Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararlarında Müdahale: Libya ve Suriye Örneği

Devletlerin vatandaşlarını soykırım, savaş suçları, insanlığa karşı suçları ve etnik temizlik suçlarına karşı koruyamadığı, korumakta istek-siz davrandığı ya da kendi vatandaşlarına karşı şiddet uyguladığı durum-larda egemenlikten kaynaklanan sorumluluk açığı bulunmaktadır. Bu açık koruma sorumluluğu kavramının ortaya çıkmasıyla birlikte müda-hale yetkisinin uluslararası topluma verilmesiyle kapatılmaya çalışılmış-tır. Egemenlik kavramı nüfusun iç savaş, isyan, baskı ya da devletin başarısızlığı sonucu ciddi bir zarara uğradığı ve hükümetin durumu kont-rol altına almada başarısız olduğu durumlarda yerini sorumluluk olarak egemenlik’ kavramına bırakmıştır. Devletin üzerinde tam ve mutlak hâkimiyeti olduğu ülke topraklarından ayrı tutulan insanların, salt ege-menliğin bir parçası olmayacağı anlayışı uluslararası antlaşmalar ile ge-liştirilmiştir.

Üç aşamalı bir yapı üzerine kurulu bu sorumluluk “insani müdaha-le” gibi zorlayıcı tedbirleri içermekte, “insani müdahale”den farklı ola-rak “önleyici diplomasi” ve “yeniden inşa” sorumluluklarını da uluslara-rası topluma yüklemektedir. Koruma sorumluluğunun varlığının kabul edilmesiyle birlikte, uluslararası barış ve güvenliği sağlama konusunda birincil derecede yetkili uluslararası aktör olan Birleşmiş Milletler Gü-venlik Konseyi’nin norm uygulayıcısı olarak uluslararası barış ve güven-liğin tehdidi dışında bir sebeple ilgili devletin rızası olmadan egemenliği-ne müdahale etme yetkisinin olduğu kabul edilmiştir. Ancak normun uygulaması aşamasında üç sütunlu yapıda öngörülen sıraya riayet edil-memesi, müdahalenin insani koruma amacı dışında doğrudan bir devle-tin siyasi bütünlüğüne ve bağımsızlığına müdahale şeklinde gerçekleş-mesi, müdahalenin son çare olması ilkesine uyulmaması ve uygulama-daki istikrarsızlık normun gelişimini sekteye uğratmıştır.

Bu çalışmada, uluslararası toplumun koruma sorumluluğu adı altın-da ilk zorlayıcı müdahalesi olma özelliğine sahip olan Libya müdahalesi ile benzer iç çatışmalara sahne olan Suriye hakkında Güvenlik Konse-yi’nin 2011’den günümüze almış olduğu kararların nitel içerik analizi yapılmıştır. Bu analiz sayesinde koruma sorumluluğu normunun uygu-lanış şekli, uluslararası hukuk normlarına uygunluğu, uluslararası prati-ğin tutarsızlığının nedenleri ve küresel sistem düzeyinde P5’in araların-daki güç ilişkilerinin normun uygulanmasına yansıması irdelenmiştir. Sonuç olarak bir devlette insani krizin ortaya çıktığı olaylarda yetkili otorite tarafından yapılacak olası bir müdahalenin amacının “norm mu? egemenlik mi?” olduğu sorunsalı uluslararası ilişkiler teorileri ve ulusla-rarası hukuk kuralları çerçevesinde değerlendirilmiştir.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR LİSTESİ 11

TABLOLAR LİSTESİ 13

GRAFİKLER LİSTESİ 15

ŞEKİLLER LİSTESİ 17

GİRİŞ 19

BİRİNCİ BÖLÜM

TEORİK VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE

1.1. TEORİK ÇERÇEVE 27

1.1.1. Realizm 28

1.1.2. Liberalizm 32

1.1.3. İngiliz Okulu: Düzen, Adalet ve Uluslar arası Müdahale 37

1.2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 42

1.2.1. Egemenlik 44

1.2.2. Sorumluluk Olarak Egemenlik 48

1.2.3. ‘Koruma Sorumluluğu’ Kavramı 51

1.2.3.1. Üç Sütunlu Yapı Modeli 59

1.2.3.2. ‘Önleme Sorumluluğu’Kavramı 64

1.2.3.3. ‘Harekete Geçme Sorumluluğu’Kavramı 66

1.2.3.4. İnsani Müdahale ile Koruma Sorumluluğu

Arasındaki Kavramsal İlişki 69

1.2.3.5. Koruma Sorumluluğu Normunun Savunucuları 79

1.2.3.6. Koruma Sorumluluğu Normuna Getirilen Eleştiriler 81

İKİNCİ BÖLÜM

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GÜVENLİK KONSEYİ VE

KORUMA SORUMLULUĞU

2.1. GÖREVİ, ÇALIŞMA USULÜ VE UYGULAMALARI 85

2.1.1. Barışın Korunması ve İnsan Haklarının Korunması Bağlantısı 88

2.1.2. Barış ve Güvenliğin Korunmasında Güvenlik Konseyi’nin Görevi 91

2.1.3. Birleşmiş Milletler Silahlı Zorlama Yolları 95

2.1.4. Silahlı Zorlama ve İçişlerine Karışmama İlkesi 96

2.1.5. Silahlı Zorlama ve Meşru Müdafaa 104

2.2. GÜVENLİK KONSEYİ’NİN HUKUKİ EHLİYETİ 108

2.3. GÜVENLİK KONSEYİ’NİN MEŞRUİYETİ VE VETO YETKİSİ 110

2.4. GÜVENLİK KONSEYİ KARARLARI 112

2.5. SİYASİ İRADE VE PERFORMANS 113

2.6. GÜVENLİK KONSEYİ VE BÖLGESEL ÖRGÜTLER 116

2.7. ULUSLARARASI NİTELİKTE OLMAYAN SİLAHLI

ÇATIŞMALARDA GÜVENLİK KONSEYİ’NİN ROLÜ 119

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GÜVENLİK KONSEYİ

LİBYA VE SURİYE KARARLARI

3.1. LİBYA KARARLARI 126

3.2. LİBYA İLE İLGİLİ GÜVENLİK KONSEYİ KARARLARININ

NİTEL İÇERİK ANALİZİ 137

3.3. SURİYE KARARLARI 143

3.4. SURİYE İLE İLGİLİ GÜVENLİK KONSEYİ KARARLARININ

NİTEL İÇERİK ANALİZİ 149

3.5. LİBYA VE SURİYE KARARLARININ GENEL İÇERİK ANALİZİ 167

SONUÇ 193

KAYNAKÇA 199

KİTAPLAR

AKSAR Yusuf, Teori ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.

BELLAMY Alex, Responsibility To Protect, Polity, Oxford, 2009.

DOUGHERTY James E. ve PFALTZGRAFF RobertL, Contending Theo-ries of Intemational Relations, Harper Collins, New York, 1990.

ERALP Atilla, Uluslararası İlişkiler Disiplinin Oluşumu: İdealizm-Realizm Tartışması, Atilla Eralp (ed.), Devlet, Sistem ve Kimlik: Uluslararası İlişkilerde Temel Yaklaşımlar, İletişim Yayınları, İs-tanbul, 2004.

GEMALMAZ Mehmet Semih, UlusalÜstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Legal Yayıncılık, İstanbul,2010.

GRİFTS Martin, Roach C. Steven, Solomon M. Scott, Uluslararası İlişki-lerde Temel Düşünürler Ve Teoriler, Çev. Cesran, Nobel Yayıne-vi, İstanbul, 2011.

GÜNDÜZ Aslan, Milletlerarası Hukuk: Temel Belgeler, Örnek Kararlar, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul, 2015.

HASGÜLER Mehmet ve ULUDAĞ B. Mehmet, Devletlerarası ve Hü-kümetler Dışı Uluslararası Örgütler, Alfa Yayınları, İstanbul, 2014.

HATİPOĞLU Esra, Uluslararası İlişkilerde İngiliz Okulu: Uluslararası Toplum ve Düzen- Adalet İkilemi, Tayyar Arı (ed.), Uluslararası İlişkiler Teorileri, Dora Yayıncılık, İstanbul, 2014.

HEYWOOD Andrew, Political Theory: An Introduction, Palgrave Mac-Millan, New York, 2004.

JACKSON Robert ve SORENSEN George, Introduction to International Relations, Oxford University Press, Oxford, 1999.

JAKOBSEN Peter Viggo, Coercive Diplomacy, Contemporary Security Studies, Alan Collins (ed.), Oxford University Press, Oxford, 2013.

KARAOSMANOĞLU Fatih, İnsan Hakları, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2011.

KAYA İbrahim, Uluslararası Hukukta Temel Belgeler, Seçkin Yayıncı-lık, Ankara, 2016.

KEOHENE R. O. and Holzgrefe J. L., (Eds.),Humanitarian Intervention: Ethical, Legal, and Political Dilemmas, Cambridge University Press, Cambridge, 2003.

KÖNİ Hasan, Kaos: Batı Hâkimiyetinin Çöküşü, Wizart Yayınları, İs-tanbul, 2016.

KNUTSEN Torbjorn L.,A History of International Relations Theory An Introduction, Manchester University Press, Manchester, 1992.

KÜMBETOĞLU Belkıs, Sosyoloji ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, Bağlam Yayıncılık, İstanbul,2005.

MORGENTHAU Hans J.,Politics Among Nations, revised by Kenneth W. Thompson, KnOpt, New York, 1985.

ÖZDAL Barış, Avrupa Birliği, Siyasi Bir Cüce Askeri Bir Solucan mı?, Dora Yayıncılık, Bursa,2013.

PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Turhan Kitapevi, Ankara, 2014.

ROEDER Philip G., ve ROTHCHİLD DonaldS., Sustainable Peace: Power and Democracy After Civil Wars, Cornell University Press, New York, 2005.

SHAW MALCOLM N., Uluslararası Hukuk, Çev. Yücel Acer, İbrahim Kaya, M. Turgut Demirtepe, G. Engin Şimşek., Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, 2018.

SUR Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Basım Yayım, İstan-bul, 2016.

TAYYAR Arı, Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya, İş-birliği, Marmara Kitap Merkezi, Bursa, 2013.

TELLİ Kutlay, Cezasızlık Olgusuna Karşı Uluslararası Ceza Mahkemesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.

TOLUNER Sevim, Milletlerarası Hukuk: Giriş, Kaynaklar, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2017.

WALTZ Kenneth, İnsan, Devlet ve Savaş, Asil Yayın, Ankara, 2009.

WILLIAMS Paul D.,Security Studies: An İntroduction, Routledge, Lon-don, 2012.

VİOTTİ Paul R. and KAUPPİ Mark V., Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti, Çev. Ayşe Özbay Erozan, Nobel Yayınevi, İstanbul, 2017.

VİOTTİ Paul R. and ve KAUPPİ Mark V., Uluslararası İlişkiler Teorisi, Çev. Metin Aksoy, Nobel Yayınevi, İstanbul, 2016.

YILDIRIM Ali, ŞİMŞEK Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yön-temleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara,2008.

YILMAZ Sait, Uluslararası Güvenlik, Kaynak Yayınları, Ankara, 2017.

MAKALELER

AKKUTAY Ali İbrahim, Silahlı Çatışmalar Hukukunda İç Silahlı Çatış-maların Uluslararasılaşması, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, Cilt: 65.1.

AKSU Muharrem ve TURHAN Faruk, Yeni Tehditler Güvenliğin Geniş-leme Boyutları Ve İnsani Güvenlik, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: 4. 2.

ANNAN Kofi Atta, A More Secure World: Our Shared Responsibility: Report of the High-level Panel on Threats, Challenges, and Chan-ge, United Nations Publications, 2005, Cilt 5.

ANNAN Kofi Atta, In Larger Freedom: Decision Time At The UN, Fo-reign Affairs,2005.

ARSAVA A. Füsun, BM Güvenlik Konseyi’nin İnsan Haklarını Koruma Rolü ve Güvenlik Konseyi’nin Yetkilerinin Dayanağı ve Sınırları, Uluslararası Hukuk ve Politika, 2008, Sayı:13.

AYDIN Mustafa, Uluslararası İlişkilerin Gerçekçi Teorisi: Kökeni, Kap-samı, Kritiği, Uluslararası İlişkiler, 2004, Cilt: 1, Sayı: 1.

BADESCU Cristina G. ve WEİSS Thomas G.,Misrepresenting R2P And Advancing Norms: An Alternative Spiral?, International Studies Perspectives, Cilt:11.4.

BATIR Kerem, Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Amerikan Müdahalecili-ği Ve Uluslararası Hukuk, Yönetim Bilimleri Dergisi, Sayı:9.

BELLAMY Alex J. ve Matt MCDONALD., Securing İnternational Soci-ety: Towards An English School Discourse Of Security, Australian Journal Of Political Science, 2004, Cilt: 39.2.

BELLAMY Alex, Whither The Responsibility To Protect? Humanitarian İntervention And The 2005 World Summit, Cambridge University Press, 2006, Cilt: 20. 2.

BELLAMY Alex J., The Responsibility To Protect And The Problem Of Military İntervention, International Affairs, 2008, Cilt: 84. 4.

BEVERİDGE Fiona, The Lockerbie Cases, Cambridge University Press, Cilt: 48.3.

BROMMESSON, Douglas veHENRİK Friberg Fernros, Individualisation And Destabilisation Of The İnternational Order. The Case Of The Responsibility To Protect, International Review of Sociology Cilt:19.2.

BUZAN Barry, From İnternational System To İnternational Society: Structural Realism And Regime Theory Meet The English School, International Organization, Cilt: 47.3.

CHESTERMAN Simon, Leading From Behind: The Responsibility To Protect, The Obama Doctrine, And Humanitarian Intervention Af-ter Libya Cambridge University Press, Cilt: 25.3.

CRİAL Peter, Implementing UN Security Council Resolution 1540: A Risk-Based Approach, Nonproliferation Review, Cilt13.2.

DEMİR Sertif, Avrupa Güvenlik Mimarisinin Tarihsel Gelişimi ve Tür-kiye’nin Bu Güvenlik Mimarisindeki Yeri”,Güvenlik Stratejileri Dergisi,Sayı: 9.

DEMİREL Naim ve AZAKLI Miray, BM Güvenlik Konseyi’nin Libya Hakkındaki 1973 (2011) sayılı kararı, Küresel Bakış, Sayı: 1. 3.

DENG Francis M.,Frontiers Of Sovereignty:A Framework Of Protection, Assistance, And Development For The İnternally Displaced., Lei-den Journal Of International Law, Cilt:8.2.

EVANS Gareth, The Responsibility To Protect: An İdea Whose Time Has Come And Gone?, International Relations, 2008, Cilt: 22.3.

EVANS Gareth, Ramesh Thakur, Correspondence: Humanitarian İnter-vention And The Responsibility To Protect, International Security, 2013, Cilt. 37.4.

FOCARELLİ Carlo, The Responsibility To Protect Doctrine And Huma-nitarian İntervention: Too Many Ambiguities For A Working Doct-rine, Journal Of Conflict And Security Law, Cilt: 13. 2.

GARWOOD Gowers Andrew, The Responsibility To Protect And The Arab Spring: Libya As The Exception, Syria As The Norm,UNSWLJ, Cilt: 36.

HEHİR Aidan, The Permanence Of İnconsistency: Libya, The Security Council, And The Responsibility To Protect, International Secu-rity, Cilt: 38.1.

HURD Ian, The Strategic Use Of Liberal İnternationalism: Libya And The UN Sanctions, 1992–2003, International Organization, Cilt: 59.3.

JENNİNGS, Robert Y., The Caroline and McLeod Cases, American Jo-urnal of International Law, Cilt:32.1.

KARAGÜL Soner ve ARSLAN İbrahim, Afrika’da Barış ve Güvenliğin İnşasında Kıtasal Yaklaşım: Afrika Barış ve Güvenlik Mimarisi, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Sayı: 19.

KELECHİ Johnmary Ani and Ufo Okeke Uzodike, Anatomy of the Lockerbie Bombing: Libya’s Role and Reactions to al-Megrahi’s Release, Glocalism, 2015.

KİRSCH Philippe ve John T. Holmes, The Rome Conference On An İnternational Criminal Court: The Negotiating Process, American Journal of International Law, Cilt: 93.1.

KRASNER Stephen D., Compromising Westphalia, International Secu-rity, Cilt: 20.3.

KRASNER Stephen D., The Hole İn The Whole: Sovereignty, Shared Sovereignty, And İnternational Law, Michigan Journal of Interna-tional Law, Cilt: 25.

LUCK Edward C., From Promise To Practice: İmplementing The Res-ponsibility To Protect, Oxford University Press, 2012.

NYE Joseph S., Jr ve KEOHANE Robert O.,Transnational Relations and World Politics: An Introduction, International Organization, Cilt: 25.3.

OBİ Cyril, Economic Community Of West African States On The Gro-und: Comparing Peacekeeping İn Liberia, Sierra Leone, Guinea Bissau, And Côte d’Ivoire, African Security, Cilt: 2.2-3.

PUPPARO Camila, The Responsibility to Protect: Emerging Norm or Failed Doctrine?,Global Tides, Cilt: 9.1.

RALPH Jason ve GALLAGHER Adrian, Legitimacy Faultlines İn İnter-national Society: The Responsibility To Protect And Prosecute Af-ter Libya, Review Of İnternational Studies, Cilt: 41.3.

ROSAND Eric, Security Council Resolution 1373, The Counter-Terrorism Committee, And The Fight Against Terrorism, American Journal Of International Law, Cilt: 97.2.

SAK Yıldıray, Uluslararası Hukukta İnsancıl Müdahale ve Libya Örneği: Suriye’de Yaşanan ya da Yaşanacaklar için Dersler, Uluslararasi Ilişkiler, Sayı: 11.

SCHMİTT Michael N., Wings Over Libya: The No-Fly Zone İn Legal Perspective,Yale Journal of International Law Online, Cilt: 36.

STAHN Carsten, “Marital Stress Or Grounds For Divorce? Re-Thinking The Relationship Between R2P And İnternational Criminal Justi-ce”, Criminal Law Forum, Cilt: 26.1.

STAHN Carsten, Responsibility To Protect: Political Rhetoric Or Emer-ging Legal Norm?,American Journal of International Law, Cilt:01.1.

TARHANLI Turgut, Güvenlik Konseyi’nin 688 Sayılı Kararı Çerçeve-sinde Bazı Uluslararası Hukuk Sorunları, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Sayı:1-2.

THAKUR Ramesh, Outlook: İntervention, Sovereignty And The Res-ponsibility To Protect: Experiences From ICISS, Security Dialo-gue, 2002, Cilt:33. 3.

THAKUR Ramesh and WEİSS Thomas G.,R2P: From İdea To Norm And Action, Global Resp. Protect, 2009, Cilt:1.

THAKUR Ramesh, Libya and the Responsibility to Protect: Between Opportunistic Humanitarianism and Value-Free Pragma-tism,Security Challenges, 2011, Cilt:7.4.

THAKUR Ramesh, R2P After Libya And Syria: Engaging Emerging Powers, The Washington Quarterly, 2013, Cilt: 36.2.

ULUSOY, Ülkü Halatçı, Uluslararası Hukuk Açısından Libya ve Suriye Örneğinde Koruma Sorumluluğu, TAAD, Sayı:14.

WEISS Thomas G.,RtoP Alive And Well After Libya, Cambridge Uni-versity Press, 2011, Cilt:25.3.

WEISS Thomas G.,Military Humanitarianism: Syria Hasn’t Killed İt.” The Washington Quarter, 2014, Cilt. 37.1.

WELSH Jennifer, Civilian Protection İn Libya: Putting Coercion And Controversy Back İnto Rtop.,Cambridge University Press, Cilt: 25. 3.

WİLMSHURST, Elizabeth. The Chatham House Principles Of İnternati-onal Law On The Use Of Force İn Self-Defence.” International &Comparative Law Quarterly, Cilt: 55.4.

YAMANER Melike Batur,ÖKTEM Emre, KURTDARCAN Bleda, UZUN Mehmet, 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmeleri Ve Ek Protokolleri, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ya-yınları, Sayı.42.

YANIK Lerna K.,Liberalizm: Bir Yazın Değerlendirmesi, Uluslararası İlişkiler, Cilt: 12, Sayı: 46.

ZİFCAK Spencer, The Responsibility To Protect After Libya and Syria, Melb. J. Int’l L., Cilt:. 13.

İNTERNET KAYNAKLARI

AKANDE Dapo, The Legality of Military Actionin Syria: Humanitarian Intervention and Responsibility to Protect.”Ejil: Talk!, Blog of the European Journal of International Law, https://www.ejiltalk.org/ humanitarian-intervention-responsibility-to-protect-and-the-legality-of-military-action-in-syria/, (Erişim tarihi: 17.05.2018).

An Agenda for Peace Preventive diplomacy, peacemaking and peace-keeping, Report of the Secretary-General, https://peaceoperationsreview. org/wp-content/uploads/2015/08/an_agenda_for_peace_1992.pdf, (Erişim  tarihi: 21.08.2018).

BM Güvenlik Konseyi Kararları,United Nations, https://www.un.org/security council/content/resolutions-0, (Erişim tarihi:10.01.2019)

Burroughs John, Looking Back: The 1996 Advisory Opinion of the In-ternational Court of Justice, Arms Control Association, https://www.armscontrol.org/ACT/2016_07/Features/Looking-Back-The-1996-Advisory-Opinion-of-the-International-Court-of-Justice, (Erişim tarihi: 31.05.2019).

Convention (I) For The Amelioration Of The Condition Of The Woun-ded And Sick İn Armed Forces İn The Field. Geneva, 12 August 1949,Treaties, States Parties and Commentaries, International Committee Of The Red Cross, https://ihl-databases.icrc.org/applic/ ihl/ihl.nsf/States.xsp?xp_viewStates=XPages_NORMStatesParties&xp_treatySelected=365, (Erişim tarihi:31.05.2019)

DAW Mohamed A., Trends and patterns of deaths, injuries and intenti-onal disabilities within the Libyan armed conflict: 2012-2017, Plus One, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0216061, (Erişim tarihi:12.05.2019).

Definition of Aggression, United Nations General Assembly Resolution 3314 (XXIX), General Assembly, http://hrlibrary.umn.edu/instree/ GAres3314.html, (Erişim tarihi: 16.04.2018).

EVANS Gareth, Disquiet Over Libyan ‘Win’ Syria’s Loss, https://www. theaustralian.com.au/news/world/disquiet-over-libyan-win-syrias-loss/ news-story/f7365b18ebddc05e8a2b52652cd3bb8d, (Erişim tarihi: 13.05.2019).

Final Act of Tehran Conference on Human Rights, United Nations, New York, 1968, http://legal.un.org/avl/pdf/ha/fatchr/Final_Act_of_Tehran Conf.pdf, (Erişim tarihi: 13.07.2019).

Hadžihasanović & Kubura (IT-01-47) “Central Bosnia”, International Tribunal for the Prosecution of Persons Responsible for Serious Violations of International Humanitarian Law Committed in the Territory of the Former Yugoslavia,http://cld.irmct.org/assets/ Up-loads/full-text-dec/2003/03-07-16%20Hadzihasanovic%20Decision %20on%20Command%20Responsibility.pdf. (Erişim tarihi: 19.05.2019).

High Commissioner for the promotion and protection of all human rights,United Nations General Assembly, https://www.un.org/documents/ ga/res/48/a48r141.htm, (Erişim ta-rihi:04.06.2018).

High Level Panel on Threats, Challenges and Change, United Nations General Assembly, https://www.unog.ch/80256EDD006B8954/(httpAssets)/ C9B1B6D819968E83C1256F5E00597208/$file/Report+of+the+High-level+Panel+on+Threats+Challenges+and+Change.pdf, (Erişim tarihi: 01.05.2018).

Identical letters dated 21 August 2000 from the Secretary-General to the President of the General Assembly and the President of the Secu-rity Council, United Nations General Assembly Security Council A/55/305–S/2000/809, 21 August 2000, https://undocs.org/en/A/ 55/305, (Erişim tarihi:20.04.2018).

Implementing the responsibility to protect, Report of the Secretary-General, 12 January 2009, http://www.responsibilitytoprotect.org/index.php/ edward-luck/2105-secretary-general-ban-kimoon-report-implementing- the-responsibility-to-protect, (Erişim tarihi: 03.09.2018).

Implementing the responsibility to protect Report of the Secretary-General, United Nations General Assembly, A/63/677, 12 January 2009,https://undocs.org/A/63/677, (Erişim tarihi:12.03.2018).

International Coalition for RtoP, International coalition for RtoP and Global Centre for RtoP send Open Letter to the Security Council on the Situation in Libya, http://www.responsibilitytoprotect.org/index.php/ crises/190-crisis-in-libya/3239international-coalition-for-rtop-and-global-centre-for-rtop-send-open-letter-to-the security-council-on-the-situation-in-libya?format=pdf, (Erişim tarihi:01.07.2018).

Internatıonal Court Of Justıce, Case Concernıng Mılıtary And Paramılı-tary Actıvıtıes In And Agaınst Nıcaragua, https://www.icj-cij.org/files/ case-related/70/070-19860627-JUD-01-00-EN.pdf, (Erişim tarihi: 14.05.2019)

Internatıonal Court Of Justıce, Reports Of Judgments, Advısory Opını-ons And Orders Case Concernıng Armed Actıvıtıes On The Terrı-tory Of The Congo, https://www.icj-cij.org/files/case-related/116/116-20051219- JUD-01-00-EN.pdf, (Erişim tarihi: 25.05.2019).

Kellogg-Briand Pact 1928, Universitat Marburg,https://www.uni-marburg.de/icwc/dateien/briandkelloggpact.pdf, (Erişim tarihi: 12.06.2019).

KİLANİ Feras, ‘General Halife Hafter: Libya’nın ‘yeni Kaddafi’si mi?’ https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-47868736, (Erişim tarihi: 12.05.2019).

KÖNİ Hasan, “Afganistan, Irak Şimdi de Libya”, https://dogruhaber. com.tr/haber/1042-afganistan-irak-simdi-de-libya8230/, (Erişim tarihi: 12.09.2018).

KÖNİ Hasan, Satranç Oyunu, https://www.milligazete.com.tr/haber/ 1127920/satranc-oyunu, (Erişim tarihi: 15.04.2019).

Legalıty Of The Threat Or Use Of Nuclear Weapons, Internatıonal Court Of Justıce Reports Of Judgments, Advısory Opınıons And Orders, https://www.icj-cij.org/files/case-related/95/095-19960708-ADV-01-00-EN.pdf, (Erişim tarihi: 15.06.2019).

Letter dated 5 September 2018 from the Panel of Experts on Libya es-tablished pursuant to resolution 1973 (2011) addressed to the Pre-sident of the Security Council, United Nations S/2018/812 Secu-rity Council, https://undocs.org/S/2018/812, (Erişim tari-hi:12.09.2018).

Ljube Boskoskı Joran Tarculovskı Case Para 31., International Tribunal for the Prosecution of Persons Responsible for Serious Violations of International Humanitarian Law Committed in the Territory of the Former Yugoslavia since 1991, http://www.icty.org/x/cases/ boskoski_tarculovski/acjug/en/100519_ajudg.pdf, (Erişim tarihi: 19.05.2019).

MacFarquharn Neil, ‘Arab League Votes to Suspend Syria Over Crack-down’,Newyork Times, https://www.nytimes.com/2011/11/13/ world/middleeast/arab-league-votes-to-suspend-syria-over-its-crackdown -on-protesters.html (Erişim tarihi:12.05.2019).

News, OPCW, https://www.opcw.org/media-centre/news/2016/11/opcw-executive-council-adopts-decision-regarding-opcw-united-nations, (Erişim  tarihi:17.11.2019).

Problems Arising from a Succession of Codification Conventions on a Particular Subject,Justıtıa Et Pace Instıtud De Droıt International, Session of Lisbonne - 1995, http://www.idi-iil.org/app/uploads/2017/ 06/1995_lis_01_en.pdf, (Erişim Tari-hi:15.12.2018).

Prosecutor v. Dusko Tadic Judgement, International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY) https://www.legal-tools.org/doc/ 8efc3a/pdf/, (Erişim tarihi: 31.05.2019).

Quiggin John, Sovereignty definition, https://johnquiggin.com/2003/04/ 09/word-for-wednesday-sovereignty-definition-s/, (Erişim tarihi: 01.06.2018).

Report of the International Commision On Intervention and State Sove-reignty, International Development Research Centre, 2001, http://responsibilitytoprotect.org/ICISS%20Report.pdf, (Erişim ta-rihi: 15.01.2018).

Report Of The Fact-Fındıng Mıssıon Regardıng The Incıdent Of Alleged Use Of Toxıc Chemıcals As A Weapon In Douma, Syrıan Arab Republıc, On 7 Aprıl 2018, Opcw Fact Finding Mission, Https://Www.Opcw. Org/Fact-Finding-Mission, (Erişim tarihi: 17.11.2019).

Report Of The Panel On Unıted Natıons Peace Operatıons, United Nati-ons SecurityCoun-cil,https://www.un.org/ruleoflaw/files/brahimi%20report%20peacekeeping.pdf, (Erişim tarihi:17.06.2018).

Resolution 1373 (2001), United Nations Security Council https://www.un.org/ ruleoflaw/blog/document/security-council-resolution-1373-2001-on-threats-to-international-peace-and-security-caused-by-terrorist-acts/, (Erişim tarihi: 10.06.2019).

Resolution 731(1992), 1070 (1996), 1368 (2001), United Nations Secu-rity Council, https://undocs.org/S/RES/731(1992), https://undocs.org/S/RES/ 1070(1996), https://www.un.org/counterterrorism/ctitf/en/sres1368-2001, (Eri-şim tarihi: 10.06.2019).

Resolution 2249 (2015), United Nations Security Council https://www.un.org/ counterterrorism/ctitf/en/sres2249-2015, (Eri-şim tarihi: 10.06.2019).

Resolution 1674 (2006), United Nations Security Council https://www.un.org/ ruleoflaw/blog/document/security-council-resolution-1674-2006-on-protection-of-civilians-in-armed-conflict/, (Erişim tarihi:02.06.2018).

Resolution 1540 (2004), United Nations Security Council https://www.un.org/ ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1540%20(2004), (Erişim tarihi: 22.08.2018)

Resolution 746 (1992), United Nations Security Council, http://unscr.com/ en/resolutions/746, (Erişim tarihi:07.09.2018).

Resolution 1706 (2006), United Nations Security Council, http://unscr.com/ en/resolutions/1706 (Erişim tarihi:02.06.2018).

Resolution 1265 (1999), United Nations Security Council, http://unscr.com/ en/resolutions/1265, (Erişim tarihi:04.06.2018).

Resolution 1820 (2008), United Nations Security Council http://www.unwomen. org/en/docs/2008/6/un-security-council-resolution-1820, (Erişim tarihi: 04.06.2018).

Revısed Treaty Of The Economıc Communıty Of West Afrıcan States (Ecowas), https://www.refworld.org/docid/492182d92.html, (Eri-şim tarihi:30.09.2018)

Security Council Sixty-sixth year 6627th meeting report, 4 October 2011, New York, https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BF CF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/Golan%20Heights% 20S%20PV%206627.pdf (Erişim tarihi:28.04.2019)

Security Council Unanimously Adopts Resolution 2042 (2012), Autho-rizing Advance Team to Monitor Ceasefire in Syria, Security Co-uncil 6751st Mee-tinghttps://www.un.org/press/en/2012/sc10609.doc.htm, (Erişim tarihi: 28.04.2019)

Security Council Fails to Adopt Draft Resolution Condemning Syria’s Crackdown on Anti-Government Protestors, Owing to Veto by Russian Federation, China, Security Council 6627th Meeting, SC/10403,4.10. 2011, https://www.un.org/press/en/2011/sc10403. doc.htm, (Erişim tarihi: 29.04.2019)

Special Advisers of the United Nations Secretary-General on the Preven-tion of Genocide Francis Deng, and on the Responsibility to Pro-tect, Edward Luck, on the situation in Syria, United Nations Press Release https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/media/statements/2011/English/2011-07-21 OSAPG%20statement%20Syria%2022 %20July%202011%20FINAL.pdf, (Erişim Tarihi: 20.02.2018).

Stimson Doktrini, Knox College, http://courses.knox.edu/hist285schneid/ stimsondoctrine.html, (Erişim tarihi: 12.06.2019).

Strand Havard, Fewer Lives Being Lost in Conflicts, https://blogs.prio.org/ 2018/06/fewer-lives-being-lost-in-conflicts/, (Erişim tarihi:25.06.2019).

Syria Events of 2018, Human Rights Watch, https://www.hrw.org/ worldreport/2019/country-chapters/syria, (Erişim tari-hi:12.05.2019).

Tablolar, United Nations Security Council, https://www.un.org/security council/sanctions/1970#background%20info, (Erişim tari-hi:16.09.2018)

The Situation in the Middle East Report,United Nations Security Coun-cil, S/PV.6627, https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF 9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/Golan%20Heights%20S %20PV%206627.pdf, (Erişim tarihi: 13.05.2019).

Ticehurst Rupert, LaClause De Martens Et Le Droit Des Conflits Armés,https://www.icrc.org/fr/doc/resources/documents/misc/5fzgrl.htm, (Erişim tarihi: 31.05.2019).

Timeline of Syrian Chemical Weapons Activity, Arms Control Associa-tion, https://www.armscontrol.org/print/5898, (Erişim tari-hi:16.11.2019).

United Nations Millennium Declaration, Resolution adopted by the Ge-neral Assembly, https://www.un.org/millennium/declaration/ares552e.pdf, (Erişim tarihi:06.06.2019).

377 (V), Uniting for peace, United Nations General Assembly, https://www.un.org/en/sc/repertoire/otherdocs/GAres377A(v).pdf,(Erişimtarihi:04.06.2018).

Vıenna Declaratıon And Programme Of Actıon, World Conference On Human Rıghts Vienna, 1993, https://www.globalhealthrights.org/wp-content/uploads/2013/10/Vienna-Declaration-and-Programme-of-Action-adopted-by-the-World-Conference-on-Human-Rights.pdf, (Erişim tarihi: 12.07.2019).

2005 World Summit Outcom, The General Assembly, A/60/L.1,15 Sep-tem-ber2005,https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_RES_60_1.pdf, (Erişim tarihi: 03.01.2019).

Yalta Conference Agreement, Declaration of a Liberated Europe, https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/116176.pdf?v=66b99cbbf4a1b8de10c56b38cf4fc50d, (Erişim tarihi:28.09.2018).