Genel Kamu Hukuku

Genel Kamu Hukuku

Vedat Ahsen COŞAR

Genel Kamu Hukuku, siyasal iktidarın ortaya çıkmasını, kişisellikten

arınarak modern anlamda devlete dönüşerek kurumsallaşmasını, bu çerçevede devleti, devletin evrimini, yapısını ve özelliklerini, devlet teorilerini, siyasal iktidarı, siyasal ideolojileri, siyasal düşüncenin tarihini ve evrimini, temel/birey hak ve özgürlüklerini, bu hak ve özgürlüklerin gelişmesini, anayasa, idare/bürokrasi, hukuk devleti, demokrasi kavram ve kurumları ile insan

haklarını inceler.

Genel Kamu Hukuku’nun inceleme alanına giren bütün bu kavramlar ve

kurumlar, aynı zamanda siyaset biliminin de inceleme alanında olan kurumlar ve kavramlardır. Ne var ki, siyasi oldukları kadar hukuki de olan bütün

bu kurumların ve kavramların, genel anlamda hukuktan, daha dar ve özel

anlamda hukukun bir alt dalı olan genel kamu hukukundan soyutlanması,

siyaset biliminin konusu olduğunun kabul edilmesi ve sadece siyaset bilimi

tarafından incelenmesi mümkün olmadığı gibi doğru da değildir.

O nedenle, hukukun ve hukukçuların, kendi ilgi ve uzmanlık alanlarına

ait olan genel kamu hukukunu, bu hukukun kapsamı içinde bulunan ve az

yukarıda çerçevesi çizilen kurum ve kavramların incelenmesini, siyaset bilimine ve siyaset bilimcilere bırakmamaları, kamu hukukunun gelişmesine

katkı yapmaları, bu alanda ve konuda yayın ve yayınlar yapmaları gerekir.

Beni bu kitabı yazmaya ve yayınlamaya sevk eden en önemli düşünce ve

motivasyon, bir avukat olarak genel kamu hukukuna sahip çıkmak, bu hukukun gelişmesine kendi çapımda katkı yapmak, bu çerçevede entelektüel bir

işlevi yerine getirmek, bugüne kadar hukukla ilgili olarak bildiklerimi, biriktirdiklerimi paylaşmak, beni eğiten, okutan, meslek sahibi yapan ülkeme

olan borcumu ödemek istemem ve yine Şubat 2022 tarihinden itibaren, öğretim görevlisi olarak Ankara Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Genel

Kamu Hukuku dersini veriyor olmamdır.

O nedenle, ben, bu kitabı yazma hevesini ve motivasyonunu, Ankara Bilim Üniversitesi’nin değerli Rektörü Prof. Dr. Sayın Yavuz Demir’e ve sevgili öğrencilerime borçluyum. Bana bu olanağı sağlayan, bu fırsatı veren

Sayın Yavuz Demir Hocama, şahsıma ve derslerime gösterdikleri ilgi ve

teveccühle beni bu konuda cesaretlendiren, heveslendiren ve motive eden

Sevgili Öğrencilerime teşekkür ediyorum.

Bir diğer teşekkür de, bu kitabı henüz taslak halinde iken okuyan, Ankara Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim görevlisi ve hukuk doktoru

8

olan avukat Sayın Zeynep Bahadır içindir. Katkıları için, değerli görüş, düşünce, eleştiri ve önerileri için kendilerine en içten teşekkürlerimi sunuyorum.

Yine her zaman olduğu gibi bu defa da yardımını ve desteğini benden

esirgemeyen kızım avukat H.Zeynep Coşar Salih’e desteği ve yardımları için

çok teşekkür ediyorum.

Ankara Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde verdiğim “Genel Kamu

Hukuku” dersiyle ilgili olarak hazırladığım ve öğrencilerime sunduğum ders

notlarından derlenerek hazırlanan bu kitap, akademik düzeyde ve bilimsel

olma iddiasında olan bir kitap değildir. Bu kitap, daha ziyade Hukuk Fakültesi öğrencileri ile Üniversitelerin Kamu Hukuku ve Siyaset Bilimi Bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin ders malzemesi olarak kullanmaları için

tasarlanmış olan bir kitaptır ve on iki ana bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölüm olarak hukuk ve hukukun branşları ele alınmış, bu bölümde, bilgi, eğitim/öğretim ve uygulama alanı olarak hukukun alt branşları, bu

bağlamda, kamu hukuku ve özel hukuk ayrımı, bu ayrımın kaynağı, kamu

hukukunun nitelikleri, ayırt edici özellikleri, evrimi, kamu hukuku düşüncesinin felsefi boyutu incelenmiştir.

İkinci bölüm hak ve özgürlüklerin gelişmesi ile ilgilidir. Bu bölümde alt

başlık olarak hak ve özgürlük kavramlarının tanımı ile negatif ve pozitif

özgürlük kavramlarına yer verilmiş, genel anlamıyla hak ve özgürlükler, özel

olarak hak ve özgürlüklerin İngiltere’deki, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki, Fransa’daki, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki, Türkiye’deki gelişmeleri, etkileri ve sonuçları ile hak ve özgürlüklerin İslam Hukuku boyutu ele

alınmıştır.

Üçüncü bölüm devlet kavramına ve kurumuna ayrılmış, bu bölümde

devletin ortaya çıkması, devletin tanımı, yapısı ve özellikleri ile devlet teorileri ve şekilleri, egemenlik kavramı, toplum ile sivil toplum kavramları ve

idare/bürokrasi kurumu incelenmiştir.

Dördüncü bölümün konusu siyasettir. Bu bölümde, siyasal düşüncenin

tarihi ve evrimi, siyasal iktidar ile siyasal ideolojiler ele alınmıştır.

Beşinci bölüm sivil itaatsizlik ve vicdani ret ile ilgilidir.

Altıncı bölümde parlamento/meclis kurumu incelenmiştir.

Yedinci bölümün konusu hükümettir. Bu bölümde, hükümet sistemleri,

hükümet ile devlet kavramı ve kurumları arasındaki farklılıklar ele alınmıştır.

Sekizinci bölüm siyasi partilerle ilgilidir. Bu bölümde siyasi partilerin

ortaya çıkması, gelişmesi, sınıflandırılması incelenmiştir.

Dokuzuncu bölümün konusu anayasadır. Bu bölümde, anayasa kavramı,

9

anayasacılık ve anayasa yapmanın amacı, anayasa düşüncesinin, anayasa

mahkemelerinin ortaya çıkması ile gelişmesi, anayasal devlet, anayasa kavramı ile tabii hukuk doktrini ve kuvvetler ayrılığı ilkesi arasındaki ilişki,

anayasaların sınıflandırılması ele alınmıştır.

Onuncu bölümde genel olarak hukuk devleti kavramı, hukuk devleti olmanın asgari koşulları ile hukuk devletinin tarihsel gelişmesi incelenmiştir.

On birinci bölümün konusu demokrasidir. Bu bölümde demokrasinin tanımı, tarihsel gelişimi, sınıflandırılması değerlendirilmiştir.

On ikinci bölüm insan hakları üzerinedir. Bu başlık altında insan hakları

kavramının ortaya çıkması, kapsamı, gelişmesi, evreleri, tanınması ve korunması ele alınmıştır

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ..........................................................................................................7

İÇİNDEKİLER ...........................................................................................11

BİRİNCİ BÖLÜM

HUKUK

a- Özel Olarak Hukukun, Genel Olarak Kamu Hukukunun Felsefi

Boyutu. ...............................................................................................19

b- Hukukun Branşları..............................................................................26

c- Kamu Hukukunun Nitelikleriyle Özel Hukukun ve Karma Karakterli

Hukukun Niteliklerinin Karşılaştırılması............................................27

d- Kamu Hukukunun Alt Branşları.........................................................29

e- Kamu Hukukunun Evrimi………………………………………….. 30

İKİNCİ BÖLÜM

HAKLAR VE ÖZGÜRLÜKLER

a- Hak Kavramı ......................................................................................33

b- Özgürlük Kavramı .............................................................................34

c- Hak ve Özgürlük Kavramları Arasındaki Farklılıklar........................36

d- Hak ve Özgürlüklerin Gelişmesi ........................................................37

e- Ülkeler Düzeyinde Hak ve Özgürlük Mücadeleleri ..........................38

1- İngiltere ........................................................................................38

2- Amerika Birleşik Devletleri .........................................................42

3- Fransa ..........................................................................................47

4- Osmanlı İmparatorluğu ................................................................57

5- Türkiye Cumhuriyeti ...................................................................66

6- İslam Hukuku ..............................................................................69

12

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DEVLET

a- Devletin Ortaya Çıkması ...................................................................76

b- Devlet Teorileri...................................................................................82

1- Plüralist Devlet ............................................................................82

2- Kapitalist Devlet ..........................................................................83

3- Leviathan Devlet .........................................................................84

4- Patriarkal Devlet ..........................................................................84

c- Devlet Şekilleri ..................................................................................85

1- Minimal Devlet ............................................................................85

2- Kalkınmacı Devlet .......................................................................86

3- Sosyal Demokrat Devlet ..............................................................86

4- Kollektifleştirilmiş Devlet ...........................................................87

5- Totaliter Devlet ............................................................................87

6- Polis Devleti ................................................................................88

7- Üniter/Tekli Devlet ......................................................................88

8- United/Birleşik Devlet .................................................................88

9- Monarşik Devlet ..........................................................................89

10- Teokratik Devlet ......................................................................90

11- Laik Devlet ...............................................................................90

12- Demokratik Devlet ...................................................................90

13- Teknik Devlet ..............................................................................91

d- Egemenlik ..........................................................................................91

e- İdare/Bürokrasi ..................................................................................92

f- Toplum ...............................................................................................94

g- Sivil Toplum ......................................................................................95

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SİYASET

a- Siyasal Düşüncenin Tarihi ve Evrimi ................................................98

b- Siyasal İktidar ..................................................................................108

c- Siyasal İdeolojiler ............................................................................111

1- Liberalizm ..................................................................................114

2- Muhafazakarlık ..........................................................................119

3- Sosyalizm ..................................................................................121

4- Marksizm ...................................................................................123

5- Sosyal Demokrasi ......................................................................128

6- Faşizm .......................................................................................128

13

7- Anarşizm ....................................................................................130

8- Feminizm ...................................................................................132

9- Çevrecilik ..................................................................................135

10- Dini Fundamentalizm/Kökten Dincilik...................................138

BEŞİNCİ BÖLÜM

SİVİL İTAATSİZLİK VE VİCDANİ RET

a- Sivil İtaatsizlik .................................................................................141

b- Vicdani Ret ......................................................................................148

ALTINCI BÖLÜM

PARLAMENTOLAR/MECLİSLER

YEDİNCİ BÖLÜM

HÜKÜMET

a- Devlet ve Hükümet Ayrımı .............................................................161

b- Hükümet Sistemleri .........................................................................162

1- Parlamenter Sistem ....................................................................162

2- Meclis Hükümeti Sistemi ..........................................................163

3- Başkanlık Sistemi ......................................................................164

4- Yarı-Başkanlık Sistemi ..............................................................165

SEKİZİNCİ BÖLÜM

SİYASİ PARTİLER

a- Siyasi Partinin Tanımı, Siyasi Parti Kurma ve Bir Siyasi Partiye Üye

Olma Hakkı ......................................................................................167

b- Siyasi Partilerin Ortaya Çıkması ve Tarihsel Gelişimi ....................178

c- Siyasi Partilerin Sınıflandırılması ....................................................180

1- Çekirdek Partiler ........................................................................181

2- Kitle Partileri .............................................................................181

3- Catch-All (Herkesi Yakala) Partileri .........................................181

5- Anayasal Partiler .......................................................................182

6- İhtilalci Partiler ..........................................................................183

7- İdeolojik Partiler ........................................................................183

d- Siyasi Parti Sistemleri ......................................................................184

14

1- Tek Partili Sistemler ..................................................................184

2- İki Partili Sistemler ....................................................................185

3- Hakim Parti Sistemleri ..............................................................185

4- Çok Partili Sistemler ..................................................................186

DOKUZUNCU BÖLÜM

ANAYASA

a- Anayasacılık ve Anayasa Yapmanın Amacı ....................................189

b- Anayasa Düşüncesinin Ortaya Çıkışı ..............................................190

c- Anayasa Mahkemeleri’nin Oluşmasının Tarihi ...............................191

d- Anayasa Kavramıyla Tabii Hukuk ve Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin

İlişkisi ..............................................................................................192

e- Anayasal Devlet ...............................................................................194

f- Anayasaların Sınıflandırılması ........................................................195

ONUNCU BÖLÜM

HUKUK DEVLETİ

a- Genel Olarak,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

b- Hukuk Devletinin Tarihsel Gelişimi……………………………….

c- Hukuk Devleti Olmanın Asgari Koşulları…………………...

ON BİRİNCİ BÖLÜM

DEMOKRASİ

a- Demokrasinin Tanımı ......................................................................216

b- Demokrasinin Asgari Koşulları ve Usulleri .....................................218

c- Demokrasi Modelleri .......................................................................219

1- Klasik Demokrasi/Doğrudan Demokrasi ...................................219

2- Temsili Demokrasi ....................................................................220

3- Koruyucu Demokrasi .................................................................220

4- Kalkınmacı Demokrasi ..............................................................220

5- Liberal Demokrasi .....................................................................221

6- Parlamenter Demokrasi .............................................................221

7- Sosyal Demokrasi ......................................................................221

8- Radikal Demokrasi ....................................................................222

9- Totaliter Demokrasi ...................................................................222

15

10- Halk Demokrasisi ...................................................................222

ON İKİNCİ BÖLÜM

İNSAN HAKLARI

A- İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi –.........................223

B- İnsan Haklarının Çerçevesi –.....................................226

C- İnsan Haklarının Haklılaştırılması –..........................227

D- İnsan Haklarının Tanınması – ...................................228

E- İnsan Haklarının Sınıflandırılması –..........................229

1- Birinci Kuşak İnsan Hakları ......................................................229

2- İkinci Kuşak İnsan Hakları ........................................................230

3- Üçüncü Kuşak İnsan Hakları .....................................................230

F- İnsan Haklarının Korunması – ...................................231

a- İnsan Haklarının Hukuk Yoluyla Korunması ..................................231

1- İnsan Haklarının İç Hukuk Yoluyla Korunması ........................231

2- İnsan Haklarının Ulusal Üstü Hukuk Yoluyla Korunması ........233

b) İnsan Haklarının Demokratik Kamuoyu Gücü Yoluyla

Korunması .......................................................................................240

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………….. 240

BİBLİYOGRAFYA ..................................................................................245

İNDEKS .....................................................................................................249