İnfaz Hukuku Tarihi

İnfaz hukuku ceza ve güvenlik tedbirlerinin nasıl yerine getirileceğini gösteren bir hukuk dalıdır. İnfaz hukuku örneğin; disiplin ceza hukukundan bağımsız bir hukuk dalıdır ve infaz hukukunda kural infaza ilişkin hususların kazanılmış hak teşkil etmemesidir. Ayrıca; ayrımcılık yapılmaması ve cezanın insan onuruna yakışır şekilde infaz edilmesi temel ilkeler olarak kabul edilmiştir (CGTİHK m.2/1-2). Günümüz infaz hukukunda, ceza ve güvenlik tedbirlerinin temel amaçları arasında; suçun önlenmesi, hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, hükümlünün yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, hükümlüyü üretken hale getirmek, hükümlünün kanunlara nizama ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmak olarak sayılmıştır (CGTİHK m.3). İnsanlık tarihi boyunca günümüz modern infaz anlayışının ve uygulamasının toplumlara ve yönetim anlayışlarına kabul ettirilmesi hiç de kolay olmamıştır. Bu zorluklar ve infaz yöntem ve biçimleri ayrıntılarıyla bu kitapta yer almıştır. Bir solukta okunacak eserimizin, geçmişten bu güne insana verilen değer ve anlayışların, hukukun gelişmesi ve bir takım anlayışların değişmesine kadar geçen zaman içinde, infazın insafsızlaştığı dönemlerin acımasızlıklarını da hissedebileceksiniz. Günümüzde hükümlüler çoğu modern binalarda olmak üzere, ceza infaz kurumlarında güvenli bir biçimde ve kaçmalarını önleyici tedbirler alınarak düzen, güvenlik ve disiplin çerçevesinde tutulmaktadırlar. Hürriyeti bağlayıcı cezanın zorunlu kıldığı hürriyetten yoksunluk, insan onuruna saygılı biçimde maddi ve manevi koşullar içinde çektirilmektedir. Ancak anayasal haklarından bazıları infaz yasalarına uygun biçimde kısıtlanabilecek yani, kanunilik ve hukuka uygunluk esas alınacaktır. Eserimizin hazırlanmasında basım ve yayımında emeği geçenlere teşekkürlerimizi borç biliriz. Konuya ilgi duyanlara, özellikle tarih araştırma ve inceleme yapanlara ve tüm hukuk camiasına yararlı olması dileğiyle.

Goebel, Julius, Jr. 1971 Antecedents and Beginnings to 1801. Volume 1 of 

The Oliver Wendell Holmes Devise History of the Supreme Court of the United 

States. New York: Macmillan.

-Lewellyn, Karl N. 1960 The Common Law Tradition: Deciding Appeals. 

Boston: Little, Brown.

-Plucknett, Theodore F. T. (1929) 1956 A Concise History of the Common 

Law. Boston: Little, Brown.

-Tribe, Laurence H. 1978 American Constitutional Law. Mineola, N.Y.: 

Foundation Press.

-Schabas, William (2002). The Abolition of the Death Penalty in International Law. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81491-1.

-Robert. “Greece, A History of Ancient Greece, Draco and Solon Laws”. 

History-world.org. Archived from the original on 21 October 2010. Retrieved 23 

August 2010.

-Shumway, Edgar S. (1901). “Freedom and Slavery in Roman Law”. The 

American Law Register (1898-1907). 49 (11): 636–653. doi:10.2307/3306244. 

JSTOR 3306244.

-Mark Jones; Peter Johnstone (22 July 2011). History of Criminal Justice. 

Routledge. pp. 150–. ISBN 978-1-4377-3491-1.

-Leigh B. Bienen (201). Murder and Its Consequences: Essays on Capital 

Punishment in America (2 ed.). Northwestern University Press. p. 143. ISBN 

978-0-8101-2697-8.

-Michael H. Tonry (2000). The Handbook of Crime & Punishment. Oxford 

University Press. p. 3. ISBN 978-0-19-514060-6.

-Butler, Ryden; Nyhan, Brendan; Montgomery, Jacob M.; Torres, Michelle (1 January 2018). “Revisiting white backlash: Does race affect death penalty opinion?”. Research & Politics. 5 (1): 2053168017751250. 

doi:10.1177/2053168017751250. ISSN 2053-1680.

-Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri

430 İnfaz Hukuku Tarihi

-Acar, İ. (2001) Osmanlı Kanunnameleri ve İslam Ceza Hukuku (1), D.E.Ü 

İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı XIII-XIV, 53-68

-Adak, U. (2006) XIX. Yüzyılın Sonları XX. Yüzyılın Başlarında Aydın Vilayeti’ndeki Hapishaneler, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi

-“Adalet Bakanlığı’nın Cezaevlerine İlişkin Raporu”, 19 Haziran 2012, http://

www.haberciniz.biz/adalet-bakanliginin-cezaevlerine-iliskin-raporu-1504762h.

htm

-Akagündüz, A. (2006) Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı

-Akbaş, M. (2011) Mamak Kitabı-Biz Bir Orduya Kafa Tuttuk Arkadaş, Ankara, Ayizi Kitap

-Akın, H. (2011), Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatına Dair 1893 Tarihli Bir Nizamname Önerisi, History Studies, Volume3/3 2011, 23-36, http://

www.historystudies.net/Makaleler/1772422551_2-Hatice%20Ak%C4%B1n.pdf

-Avcı, M. (2012) Türk Hukuk Tarihi Dersleri, Konya, Mimoza Yayıncılık

-Aydemir, Ş.S. (1995) Suyu Arayan Adam, İstanbul: Remzi Kitabevi

-Belli, S. (1994), Boşuna Mı Çiğnedik?, İstanbul, Belge Yayınları

-Bozarslan, M. E. (1974) İçeridekiler ve Dışarıdakiler, İstanbul, Koral Yayınları

-Bölügiray, N. (1996) Anarşi ve Terör Nasıl Önlenir, İstanbul, Tekin Yayınevi

-Bölügiray, N. (2001) Sokaktaki Asker – Bir Sıkıyönetim Komutanının 12 

Eylül Anıları, İstanbul, Tekin Yayınevi

-Bölügiray, N. (2002) Sokaktaki Askerin Dönüşü – 12 Eylül Yönetimi Dönemi, İstanbul, Tekin Yayınevi

-Ceza İnfaz Kurumu Yönetimi El Kitabı (2011), Ankara, Ankara Açık Ceza 

İnfaz Kurumu Matbaası

-Çalışlar, O. (2010), Mamak Askeri Cezaevi-Anılar 1971-1980, İstanbul, 

Everest Yayınları

İnfaz Hukuku Tarihi 431

-Çatma, E. (1996) Zonguldak Madenlerinde Hükümlü İşçiler, Ankara, Maden Sen Zonguldak Şubesi Yayın No:1

-Çayır, R. (2006) Mamak Mahpushanesi, Ankara, Elips Kitap

-Çetinkaya, H. (1989) Kanlı Sürgün-Aydın Cezaevi Direnişi, İstanbul, Boyut 

Yayıncılık

-Çolak, H. ve Altun, U. (2008) Tarihi ve Kronolojik Perspektifte Ceza İnfaz 

Kurumları, Adalet, sayı 31, Mayıs 2008, 2-25, http://www.yayin.adalet.gov.tr/

dergi/31say%C4%B1.pdf

-Değer, M. (2008) ”Diyarbakır Zindanı 4”, 20 Aralık 2008, http://www.diyarbakirzindani.com/index.php?option=com_content&task=view&id=210&Itemid=34

-Demirbaş, T. (2008) İnfaz Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık

-Dinamo, H.İ. (2007), Musa’nın Mapusanesi, İstanbul, Tekin Yayınevi

-Doğan, F. K. (2010) Cezanın Amacı ve Hapis Cezası, Legal Yayıncılık, İstanbul

-Erim, N. (1984) Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebentlik Cezası ve Suçların 

Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme, Osmanlı Araştırmaları Dergisi IV, 79-88

-Erim, N. (2002) 18. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kürek Cezası, 

IX. İnternational Congres Of Economic And Social History Of Turkey, 20-23 

August 2002, Türk Tarih Kurumu, 179-188

-Foucault, M. (2005b) Büyük Kapatılma, çev: Işık Ergüden-Ferda Keskin, 

İstanbul, Ayrıntı Yayınları

-Foucault, M. (2006) Hapishanenin Doğuşu, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, İstanbul, İmge Kitabevi

-Gönen, Y. S. (2010) Osmanlı İmparatorluğunda Hapishaneleri İyileştirme 

Girişimi – 1917 Yılı, Hapishane Kitabı, (editörler) E. G. Naskali ve H. O. Altun, 

İstanbul, Kitabevi, 173-184

-Gönüllü, A. R. (2011), Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Isparta Hapishanesi (1867-1920), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 29, 

349-392

-Heyd, U. (1969/1983) Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat, çev: 

Selahaddin Eroğlu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 22, 633- 

652

432 İnfaz Hukuku Tarihi

-Hülagu, M. (1996) İslam Hukukunda Hapis Cezası, Kayseri, Rey Yayıncılık

-Karaca, A. (2010) XIX. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Fahişe Hatunlara Uygulanan Cezalar: Hapis ve Sürgün, Hapishane Kitabı, (editörler) E. G. Naskali ve 

H. O. Altun, İstanbul, Kitabevi, 152-163

-Kemal, O. (2000), Nazım Hikmet’le 3,5 Yıl, İstanbul, Tekin Yayınevi

-Kıyafet, H. (1989), Mahpus Yılmaz Güney, İstanbul, Akyüz Yayınları

-Kukul, S. (1998), Bir Direniş Odağı Metris-Metris Tarihi, İstanbul, Yar Yayınları

-Makal, A. (2006) Zonguldak ve Türkiye Toplumsal Tarihinin Acı Bir Deneyimi Olarak “İş Mükellefiyeti”, Zonguldak Kent Tarihi ’05 Bienali Bildiriler 

Kitabı

-Mavioğlu, E. (2006) Asılmayıp Beslenenler – Bir 12 Eylül Hesaplaşması, 

İstanbul, İthaki Yayınları

-Mengüç, A. R. (1968) Ceza İnfaz Hukuku ve İnfaz Müesseseleri, İstanbul, 

Cezaevi Matbaası

-Özkul, A. H. (2010) XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kıbrıs’ta Kalebentler ve 

Cezirebentler, Hapishane Kitabı, (editörler) E. G. Naskali ve H. O. Altun, İstanbul, Kitabevi, 130-143

-Özteken, Ö. (2010) Türkçede “Mahpus” ve “Hapishane”, Hapishane Kitabı, 

(editörler) E. G. Naskali ve H. O. Altun, İstanbul, Kitabevi, 607-620

-Öztürk, Ş. (2004) Türkiye Solunun Hapishane Tarihi, İstanbul, Yar Yayınları

-Sağlam, M.Y. (2003a) Ceza İnfaz Kurumları Mimarisi ve Türk İnfaz Sisteminde Mimari Özellikler, Adalet, Sayı 14, Ocak 2003

-Sağlam, M.Y. (2003b) Türk İnfaz Sisteminde Ceza İnfaz Kurumları, Ankara, Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Dairesi Başkanlığı

-Saner, Y. (2007) Osmanlı’da Yüzlerce Yıl Süren Cezalandırma ve Korkutma Refleksi: Prangaya Vurma, Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza, (der) N. Levy ve 

A. Toumarkine, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 163-190

-Siyasi Tutsaklar Ne İstiyor (2000), İstanbul, Boran Yayınevi

-Şamil İslam Ansiklopedisi (1990), İstanbul, Şamil Yayınları, http://www.

sevde.de/islam_Ans/islam_ans.htm

İnfaz Hukuku Tarihi 433

-Şen, H. (2007) Osmanlı’da Hapishane Mefhumu, Osmanlı’da Asayiş Suç 

ve Ceza, (der) N. Levy ve A. Toumarkine, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 

200-212

-Şen, Ö. (2007) Osmanlı’da Mahkûm Olmak, İstanbul, Kapı Yayınları

-Şentop, M. (2004) Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku, İstanbul

-Tekin, S. (2010) Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishaneleri, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 29, Sayı 47, 83-102

-Tekin, S. ve Özkes, S. (2008), Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16-17, Bahar-Güz 

2008, 187-201

-Türk İnfaz Sistemi ve Islah Kurumları (1969), Ankara Yarı Açık Cezaevi 

Matbaası

-Yaşadığımız Vatan, 23 Ekim 2000, sayı 1 http://www.ozgurluk.org/kitaplik/

webarsiv/vatan/vatan_arsiv/index01-1.html, 25 Temmuz 2010

-Yetkin, F., Tanboğa, M. (1993), Dörtlerin Gecesi, Ankara, Yurt Kitap Yayın

-Yıldız, G. (2012) Mapusane-Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni 

(1839-1908), İstanbul, Kitabevi

-Ahmed Salahattin, Tarih-i Kanun-ı Ceza, İstişare Ceridesi, 19 Mart 1324 

No: 27 s. 75.

-Krş: Taner, Tahir, Ceza Hukuku, Istanbul 1949, s. 2, Artuk, Emin, Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul 1983 s. 15.

-Örneğin bkz. Kanuni Sultan Süleyman Han-ı Evvel Kanunnamesi, Serkiz 

Karakoç, Külliyat-ı Kavanin, Dosya No: 1 Metin No: 6091 (Türk Tarih Kurumu 

Kütüphanesi, Yazma).

-Mecelle, Md. 1.

-Taner, age, s. 149-150, ayrıca bkz. Artuk, age, s. 72.

-Hukuk-ı Aile Kararnamesi Mazbatası, Ceride-i Adliye, Ynl, 2, s. 950-951, 

Âlûsî, Mahmut, Ruhu’l-Maânı, Beyrut, e. 28, s. 20-22. Aksi fikir için bkz Köprülü, M. Fuad, İslam Medeniyeti Tarihi, Ankara 1977, s. 303-311, Barkan, Ö.L. 

İslam Ansiklopedisi, Kanunname md.

434 İnfaz Hukuku Tarihi

-Kantar, Baha, Ceza Hukuku, Ankara 1937, s. 69, Artuk, age, 68.

-Ceza Kanunnamesi, KK, Dosya No: ı Metin No: 6091, ikinci Fasıl, ayrıca 

Bkz. Udch, Abdiilkadir, Et-Teşriü’l-Cinaiyyi’l-lslami, Beyrut, e. II, s. 421 vd.

-267/1851 tarihli Kanun-ıCedid Mukaddimesi, Karakoç, KK. Dosya No: 5, 

Metin No: 997, Atik Mecmua-i Kavanin ve Nizamat, Sene 1267 s. 128.

-Kantar, age, s. 74 vd. Taner, age, s. 149-150, ayrıca bkz. Tanzimat Devrinde 

Ceza Hukuku, Tanzimat I, İstanbul 1940, s. 221-232, Artuk, age, 72-73.

-Ahmed Salahattin, age, İC, No: 27 s. 78-79, Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul 1974, C. I, s. 166-168.

-El-Eşkar, Ömer Süleyman, Eş-Şcriatü’l-tlabiyyeli’l-Kavani’l-Cahiliyye, 

El-Kuvait 1983, s. 64-65.

-Akgündüz, Ahmet, Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, 6. kitap (Düstur I.T.C.I, s. 537 vd. ile Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dosya Usulü No: 

65/1-3 den naklen).

-Bkz. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dosya No: 65/1-3 Akgündüz, 

age, 6. Kitap.

-Başbakanlık Osmanlı Arşivi. Dosya Usulü, 65-1/3. 15 Başbakanlık Osmanlı 

Arşivi, Dosya Usulü, 65-1/3.

-Ayrıca: Bkz. Ebül-ülâ Mardin. Medeni Hukuk Cephesinden Ahmed Cevdet 

Paşa, s. 45 vd...

-BOA. Dosya l sulu, No: 65/ 1-3. Men’-i Irtikâb Kanunnamesi Esbab-ı Mucibe MazbatasıVrk. 3/A.

-BOA, Dosya No: 65/1-3.

-BOA, Dosya No: 65/1-3, Men’-i Irtikâb Kanunnamesi Esbab-ı Mucibe 

Mazbatası Vrk. 5/B, son bend.

-BOA, Dosya No: 65/1-3, Men’-i irtikâb Kanunnamesi, son varak.

-Arazi Kanunname-i Hümayunu için bkz. Akgündüz, age, 4. Kilap.

-BOA, Dosya No: 65/1-3, Men’-i İrtikâb Kan unnamcsi Esbab-ı Mucibe 

Mazbatası.

-BOA, Dosya No: 65/1-3, Men’-i Irtikâb Kanunnamesi Meclis Mazbatası.

İnfaz Hukuku Tarihi 435

-BOA, Dosya No: 65/1-3, Sadaret Tezkeresi.

-BOA, Dosya No: 65/1-3, Sadaret Tezkeresi.

-Bkz. BOA, Dosya Usulü No: 65/1-3, sözügçen mazbatalar.

-Geniş bilgi için bkz. Akgündüz, age, 6. Kitap, Karaman, age, I /164, Artuk, 

age, 69-70.

-Karakoç, Scrkiz, Külliyat-ı Kavanin, Dosya 5, Metin No: 993 s. 1 

-Karakoç, Kül, Kav, Dosya: 7, Metin No: 997, Akgündûz, age, 6. Kitap.

-Kanun-ı Cedid, Md. 1/15, 2/5, 3/13, Krş, Karaman, age, 1/165-166.

-274 tarihli Ceza Kanunu, Mazbatası, BOA. Dosya No: 65/1-3.

-Karaman, 1/166-167.<br> 33a Ebül-Ula, age, 45.<br> 33b Bkz. 

BOA, Dosya Usulü No. 65/1-3, Mazbatalar.<br> 33c Ebül-Ula, age, s. 45-

46.

-Madde, 1 (Düs, I.I C.I. s. 537).

-Ceza Kanunnamc-i Hümayunu, Düs. I.I. C.I, s. 

-Ebül-Üla, age, s. 229. vd. Yenisey, Feridun, Ceza Muhakemesi Hukukunda 

İSTİNAF ve Tekrar Kabûlü Sorunu, İstanbul 1979. s. 35 vd.

-Düs. I.T.I. C. s. 325 vd.

-Mad. 2, (Düs. I.T.C.I, s. 325).

-Düs. I.T.C.I, s. 328-342.

-Mahakim-i Nizamiye Hak. Niz. Md: 4 (Düs. I.T.C.I. s. 353).

-Mahakim-i Şcr’iyc Nizamnamesi, Md, 31-32 (Düs. I.T.C.I. s. 307-308).

-Kara koç, Külliyat-ı Kavanin, Dosya No: 10, Metin No: 3584.

-Ömer Hilmi, age, s. 77, ayrıca Krş. Artuk, age, s. 72 (Nord, Erich, Das türkisehe Strafgesetzbuch vom 28. Zilhidce 1274 (9 August 1858), Berlin s. 53 Dn. 3 

den naklen). Bu iki tabirden tetkikat-ı nizamiye kanuni soruşturmayı, mürafaayı 

şer’iye ise şcr’i yargılamayı ifade etmektedir.

-Ceride-i Mahakim, No: 87, s. 1262-1264.

-Ceride-i Mahakim, No: 96, s. 1339-1330.