Avrupa Birliği Normları ve 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Işığında Genel İşlem Şartları

İçindekiler

Prof. Dr. Abdülkadir ARPACI Takdim  5

Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER Takdim  7

Prof. Dr. Ayşe HAVUTCU Takdim  11

Önsöz  13

Teşekkür  15

Özet  17

Kısaltmalar Listesi  23

1. GİRİŞ  27

1.1. KONUYA GENEL BİR BAKIŞ  27

1.2. ÇALIŞMANIN AMACI VE SINIRLARI  28

1.3. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ TARİHİ GELİŞİMİ  30

1.3.1. Genel Olarak  30

1.3.2. Genel İşlem Şartlarının Karşılaştırmalı Hukuktaki Gelişimi  31

1.3.3. Genel İşlem Şartlarının Türk Hukuku’ndaki Gelişimi  41

1.3.3.1. Genel Olarak  41

1.3.3.2. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunundan Önceki Uygulama  41

1.3.3.2.1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunundan Önce Yürürlük Denetimi  46

1.3.3.2.2. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunundan Önce Genel İşlem Şartlarının Yorumlanması  49

1.3.3.2.3. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunundan Önce İçerik Denetimi  52

1.3.3.3. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunundan Sonraki Uygulama  66

1.4. USULİ SÖZLEŞMELER VE GENEL İŞLEM ŞARTLARI  67

1.4.1. Yetki Sözleşmeleri ve Genel İşlem Şartları  68

1.4.2. Delil Sözleşmeleri ve Genel İşlem Şartları  72

1.4.3. Tahkim Sözleşmeleri ve Genel İşlem Şartları  73

Birinci Bölüm

GENEL OLARAK

GENEL İŞLEM ŞARTLARI

2. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ  81

2.1. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ TANIMI VE TARAFLARI  81

2.1.1. Genel İşlem Şartlarının Tanımı  81

2.1.2. Genel İşlem Şartlarının Tarafları  88

2.1.2.1. Genel İşlem Şartlarını Düzenleyen Taraf (Kullanan)  88

2.1.2.2. Sözleşmenin Karşı Tarafı (Kendisine Genel İşlem Şartları Dayatılan Taraf)  90

2.2. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ UNSURLARI  92

2.2.1. Genel İşlem Şartlarının Bir Sözleşmenin Şartlarını Oluşturması  92

2.2.2. Bir Sözleşmenin Kurulmasından Önce Tek Yanlı Olarak Düzenlenmiş Olması  94

2.2.3. Birden Fazla Sözleşme İlişkisinde Kullanılmak Amacıyla Düzenlenmiş Olması  96

2.2.4. Sözleşmede Genel İşlem Şartlarını Kullanma İsteği Olan Tarafın, Bu Şartları, Sözleşmenin Diğer Tarafına, Sözleşmeye Dâhil Etmek Amacıyla, Müzakereye Kapalı Olarak Sunmuş Olması  101

2.3. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ BENZER HUKUKÎ KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI  108

2.3.1. Genel Olarak  108

2.3.2. Genel İşlem Şartlarına Duyulan İhtiyaç  109

2.3.3. Klasik Sözleşme Modelinin Genel İşlem Şartları Kavramı Sayesinde Ortaya Çıkan Standart Sözleşmeler İle Karşılaştırılması  110

2.3.4. Genel İşlem Şartları İle Diğer Sözleşme Modellerinin Karşılaştırılması  112

3. GENEL İŞLEM ŞARTLARI İLE İLGİLİ KANUNİ DÜZENLEMELER VE BU DÜZENLEMELERİN UYGULAMA ALANI  117

3.1. GENEL İŞLEM ŞARTLARINA İLİŞKİN TEMEL KANUNİ DÜZENLEMELER VE BU DÜZENLEMELERİN UYGULAMA ALANI  117

3.2. TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUNUN İLGİLİ HÜKÜMLERİ VE BU HÜKÜMLERİN UYGULAMA ALANI  118

3.3. TÜRK TİCARET KANUNU’NUN İLGİLİ HÜKÜMLERİ VE BU HÜKÜMLERİN UYGULAMA ALANI  121

İkinci Bölüm

6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU

HÜKÜMLERİ IŞIĞINDA GENEL İŞLEM

ŞARTLARININ DENETLENMESİ VE YORUMU

4. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ DENETLENMESİ  131

4.1. GENEL OLARAK  131

4.2. YÜRÜRLÜK DENETİMİ  134

4.2.1. Genel Olarak  134

4.2.2. Yürürlük Denetiminin Unsurları  136

4.2.2.1. Açıkça Bilgi Verme  136

4.2.2.2. İçeriğini Öğrenme İmkânının Sağlama  140

4.2.2.3. Kabul Etme  140

4.2.2.4. İlişkilendirme Anlaşması  148

4.2.3. Şaşırtıcı Şartlar  156

4.3. İÇERİK DENETİMİ  160

4.3.1. Genel Olarak  160

4.3.2. İçerik Denetiminin Unsurları  168

4.3.2.1. Çıkar İhlali İle Ölçüsüz Derecede Mağduriyete Yol Açılmış Olmalı  168

4.3.2.2. Risk Aktarımı Ölçülü ve Zorunlu Olmalı  170

4.3.2.3. Sözleşme İle Ne Tür Mal veya Hizmet Sağlanmak İstenildiği Belirtilmeli  171

4.3.2.4. Edim İle Karşı Edim Arasında Denge Olmalı  172

4.3.3. Denetim Ölçütü  176

4.3.4. Sözleşmenin Dengesinin Dürüstlük Kuralına Aykırı Olarak Bozulması  180

4.3.5. Denetim Dışında Kalan Genel İşlem Şartları  182

4.3.6. İçerik Denetiminin Sonuçları  184

5. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ YORUMU  191

Üçüncü Bölüm

GENEL İŞLEM ŞARTLARININ

HÜKÜMSÜZLÜĞÜ

6. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ HÜKÜMSÜZLÜĞÜ  203

6.1. GENEL İŞLEM ŞARTLARININ HÜKÜMSÜZLÜĞÜ  203

6.1.1. Genel Olarak Yazılmamış Sayılma  203

6.1.2. Yazılmamış Sayılmanın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler Dikkate Alınarak Diğer Geçersizlik Türleri İle Karşılaştırılması  216

6.1.2.1. Yazılmamış Sayılma İle “Yokluk” Kavramının Karşılaştırılması  217

6.1.2.2. Yazılmamış Sayılma İle “Kesin Hükümsüzlük” Kavramının Karşılaştırılması  226

6.1.2.3. Yazılmamış Sayılmanın Kendine Özgü Bir Yaptırım Türü Olup Olmadığına İlişkin Değerlendirme  235

6.1.2.4. Yazılmamış Sayılmanın Niteliğine İlişkin Değerlendirmemiz  241

6.1.3. Yazılmamış Sayılmanın Sözleşmeye Etkisi  242

6.1.3.1. Genel Olarak  242

6.1.3.2. Diğer Genel İşlem Şartlarının Geçerliliğine Etkisi  247

6.1.3.3. Genel İşlem Şartları İçeren Sözleşmeye Etkisi  250

6.1.3.4. Yazılmamış Sayılan Genel İşlem Şartlarının Yerinin Doldurulması (Sözleşme Boşluklarının Giderilmesi)  253

6.1.3.5. TBK. m. 27/II c.2 Hükmünün Özel Olarak İncelenmesi  256

7. DEĞİŞTİRME YASAĞI  263

8. SONUÇ  275

Kaynakça  283

Kavramlar Dizini  29