Din ve Devlet Arasındaki İktidar Mücadelesi:Avrupa Örneği

İÇİNDEKİLER.................................................................................................. 7

KISALTMALAR ............................................................................................. 11

GİRİŞ .....................................................................................................13

BİRİNCİ BÖLÜM

DİNİN TOPLUM VE DEVLET ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE

HRİSTİYANLIK ÖNCESİ DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ

I. DEVLETİN KÖKENİNE DAİR TEORİLER VE İHMAL EDİLEN BİR

OLGU: DİN ........................................................................................... 17

A. “Önce Tapınak Geldi, Şehir Sonradan Geldi”: Göbekli Tepe........ 20

B. Dinin Oluşturduğu Bölünmüşlüğün Ete Kemiğe Bürünmüş

Hâli: Devlet................................................................................... 24

II. DİNİN TOPLUM VE DEVLET ÜZERİNDEKİ ETKİSİ .................................. 29

A. Sosyolojik Açıdan Din ................................................................... 29

B. Dinin Toplumsal İşlevleri .............................................................. 32

1. Her Din Yeni Bir “Zihniyet” Getirir ........................................ 33

2. Birleştiren ve Ayrıştıran Din .................................................. 34

3. Toplumsal Kontrol ve Din...................................................... 38

4. Toplumsal Değişimi Sağlayan ve Engelleyen Bir Faktör

Olarak Din ............................................................................. 39

C. Dinin Toplumsal Örgütlenme ve Devlet Üzerindeki Etkisi ........... 42

1. Aile ve Klan............................................................................ 43

2. Yerel Birlikler ve Millet.......................................................... 46

3. Devlet.................................................................................... 48

8 İçindekiler

III. HRİSTİYANLIK ÖNCESİ DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ: DİN VE DEVLETİN

İÇ İÇE OLMASI...................................................................................... 53

A. Antik Yunan’da Din-Devlet İlişkileri.............................................. 53

B. Roma’da Din-Devlet İlişkileri ........................................................ 57

İKİNCİ BÖLÜM

KÜÇÜK BİR CEMAATTEN KİLİSENİN ÜSTÜNLÜĞÜNE

I. “BİR MEÇHUL YAHUDİ: NASIRALI İSA” ................................................ 68

II. KİLİSENİN DOĞUŞU.............................................................................. 70

III. KİLİSENİN DEVLETLE İLİŞKİSİ ................................................................ 72

A. Sezar’ın Hakkı Sezar’a, Tanrı’nın Hakkı Tanrı’ya........................... 72

B. Başarının Bedeli: Baskı ve Zulüm.................................................. 74

C. Devletin Resmî Dini: Hristiyanlık .................................................. 77

D. Din-Devlet İlişkilerinde Doğu Roma Pratiği: Uyum (Symphony)

ya da Kral-Papa (Caesaropapism/Sezaropapizm) ........................ 81

E. Kilisenin Özerklik Mücadelesi....................................................... 87

1. Aurelius Augustinus(354-430)............................................... 87

2. Gelasius Düalizmi .................................................................. 90

F. Kilisenin Üstünlüğünün İnşa Edilmesi .......................................... 93

1. Sosyal ve Siyasal Yapıyı Derinden Etkileyen Gelişme:

Kavimler Göçü ....................................................................... 93

2. Piskoposların Dünyevi Meselelerle İlgilenmesinin Bir

“Hak”ka Dönüşmesi: Büyük Gregory (Gregory the Great)...... 95

3. Kilisenin Üstünlüğünün İnşa Edilmesi İçin Uygun Zemin:

Feodal Toplum Düzeni .......................................................... 98

a) Feodal Toplum Düzeninin Temel Özellikleri .................. 98

aa) Parçalanmış İktidar ................................................. 99

bb) Emeğe ve Toprağa Bağımlılık................................ 100

cc) Eşitsizliğin Hüküm Sürdüğü Bir Düzen .................. 102

dd) İnsanı İnsana Bağlayan İtaat ve Koruma İlişkileri ... 103

İçindekiler 9

b) Feodal Toplum Düzeninde Kilise-Devlet İlişkileri......... 105

aa) Kilise Senyörleri .................................................... 105

bb) İmparatorların Kilise Üzerindeki Belirgin

Hâkimiyeti (962-1056).......................................... 108

cc) Kilisenin Siyasal Otoriteden Bağımsız Bir

Kurumsallaşmaya Sahip Olması ve Kendi

Özerk Alanını İnşa Etmesi (1056-1122) ................ 110

dd) Kilisenin Siyasi İrade Üzerindeki Üstünlüğünü

Kabul Ettirmesi (1122-1356)................................. 115

aaa) Salisburyli John (1115?-1180) ...................... 116

bbb) III. Innocent (1160?-1216)............................ 119

ccc) VIII. Boniface (1235-1303)............................ 121

IV. YENİ DÖNEMİN HABERCİSİ ÜÇ İTALYAN: AQUINAS, DANTE ve

MARSILIUS......................................................................................... 123

A. Thomas Aquinas (1225?-1274) .................................................. 123

B. Dante Alighieri (1265-1321)....................................................... 128

C. Padovalı Marsilius (1270?-1342?).............................................. 130

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DİNİN DEVLETTEN VE TOPLUMDAN DIŞLANMASI

I. ŞEHİRLERİN UYANIŞI VE FEODALİTENİN ÇÖZÜLMESİ........................ 133

II. BÜYÜK AYRIŞMA: MARTIN LUTHER ve PROTESTAN REFORMU........ 137

A. Protestanlığın Yayılmasının Kaçınılmaz Sonucu: Din Savaşları..... 142

B. Protestanlığın İngiltere’ye Girişi: Protestan Sezaropapizmi....... 148

C. Protestan Sezaropapizmine Teorik Destek: Leviathan............... 151

III. AKLIN VE DENEYİN BİLGİNİN GERÇEK KAYNAĞI HÂLİNE GELMESİ.... 159

A. 17. Yüzyıl Avrupasında Yaşanan Zihinsel Devrim ....................... 159

B. Egemenliğin Kaynağının Yeryüzüne İndirilmesi: Sosyal

Sözleşme Teorisi......................................................................... 163

10 İçindekiler

IV. AYDINLANMA ÇAĞI: “ALÇAĞI EZİN”.................................................. 172

A. Aydınlanma Filozofları: Dine Karşı Birleşik Cephe...................... 172

B. Birleşik Cephenin Dine Karşı Önerdiği Reçete............................ 174

1. Hoşgörü............................................................................... 174

2. Din Sınıfının Siyasal İktidara Tabi Kılınması......................... 177

3. Eğitim .................................................................................. 179

4. Doğal Din ya da Deizm ........................................................ 181

V. MODERN ZAMANLARDA DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ............................... 184

A. Kutsaldan Kopuş: Sekülerleşme ................................................. 187

B. Din-Devlet İlişkilerinde Fransa Pratiği: Laiklik ............................ 195

1. Devrim Öncesi Din-Devlet İlişkileri: Galikanizm

(Gallicanism) ve Sivil Din ..................................................... 195

2. Devrim Sonrası Yaşanan Gelişmeler ve Fransız Laiklik

Anlayışının Şekillenmesi...................................................... 200

a) Devrimin İlk Yılları: Mutabakatı Bozan Sadakat

Yemini ve Hristiyanlığı Değersizleştirme

Kampanyası (De-Christianization)................................ 202

b) İkinci Dönem: Konkordato (Concordat) ile Gelen

Barış ............................................................................. 206

c) Üçüncü Dönem: Laik Eğitim Sistemine Geçiş ve

Kilise ile Devletin Ayrılması .......................................... 209

aa) Yeni Çatışma Alanı: Okullar................................... 209

bb) Kilise ve Devletin Ayrılması................................... 212

SONUÇ................................................................................................217

KAYNAKÇA..........................................................................................221

DİZİN ..................................................................................................249