Hekimlerin Hukuki Sorumluluklarının Maddi Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Yönünden Değerlendirilmesi

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR .................................................................................................................5

İÇİNDEKİLER..............................................................................................................7

KISALTMALAR.........................................................................................................13

GİRİŞ ...............................................................................................................15

BİRİNCİ BÖLÜM

SAĞLIK TURİZMİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR,

HEKİMLİK SÖZLEŞMESİ ve HEKİMİN SORUMLULUĞU

I. SAĞLIK TURİZMİ......................................................................................19

A. TANIM.....................................................................................................19

B. AMACI.....................................................................................................22

C. KAPSAMI.................................................................................................23

D. TARİHSEL GELİŞİMİ .................................................................................26

E. SAĞLIK TURİZMİNİN ÇEŞİTLERİ ...............................................................28

1. Termal Sağlık Turizmi........................................................................29

2. Yaşlı Sağlığı Turizmi ...........................................................................29

3. Engelli Turizmi...................................................................................30

4. Medikal Turizm .................................................................................31

F. SAĞLIK TURİZMİNİN TÜRKİYE’DE GELİŞİMİ ............................................33

1. Genel Olarak .....................................................................................33

2. Yapılan Değişiklikler ve Uygulamaya Yansımaları .............................34

3. Güncel Olayların Türkiye’de Sağlık Turizmine Etkisi .........................36

II. TIP BİLİMİ VE TIP HUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER .............................38

A. TIP BİLİMİ................................................................................................38

1. Tanım ................................................................................................38

2. Amacı ................................................................................................38

B. TIP HUKUKU............................................................................................39

1. Tanım ................................................................................................39

2. Kaynakları .........................................................................................39

8 İçindekiler

C. HASTA – HEKİM İLİŞKİSİ.......................................................................... 40

1. Tanım................................................................................................ 40

2. Hasta................................................................................................. 40

3. Hekim................................................................................................ 41

4. Tarihsel Gelişimi ............................................................................... 42

a. Paternalist Hekimlik .................................................................... 43

b. Katılımcı Hekimlik........................................................................ 43

c. Danışman Hekimlik ..................................................................... 44

5. Hukukî Niteliği .................................................................................. 45

6. Hasta ve Hekimin Hak ve Yükümlülükleri ......................................... 46

a. Hasta Hakları............................................................................... 46

b. Hasta Yükümlülükleri .................................................................. 47

c. Hekim Hakları.............................................................................. 48

d. Hekim Yükümlülükleri................................................................. 49

D. TIBBÎ MÜDAHALE KAVRAMI................................................................... 49

1. Tanım................................................................................................ 49

2. Hukuka Uygunluk Koşulları............................................................... 50

a. Müdahalenin Yetkili Bir Sağlık Çalışanı Tarafından Yapılması ..... 51

b. Müdahalenin Tıp Bilimi Standartlarına Uygun Olarak Yapılması 52

c. Hastanın Aydınlatılmış Onamının Alınması ................................. 53

E. TIBBÎ MALPRAKTİS ve KOMPLİKASYON KAVRAMLARI............................ 54

1. Tıbbî Malpraktis................................................................................ 54

a. Tanım .......................................................................................... 54

b. Unsurları ..................................................................................... 56

aa. Hasta - Hekim İlişkisinin Varlığı ........................................... 56

bb. Hastanın Zarar Görmesi ...................................................... 56

cc. Hekimin Kusurlu Olması ...................................................... 57

dd. İlliyet Bağı............................................................................ 57

c. Meydana Gelme Biçimleri........................................................... 59

aa. Hekimin Sadakat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırı

Davranması ......................................................................... 60

bb. Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı Davranması.... 63

aaa. Tanım ......................................................................... 63

bbb. Sır Saklama Yükümlülüğünün Sınırları........................ 64

cc. Hekimin Aydınlatılmış Onam Alma Yükümlülüğüne Aykırı

Davranması ......................................................................... 66

İçindekiler 9

aaa. Hastanın Aydınlatılma Hakkı.......................................66

bbb. Aydınlatmanın İçeriği..................................................68

ccc. Hastanın Onamının (Rızasının) Alınması.....................69

ddd. Aydınlatılmış Onamın Şekil Şartı.................................71

eee. Aydınlatılmış Onam Yükümlülüğünü Kaldıran Hâller..72

dd. Teşhis ve Tedavi Hataları.....................................................74

ee. Hasta Kayıtlarının Usulüne Uygun Tutulmaması .................76

2. Komplikasyon Kavramı......................................................................77

a. Tanım...........................................................................................77

b. Komplikasyonun Yönetilmesi ......................................................78

3. Tıbbî Malpraktis ve Komplikasyon Ayrımı.........................................80

F. HEKİMLİK SÖZLEŞMESİ ...........................................................................80

1. Tanım ................................................................................................80

2. Unsurları ...........................................................................................81

a. Taraflar ........................................................................................81

b. Hekimin Tıbbî Müdahalede Bulunma Edimi Yüklenmesi.............82

c. Hastanın Ücret Ödeme Edimi Yüklenmesi...................................82

d. Taraf İradelerinin Uyuşması ........................................................83

3. Hukukî Niteliği...................................................................................84

a. Vekâlet Sözleşmesi Hükümlerine Göre Değerlendirilmesi ..........85

b. Eser Sözleşmesi Hükümlerine Göre Değerlendirilmesi ...............86

c. Hizmet Sözleşmesi Hükümlerine Göre Değerlendirilmesi...........89

d. Sui Generis Sözleşme Olarak Değerlendirilmesi..........................90

G. HEKİMİN SORUMLULUĞU ......................................................................90

1. Tanım ................................................................................................90

2. Tarihsel Gelişimi................................................................................91

3. Hekimin Sorumluluk Alanları ............................................................93

a. Hekimin Cezaî Sorumluluğu ........................................................94

b. Hekimin İdarî Sorumluluğu..........................................................95

c. Hekimin Meslekî Sorumluluğu ....................................................99

d. Hekimin Hukukî Sorumluluğu....................................................100

aa. Tanım ve Amacı .................................................................100

bb. Unsurları............................................................................101

cc. Hukukî Sorumluluğun Sonuçları ........................................102

aaa. Maddî Tazminat........................................................103

bbb. Manevî Tazminat......................................................103

10 İçindekiler

dd. Türleri................................................................................ 104

aaa. Culpa in Contrahendo Sorumluluk ........................... 106

bbb. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk ............................. 107

ccc. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk.............................. 108

ddd. Vekâletsiz İş Görmeden Doğan Sorumluluk ............. 111

ee. Sorumsuzluk Anlaşmaları .................................................. 113

ff. Hekimin Meslekî Sorumluluk Sigortası.............................. 115

aaa. Genel Olarak Sigorta Kavramı .................................. 115

bbb. Hekim Meslekî Sorumluluk Sigortası........................ 116

İKİNCİ BÖLÜM

SAĞLIK TURİZMİ KAPSAMINDA HEKİMLERİN HUKUKÎ SORUMLULUKLARININ

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

I. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE SAĞLIK TURİZMİ İLİŞKİSİ ................... 119

A. GENEL OLARAK..................................................................................... 119

B. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN KAPSAMI ........................................ 121

C. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN KAYNAKLARI................................... 122

D. KANUNLAR İHTİLAFI KURALLARI .......................................................... 125

II. SAĞLIK TURİZMİ VE YABANCILIK UNSURU............................................. 128

A. GENEL OLARAK..................................................................................... 128

B. YABANCILIK UNSURUNUN VARLIĞI...................................................... 129

C. SAĞLIK TURİZMİ ve BAĞLAMA NOKTALARI.......................................... 129

D. VASIFLANDIRMA .................................................................................. 132

1. Genel Olarak ................................................................................... 132

2. Vasıflandırma Biçimleri................................................................... 133

a. Hakimin Hukukuna Göre Vasıflandırma.................................... 133

b. Olaya Uygulanacak Hukuka Göre Vasıflandırma....................... 134

c. Bağımsız Teori Yöntemine Göre Vasıflandırma......................... 134

3. Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Vasıflandırma ........................ 134

III. YABANCI HUKUKUN UYGULANMASI ..................................................... 135

A. GENEL OLARAK..................................................................................... 135

B. YABANCI HUKUKUN UYGULANMASI KONUSUNDA FARKLI SİSTEMLER ... 135

1. Yabancı Hukukun Vakıa Olarak Değerlendirilmesi.......................... 135

2. Yabancı Hukukun Hukuk Olarak Değerlendirilmesi ........................ 135

C. TÜRK MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUNDA YABANCI HUKUKUN

UYGULANMASI..................................................................................... 136

İçindekiler 11

D. SAĞLIK TURİZMİ ve BAĞLAMA KURALLARI...........................................138

1. Hukuk Seçimi (Sübjektif Bağlama Kuralı) ........................................139

2. Hukuk Seçiminin Yapılmadığı Hâller (Objektif Bağlama Kuralı) ......141

E. YABANCILIK UNSURU BARINDIRAN ÖZEL HUKUK İLİŞKİLERİNDE

ŞEKİL KURALLARI...................................................................................142

F. YABANCILIK UNSURU BARINDIRAN HUKUKÎ UYUŞMAZLIKLARDA

ZAMANAŞIMI........................................................................................144

IV. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN İLİŞKİLERE UYGULANACAK HUKUKUN

BELİRLENMESİ.......................................................................................145

A. GENEL DÜZENLEME..............................................................................145

1. Tarafların Hukuk Seçimi Yaptıkları Hâllerde....................................146

a. Genel Olarak..............................................................................146

b. Hukuk Seçiminin Şekli................................................................147

c. Kısmî Hukuk Seçimi ...................................................................149

d. Hukuk Seçiminin Zamanı ...........................................................149

e. Yabancılık Unsuru Barındırmayan Sözleşmelerde Hukuk

Seçimi Yapıldığı Hâller ...............................................................150

2. Tarafların Hukuk Seçimi Yapmadıkları Hâllerde..............................151

a. Genel Olarak (En Sıkı İlişkili Hukuk) ...........................................151

b. İstisna Kuralı (Daha Sıkı İlişkili Hukuk) .......................................152

3. Sağlık Turizmi Kapsamında Hekimlik Sözleşmelerinde Objektif

Bağlama Kuralı ................................................................................152

B. ÖZEL DÜZENLEMELER...........................................................................153

1. Tanım ..............................................................................................153

2. Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi.........154

V. AKİT DIŞI İLİŞKİLERE UYGULANACAK HUKUKUN BELİRLENMESİ ..............157

A. GENEL OLARAK .....................................................................................157

B. HAKSIZ FİİLLER ......................................................................................158

1. Haksız Fiil İlişkilerine İlişkin Genel Düzenleme................................158

a. Tarafların Hukuk Seçimi Yaptıkları Hâllerde ..............................158

b. Tarafların Hukuk Seçimi Yapmadıkları Hâllerde ........................160

aa. Genel Olarak......................................................................160

bb. İstisna Düzenlemesi...........................................................161

2. Mağdurun Doğrudan Failin Sigortacısına Başvuru Yapabilme Hakkı......162

3. Özel Düzenlemeler..........................................................................163

a. Tanım.........................................................................................163

b. Kişilik Haklarının İhlalinden Doğan Sorumluluk.........................163

12 İçindekiler

C. VEKÂLETSİZ İŞ GÖRMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİNE

UYGULANACAK HUKUK ........................................................................ 164

D. CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞA UYGULANACAK HUKUK... 167

E. AKDÎ SORUMLULUK İLE AKİT DIŞI SORUMLULUĞUN YARIŞMASI......... 169

VI. YABANCILIK UNSURU BARINDIRAN HUKUKÎ OLAYA YABANCI

HUKUKUN UYGULANMAYACAĞI HÂLLER .............................................. 170

A. GENEL OLARAK..................................................................................... 170

B. KAMU DÜZENİ MÜDAHALESİ ............................................................... 170

1. Tanım.............................................................................................. 170

2. Sağlık Turizmi Kapsamında Yaşanabilecek Uyuşmazlıklarda Kamu

Düzeni Müdahalesine Örnekler ...................................................... 173

C. DOĞRUDAN UYGULANAN KURALLAR .................................................. 174

1. Tanım.............................................................................................. 174

2. Sağlık Turizmi Kapsamında Yaşanabilecek Uyuşmazlıklarda

Doğrudan Uygulanan Kurallara Örnekler ....................................... 176

D. KAMU DÜZENİ MÜDAHALESİ İLE DOĞRUDAN UYGULANAN

KURALLARIN FARKI............................................................................... 177

VII. MİLLETLERARASI YETKİ ......................................................................... 177

A. TANIM .................................................................................................. 177

B. MİLLETLERARASI YETKİNİN BELİRLENMESİ........................................... 179

1. Genel Düzenleme ........................................................................... 179

2. Yetki Sözleşmelerinin Bulunduğu Haller......................................... 180

a. Yabancı Devlet Mahkemelerinin Yetkili Kılınması ..................... 181

b. Türk Mahkemelerinin Yetkili Kılınması...................................... 182

3. Sağlık Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi................................. 183

VIII. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMLERİ ................................................. 184

A. TANIM .................................................................................................. 184

B. ARABULUCULUK................................................................................... 184

SONUÇ.......................................................................................................... 187

KAYNAKÇA ................................................................................................... 195