

5. Azınlığın Dava Açması .................................................................... 217

6. Tasfiye Memurlarının Dava Açma Hakkı ..................................... 220

B. DAVALILAR (PASİF DAVA EHLİYETİ)........................................... 221

1. Yönetim Kurulu Üyeleri.................................................................. 221

2. Fiili Organ Özelliği Gösteren Kişiler.............................................. 224

3. Yönetimle Görevli Kişiler................................................................ 226

III. DAVA KOŞULLARI............................................................................... 228

A. HUKUKA AYKIRILIK.......................................................................... 228

B. KUSUR................................................................................................... 230

1. Genel Olarak.................................................................................... 230

2. Kusurun Tespiti ............................................................................... 230

3. İspat Yükü........................................................................................ 232

C. ZARAR................................................................................................... 235

1. Genel Olarak.................................................................................... 235

2. Doğrudan Zarar- Dolaylı Zarar Ayrımı ........................................ 236

3. İspat Yükü........................................................................................ 238

4. Zarar Miktarının Hesaplanması .................................................... 239

D. UYGUN İLLİYET BAĞI ...................................................................... 240

1. Genel Olarak.................................................................................... 240

2. İspat Yükü........................................................................................ 241

3. İlliyet Bağının Kesilmesi.................................................................. 241

E. TEMİNAT.............................................................................................. 241

IV. TESELSÜL VE İÇ İLİŞKİDE BAŞVURU............................................ 242

A. GENEL OLARAK FARKLILAŞTIRILMIŞ TESELSÜL

PRENSİBİ.............................................................................................. 242

XVI

B. FARKLILAŞTIRILMIŞ TESELSÜL KAVRAMI VE

UNSURLARI ......................................................................................... 245

1. Kavram............................................................................................. 245

2. Unsurlar............................................................................................ 245

a. Zararın Yükletilebilmesi.............................................................. 245

b. Kusuru Ölçüsünde Sorumlu Tutulma ........................................ 246

c. Durumun Gereklerinin Dikkate Alınması .................................. 246

C. ZARARIN TAMAMININ DAVA EDİLMESİ...................................... 247

D. TAZMİNATIN HÂKİM TARAFINDAN TESPİT EDİLMESİ .......... 247

E. İÇ İLİŞKİDE BAŞVURU (RÜCU)....................................................... 249

V. SORUMLULUKTAN KURTULMA HALLERİ.................................... 251

A. KUSURSUZLUĞUN İSPATI ............................................................... 251

1. Objektifleştirilmiş Özen Ölçüsüne ve Sadakat Yükümlülüğüne

Uygun Davranış .............................................................................. 251

2. Olumsuz Oy Verme ......................................................................... 252

2. Toplantıya Katılmama .................................................................... 253

B. İBRA ...................................................................................................... 254

1. İbra Kavramı ve İbranın Hukuki Niteliği ..................................... 254

2. İbranın Kapsamı.............................................................................. 256

a. Kişi Bakımından .......................................................................... 256

b. Konu Bakımından ....................................................................... 257

3. İbra Kararı Alınması....................................................................... 258

a. İbra Kararı Almaya Yetkili Organ .............................................. 258

b. Açık ve Örtülü İbra Kararı.......................................................... 258

XVII

c. Karar Alma Esasları.................................................................... 259

aa. Gündeme Bağlılık İlkesi ........................................................ 259

bb. Karar Alma Yeter Sayısı ve Oy Yasakları ............................. 259

4. İbra Kararının Sakatlığı ve Geri Alınması.................................... 261

a. Kararın Sakatlığı ......................................................................... 261

b. Kararın Geri Alınması................................................................. 263

5. İbra Davası ....................................................................................... 264

6. İbranın Sorumluluk Davasına Etkisi ............................................. 264

a. Şirketin Açacağı Davaya Etkisi................................................... 264

b. Pay Sahiplerinin Açacağı Davaya Etkisi .................................... 265

c. Alacaklıların Açacağı Davaya Etkisi........................................... 266

C. SULH ..................................................................................................... 267

D. HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE VE ZAMANAŞIMI.................................... 270

VII. SORUMLULUK DAVASINDA ÖZEL DURUMLAR........................ 270

A. GÖREV VE YETKİ DEVRİ DURUMUNDA....................................... 270

B. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDAKİ ÖZEL DURUMLAR.................. 274

VII. USULE İLİŞKİN HUSUSLAR.............................................................. 279

A. İSPAT YÜKÜ......................................................................................... 279

B. YARGILAMA GİDERLERİ.................................................................. 280

C. HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE VE ZAMANAŞIMI .................................... 282

1. Hak Düşürücü Süre ......................................................................... 282

2. Zamanaşımı...................................................................................... 282

a. İki Yıllık Zamanaşımı Süresi ...................................................... 283

b. Beş Yıllık Zamanaşımı Süresi ..................................................... 286

c. Ceza Zamanaşımı Süresi ............................................................. 287

D. YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME ................................................. 287

VIII. SORUMLULUK SİGORTASI ............................................................ 289

XVIII

§ 13. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNİN DİĞER

SONUÇLARI .............................................................................................. 292

I. CEZAİ ŞART TALEBİ.............................................................................. 292

II. HAKLI NEDENLE FESİH DAVASI...................................................... 294

A. GENEL OLARAK.................................................................................. 294

B. DAVA KOŞULLARI.............................................................................. 294

C. MAHKEMENİN FESİH YERİNE VERECEĞİ DURUMA

UYGUN DÜŞEN VE KABUL EDİLEBİLİR KARARLAR................... 295

III. AZİL ......................................................................................................... 297

§ 14. SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNİN KAMU

HUKUKUNDAKİ YAPTIRIMLARI........................................................ 297

I. CEZA HUKUKU BAKIMINDAN............................................................. 297

II. VERGİ HUKUKU BAKIMINDAN......................................................... 299

SONUÇ ................................................................................................................. 301

YARARLANILAN ESERLER........................................................................... 307