Demiryolu Yük Treni İşletmeciliği

İçindekiler

Önsöz  5

Tablolar Listesi  15

Kısaltmalar  17

Birinci Bölüm

DEMİRYOLU TAŞIMA SİSTEMİNE GENEL BİR BAKIŞ

§1. DEMİRYOLU TREN İŞLETMECİLİĞİ HAKKINDA BAŞLICA ULUSLARARASI KURULUŞLAR  23

I. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Hükümetlerarası Örgütü (OTIF)  23

II. Demiryolları Arasında İşbirliği Teşkilatı (OSJD)  24

III. Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC)  24

IV. Avrupa Demiryolu Ajansı (ERA)  25

§2. DÜNYA GENELİNDEKİ BAŞLICA DEMİRYOLU TAŞIMA SİSTEMİ POLİTİKALARI  25

I. Avrupa Birliği’nin Demiryolu Tren İşletmeciliği Politikası  25

A. Avrupa Birliği’nin Yapısı ve Üye Ülkelerin Ulusal Mevzuatıyla Avrupa Birliği Müktesebatı’nın Uyumlaştırılma Zorunluluğu  26

B. İlgili Mevzuat Gelişimi  27

1. I. Beyaz Kitap  28

2. II. Beyaz Kitap  29

3. III. Beyaz Kitap  30

4. IV. Beyaz Kitap ve Mevcut Durum  30

C. Geliştirilen Projeler  31

1. PAN–Avrupa Koridorları Projesi  31

2. Trans–Avrupa Ulaştırma Ağları (TEN–T) ve Trans–Avrupa Demiryolu Ağ (TER) Projeleri  32

3. TRACECA Koridoru Projesi  33

II. Asya Kıtası Devletlerinin Demiryolu Tren İşletmeciliği Politikası  34

A. Trans–Sibirya Demiryolu Koridoru (TSR)  34

B. Trans–Asya Demiryolu Koridoru (TAR)  34

C. Bakü–Tiflis–Kars Demiryolu Projesi (BTK)  35

D. Kuzey–Güney (Kazakistan–Türkmenistan–İran) Demiryolu Projesi  35

III. Amerika Kıtası’nda Uygulanagelen Demiryolu Tren İşletmeciliği Politikası  35

IV. Türkiye Cumhuriyeti’nde Uygulanagelen Demiryolu Taşıma Sistemi Politika ve Mevzuatı  36

A. Avrupa Birliği Adaylık Müzakerelerinin Başlamasından Önceki Süreçte Türk Demiryolu Ulaştırması  37

B. Türkiye Ulusal Programı’nda Yer Alan Demiryolu Ulaştırmasına Yönelik Hedeflerin Gelişimi  37

İkinci Bölüm

TÜRK HUKUKUNDAKİ TAŞIMA İŞLERİ VE

DEMİRYOLU TAŞIYICISI KAVRAMLARI

§3. TAŞIMA İŞLERİ KAVRAMI VE KAVRAMIN DEMİRYOLU TAŞIMA SİSTEMİYLE İLİŞKİSİ  39

I. Genel Olarak  39

II. Demiryolu Taşıma Sistemi Bakımından Taşıma İşleri  41

§4. EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ  42

I. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Unsurları  46

A. Sözleşmenin Konusu  46

1. Eşya Kavramı  46

2. Genel Olarak Tehlikeli Madde Kavramı  47

B. Tarafların Yükümlülükleri  52

1. Asli Yükümlülükler  53

(1) Eşya Taşıma İşinin Üstlenilmesi  54

(2) Taşıma Ücretinin Ödenmesi  56

2. Kanundan Doğan Yan Yükümlülükler  61

(1) Gönderenin Yan Yükümlülükleri  62

(i) Tehlikeli Eşyayı Bildirme Yükümlülüğü  64

(ii) Ambalajlama ve İşaretleme Yükümlülüğü  65

(iii) Yükleme, İstifleme ve Boşaltma Yükümlülüğü  66

(iv) Taşıma Belgelerini Düzenleme ve Taşıyıcının Tasarrufuna Bırakma Yükümlülüğü  71

(2) Gönderilenin Yan Yükümlülükleri  71

(3) Taşıyıcının Yan Yükümlülükleri  72

(i) Gönderenin Menfaatlerini Gözetme, Talimatlarına Uyma, Taşıma ve Teslim Engellerini Gönderene Bildirme Yükümlülüğü  72

(ii) Taşıma İşini Özenle Yerine Getirme Yükümlülüğü  74

(iii) Ödemeleri Tahsil Etme ve Tahsilatı Gönderene Verme Yükümlülüğü  74

(iv) Zilyetlik Süresince Taşıma Belgelerini Bulundurma Yükümlülüğü  75

(v) Yardımcı Kişilere Talimat Verme ve Gerekli Belgeleri Sağlama Yükümlülüğü  75

3. Taraf Yükümlülüklerinin İfa Edilmemesi Türleri ve Sonuçları  76

(1) İfa İmkansızlığı  76

(2) Temerrüd  77

C. Taşıma Sözleşmesindeki İradelerin Birbirine Uygunluğu  79

D. Genel İşlem Koşulları  80

1. Haksız Rekabet Teşkil Etmeyen Genel İşlem Koşulları  83

(1) RKHK Uyarınca Genel İşlem Koşulları  83

(2) TBK Uyarınca Genel İşlem Koşulları  84

2. Haksız Rekabet Teşkil Eden Genel İşlem Koşulları  89

II. Eşya Taşıma Sözleşmesi ile İlgili Kişiler  91

A. Taşıyıcı  91

B. Gönderen ve Gönderilen  92

1. Gönderen ve Gönderilenin Hasarın Geçişi Bakımından Satış Sözleşmesi Çerçevesinde Taşıyıcıyla İlişkileri  94

(1) Genel Olarak  94

(2) Mevzuat Düzenlemeleri Yönünden  95

2. Gönderen ve Gönderilenin Taşıma Sözleşmesi Çerçevesindeki Hak ve Yükümlülükler Bakımından Taşıyıcıyla İlişkileri  101

C. İlgililer  105

1. Eşyanın Malikleri  105

2. Aracılar  105

(1) Taşıma İşleri Komisyoncusu  106

(2) Acente  111

3. Sigortacılar  112

4. Taşıyıcının Yardımcı Kişileri  114

III. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Hukuksal Niteliği  115

A. Borç İlişkisi Kapsamındaki Niteliği  115

1. Rızai Sözleşme Oluşu  115

2. İş Görme Sözleşmesi Oluşu  115

3. Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme Oluşu  118

4. Sui Generis Sözleşme Oluşu  119

B. Ticari İş Niteliği  119

IV. Taşıma Senedi  121

A. Taşıma Senedinin İçeriği  124

B. Taşıma Senedinin İspat Gücü  125

C. Hamule Senedi  127

D. Yük Senedi  129

E. Refakat Belgeleri  130

V. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Sona Ermesi  131

A. Genel Olarak  131

B. Fesih ile Sona Erme  131

§5. MEVZUAT DÜZENLEMELERİNDE DEMİRYOLU TAŞIYICISI KAVRAMI  134

I. Demiryoluyla Eşya Taşımacılığı Hakkında Taraf Olunan Milletlerarası Sözleşmeler Bakımından Demiryolu Yük Treni İşletmecisi Kavramı  134

II. Ulusal Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından Demiryolu Yük Treni İşletmecisi Kavramı  136

A. Genel Olarak  138

B. Kişiler, Şirketler ve İdare Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından  139

1. Tüzel Kişilik Kavramı  140

2. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri  140

3. Özel Hukuk Tüzel Kişileri  141

(1) Türk Hukuku’na Göre Kurulmuş Olan Ticaret Şirketleri  141

(2) Yabancı Hukuka Göre Kurulmuş Olan Ticaret Şirketleri  143

4. Karma Nitelikli Tüzel Kişiler  146

(1) TDUSHK’den Önce: TCDD  148

(2) TDUSHK’den Sonra: TCDD Taşımacılık A.Ş.  149

C. Taşıma Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından  151

1. Alt Taşıyıcı  151

2. Fiili Taşıyıcı  152

3. Kısmi Taşıyıcı  154

4. Ardışık (Müteakip) Taşıyıcı  154

5. Birden Çok Taşıyıcı  155

6. Değişik Tür Araçlar ile Taşıyıcı  155

D. Kabahatler Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından  159

E. İş Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından  161

F. Sigorta Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından  162

G. Rekabet Hukuku Mevzuat Düzenlemeleri Bakımından  164

Üçüncü Bölüm

DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİLİĞİNİN UNSURLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLER

§6. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİLİĞİ UNSURLARI  165

I. İdari Unsurlar  165

A. Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü  165

B. Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğü  166

1. Yetkilendirilmiş Kuruluşlar  172

2. Denetim Kurumları  173

C. Rekabet Kurumu  175

II. Uygulama Unsurları  177

A. Tehlikeli Madde Hariç Eşya Taşımaları Açısından  177

1. Hizmet Sağlayıcılar  177

2. Demiryolu Altyapı İşletmecisi  178

3. İstasyon veya Gar İşletmecisi  184

4. Acente  184

5. Taşıma İşleri Organizatörü  185

6. Komisyoncu  187

7. Bağımsız Denetim Kuruluşu  188

8. Sigortacı  190

B. Tehlikeli Madde Taşımaları Açısından  191

1. Alıcı  191

2. Yükleyen  192

3. Paketleyen  192

4. Dolduran  193

5. Tank / Konteyner / Portatif Tank Sahibi veya İşletmecisi  194

6. Sarnıç – Vagon Sahibi veya Kullanıcısı  194

7. Demiryolu Altyapı İşletmecisi  195

8. Boşaltan  195

9. Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD)  196

10. Tren Görevlileri  202

11. Radyasyondan Korunma Sorumlusu (RKS) ve Danışmanı (RKD)  202

§7. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN DEMİRYOLU MEVZUATINDAN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ  203

I. Tehlikeli Madde Hariç Eşya Taşımaları Açısından  204

A. Yetki Belgesi Alma Yükümlülüğü  204

B. Emniyet Yönetim Sistemini Kurma ve Emniyet Sertifikası Alma Yükümlülüğü  206

C. Demiryolu Altyapı İşletmecisinin İşlemlerine Uyma Yükümlülüğü  208

D. Tahsisli Kapasitenin Kullanılması Yükümlülüğü  211

E. Sigorta Poliçesi Verme Yükümlülüğü  212

F. Kusursuz Hizmet Sunma Yükümlülüğü  213

G. Taşımacılık Faaliyetinin Mevzuata Uygun Yapılması Yükümlülüğü  214

H. Kamu Yararını Gözetme ve Kamu Hizmeti Sunma Yükümlülüğü  215

I. Nitelikli ve Yeterli Personel İstihdamı Yükümlülüğü  216

İ. Bildirim Yükümlülükleri  217

J. Diğer Yükümlülükler  217

II. Tehlikeli Madde Taşımaları Açısından  221

A. Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi (TMFB) Edinme  222

B. Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hizmeti Alma veya Danışman İstihdam Etme  223

C. Acil Eylem Planı Hazırlama  225

D. Demiryolu Altyapı İşletmecisinin Belirlemelerine Uyma  225

E. Tren Görevlilerinin İlgili Eğitimleri Almasını Sağlama  226

F. Sertifikalı Ambalaj, İşaret ve Etiket ile Turuncu Plakaları Kullanma  227

G. Genel Güvenlik Tedbirlerini Uygulama  227

H. Sigorta Yaptırma  228

I. Manevra ve Tren Sevk Kurallarını Uygulama  228

İ. Uygun Tren Teşkilini Sağlama  229

J. Taşınması Kabul Edilen Tehlikeli Maddeleri Taşıma  230

K. Taşıma Süresince Zorunlu Belgeleri Bulundurma  230

1. Taşıma Evrakı  231

(1) Hamule Senedi  232

(2) Vagon Senedi  232

(3) RID Belgesi  233

2. Yazılı Talimat  233

3. Çok Modlu Tehlikeli Mal Formu  233

4. Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Poliçesi  234

5. Özel Taşıma İzin Belgelerinin Örnekleri  234

Dördüncü Bölüm

DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN SORUMLULUKLARI VE UYGULANACAK HUKUK

§8. SORUMLULUK KAVRAMINA GENEL BİR BAKIŞ  235

I. Temel Sorumluluk Ayrımları  235

A. Sözleşmesel Sorumluluk ve Sözleşmesel Olmayan Sorumluluk (Haksız Fiil Sorumluluğu)  236

B. Kusur Sorumluluğu ve Kusursuz Sorumluluk  237

C. Sınırlı ve Sınırsız Sorumluluk  239

II. Sorumluluktan Kurtuluş Halleri  239

A. En Yüksek Özenin Gösterilmemiş Olması  239

B. Mücbir Sebep  240

C. Zarar Görenin Hukuka Aykırı Davranışı veya Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru  241

D. Sorumluluktan Kurtuluş Sözleşmesi ve Kayıtları  241

III. Riziko Alanı Kavramı  241

§9. UYGULANACAK HUKUK  243

I. Norm Kavramı, Normlar Hiyerarşisi ve Milletlerarası Sözleşmelerin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri  243

II. Uygulanacak Normların Çatışması Durumu: Kanunlar İhtilafı Kuralları  247

§10. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN SÖZLEŞMESEL SORUMLULUKLARI  251

I. TTK Hükümleri Uyarınca Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Hukuki Sorumluluğu (TTK m.853 ila m.893)  252

A. Eşyanın Zıyaı, Hasarı ve Varma Yerine Tesliminin Gecikmesinden Doğan Zararlar Hakkında Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Sorumlulukları  252

B. Demiryolu Yük Treni İşletmecisini Zıya, Hasar ve Teslim Gecikmesi Sorumluluğundan Kurtaran Nedenler  258

1. Genel Nedenler  259

(1) Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin En Yüksek Özeni  259

(2) Tren Arızası İle Kiraya Verenin Kusuru  260

2. Özel Nedenler  261

(1) Eşyanın Açık Vagonlarda Taşınması  261

(2) Eşyanın Gönderen Tarafından Yetersiz Ambalajlanması  262

(3) Eşyanın Gönderen veya Gönderilen Tarafından Yüklenmesi, İstiflenmesi ve Boşaltılması  263

(4) Eşyanın Doğal Niteliği  263

(5) Eşya Paketlerinin Gönderen Tarafından Yetersiz Etiketlenmesi  264

(6) Canlı Hayvan Taşıması  264

(7) TTK Dışındaki Diğer Mevzuat Düzenlemelerine Uyulması  264

3. Özel Hükümlerin, Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin TTK Kapsamındaki Sorumluluğunu Etkilememesi ile Taşıma Sözleşmesinde Yer Verilen Sorumluluğun Kaldırılması veya Hafifletilmesine Yönelik Hükümlerin Geçersizliği  265

C. Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Doğan Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Sorumluluğu  266

1. Yardımcı Kişi Kavramı  266

2. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Çalışanları  268

3. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Üstlendiği Taşıma İşini Yerine Getirebilmesi İçin Hizmetlerinden Yararlandığı Kişiler  269

D. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Zıya, Hasar ve Teslim Gecikmesi Sorumluluğundan Kurtulma Koşullarından Yararlanma Hakkının Kaybı  273

E. Sorumluluk ve Giderim Davası  277

1. Tarafları  277

2. Sorumluluk Nedeninin İhbarı  278

3. Görevli Mahkeme  280

4. Yetkili Mahkeme  283

(1) Genel Olarak  283

(2) Özel Yetki Kuralları  284

(3) Yetki Sözleşmesi  285

5. İspat Yükü  287

(1) Yasal Sınırdan Fazla Bedelli Hukuki İşlemlerin Senetle İspatı Zorunluluğu  288

(2) Senetle İspatlanan Hukuki İşlemlerin Senetle Karşı İspatı Zorunluluğu  289

6. Giderimin Belirlenmesi  289

(1) Giderim Ölçütü ve Giderim Belirlemesine Esas Alınacak Değer  289

(2) Giderimi Gereken Zararlar  291

7. Ödenmesi Gereken Giderimin Sınırları  293

(1) Genel Olarak Sorumluluk Sınırları  293

(2) Özel Çekme Hakkı Kavramı  294

(3) Sorumluluk Sınırlarından Yararlanma Hakkının Kaybı  296

8. Gönderen veya Gönderilenin Bir Davranışı ya da Eşyanın Ayıplı Olmasının Giderim Borcunun Doğumuna ve Kapsamının Belirlenmesine Etkisi  296

9. Dava Hakkının Düşmesi  297

(1) Eşyanın İhtirazi Kayıtsız Kabulü  297

(2) Dava Açma Süresi ve Zamanaşımı  297

II. TTK Dışındaki Hükümler Uyarınca Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Hukuki Sorumluluğu (TTK m.852)  299

§11. DEMİRYOLU YÜK TRENİ İŞLETMECİSİNİN SÖZLEŞMESEL OLMAYAN SORUMLULUKLARI  300

I. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Kabahat Sorumluluğu  300

A. Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü’ne Karşı Kabahat Sorumluluğu  302

B. Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Genel Müdürlüğü’ne Karşı Kabahat Sorumluluğu  304

C. Rekabet Kurumu’na Karşı Kabahat Sorumluluğu  305

II. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Haksız Rekabet Sorumluluğu  307

III. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Haksız Fiil Sorumluluğu  308

IV. Demiryolu Yük Treni İşletmecisinin Tehlike Sorumluluğu  310

Yararlanılan Eserler  315

Kavramlar Dizini  329