Medeni Hukuk II Aile Hukuku

ÖNSÖZ

Medeni Hukuk-I kitabımızdan sonra, hemen hemen aynı çalışma

ekibi ile Medeni Hukuk II-Aile Hukuku kitabını hazırlamış bulunu-

yoruz.

Bu kitapta da Medeni Hukuk-I kitabı için benimsediğimiz hedef-

leri takip ettik. Kitabımızın kapsamını, lisans öğretimi için yeterli

düzeyle sınırladık. Kitaptaki tüm konuların bir eğitim-öğretim dö-

neminde işlenebilmesini hedefledik. Bunun için, kitabı on dört bö-

lüm üzerine inşa ettik. Böylelikle on dört haftalık bir dönem için, her

hafta bir bölümün tamamlanabileceğini umuyoruz.

Bölümleri de otuz kırk sayfa aralığında tutmaya gayret ettik.

Kanımızca öğrencinin bir dönemde birden çok dersi olduğu düşü-

nüldüğünde, sırf aile hukuku dersi için bu haftalık hacim yeterli

olacaktır.

Elinizdeki kitap bu hedefler gözetilerek hazırlanmıştır. Hedefi-

mize ulaştığı ölçüde kendimizi başarılı sayacağız. İçimizde her daim

gerek öğrencilerimizden gerekse akademik camiadan ve hukukçu-

lardan gelecek değerlendirme ve eleştirilere göre, çalışmalarımızı

ileride daha tatminkâr ve verimli kılacağımız umudunu taşıyoruz.

2 Ocak 2023

Prof. Dr. Metin İKİZLER

Doç. Dr. Özlem TÜZÜNER

İÇİNDEKİLER

BÖLÜMLER VE YAZARLARI LİSTESİ............................................................................ 4

İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 5

ÖNSÖZ .................................................................................................................... 25

KISALTMALAR......................................................................................................... 26

BİRİNCİ KISIM

EVLİLİK HUKUKU

§ 1. AİLE HUKUKUNA GİRİŞ VE NİŞANLANMA

I. AİLE HUKUKUNA GİRİŞ ..............................................................................32

A. Aile Hukukunun Tanımı ve Konusu ........................................................... 32

B. İlgili Mevzuat............................................................................................. 33

1. Anayasa.............................................................................................. 33

2. Uluslararası Sözleşmeler .................................................................... 33

3. Kanunlar............................................................................................. 34

4. Tüzükler.............................................................................................. 35

5. Yönetmelikler..................................................................................... 35

C. Aile Hukukuna Hâkim İlkeler..................................................................... 36

1. Eşitlik İlkesi......................................................................................... 36

2. Zayıfların Korunması İlkesi ................................................................. 36

3. Devletin Müdahalesi İlkesi ................................................................. 37

4. Düzenleme Serbestîsinin Olmaması İlkesi.......................................... 38

5. İlişki Tiplerinin Sınırlı Sayıda Olması İlkesi.......................................... 38

II. NİŞANLANMA ...........................................................................................39

A. Nişanlanmanın Tanımı .............................................................................. 39

B. Nişanlanmanın Hukukî Niteliği.................................................................. 39

C. Nişanlanmanın Koşulları ........................................................................... 40

1. Kuruluş (Kurucu) Koşulları.................................................................. 40

2. Geçerlilik Koşulları.............................................................................. 41

a. Nişanlanma Ehliyeti..................................................................... 41

b. Kesin Evlenme Engel(ler)inin Bulunmaması ................................ 42

6 İçindekiler

c. Çifte Nişanlanma......................................................................... 44

d. İrade ile Beyan Arasında Uygunsuzluk ........................................ 44

aa. Muvazaa............................................................................... 44

bb. Zihnî Kayıt ya da Lâtife (Şaka) Beyanı................................... 45

e. İrade Sakatlığı Hâlleri .................................................................. 46

f. Nişanlanmanın Koşula veya Vadeye Bağlanması ........................ 47

D. Nişanlılığın Hükümleri............................................................................... 49

1. Dava Hakkının Bulunmaması ............................................................. 49

2. Tanıklıktan Kaçınma, Hâkimlikten Çekinme.......................................... 50

3. Haksız Fiil Sorumlusundan Tazminat Talep Edebilme........................ 51

4. Mal Rejimi Sözleşmesi Yapabilme...................................................... 52

5. Sadakat Yükümlülüğü ........................................................................ 52

6. Yardımlaşma ve Dayanışma Yükümlülüğü ......................................... 53

E. Nişanlılığın Sona Ermesi............................................................................ 53

1. Nişanlılığın Sona Erme Sebepleri ....................................................... 53

a. Evlenme ...................................................................................... 53

b. Ölüm, Ölüm Karinesi, Gaiplik ...................................................... 54

c. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi................................................... 55

d. Kesin Evlenme Engel(ler)inin Ortaya Çıkması.............................. 55

e. Tarafların Anlaşması.................................................................... 56

f. Nişanı Bozma............................................................................... 57

2. Nişanlılığın Sona Ermesinin Sonuçları ................................................ 58

a. Maddi Tazminat .......................................................................... 58

b. Manevi Tazminat......................................................................... 62

c. Hediyelerin Geri Verilmesi .......................................................... 64

d. Zamanaşımı................................................................................. 68

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................... 69

§ 2. EVLENMENİN MADDİ VE ŞEKLİ KOŞULLARI

I. GENEL OLARAK..........................................................................................71

II. EVLENMENİN MADDİ KOŞULLARI...............................................................72

A. Evlenme Ehliyeti ....................................................................................... 72

1. Ayırt Etme Gücü................................................................................. 72

2. Evlenme Yaşı...................................................................................... 73

İçindekiler 7

a. Olağan Evlenme Yaşı ................................................................... 73

b. Olağanüstü Evlenme Yaşı ............................................................ 74

aa. Evlenmesine İzin Verilecek Tarafların On Altı Yaşını

Doldurmuş Olması ................................................................ 74

bb. Olağanüstü Durum ve Pek Önemli Sebebin Bulunması........ 75

cc. Karardan Önce Ana Baba veya Yasal Temsilcinin

Dinlenmesi............................................................................ 75

3. Evlenme Ehliyeti Bakımından Kişilerin Sınıflandırılması..................... 76

a. Evlenmeye Tam Ehliyeti Olan Kişiler ........................................... 76

b. Evlenmeye Tam Ehliyetsiz Olan Kişiler ........................................ 76

c. Evlenmeye Sınırlı Ehliyetsiz Olan Kişiler ...................................... 77

4. Yasal Temsilcinin İzni.......................................................................... 77

B. Evlenme Engelleri ..................................................................................... 78

1. Kesin Evlenme Engelleri ..................................................................... 78

a. Hısımlık........................................................................................ 78

aa. Kan Hısımlığı ......................................................................... 78

bb. Kayın Hısımlığı....................................................................... 79

cc. Evlatlık İlişkisi........................................................................ 80

b. Mevcut Evlilik .............................................................................. 80

c. Akıl Hastalığı................................................................................ 81

2. Kesin Olmayan Evlenme Engelleri...................................................... 82

a. Bekleme Süresi............................................................................ 82

b. Bulaşıcı Hastalıklar....................................................................... 82

III. EVLENMENİN ŞEKLİ KOŞULLARI .................................................................83

A. Evlenmeden Önceki İşlemler .................................................................... 83

1. Evlenme Başvurusunda Bulunma....................................................... 83

a. Başvuru Şekli ............................................................................... 84

b. Başvurunun Yapılacağı Makam ................................................... 84

c. Başvuruya Eklenecek Belgeler..................................................... 84

2. Başvurunun İncelenmesi ve İtiraz ...................................................... 85

3. Evlenmeye İzin Belgesi....................................................................... 87

B. Evlenme Töreni......................................................................................... 87

1. Evlenme Töreninin Asli Şartları .......................................................... 88

a. Evlenme İradelerinin Açıklanması ............................................... 88

b. Evlenmenin Yetkili Memur Önünde Yapılması ............................ 88

8 İçindekiler

2. Evlenme Töreninin Tali Şartları.......................................................... 89

a. Evlenmenin Kanunun Belirttiği Yerde Yapılması ......................... 89

b. Tanıkların Katılması..................................................................... 90

c. Evlenmenin Açık Olarak Yapılması .............................................. 90

d. Evlenmenin Sözlü Yapılması........................................................ 91

C. Evlenmeden Sonraki İşlemler ................................................................... 91

1. Aile Cüzdanı Verilmesi ....................................................................... 91

2. Evlenmenin Nüfus İdaresine Bildirilmesi ........................................... 92

3. Evlenmenin Tescil Edilmesi ve Savcılığa Bildirilmesi.......................... 92

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................... 92

§ 3. EVLENMENİN MADDİ VE ŞEKLİ KOŞULLARINA

AYKIRILIĞIN SONUÇLARI

I. YOKLUK.....................................................................................................94

A. Evlenenlerin Ayrı Cinsiyette Olmaması..................................................... 95

B. Evlenmenin Evlendirme Memurunun Önünde Gerçekleşmemiş

Olması....................................................................................................... 96

1. Evlenmenin Evlendirme Memurunun Önünde

Gerçekleşmiş/Gerçekleşmemiş Olmasının Anlamı ............................ 97

2. Evlenmenin Yetkili ve/veya Görevli Memurun Önünde

Gerçekleşmemiş Olması..................................................................... 98

C. Evlenmeyi Kurabilecek Nitelikte İrade Açıklamalarının

Bulunmaması.......................................................................................... 100

II. MUTLAK BUTLAN.....................................................................................102

III. NİSPİ BUTLAN..........................................................................................104

A. Genel Olarak........................................................................................... 104

B. Nedenleri................................................................................................ 105

1. Evlenme Sırasında Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk............. 105

2. İrade Bozuklukları ............................................................................ 106

a. Yanılma ..................................................................................... 107

aa. Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma ....................................... 107

bb. Kişide Yanılma .................................................................... 107

cc. Eşin Niteliğinde Yanılma..................................................... 108

b. Aldatma..................................................................................... 110

aa. Eşin Namus ve Onuru Hakkında Aldatma........................... 110

İçindekiler 9

bb. Sağlık İçin Ağır Tehlike Oluşturan Bir Hastalığın Eşten

Gizlenmesi .......................................................................... 112

c. Korkutma................................................................................... 114

3. Yasal Temsilcinin İzninin Bulunmaması............................................ 116

4. Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksunluğun Sona Ermesi................. 117

5. Evlenmeye Engel Akıl Hastalığının İyileşmesi................................... 118

IV. HÜKÜMSÜZLÜĞE YOL AÇMAYAN EVLENME KOŞULLARI, EVLENME

YAŞI VE MUVAZAALI EVLENMELER .......................................................... 118

A. Hükümsüzlüğe Yol Açmadığı Tartışmasız Olan Evlenme Koşulları.......... 118

1. Bekleme Süresi................................................................................. 118

2. Evlenmenin Bazı Şekli Koşulları........................................................ 119

3. Bulaşıcı Hastalıklar ........................................................................... 119

B. Evlenme Yaşı........................................................................................... 119

C. Muvazaalı Evlenmeler............................................................................. 121

V. BUTLAN DAVALARI VE SONUÇLARI .......................................................... 122

A. Dava ........................................................................................................ 122

1. Davacı............................................................................................... 123

2. Davalı ............................................................................................... 124

3. Yetkili ve Görevli Mahkeme ............................................................. 124

4. Yargılama Usulü ............................................................................... 124

5. Hak Düşürücü Süre........................................................................... 125

B. Sonuçları ................................................................................................. 125

1. Çocuklar Yönünden.......................................................................... 126

2. Eşler Yönünden ................................................................................ 126

3. Boşanma Hükümlerine Yollamada Bulunulan Konular .................... 127

4. Mirasçılar Yönünden ........................................................................ 127

BÖLÜM KAYNAKÇASI.................................................. 128

§ 4. BOŞANMA VE BOŞANMANIN SEBEPLERİ

I. BOŞANMA VE BOŞANMANIN SEBEPLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER ....... 131

II. BOŞANMA SEBEPLERİ.............................................................................. 134

A. Boşanmanın Özel Sebepleri .................................................................... 135

1. Zina................................................................................................... 136

2. Hayata Kast-Pek Kötü Muamele-Onur Kırıcı Davranış ..................... 138

3. Küçük Düşürücü Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme ................ 139

10 İçindekiler

4. Terk.................................................................................................. 143

5. Akıl Hastalığı .................................................................................... 145

B. Boşanmanın Genel Sebepleri ................................................................. 147

1. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması............................................ 147

2. Anlaşmalı Boşanma.......................................................................... 155

3. Ortak Hayatın Yeniden Kurulamaması (Fiilî Ayrılık) ......................... 159

III. BOŞANMA SEBEPLERİNİ İLGİLENDİRDİĞİ ÖLÇÜDE BOŞANMA

DAVASINDA GÖREV-YETKİ-USUL..............................................................162

IV. BAZI BOŞANMA SEBEPLERİNİN İSPATLANMASINA RAĞMEN AYRILIK

KARARIYLA KARŞILAŞILMASI....................................................................164

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................. 167

§ 5. BOŞANMA DAVASI VE HUKUKİ SONUÇLARI

I. BOŞANMA VE AYRILIK DAVASI.................................................................171

A. Boşanma ve Ayrılık Davası Arasındaki İlişki ............................................ 171

B. Boşanma Davasının Konusu.................................................................... 172

C. Davanın Tarafları ve Ehliyeti................................................................... 173

D. Görevli ve Yetkili Mahkeme.................................................................... 174

E. Geçici Önlemler ...................................................................................... 174

1. Eşlerin Barınmasına Yönelik Önlemler............................................. 175

2. Eşlerin Geçimine Yönelik Önlemler.................................................. 176

3. Eşlerin Mallarının Yönetimine İlişkin Önlemler................................ 176

4. Çocukların Bakımı ve Korunmasına İlişkin Önlemler........................ 177

F. Boşanma Yargılamasında Usul................................................................ 179

1. Vicdani Delil Sisteminin Kabul Edilmesi ........................................... 180

2. Yemin Önerilememesi ..................................................................... 180

3. İkrarın Bağlamaması ........................................................................ 181

4. Kanıtların Serbestçe Takdiri ............................................................. 181

5. Boşanmanın Fer'î Sonuçlarına İlişkin Anlaşmaların Onaylanması......... 182

6. Duruşmanın Gizli Yapılabilmesi........................................................ 182

II. AYRILIK KARARI VE HUKUKİ SONUÇLARI ..................................................183

III. BOŞANMANIN HUKUKİ SONUÇLARI .........................................................185

A. Boşanmanın Eşlerle İlgili Sonuçları ......................................................... 185

1. Boşanmanın Eşlerle İlgili Kişisel Sonuçları........................................ 186

a. Kadın Hakkında Kanuni Bekleme Süresi.................................... 186

İçindekiler 11

b. Kişisel Durumların Değişmesi veya Korunması.......................... 186

c. Mirasçılık Sıfatının Kaybedilmesi............................................... 188

2. Boşanma Kararının Eşlerle İlgili Mali Sonuçları ................................ 189

a. Maddi ve Manevi Tazminat....................................................... 190

b. Yoksulluk Nafakası..................................................................... 193

c. Mal Rejiminin Tasfiyesi.............................................................. 197

d. Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüz Hâle Gelmesi.................. 197

B. Boşanmanın Çocuklarla İlgili Sonuçları ................................................... 198

1. Çocuğun Velayeti ............................................................................. 198

2. Çocuk ile Kişisel İlişki Kurma............................................................. 201

3. İştirak Nafakası................................................................................. 203

4. Durumun Değişmesi......................................................................... 204

BÖLÜM KAYNAKÇASI.................................................. 205

§ 6. EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ

I. EŞLERİN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ .................................................. 209

A. Genel Olarak ........................................................................................... 209

B. Eşlerin Hakları ......................................................................................... 210

1. Oturacakları Konutu Seçme Hakkı.................................................... 210

2. Evlilik Birliğini Yönetme Hakkı.......................................................... 211

C. Eşlerin Yükümlülükleri ............................................................................ 212

1. Evlilik Birliğinin Mutluluğunu Sağlamak ........................................... 212

2. Çocukların Bakımı, Eğitimi ve Gözetimine Özen Göstermek............ 212

3. Birlikte Yaşamak, Birbirlerine Sadık Kalmak ve Yardımcı Olmak ...... 214

4. Evlilik Birliğinin Giderlerine Katılmak ............................................... 215

II. EŞLERİN SOYADI ...................................................................................... 216

III. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMSİLİ ..................................................................... 219

A. Genel Olarak ........................................................................................... 219

B. Temsil Yetkisinin Türleri.......................................................................... 220

C. Temsil Yetkisinin Kullanılmasından Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk .... 222

D. Temsil Yetkisinin Sınırlanması, Kaldırılması veya Geri Verilmesi ............ 223

IV. EŞLERİN HUKUKİ İŞLEM ÖZGÜRLÜĞÜ....................................................... 224

A. Genel Olarak ........................................................................................... 224

B. Diğer Eşin Rızasına Bağlı İşlemler............................................................ 225

1. Kefalet ve Benzeri Sözleşmeler ........................................................ 225

12 İçindekiler

2. Aile Konutu Üzerindeki İşlemler ...................................................... 228

3. Diğer Sınırlamalar ............................................................................ 231

V. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KORUNMASI..............................................................232

A. Genel Olarak........................................................................................... 232

1. Parasal Katkının Belirlenmesi........................................................... 234

2. Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi ...................................................... 236

3. Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması....................................................... 238

4. Diğer Koruma Tedbirlerine Karar Verilmesi..................................... 240

5. Tedbirlerin Değiştirilmesi veya Geri Alınması .................................. 241

B. Yetki ve Görev ........................................................................................ 241

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................. 242

§ 7. EŞLER ARASINDAKİ MAL REJİMİ VE SEÇİMLİK MAL REJİMLERİ

I. GENEL HÜKÜMLER...................................................................................245

A. Mal Rejimi Kavramı................................................................................. 245

B. TMK’da Mal Rejimlerinin Düzenleniş Şekli ............................................. 246

C. Mal Rejimi Türleri: Yasal Mal Rejimi - Seçimlik Mal Rejimi –

Olağanüstü Mal Rejimi ........................................................................... 247

D. Mal Rejimi Sözleşmesi ............................................................................ 248

1. Mal Rejimi Sözleşmesinin Kurucu Unsurları .................................... 248

2. Mal Rejimi Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları .................................... 248

a. Mal Rejimi Sözleşmesinin İçeriği ............................................... 249

b. Mal Rejimi Sözleşmesi Yapma Ehliyeti ...................................... 250

c. Mal Rejimi Sözleşmesinin Şekli ................................................. 251

E. Olağanüstü Mal Rejimi Olarak Mal Ayrılığına Geçilmesi ........................ 252

1. Talep Üzerine Hâkim Kararıyla Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş...... 253

a. Eşlerden Birinin Talebi ile Olağanüstü Mal Rejimine Geçme .... 253

b. Alacaklının Talebi ile Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş............... 254

2. Kendiliğinden Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş ................................ 254

3. Olağanüstü Mal Rejiminin Sona Ermesi........................................... 255

F. Alacaklıların Korunması .......................................................................... 255

G. Mal Rejiminin Tasfiyesinde Yetkili ve Görevli Mahkeme........................ 256

H. Bir Eşin Mallarının Diğeri Tarafından Yönetimi....................................... 256

1. Envanter.................................................................................... 257

2. Eşler Arasındaki Borçlar ............................................................ 257

İçindekiler 13

II. SEÇİMLİK MAL REJİMLERİ ........................................................................ 258

A. Mal Ayrılığı Rejimi................................................................................... 258

1. Mal Ayrılığı Rejiminde Eşlerin Malları Üzerinde Hakları ve

Borçlarından Sorumlulukları ............................................................ 258

2. İspat ................................................................................................. 259

3. Mal Ayrılığı Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi ............................... 259

B. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi ................................................................. 261

1. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejiminde Eşlerin Malları Üzerinde

Mülkiyet Durumu............................................................................. 262

2. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejiminde Eşlerin Malları Üzerindeki

Hakları ve Sorumlulukları................................................................. 263

3. Paylaştırmalı Mal Ayrılığı Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi.......... 263

4. Aile Konutu ve Ev Eşyası................................................................... 265

a. İptal veya Boşanma Hâlinde...................................................... 265

b. Ölüm Hâlinde............................................................................. 266

C. Mal Ortaklığı Rejimi ................................................................................ 267

1. Mal Ortaklığı Rejiminde Mal Grupları ve Mal Ortaklığı Türleri ........ 267

2. Eşlerin Mallar Üzerindeki Yönetim, Yararlanma, Tasarruf Yetkileri ...... 268

3. Mal Ortaklığı Rejiminde Eşlerin Borçlarından Sorumluluğu............. 269

4. Mal Ortaklığı Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi............................. 269

5. Aile konutu ve ev eşyası................................................................... 271

BÖLÜM KAYNAKÇASI.................................................. 272

§ 8. EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ

I. REJİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ.................................................................... 274

II. REJİM KAPSAMINDAKİ MAL KATEGORİLERİ ............................................. 276

A. Edinilmiş Mallar ...................................................................................... 277

1. Çalışmanın Karşılığı Olan Edinimler.................................................. 279

2. Sosyal Güvenlik ve Yardım Kuruluşları ile Sandıkların Yaptığı

Ödemeler ......................................................................................... 280

3. Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Ödenen Tazminatlar................. 280

4. Kişisel Malların Gelirleri ................................................................... 281

5. Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler ....................................... 282

B. Kişisel Mallar........................................................................................... 283

1. Yalnızca Kişisel Kullanıma Yarayan Eşya........................................... 284

14 İçindekiler

2. Mal Rejiminin Başlangıcında Eşlerden Birine Ait Bulunan veya

Sonradan Karşılıksız Kazanma Yoluyla Elde Edilen Malvarlığı

Değerleri .......................................................................................... 285

a. Mal Rejiminin Başlangıcında Eşlerden Birine Ait Bulunan

Malvarlığı Değerleri................................................................... 285

b. Sonradan Karşılıksız Kazanma Yoluyla Elde Edilen

Malvarlığı Değerleri................................................................... 286

3. Manevi Tazminat Alacakları............................................................. 287

4. Kişisel Malların Yerine Geçen Değerler............................................ 288

5. Mal Rejimi Sözleşmesiyle Kişisel Mal Kabul Edilebilecek Değerler ....... 289

III. MAL KATEGORİLERİNİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN İLKELER........................289

A. İkame İlkesi............................................................................................. 290

B. Tercih İlkesi............................................................................................. 290

C. Tahsis İlkesi............................................................................................. 291

IV. MALLARIN HANGİ EŞE VE/VEYA HANGİ KATEGORİYE DÂHİL

OLDUĞUNUN İSPATI................................................................................291

V. REJİM MALLARI ÜZERİNDEKİ MÜLKİYET HAKKININ AİDİYETİ VE

EŞLERİN TASARRUF YETKİSİ......................................................................292

VI. REJİM MALLARI ÜZERİNDE EŞLERİN YARARLANMA VE YÖNETİM

YETKİSİ ....................................................................................................293

VII. EŞLERİN BORÇLARDAN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUĞU.............294

VIII. REJİMİN SONA ERMESİ VE TASFİYESİ........................................................294

A. Sona Ermesi ............................................................................................ 294

1. Ölümle Sona Ermesi......................................................................... 295

2. Mal Rejimi Sözleşmesi ile Başka Bir Mal Rejimine Geçilmesiyle

Sona Ermesi ..................................................................................... 295

3. Mahkeme Kararı ile Sona Ermesi..................................................... 296

B. Tasfiyesi .................................................................................................. 297

1. Malların Diğer Eşten Geri Alınması ve Borçların Düzenlenmesi ...... 297

2. Her Eşin Mallarının Kendi İçinde Mal Kategorilerine Ayrılması ....... 298

3. Kanunda Belirtilen Kazandırmaların İlgili Eşin Edinilmiş

Mallarına Eklenmesi: Edinilmiş Mallara Eklenecek Değerler ........... 299

4. Diğer Eşin Katkı Yapılan Mallarının Değerinin Artmasından

Kaynaklanan Alacağın Belirlenmesi: Değer Artış Payı Alacağı............ 299

5. Farklı Mal Kategorileri Arasında Yapılan Masrafların

Denkleştirilmesi: Denkleştirme Alacağı ........................................... 301

İçindekiler 15

6. Her Eşin Paylaşıma Tabi Net Malvarlığı Değerinin Belirlenmesi:

Artık Değer ....................................................................................... 304

a. Genel Olarak.............................................................................. 304

b. Hesaplanması ............................................................................ 304

aa. Artık Değer Hesabının Aktif Kısmı: Pozitif Değerler............ 305

bb. Artık Değer Hesabının Pasif Kısmı: Negatif Değerler .......... 305

7. Eşlerin Karşılıklı Artık Değerler Üzerindeki Hak Sahipliği:

Katılma Alacağı................................................................................. 306

a. Kavram ve Hesaplanması .......................................................... 306

b. Ödenmesi .................................................................................. 307

BÖLÜM KAYNAKÇASI.................................................. 309

İKİNCİ KISIM

HISIMLIK

§ 9. SOYBAĞININ KURULMASI: GENEL HÜKÜMLER VE TANIMA

I. SOYBAĞI KAVRAMI VE TANIMI................................................................ 315

II. SOYBAĞI TÜRLERİ.................................................................................... 316

A. Genel Olarak ........................................................................................... 316

B. Doğal Soybağı-Hukuki Soybağı................................................................ 316

C. Sahih Nesep – Sahih Olmayan Nesep ..................................................... 317

III. ÇOCUĞUN ANA İLE SOYBAĞININ KURULMASI.......................................... 317

A. Doğum ile Kurulması............................................................................... 317

B. Taşıyıcı Annelik, Yapay Döllenme ve Tüp Bebek Uygulamaları............... 318

IV. ÇOCUĞUN BABA İLE SOYBAĞININ KURULMASI ........................................ 320

A. Ana ile Evlilik Yolu ile Soybağının Kurulması........................................... 320

1. Çocuğun Evlilik Birliği İçerisinde Doğması Hâlinde Baba ile

Soybağının Kurulması....................................................................... 320

a. Babalık Karinesi ......................................................................... 321

aa. Çocuğun Evlilik Devam Ederken Doğmuş Olması ............... 322

bb. Evlilik Birliği İçerisinde Çocuğun Ana Rahmine Düşmüş

Olması................................................................................. 322

b. Babalık Karinelerinin Çakışması (TMK m. 290) .......................... 323

c. Babalık Karinesinin Çürütülmesi (Soybağının Reddi)................. 325

aa. Tarafları .............................................................................. 326

bb. Hak Düşürücü Süre ............................................................. 329

16 İçindekiler

cc. İspat Konusu....................................................................... 331

dd. Soybağının Reddi Kararının Sonuçları................................. 336

ee. Görevli ve Yetkili Mahkeme ............................................... 336

2. Ana ve Babanın Doğumdan Sonra Evlenmesi ile Soybağının

Kurulması......................................................................................... 337

a. Genel Olarak ............................................................................. 337

b. Sonradan Evlenme Yolu ile Soybağının Kurulmasına İtiraz

Davası........................................................................................ 338

aa. Davacılar............................................................................. 339

bb. Davalılar ............................................................................. 339

cc. İspat Yükü........................................................................... 339

dd. Hak Düşürücü Süre............................................................. 340

ee. Görevli ve Yetkili Mahkeme ............................................... 340

B. Tanıma.................................................................................................... 341

1. Tanımı .............................................................................................. 341

2. Koşulları ........................................................................................... 342

a. Çocuk ve Tanıyana İlişkin Şartlar............................................... 342

b. Tanımanın Zamanı..................................................................... 344

3. Bildirim............................................................................................. 345

4. Çocuğun Nüfusa Kaydedilmesi ........................................................ 345

5. Tanımanın Geçersizliği (Hükümsüzlüğü).......................................... 346

a. Tanımanın Kesin Hükümsüzlüğü ............................................... 346

b. Tanımanın İptal Davası ile Geçersiz Kılınması ........................... 347

aa. Taraflar ............................................................................... 347

bb. İspat yükü ........................................................................... 348

cc. Hak Düşürücü Süre............................................................. 349

dd. Yetkili Mahkeme ve Yargılama Usulü ................................. 349

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................. 350

§ 10. SOYBAĞININ KURULMASI: BABALIK HÜKMÜ VE EVLAT EDİNME

I. GİRİŞ .......................................................................................................352

II. BABALIK HÜKMÜ (DAVASI)......................................................................352

A. Uluslararası Hukuktaki Yeri..................................................................... 352

B. Soybağı Kavramı ..................................................................................... 353

C. Babalık Davasının Konusu ve Hukuki Niteliği.......................................... 355

1. Davanın Niteliği................................................................................ 355

İçindekiler 17

2. Davanın Konusu ............................................................................... 355

3. Davanın Şartları................................................................................ 357

a. Davacı Sadece Ana veya Çocuk Olabilir..................................... 357

b. Dava Babaya veya Mirasçılarına Karşı Açılabilir ........................ 358

c. Dava Hazineye ve Cumhuriyet Savcılığına İhbar Edilmelidir ..... 359

d. Dava Açma Süresi...................................................................... 359

e. Çocuk Başka Bir Babaya Soybağı ile Bağlı Olmamalıdır ............. 360

f. Ananın Kimliği Belli Olmalıdır .................................................... 360

4. Yetkili ve Görevli Mahkeme ............................................................. 361

D. Babalık Davasının Sonuçları .................................................................... 361

1. Çocuk Açısından Sonuçları ............................................................... 361

a. Soybağı Bakımından Sonuçları .................................................. 361

b. Velayet ve Kişisel İlişki Bakımından Sonuçları ........................... 361

c. Nafaka Yönünden Sonuçları ...................................................... 362

d. Soyadı ve Nüfus Kayıtları Bakımından Sonuçları ....................... 362

e. Mirasçılık Yönünden Sonuçları .................................................. 363

2. Ana Açısından Sonuçları................................................................... 363

III. YAPAY SOYBAĞI: EVLAT EDİNME ............................................................. 364

A. Genel Olarak ........................................................................................... 364

B. Tarihçe .................................................................................................... 365

C. Evlat Edinmenin Şartları.......................................................................... 365

1. Küçüklerin Evlat Edinilmesi .............................................................. 365

a. Genel Şartlar.............................................................................. 365

b. Özel Şartlar................................................................................ 367

2. Kısıtlıların ve Erginlerin Evlat Edinilmesi .......................................... 369

D. Evlat Edinmenin Usulü............................................................................ 370

E. Evlat Edinmenin Sonuçları ...................................................................... 372

1. Evlat Edinmenin Kişisel Sonuçları..................................................... 372

2. Mirasçılık Bakımından Sonuçları ...................................................... 373

3. Velayet ve Bakım Yükümlülüğü........................................................ 373

F. Evlatlık İlişkisinin Sona Ermesi ................................................................ 374

1. Evlatlık İlişkisinin Sona Erme Sebepleri ............................................ 375

2. Hak Düşürücü Süre........................................................................... 375

G. Evlatlık İlişkisinin Sona Ermesinin Sonuçları............................................ 375

H. Evlatlık İşlemlerinde Aracılık ile Kayıt ve Belgelerin Gizliliği .................. 376

BÖLÜM KAYNAKÇASI.................................................. 377

18 İçindekiler

§ 11. SOYBAĞININ HÜKÜMLERİ: GENEL HÜKÜMLER VE VELAYET

I. GİRİŞ .......................................................................................................378

II. SOYBAĞININ GENEL HÜKÜMLERİ .............................................................379

A. Genel Olarak........................................................................................... 379

B. Çocuğun Soyadı ...................................................................................... 379

C. Karşılıklı Yükümlülükler .......................................................................... 381

D. Kişisel İlişki Kurulması............................................................................. 382

1. Genel Olarak .................................................................................... 382

2. Ana-Baba ile Çocuk Arasında ........................................................... 383

3. Üçüncü Kişiler ile Çocuk Arasında.................................................... 385

4. Yetkili Aile Mahkemesi..................................................................... 386

E. Bakım ve Eğitim Giderleri ....................................................................... 386

1. Genel Olarak .................................................................................... 386

2. Süre.................................................................................................. 387

3. Dava Hakkı ....................................................................................... 387

4. Nafakanın Belirlenmesi.................................................................... 388

5. Geçici Önlemler ............................................................................... 389

6. Güvence Verilmesi ........................................................................... 390

III. VELAYET..................................................................................................390

A. Genel Olarak........................................................................................... 390

B. Velayet İlişkisinin Tarafları...................................................................... 391

C. Velayet Hakkının Kullanılması................................................................. 393

D. Velayet Hakkının Kapsamı ve İçeriği ....................................................... 395

1. Genel Olarak .................................................................................... 395

2. Çocuğun Menfaatinin Gözetilmesi................................................... 395

3. Ana-Babanın Sözünü Dinleme Yükümlülüğü ................................... 396

4. Çocuğun Düşüncesinin Nazara Alınması.......................................... 396

5. Çocuğun Ev ile Bağı ve Yerleşim Yeri ............................................... 397

6. Çocuğun Adının Konulması .............................................................. 398

7. Çocuğun Genel Eğitimi..................................................................... 399

8. Çocuğun Dini Eğitimi........................................................................ 400

9. Çocuğun Fiil Ehliyeti ve Temsili........................................................ 401

10. Çocuğun Aileyi Temsil Etmesi .......................................................... 403

11. Çocuk ile Ana-Baba Arasındaki Hukuki İşlemler............................... 403

İçindekiler 19

E. Çocuğun Korunması................................................................................ 404

1. Genel Olarak Koruma Önlemleri Alınması ....................................... 404

2. Çocuğun Yerleştirilmesi.................................................................... 405

3. Çocuğun Malları ve Korunması ........................................................ 406

4. Velayetin Kaldırılması....................................................................... 406

a. Genel Olarak.............................................................................. 406

b. Şartları ....................................................................................... 408

c. Ana veya Babanın Evlenmesi..................................................... 408

5. Durumun Değişmesi......................................................................... 408

IV. ÇOCUK MALLARI ..................................................................................... 409

A. Genel Olarak ........................................................................................... 409

B. Çocuk Mallarının Yönetimi...................................................................... 410

1. Genel Olarak .................................................................................... 410

2. Çocuğun Serbest Malları .................................................................. 412

C. Çocuk Mallarının Kullanılması................................................................. 413

D. Çocuk Mallarının Sarf Edilmesi ............................................................... 414

E. Çocuk Mallarının Korunması ve Devri..................................................... 414

BÖLÜM KAYNAKÇASI.................................................. 415

§ 12. AİLE TOPLULUĞU

I. YARDIM NAFAKASI.................................................................................. 417

A. Kavram.................................................................................................... 417

B. Yardım Nafakasında Nafaka Yükümlüsü ve Nafaka Alacaklısı................. 419

1. Genel Olarak .................................................................................... 419

2. Kan Hısımlığında Nafaka Yükümlüsü ve Alacaklısı............................ 420

3. Evlatlık İlişkisinde Nafaka Yükümlüsü ve Alacaklısı .......................... 422

C. Yardım Nafakasının Şartları .................................................................... 422

1. Yardım Nafakası Talep Eden Kişi Açısından Gerekli Şartlar.............. 422

a. Yardım Edilmediği Takdirde Yoksulluğa Düşecek Olma............. 422

b. Dürüst Davranma ...................................................................... 424

2. Yardım Nafakası Yükümlüleri Açısından Gerekli Şartlar................... 425

a. Altsoy Üstsoy Hısımların Nafaka Yükümlülüğünün Şartları....... 425

b. Kardeşlerin Yardım Nafakası Yükümlülüğünün Şartları............. 426

D. Yardım Nafakası Yükümlülüğünde Sıra ................................................... 426

E. Yardım Nafakasının Miktarı, Türü ve Ödenme Zamanı........................... 429

20 İçindekiler

F. Yardım Nafakasının Başlangıcı, Değiştirilmesi ve Sona Ermesi............... 431

G. Yardım Nafakasının Özellikleri................................................................ 432

H. Yardım Nafakasında Usule İlişkin Hükümler........................................... 434

1. Davanın Tarafları, Yetkili ve Görevli Mahkeme................................ 434

2. İspat Yükü ........................................................................................ 434

II. EV DÜZENİ...............................................................................................435

A. Ev Başkanlığı ........................................................................................... 435

1. Genel Olarak .................................................................................... 435

2. Ev Başkanı Kavramı .......................................................................... 436

3. Ev Başkanının Belirlenmesi .............................................................. 437

a. Kanuna Dayanan Ev Başkanlığı.................................................. 438

b. Sözleşmeye Dayanan Ev Başkanlığı........................................... 438

c. Örfe Dayanan Ev Başkanlığı....................................................... 439

4. Ev Başkanının Yetki ve Yükümlülükleri............................................. 439

a. Ev Başkanının Yetkileri .............................................................. 439

b. Ev Başkanının Yükümlülükleri ................................................... 440

5. Ev Başkanının Sorumluluğu.............................................................. 441

a. Sorumluluğun Kapsamı ............................................................. 442

b. Sorumluluğun Hukuki Niteliği ................................................... 443

c. Sorumluluğun Şartları ............................................................... 443

d. Sorumluluğa İlişkin Özel Durumlar............................................ 447

aa. Ev Başkanının Sorumluluğunun Birden Fazla Sebebe

Dayanması.......................................................................... 447

bb. Birden Fazla Sorumlu Bulunması........................................ 447

e. Sorumluluğun Tabi Olduğu Hükümler....................................... 448

B. Altsoyun Denkleştirme Alacağı............................................................... 448

III. AİLE MALLARI..........................................................................................449

A. Genel Olarak........................................................................................... 449

B. Aile Vakfı................................................................................................. 449

1. Tanımı, Kuruluşu ve Sona Ermesi, Özellikleri................................... 449

2. Aile Fideikomisi Yasağı..................................................................... 451

C. Aile Malları Ortaklığı............................................................................... 451

D. Aile Yurdu ............................................................................................... 452

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................. 453

İçindekiler 21

ÜÇÜNCÜ KISIM

VESAYET

§ 13. VESAYET DÜZENİ

I. VESAYET KAVRAMI.................................................................................. 456

II. ÖZEL VESAYET (AİLE VESAYETİ) - KAMUSAL VESAYET ............................... 458

III. VESAYET ORGANLARI .............................................................................. 459

IV. KAMUSAL VESAYETİ GEREKTİREN DURUMLAR......................................... 459

A. Küçüklük ................................................................................................. 459

B. Kısıtlılık.................................................................................................... 460

1. Kısıtlılığı Gerektiren Sebepler........................................................... 460

a. Akıl Hastalığı-Akıl Zayıflığı.......................................................... 461

b. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı,

Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim ............................................. 462

c. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza........................................................... 463

d. İradi Kısıtlama............................................................................ 464

2. Kısıtlılık Sebepleri Arasındaki İlişki ................................................... 466

3. Kısıtlılık Kararı Verilmesinde Uygulanacak Usul ............................... 467

a. Yargılama Usulü......................................................................... 467

b. Kısıtlılık Kararının İlanı ............................................................... 468

c. Kısıtlılık Kararının Sonuçları ....................................................... 468

V. VASİ ATANMASI ...................................................................................... 468

A. Vasi Atamanın Koşulları .......................................................................... 468

B. Vasilik Engelleri....................................................................................... 470

C. Vasiliği Kabul Yükümlülüğü..................................................................... 471

D. Vasilikten Kaçınma Sebepleri.................................................................. 472

E. Vasi Atamasında Özellik Arz Eden Durumlar .......................................... 472

F. Vasi Atama Usulü.................................................................................... 473

1. Genel Olarak .................................................................................... 473

2. Geçici Tedbirler ................................................................................ 473

3. Vasi Ataması Kararının Tebliğ ve İlanı .............................................. 475

G. Vasilikten Kaçınma-İtiraz ve Geçici Vasilik .............................................. 475

H. Vasilik Görevinin Kesin Olarak Devri....................................................... 476

VI. KAYYIMLIK .............................................................................................. 477

A. Genel Olarak ........................................................................................... 477

22 İçindekiler

B. Kayyımlığın Türleri.................................................................................. 477

1. Temsil Kayyımlığı ............................................................................. 478

2. Yönetim Kayyımlığı .......................................................................... 481

3. İradi Kayyımlık.................................................................................. 483

VII. YASAL DANIŞMANLIK ..............................................................................484

A. Genel Olarak........................................................................................... 484

B. Yasal Danışmanlığın Türleri .................................................................... 485

VIII. KORUMA AMACIYLA ÖZGÜRLÜĞÜN KISITLANMASI.................................486

A. Koşulları.................................................................................................. 487

B. Yetki........................................................................................................ 490

C. Bildirim ve İtiraz...................................................................................... 490

D. Usul......................................................................................................... 490

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................. 491

§ 14. VESAYETİN YÜRÜTÜLMESİ VE SONA ERMESİ

I. VASİNİN HAKLARI ....................................................................................493

A. Vasilikten Kaçınma Hakkı........................................................................ 493

B. Ücret Hakkı ............................................................................................. 493

II. VASİNİN GÖREVLERİ ................................................................................494

A. Vasinin Göreve Başladığı Sıradaki Görevleri........................................... 494

1. Defter Tutma Görevi........................................................................ 494

2. Değerli Şeyleri Saklama Görevi ........................................................ 496

3. Vesayet Altındaki Kişinin Menfaati Gerektiriyorsa Taşınırları

Satma Görevi ................................................................................... 496

4. Paraların Yatırılması Görevi ............................................................. 497

5. Yatırımları Dönüştürme Görevi........................................................ 498

6. Ticari veya Sınai İşletmeleri İşletme veya Tasfiye İçin Gerekli

Talimatı Verme Görevi..................................................................... 498

7. Taşınmazların Satılması Görevi........................................................ 498

B. Vasinin Göreve Başladıktan Sonraki Görevleri .......................................... 500

1. Özen Görevi ........................................................................................ 500

a. Küçüklerde ................................................................................... 500

b. Kısıtlılarda .................................................................................... 502

2. Temsil Görevi ................................................................................... 502

a. Genel Olarak ............................................................................. 502

b. Yasak İşlemler ........................................................................... 503

İçindekiler 23

c. Vesayet Altındaki Kişinin Görüşünün Alınması.......................... 504

d. Vesayet Altındaki Kişinin Yapabileceği İşler .............................. 504

e. Meslek veya Sanat..................................................................... 505

3. Malvarlığını Yönetme Görevi ........................................................... 506

III. KAYYIMIN GÖREVLERİ ............................................................................. 507

A. Kayyımın Konumu................................................................................... 507

B. Kayyımlığın Kapsamı ............................................................................... 507

IV. VESAYET DAİRELERİNİN GÖREVLERİ......................................................... 508

A. Şikâyet ve İtiraz....................................................................................... 508

B. İzin .......................................................................................................... 509

1. Vesayet Makamının İzni................................................................... 509

2. Denetim Makamının İzni.................................................................. 511

4. Rapor ve Hesapların İncelenmesi..................................................... 513

V. VESAYET ORGANLARININ SORUMLULUĞU............................................... 513

A. Özen Yükümlülüğü.................................................................................. 514

B. Sorumluluğun Niteliği ............................................................................. 514

1. Genel Olarak .................................................................................... 514

2. Vasi, Kayyım ve Yasal Danışmanın Sorumluluğu .............................. 515

3. Vesayet Dairelerinin Sorumluluğu ................................................... 515

4. Devletin Sorumluluğu ...................................................................... 516

a. Genel Olarak.............................................................................. 516

b. Asli Sorumluluk.......................................................................... 516

d. Rücu Hakkı................................................................................. 517

C. Tazminat ve Rücu Davası ........................................................................ 517

1. Tazminat Davası ............................................................................... 517

2. Rücu Davası...................................................................................... 518

3. Zamanaşımı...................................................................................... 518

a. Olağan Zamanaşımı ................................................................... 519

b. Olağanüstü Zamanaşımı............................................................ 519

D. Vesayet Altındaki Kişinin Alacağı ............................................................ 520

VI. VESAYETİN SONA ERMESİ........................................................................ 520

A. Vesayeti Gerektiren Nedenlerin Sona Ermesi......................................... 520

1. Küçüklerde ....................................................................................... 520

2. Hükümlülerde .................................................................................. 521

3. Diğer Kısıtlılarda ............................................................................... 521

a. Kaldırılması................................................................................ 522

24 İçindekiler

b. Usulü ......................................................................................... 522

aa. İlan...................................................................................... 522

bb. Akıl Hastalığı ve Akıl Zayıflığı .............................................. 523

cc. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı,

Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim ...................................... 523

dd. İstek Üzerine Kısıtlamada ................................................... 523

4. Kayyımlık ve Yasal Danışmanlıkta .................................................... 523

B. Vasilik Görevinin Sona Ermesi ................................................................ 524

1. Fiil Ehliyetinin Yitirilmesi ve Ölüm ................................................... 524

2. Kasten İşlenmiş Suçtan Hapse Mahkûm Olma................................. 524

3. Sürenin Sona Ermesi ve Uzatılmaması............................................. 524

a. Sürenin Dolması ........................................................................ 524

b. Engelin veya Kaçınma Sebebinin Ortaya Çıkması...................... 525

c. Göreve Devam Zorunluluğu ...................................................... 525

4. Görevden Alınma............................................................................. 526

a. Sebepleri ................................................................................... 526

aa. Genel Olarak....................................................................... 526

bb. Görevi Ağır Surette Savsaklama ......................................... 526

cc. Yetkilerini Kötüye Kullanma ............................................... 526

dd. Güven Sarsıcı Davranışlar ................................................... 526

ee. Vasinin Ödeme Güçsüzlüğüne Düşmesi ............................. 527

ff. Diğer Yetersizlik Hâlleri ...................................................... 527

b. Usulü ......................................................................................... 527

aa. İstek Üzerine veya Re’sen................................................... 527

bb. Araştırma ve Uyarı.............................................................. 527

cc. Geçici Önlemler.................................................................. 528

dd. Diğer Önlemler ................................................................... 528

ee. İtiraz ................................................................................... 528

C. Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları....................................................... 529

1. Rapor ve Kesin Hesabın Verilmesi ................................................... 529

2. Malvarlığının Teslimi........................................................................ 529

3. Rapor ve Hesabın İncelenmesi......................................................... 530

4. Vasinin Görevine Son Verilmesi....................................................... 530

BÖLÜM KAYNAKÇASI ................................................. 531