Çekin Unsurları

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ..................................................................................... 5

KISALTMALAR ........................................................................... 15

GİRİŞ ............................................................................................. 17

Ⅰ. BÖLÜM

ÇEKE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER VE ÇEK İLİŞKİSİNİN DOĞUŞU

1. ÇEKE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER ........................................................ 19

1.1. Tanım ................................................................................................... 19

1.2. Tarihçe.................................................................................................. 20

1.3. Çeke Uygulanacak Mevzuat .................................................................. 22

1.3.1. Genel Olarak .............................................................................. 22

1.3.2. Elektronik Çek ve Bono Kanun Teklifi’nin Çek Açısından Değerlendirilmesi ....................................................................... 24

1.3.2.1. Elektronik Çeke Geçişi Gerektiren Nedenler ............... 24

1.3.2.2. Elektronik Çek Sistemi ............................................... 30

1.3.2.3. Elektronik Çekin Senet Niteliği Taşıyıp Taşımadığı Sorunu ..................................................... 34

1.3.2.4. Elektronik Çekin Zorunlu Olup Olmayacağı ve Olası Geçiş Sorunu ..................................................... 35

2. ÇEK İLİŞKİSİNİN DOĞUŞU .................................................................... 35

2.1. Genel Olarak ......................................................................................... 35

2.2. Karşılık ................................................................................................. 37

2.3. Çek Anlaşması ...................................................................................... 40

2.3.1. Genel Olarak .............................................................................. 40

8

2.3.2. Şekli .......................................................................................... 41

2.3.3. Tarafların Borçları ...................................................................... 43

2.3.4. Hukuki Niteliği .......................................................................... 44

2.4. Çekin Hukuki Niteliği ........................................................................... 50

2.5. Çekin Ekonomik İşlevi .......................................................................... 53

Ⅱ. BÖLÜM

TTK, ÇEKK VE ELEKTRONİK ÇEK VE BONO KANUN TEKLİFİ KAPSAMINDA ÇEKİN UNSURLARI

1. TTK KAPSAMINDA ÇEKİN UNSURLARI ............................................. 55

1.1. Zorunlu Unsurlar ................................................................................... 56

1.1.1. Çek Kelimesi.............................................................................. 56

1.1.2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesine İlişkin Kayıtsız ve Şartsız Havale........................................................................................ 59

1.1.2.1. Belirli Bedel Unsurunun İncelenmesi .......................... 59

1.1.2.1.1. Bedel Kavramı ........................................... 59

1.1.2.1.2. Bedelin Belirli Olması ................................ 59

1.1.2.2. Bedelin Gösterilmesi .................................................. 68

1.1.2.2.1. Genel Olarak .............................................. 68

1.1.2.2.2. Bedel Hem Yazı Hem Rakamla Gösterilip de Bedeller Arasında Fark Olması Durumu.......................................... 68

1.1.2.2.3. Bedel Yalnız Yazıyla veya Yalnız Rakamla Birden Çok Gösterilmiş Olup da Bedeller Arasında Fark Bulunması Durumu ..................................................... 77

1.1.2.2.4. Gerek Yazı Gerek Rakamla Gösterilmiş Herhangi Bir Bedelin Bulunmaması Durumu ............................... 78

9

1.1.2.3. Belirli Bir Bedelin Ödenmesine İlişkin Havalenin Kayıtsız ve Şartsız Olması .......................................... 79 1.1.3. Ödeyecek Kişinin, “Muhatabın” Ticaret Unvanı .......................... 83

1.1.3.1. Genel Olarak .............................................................. 83

1.1.3.2. Çekte Muhatap Olma Ehliyeti Açısından Bankaların Durumu .................................................... 85

1.1.3.3. Birden Fazla veya Hayali Bankanın Muhatap Olarak Gösterilmesi.................................................... 87

1.1.4. Düzenleyenin İmzası .................................................................. 89

1.1.4.1. Aktif Çek Ehliyeti ...................................................... 89

1.1.4.1.1. Genel Olarak .............................................. 89

1.1.4.1.2. Gerçek Kişilerde Aktif Çek Ehliyeti ........... 90

1.1.4.1.3. Tüzel Kişilerde Aktif Çek Ehliyeti .............. 92

1.1.4.2. Düzenleyenin İmzası ve Bu İmzanın İşlevleri.............. 96

1.1.4.3. Düzenleyenin İmzasının Şekli..................................... 97

1.1.4.4. İmzanın Şeklen Yer Almasının Yeterli Olması ............ 99

1.1.4.5. Gerçek Kişilerin Vekil veya Temsilci Aracılığıyla Çek Düzenlemesi Yasağı .......................................... 100

1.1.4.6. Ad Soyad ve Ticaret Unvanının Zorunlu Unsur Olmaması ................................................................. 101

1.1.5. Düzenlenme Tarihi ................................................................... 102

1.1.5.1. Genel Olarak ............................................................ 102

1.1.5.2. Düzenlenme Tarihinin Özellikleri ............................. 103

1.1.5.2.1. Gerçek Olmasının Gerekmemesi .............. 103 1.1.5.2.2. Belirli Olması........................................... 104

1.1.5.2.3. Mümkün Olması ...................................... 107

1.1.6. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası .................................. 110

1.1.7. Karekod ................................................................................... 115

1.1.7.1. Tanımı, Zorunlu Unsur Niteliği ve İstisnaları ............ 115

10

1.1.7.2. Karekod Okutma ve Bilgi Paylaşım Sistemi .............. 117

1.1.7.3. Karekodlu Çek Raporunda Sunulan Bilgiler .............. 120

1.2. Alternatif Zorunlu Unsurlar ................................................................. 121

1.2.1. Ödeme Yeri .............................................................................. 121

1.2.2. Düzenlenme Yeri ..................................................................... 124

1.2.2.1. Genel Olarak ............................................................ 124

1.2.2.2. Düzenlenme Yerinin Anlamı .................................... 128

1.2.2.3. Düzenlenme Yerinin Kısaltılarak Yazılması .............. 135

2. ÇEKK KAPSAMINDA ÇEKİN UNSURLARI........................................ 138

2.1. Genel Olarak ....................................................................................... 138

2.2. Çek Hesabının Numarası ..................................................................... 139

2.3. Çek Hesabının Bulunduğu Banka Şubesinin Adı .................................. 139

2.4. Çek Hesabı Gerçek Kişinin Adı ve Soyadı, Tüzel Kişinin Adı .............. 140

2.5. Çek Hesabı Sahibi Gerçek veya Tüzel Kişinin Vergi Kimlik Numarası ............................................................................................ 141

2.6. Çekin Basıldığı Tarih .......................................................................... 143

2.7. Çek Hesabı Sahibi Gerçek Kişi ise Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası, Tüzel Kişilerde ise Varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (Mersis) Numarası............................................................................... 146

2.8. Çek Hesabı Sahibi ile Düzenleyenin Farklı Kişiler Olması Halinde, Ayrıca Düzenleyenin Kimlik Numarası ............................................... 147

3. ELEKTRONİK ÇEKİN UNSURLARI .................................................... 147

3.1. Genel Olarak ....................................................................................... 147

3.2. Elektronik İbraz Başlangıç Tarihi ........................................................ 149

3.3. Çek Hesabı Sahibinin Güvenli Elektronik İmzası veya Elektronik Kimlik Doğrulama Yöntemiyle Oluşturulan Kayıt ............................... 150

3.4. Çek Hesabı Sahibinin Adı, Soyadı ve Unvanı ...................................... 153

3.5. Lehtarın Adı, Soyadı veya Unvanı ....................................................... 153

3.6. Elektronik Çekin Açık Çek Olarak Düzenlenip Düzenlenemeyeceği .... 154

11

Ⅲ. BÖLÜM

ÇEKE KONULABİLECEK İHTİYARİ KAYITLAR

1. ÇEKTE İHTİYARİ KAYITLAR VE YASAK KAYITLAR ................... 157

1.1. Çekte İhtiyari Kayıtlar ......................................................................... 157

1.1.1. Kanunen Öngörülen İhtiyari Kayıtlar ........................................ 157

1.1.1.1. Çekin Türüne İlişkin Kayıtlar ................................... 157

1.1.1.1.1. Emre Yazılı Kaydı ................................... 157

1.1.1.1.2. Nama Yazılı Kaydı ................................... 160

1.1.1.1.3. Hamiline Kaydı ........................................ 162

1.1.1.2. Ödemeye İlişkin Kayıtlar .......................................... 166

1.1.1.2.1. Adres ve Yerleşim Yeri Kaydı .................. 166

1.1.1.2.2. Kur ve Aynen Ödeme Kaydı..................... 167

1.1.1.2.3. Çizgili Çeke İlişkin Kayıtlar ..................... 168

1.1.1.2.4. Hesaba Geçirilecektir Kaydı ..................... 172

1.1.1.3. Ödenmeme Haline İlişkin Kayıtlar ............................ 175

1.1.1.3.1. Protestodan Muafiyet Kaydı ..................... 175

1.1.1.3.2. Aval Kaydı............................................... 177

1.1.1.3.3. Sorumsuzluk ve Ciro Yasağı Kaydı .......... 184

1.1.2. Kanunda Öngörülmeyen İhtiyari Kayıtlar ................................. 185

1.1.2.1. Düzenleyen ve Muhatap Arasındaki İlişkiye Yönelik Olan Kayıtlar .............................................. 185

1.1.2.1.1. Provizyon Kaydı ...................................... 185

1.1.2.1.2. İhbar Kaydı .............................................. 186

1.1.2.2. Düzenleyen ve Lehtar Arasındaki İlişkiye Yönelik Olan Kayıtlar .............................................. 187

1.1.2.2.1. Teminat Kaydı ......................................... 187

1.1.2.2.1.1. Genel Olarak.......................... 187

12

1.1.2.2.1.2. Teminat Kaydının Çekin Kambiyo Niteliğine Etkisi ...... 189

1.1.2.2.1.2.1. Mücerret Teminat Kaydı Açısından ................ 189

1.1.2.2.1.2.2. Temel İlişkiyi Gösteren Teminat Kaydı Açısından ................ 191

1.1.2.2.1.2.3. Şartlı Teminat Kaydı Açısından ...... 193

1.1.2.2.2. Bedel Kaydı ............................................. 194

1.1.2.2.2.1. Genel Olarak.......................... 194

1.1.2.2.2.2. Bedel Kaydının Aksinin İleri Sürülmesi ....................... 197

1.1.2.2.3. Yetki Kaydı ............................................. 203

1.1.2.2.3.1. Genel Olarak.......................... 203

1.1.2.2.3.2. Yetki Kaydının Geçerli Olmasının Şartları .................. 205

1.1.2.2.3.3. Yetki Kaydının Aval Veren ve Cirantalara Etkisi .... 208

1.1.2.2.4. Tahkim Kaydı .......................................... 212

1.1.2.2.5. Temerrüt Faizine İlişkin Kayıt .................. 214

1.1.2.3. Muhatap ile Hamil Arasındaki İlişkiye Yönelik Olan Kayıtlar ........................................................... 216

1.1.2.3.1. Vize Kaydı ............................................... 216

1.1.2.3.2. Teyit Kaydı .............................................. 217

1.1.2.3.2.1. Genel Olarak.......................... 217

1.1.2.3.2.2. Teyit Kaydının Şekli ve Yapılışı .................................. 218

1.1.2.3.2.3. Teyit Kaydının Sonuçları ....... 220

13

1.2. Çekte Yasak Kayıtlar .......................................................................... 223

1.2.1. Çekin Geçerliliğini Etkilemeyen Yasak Kayıtlar ....................... 223

1.2.1.1. Kabul Kaydı ............................................................. 223

1.2.1.2. Faiz Kaydı ............................................................... 225

1.2.1.3. Cezai Koşul Kaydı, Vekâlet Ücretine İlişkin Kayıt ve Manevi Tazminata İlişkin Kayıt .................. 226

1.2.1.4. İbraz ve Zamanaşımı Sürelerini Değiştiren Kayıtlar .................................................................... 227

1.2.1.5. Düzenleyenin Sorumsuzluk Kaydı ............................ 228

1.2.1.6. Vade Kaydı .............................................................. 228

1.2.2. Çeki Geçersiz Kılan Yasak Kayıtlar .......................................... 232

2. ELEKTRONİK ÇEKE KONULABİLECEK İHTİYARİ KAYITLAR .............................................................................................. 232

SONUÇ ......................................................................................... 237

KAYNAKÇA ................................................................................ 243