| Kitap Künyesi | |
| Yazar | F. Itır BİNGÖL |
| Baskı Tarihi | 2022/01 |
| Baskı Sayısı | 2 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 212 |
Ticaret yaşamında kullanılan bazı belgeler, Vergi Hukuku açısından olduğu kadar Özel Hukukun Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku alanları ve bu alanlarla ilgili doğacak uyuşmazlıkların ispatındaki rolüyle Medeni Usul Hukuku açısından da önem taşır.
Bu belgelerin başında, çalışmamızın konusunu oluşturan fatura gelir.
Sadece ülkemizde değil diğer ülkelerde de ticaret çarklarının dönüşünde ihtiyaç duyulan bir belge olan fatura, Vergi Usul Kanunu’na göre alım-satım, işletme gelir ve giderlerinin ispatında kullanılan en önemli belgelerdendir.
Vergi Usul Kanunu’nun 232 inci maddesinde bazı vergi mükelleflerine, sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura verme ve alma yükümlülüğü getirilmiştir.
Vergi Hukuku açısından böyle bir zorunluluk getirilmesindeki amaç ticaret yaşamının akışında vergi doğuran işlemlerin ve buna bağlı olarak bu işlemlerin tarafı olan mükelleflerin ödeyecekleri vergi matrahını tespit etmektir. Vergi Usul Kanunu’ndaki emredici kural gereği düzenlemesi gereken fatura, Ticaret Hukuku’nda tacirler arasında doğan uyuşmazlıklarda tarafların iddialarını Medeni Usul Hukuku’na göre ispat ederken yararlanacakları bir ispat aracı niteliği de taşımaktadır.
Fatura, bu farklı hukuk dalları açısından önem taşımakla birlikte, Ticaret Hukuku açısından sadece tacirler için getirilen bir yükümlülük olup, bu yükümlülük de ancak karşı tarafın talebi olursa gündeme gelmektedir. Oysa Vergi Hukuku açısından karşı tarafın herhangi bir talebi söz konusu olmasa da tacir olsun ya da olmasın bazı vergi mükelleflerinin fatura düzenleme zorunluluğu söz konusudur.
Dolayısıyla konuyu incelemeye başlarken öncelikle Vergi Hukukunda fatura düzenleme yükümlülüğü olan vergi mükelleflerinden hangilerinin Ticaret Hukuku anlamında tacir olarak nitelendirilebileceklerini ortaya koymak gerekmektedir.
Bu amaca ulaşabilmek için bir vergi mükellefinin sattığı malla ilgili olarak ne zaman fatura düzenlemesi gerektiğini, çalışma konumuzla bağlantı kurarak taraflar arasında kurulmuş olan satış sözleşmesinin hangi aşamasında vergi mükellefi tacirin fatura düzenlemesi gerektiğini de tespit etmek önem taşımaktadır. Çalışmanın bütünü için önem taşıyan bu tespitler ilk bölümde yapılmıştır.
Çalışma konumuz faturanın satım sözleşmesinin varlığını ispat açısından oynayacağı rolle ilgili olduğundan; belge olarak faturanın ispat gücü, tacirin düzenlediği faturanın tek başına iddiasını ispata yeterli olup olmadığı, başka destekleyici delillere ihtiyaç duyulursa; bu delillerin neler olabileceği ve bu deliller arasında ticari defterlerden faturadaki bilgileri destekleyecek şekilde nasıl yararlanılabileceği ise ikinci ve üçüncü bölümde incelenmektedir.
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR......................................................................................................................................... 7
İÇİNDEKİLER.................................................................................................................................... 9
KISALTMALAR CETVELİ .......................................................................................................... 17
GİRİŞ.............................................................................................................................. 19
BİRİNCİ BÖLÜM
FATURANIN TİCARET HAYATINDAKİ ROLÜ
ve TİCARİ DEFTERLERLE İLİŞKİSİ
§ 1. FATURANIN DÜZENLENMESİ İLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ
KAVRAMLAR ...................................................................................................... 21
I. VERGİ MÜKELLEFİ ve TACİR KAVRAMLARININ İLİŞKİSİ...................... 21
II. TAŞINIR MAL SATIŞI SÖZLEŞMESİNDE VERGİYİ DOĞURAN
OLAY ............................................................................................................................... 22
A. Gelir Vergisi Kanunu’na Göre Vergiyi Doğuran Olay ........................ 22
B. Kurumlar Vergisi Kanunu’na Göre Vergiyi Doğuran Olay .............. 23
C. Katma Değer Vergisi Kanunu’na Göre Vergiyi Doğuran Olay............. 23
III. SATIM KONUSU MAL İÇİN FATURA DÜZENLENMESİNİN
ZAMANI ......................................................................................................................... 23
A. Vergi Usul Kanunu’ndaki Genel Düzenleme ......................................... 23
B. Satım Konusu Malın Teslim Yerine Göre Satış Sözleşmesi
Türleri ve Bunlarda Vergi Usul Kanunu’na Göre Faturanın
Düzenlenme Zamanı........................................................................................ 25
1. Yerinde Satış............................................................................................... 25
2. Mesafeli (Göndermeli) Satış ................................................................ 26
3. Uzaktan Satış .............................................................................................. 26
C. Vergi Usul Kanunu’na Göre Fatura Düzenlenme Zamanıyla
İlgili Özellik Arz Eden Satış Sözleşmeleri............................................... 26
1. Satış İçin Bırakma Sözleşmesi (Konsinye Satış) ......................... 26
2. Numune Üzerine Ya Da Tecrübe Ve Muayene Şartıyla
Yapılan Satışlarda..................................................................................... 28
10 İçindekiler
3. Bölünebilir Malların Kısım Kısım Teslimi...................................... 28
4. Bedeli Peşin Olarak Ödenen Mallar .................................................. 29
§ 2. SAHTE YA DA MUHTEVİYATI İTİBARİYLE YANILTICI FATURA.......... 30
I. SAHTE ya da YANILTICI FATURA DÜZENLENMESİNİN AMACI................ 30
II. VERGİ HUKUKUNDA SAHTE YA DA MUHTEVİYATI İTİBARİYLE
YANILTICI FATURANIN TESPİT YÖNTEMLERİ ........................................... 33
A. Defterler Üzerinde Karşıt İnceleme Yapılması..................................... 33
B. Sahte Fatura Düzenlenmesinin Önlenmesi İçin Getirilen
Tevsik Yükümlülüğü ........................................................................................ 35
İKİNCİ BÖLÜM
FATURA
§ 3. FATURANIN TANIMI, ŞEKLİ ve DÜZENLENME AMACI ........................... 39
I. FATURANIN TANIMI................................................................................................ 39
II. FATURANIN ŞEKİL AÇISINDAN UNSURLARI................................................ 41
III. FATURANIN DÜZENLENMESİNİN AMACI...................................................... 41
A. Vergi Hukukunda .............................................................................................. 41
B. Ticaret Hukukunda........................................................................................... 43
C. Borçlar Hukukunda.......................................................................................... 45
D. İcra ve İflas Hukukunda Haksız Takiplere Dayanak
Oluşturabilmesi.................................................................................................. 49
IV. FATURA DÜZENLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ BULUNAN KİŞİLER................. 49
A. Vergi Usul Kanunu’nda ................................................................................... 49
B. Türk Ticaret Kanunu’nda............................................................................... 51
§ 4. BAZI FATURA ÇEŞİTLERİ................................................................................ 52
I. İRSALİYELİ FATURA ................................................................................................ 52
II. AÇIK FATURA.............................................................................................................. 53
III. KAPALI FATURA ........................................................................................................ 55
IV. İADE FATURASI.......................................................................................................... 56
V. VERGİ USUL KANUNU’NA GÖRE FATURA YERİNE GEÇEN
BELGELER..................................................................................................................... 57
VI. E-FATURA ..................................................................................................................... 59
A. E-Fatura Düzenleyebilecek Kişiler ............................................................ 62
1. E-Faturaya Geçme Zorunluluğu Olan Kişiler................................ 62
2. E-Fatura Uygulamasına İhtiyarî Olarak Dahil
Olabilecek Kişiler ...................................................................................... 64
İçindekiler 11
B. E-Faturanın Muhatabı Olabilecek Kişiler............................................... 64
C. E-Fatura Düzenlemenin Hukukî ve Teknik Şartları .......................... 65
1. E-Faturanın Şekli ...................................................................................... 66
2. E-Fatura Yerine İstisnaî Olarak Kâğıt Fatura
Düzenlenmesi ............................................................................................. 68
3. E-Faturanın Düzenlenmesi ve Gönderilmesi ............................... 70
D. E-Faturanın Saklanma Usulü ....................................................................... 71
E. E-Faturanın Hukukî Niteliği......................................................................... 72
F. E-Faturaya İtirazın Usulü.............................................................................. 72
VII. E-ARŞİV FATURA....................................................................................................... 76
A. E-Arşiv Fatura Düzenleyebilecek Kişiler................................................ 78
1. E-Fatura Kullanmakta Olanlar ya da 1 Ocak 2020’den
İtibaren E-Fatura Kullanma Yükümlülüğü Olanlar ................... 78
2. İnternet Ortamında Aracılık Faaliyeti Yürütenler ..................... 79
3. E-Arşiv Fatura Uygulamasına Dahil Olmamakla Birlikte
Parasal Sınırlar Aşıldığı İçin E-Arşiv Fatura
Düzenlemesi Gereken Mükellefler.................................................... 80
4. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Bazı Mükelleflere E-Arşiv
Fatura Düzenleme Yükümlülüğü Getirebilme Yetkisi.............. 80
B. E-Arşiv Fatura Muhatabı Olabilecek Kişiler.......................................... 80
C. E-Arşiv Fatura Düzenlemenin Hukukî Ve Teknik Şartları.............. 81
1. E-Arşiv Faturanın Şekli.......................................................................... 81
2. E-Arşiv Faturanın Yerine İstisnaî Olarak Kâğıt
Faturanın Düzenlenmesi....................................................................... 82
3. E-Arşiv Faturanın Düzenlenmesi ve Gönderilmesi ................... 82
D. E-Arşiv Faturanın Saklanma Usulü........................................................... 83
E. E-Arşiv Faturanın Hukukî Niteliği............................................................. 83
F. E-Arşiv Faturaya İtirazın Usulü.................................................................. 83
§ 5. FATURAYA İTİRAZ EDİLMESİNİN VE EDİLMEMESİNİN
SONUÇLARI ......................................................................................................... 84
I. FATURANIN İSPAT HUKUKU AÇISINDAN SENET NİTELİĞİNDE
OLMASI .......................................................................................................................... 84
II. FATURAYA İTİRAZ ................................................................................................... 85
A. Satıcı Tacirin Düzenlediği Faturaya Alıcının İtiraz Etmesi............. 85
B. İtirazın Şekli ........................................................................................................ 85
12 İçindekiler
III. FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİNİN DOĞURDUĞU SONUÇLAR ........ 87
A. Faturanın Senet Niteliği Kazanması.......................................................... 87
B. İtiraz Edilmeyen Faturanın Düzenleyen Lehine Adî Karine
Oluşturması İçin Gereken Şartlar............................................................... 88
1. Faturayı Alan Tarafın da Tacir Olması ............................................ 89
2. Faturada Bulunması Gereken Olağan Hususlar .......................... 90
a. Faturada Yer Verilen Vade Farkı Kaydının Fatura
İçeriğinden Sayılıp Sayılmayacağı Tartışması ..................... 91
b. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nu Vade Farkının
Fatura İçeriğine Dahil Olmadığı Hususunda Vermiş
Olduğu Karar ...................................................................................... 91
c. Kısa Değerlendirme......................................................................... 93
C. Faturaya İtiraz Etmeyen Alıcı Tacirin, Kendi Aleyhine Olan
Adî Karinenin Aksini İspat Etmesi............................................................. 95
§ 6. TARAFLAR ARASINDAKİ SATIM SÖZLEŞMESİNİN VARLIĞINI
İSPATA YARAYAN DİĞER BAZI BELGELER ................................................ 97
I. SEVK İRSALİYESİ ....................................................................................................... 98
II. VERGİ DAİRESİNE VERİLEN BA-BS FORMLARI .......................................... 99
III. TİCARÎ DEFTERLER .............................................................................................. 100
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TİCARİ DEFTERLERLE İSPAT
§ 7. TİCARİ DEFTERLER ........................................................................................101
I. GENEL OLARAK DEFTER TUTMANIN AMACI ........................................... 101
A. Türk Ticaret Kanunu’na Göre Defter Tutmanın Amacı ................. 103
B. Vergi Usul Kanunu’na Göre Defter Tutmanın Amacı...................... 103
II. TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE TUTULMASI GEREKEN
DEFTERLER .............................................................................................................. 106
A. Türk Ticaret Kanunu’nda İsmen Sayılmış ve Tutulması
Zorunlu Olan Defterler................................................................................. 106
1. Gerçek Kişi Tacirlerin Tutmakla Yükümlü Olduğu
Defterler ..................................................................................................... 106
a. Yevmiye Defteri.............................................................................. 106
b. Büyük Defter (Defter-i Kebir) .................................................. 108
c. Envanter Defteri............................................................................. 109
2. Tüzel Kişi Tacirlerin Tutmakla Yükümlü Olduğu İsmen
Sayılan Defterler..................................................................................... 110
a. Pay Defteri ........................................................................................ 111
İçindekiler 13
b. Yönetim Kurulu Karar Defteri ..................................................111
c. Genel Kurul Toplantı Ve Müzakere Defteri.........................112
B. İhtiyarî Defterler .............................................................................................112
III. VERGİ USUL KANUNU’NA GÖRE VE DİĞER KANUNLARA GÖRE
TUTULMASI GEREKEN DEFTERLER ..............................................................113
A. Vergi Usul Kanunu’na Göre Tutulması Gereken Defterler............113
1. Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Tacirlerin Tutmaları
Gereken Defterler...................................................................................113
a. Yevmiye Defteri ..............................................................................113
b. Büyük Defter ....................................................................................114
c. Envanter Defteri .............................................................................114
2. İşletme Hesabına Göre Defter Tutan Tacirlerin
Tutmaları Gereken Defterler.............................................................114
3. Sinaî Müesseselerin Tutmaları Gereken Defterler ..................115
4. Diğer Müesseselerin Tutmaları Gereken Kayıtlar....................115
B. Diğer Kanunlara Göre Tutulması Gereken Defterler ......................116
§ 8. E-DEFTER ..........................................................................................................117
I. GENEL OLARAK E-DEFTER UYGULAMASI ..................................................117
A. E-Defter Uygulaması İle İlgili Temel Kavramlar ...............................119
1. Elektronik Defter Beratı ......................................................................119
2. Nitelikli Elektronik Sertifika..............................................................119
3. Mali Mühür ................................................................................................121
4. Açılış ve Kapanış Onayı........................................................................122
5. Zaman Damgası .......................................................................................122
B. E-DEFTER TUTANLAR..................................................................................122
1. E-Defter Tutma Zorunluluğu Olanlar ............................................122
2. İhtiyarî Olarak E-Defter Tutabilenler ............................................123
C. E-Defter Tutabilmek İçin Gerekli Olan Usulî Şartlar.......................124
II. E-DEFTERİN TUTULMA ŞEKLİ..........................................................................125
A. Genel Olarak......................................................................................................125
1. Aylık Dönemler İtibariyle Defter Tutmak....................................125
2. Açılış ve Kapanış Onayları ..................................................................126
B. E-Defter Bilgilerinin Gelir İdaresi Başkanlığı’ndaki
Elektronik Defter Uygulamasına Yüklenmesi ....................................126
C. Elektronik Defter Parçalarının Değişmezliğinin Sağlanması
İçin Kurulan Sistem........................................................................................126
14 İçindekiler
III. E-DEFTER OLARAK TUTULABİLECEK DEFTERLER-
SAKLANMA VE İBRAZ USULÜ........................................................................... 128
A. E-Defter Olarak Tutulabilecek Defterler.............................................. 128
B. E-Defterin Saklanma Usulü........................................................................ 129
C. E-Defterin İbrazı............................................................................................. 129
§ 9. TİCARÎ DEFTERLERDEN DELİL OLARAK YARARLANILMASI.............131
I. GENEL OLARAK KESİN DELİLLE İSPAT KURALI VE
ELEŞTİRİLEN YÖNLERİ ....................................................................................... 131
II. TİCARÎ DEFTERLERDEN DELİL OLARAK YARARLANILMASININ
GEREKÇESİ................................................................................................................. 138
III. DELİL OLARAK YARARLANILACAK DEFTERLER.................................... 139
IV. TACİRİN KENDİ DEFTERLERİNE DAYANARAK İDDİASINI
İSPATLAYABİLMESİNİN KOŞULLARI............................................................ 141
A. Defterlerin Eksiksiz ve Usulüne Uygun Tutulması.......................... 144
B. Defterlerin Açılış ve Kapanış Onaylarının Yapılmış Olması ........ 148
C. Defter Kayıtlarının Birbirini Doğrulaması .......................................... 153
D. Karşı Tarafın Defterlerinde İddianın Aksine Bir Kayıt
Bulunmaması ve Bu Sonucu Doğuran Diğer Haller ........................ 154
1. Karşı Tarafın Ticarî Defterlerindeki Kayıtların Davacı
Tacirin İddiasını Doğrulaması.......................................................... 154
2. Karşı Tarafın Defterlerini İbraz Etmemesi................................. 155
a. Kanun’daki Boşluğun Doldurulması ..................................... 155
(1) Doktrinin Görüşü................................................................... 155
(2) Yargıtay’ın Görüşü ................................................................ 156
b. Mahkemenin Defterlerin İbrazını Re’sen İsteyip
İsteyemeyeceği Sorunu............................................................... 158
c. Mahkemenin Defterlerin İbrazına Karar
Verebilmek İçin Arayacağı Şartlar ......................................... 160
(1) Korunmaya Değer Bir Hukukî Menfaatin
Bulunması................................................................................. 160
(2) İspat İçin Defterlerin İbrazının Zorunlu Olması...... 162
(3) Uyuşmazlık Konusunun Ticarî İşletmeyle İlgili
Olması......................................................................................... 162
d. İbrazın Usulü ................................................................................... 162
e. Mahkemenin Verdiği İbraz Kararına Uyulmaması......... 164
(1) Karşı Tarafın Elinde İbraz Edebileceği Bir
Defteri Bulunmadığını Beyan Etmesi........................... 165
İçindekiler 15
(2) Defterlerini İbraz Etmeyen Tarafın Ortaya
Çıkan Durumun Aksini İspat Etme Hakkı ...................166
3. Karşı Tarafın Defterlerindeki Lehe ve Aleyhe Kayıtların
Bir Bütün Oluşturması .........................................................................167
a. Genel Olarak İkrarın Bölünmezliği İlkesi ............................167
b. Ticarî Defterlerin Usulüne Uygun Tutulmuş Olması
Durumunda.......................................................................................171
c. Ticarî Defterlerin Usulüne Uygun Tutulmamış
Olması Durumunda .......................................................................171
4. Karşı Tarafın Defterlerdeki Kayıtların Aksini Kesin
Delillerle İspat Edememiş Olması ...................................................172
5. Karşı Tarafın Hiç Defter Tutmamış ya da Defterlerini
Usulüne Uygun Olarak Tutmamış Olması....................................174
E. Karşı Tarafın Defterlerinden İspat Aracı Olarak
Yararlanılamaması .........................................................................................175
1. Karşı Tarafın Defterlerinde Uyuşmazlık Konusu İle
İlgili Herhangi Bir Kayıt Bulunmaması.........................................175
2. Karşı Tarafın Haklı Nedenle Defterlerini İbrazdan
Kaçınması...................................................................................................176
3. Karşı Tarafın Zayi Belgesi Sunması ................................................177
V. TACİRİN KARŞI TARAFIN TİCARÎ DEFTERLERİNE
DAYANARAK İDDİASINI İSPATLAYABİLMESİNİN KOŞULLARI.........178
A. Karşı Tarafın Defterleriyle Birlikte Başka Delillere de
Dayanılması Durumunda ............................................................................178
B. Delillerin Karşı Tarafın Defterlerine Hasredilmesi
Durumunda .......................................................................................................179
1. Karşı Tarafın Defterlerindeki Kayıtların İddiayı
Doğrulaması..............................................................................................179
2. Karşı Tarafın Defter Tutmaması......................................................179
3. Karşı Tarafın Defterleriyle İlgili Zayi Belgesi Sunması ..........180
4. Karşı Tarafın Defterlerini Usulüne Uygun Tutmamış
Olması...........................................................................................................181
5. Karşı Tarafın Defterlerini İbraz Etmemesi..................................182
6. Karşı Tarafın Defterlerindeki Kayıtların İddianın
İspatlanması İçin Yeterli Olmaması................................................184
VI. TACİRİN DEFTERLERİNDE YER ALAN LEHİNE OLAN KAYDI
DESTEKLEMEK ÜZERE FATURAYI DA İBRAZ ETMESİNİN
GEREKİP GEREKMEDİĞİ SORUNU ..................................................................184
A. Faturanın İbrazının Gerektiği Yönündeki Görüş ..............................184
16 İçindekiler
B. Faturanın İbrazının Gerekmediği Yönündeki Görüş ...................... 187
C. Yargıtay’ın Görüşü ......................................................................................... 188
SONUÇ .........................................................................................................................189
KAYNAKÇA.................................................................................................................193
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
