Hakimin Davaya Bakamaması ve Reddi

İçindekiler

Önsöz  5

Kısaltmalar  15

Giriş  17

Birinci Bölüm

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE

ADİL YARGILANMA HAKKI

1. ADİL YARGILANMA HAKKININ TARİHSEL GELİŞİMİ  26

1.1. Karşılaştırmalı Hukukta Hakkın Gelişimi  26

1.1.1. İlk ve Ortaçağdaki Gelişmeler  26

1.1.1.1. Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı)  27

1.1.1.2. Köylü Mektupları  29

1.1.1.3. Haklar Dilekçesi (Petition of Rights)  29

1.1.1.4. Habeas Corpus Act  30

1.1.1.5. Haklar Bildirisi  30

1.1.1.6. Act of Settlement  31

1.1.2. Aydınlanma Dönemindeki Gelişmeler  31

1.1.2.1. Virginia Haklar Bildirgesi  31

1.1.2.2. 1789 Tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi  32

1.1.2.3. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi  34

1.1.2.4. Kişisel ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme  35

1.1.2.5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi  36

1.2. Türk Hukukunda Hakkın Gelişimi  39

1.2.1. Cumhuriyet Öncesi Türk Hukuk Sisteminde Adil Yargılanma Hakkı  39

1.2.2. Cumhuriyet Dönemi Hukuk Sisteminde Adil Yargılanma Hakkı  44

1.2.2.1.1924 Anayasası  44

1.2.2.2. 1961 Anayasası  45

1.2.2.3. 1982 Anayasası  47

2. ADİL YARGILANMA HAKKI KAVRAMI, UYGULAMA ALANI VE UNSURLARI  48

2.1. Kavram  48

2.2. Kapsamı ve Uygulama (Koruma) Alanı  50

2.2.1. Genel Olarak  50

2.2.2. Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Uyuşmazlıklar  53

2.2.3. Medeni Hak ve Yükümlülük Kapsamına Girmeyen Uyuşmazlıklar  57

2.2.4. Suç İsnadı  60

2.2.4.1. Kavram  60

2.2.4.2. Suç ve Cezaya İlişkin Kriterler  63

2.3. Adil Yargılanma Hakkının Unsurları  69

2.3.1. Mahkemeye Başvurma Hakkı  70

2.3.1.1. Kapsam  72

2.3.1.2. Mahkemeye Erişim Hakkının Sınırlandırılması  77

2.3.2. Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkı  82

2.3.2.1. Yasayla Kurulmuş Mahkeme  85

2.3.2.2. Bağımsız Mahkeme  93

2.3.2.3. Tarafsız Mahkeme  100

2.3.3. Makul Sürede Yargılanma Hakkı  106

2.3.3.1. Sürenin Belirlenmesi  109

2.3.3.2. Makullük Değerlendirmesi  111

2.3.4. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı  116

2.3.4.1. Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama İlkesi  118

2.3.4.2. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı  123

2.3.4.3. Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı  129

2.3.4.4. Delillerin Kabulü ve Değerlendirilmesi  130

2.3.4.5. Gerekçeli Karar Hakkı  132

2.3.5. Aleni Yargılanma Hakkı  133

2.3.5.1. Aleni Yargılama  134

2.3.5.2. Aleni Hüküm  136

2.3.5.3. Aleni Yargılanma Hakkının İstisnaları  138

İkinci Bölüm

HAKİMİN DAVAYA BAKAMAMASI

1. KAVRAM  142

2. YASAL DÜZENLEME  144

3. HAKİMİN DAVAYA BAKAMAYACAĞI HALLER  146

3.1. Suçtan Hakimin Kendisinin Zarar Görmesi  146

3.2. Sonradan Kalksa Bile Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Aralarında Evlilik, Vesayet veya Kayyımlık İlişkisi Bulunması  151

3.2.1. Şüpheli ve Sanık Kavramları  151

3.2.2. Mağdur Kavramı  152

3.2.3. Evlilik Kavramı  153

3.2.4. Vesayet ve Kayyımlık Kavramı  154

3.3. Şüpheli, Sanık veya Mağdurun Kan veya Kayın Hısımlığından Üstsoy veya Altsoyundan Biri Olması  155

3.4. Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Aralarında Evlât Edinme Bağlantısı Bulunması  157

3.5. Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Aralarında Üçüncü Derece Dahil Kan Hısımlığı Bulunması  159

3.6. Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı bulunması  160

3.7. Aynı Davada Cumhuriyet Savcılığı, Adli Kolluk Görevi, Şüpheli veya Sanık Müdafiliği veya Mağdur Vekilliği Yapmış Olması  160

3.7.1. Hakimin Aynı Davada Cumhuriyet Savcılığı Yapmış Olması  162

3.7.2. Aynı Davada Adli Kolluk Görevini Yapmış Olması  169

3.7.3. Aynı davada Şüpheli veya Sanık Müdafiliği veya Mağdur Vekilliği Yapmış Olması  172

3.7.3.1. Müdafi Kavramı  172

3.7.3.2. Vekil kavramı  175

3.8. Aynı Davada Tanıklık ya da Bilirkişilik Yapmış Olması  176

3.8.1. Tanık Kavramı  176

3.8.2. Bilirkişi Kavramı  179

3.9. Özel Yasalarda Öngörülen Görev Yasakları  180

3.9.1. 2802 Sayılı Yasada Öngörülen Yasak  181

3.9.2. 1136 Sayılı Avukatlık Kanununda Öngörülen Yasak  184

4. HAKİMİN YARGILAMAYA KATILAMAYACAĞI HALLER  185

4.1. Bir Karar veya Hükme Katılan Hakimin, Yüksek Görevli Mahkemece Bu Hükme İlişkin Olarak Verilecek Karar veya Hükme Katılamaması  185

4.2. Hakimin Aynı İşte Soruşturma Evresinde Görev Yapmış Olması  193

4.3. Yargılamanın Yenilenmesi Halinde, Önceki Yargılamada Görev Yapan Hakimin Aynı İşte Görev Yapamaması  197

5. GÖREV YASAKLARINA UYMAMANIN SONUCU  199

Üçüncü Bölüm

HAKİMİN REDDİ

1. GENEL OLARAK  203

2. RET SEBEPLERİ  205

2.1. Hakimin Davaya Bakamayacağı Hallerin Varlığı  205

2.2. Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Diğer Sebeplerin Varlığı  205

2.3. İhsas– Rey  209

3. TÜRK HUKUKU VE ULUSLARARASI BELGELERDE TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞIN GELİŞİMİ  217

3.1. Genel Olarak  217

3.2. Türk Hukukunda Tarafsızlık ve Bağımsızlığın Gelişimi  219

3.2.1. Osmanlı Hukuku’nda Hakimin Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı  219

3.2.2. Cumhuriyet Öncesi Türk Anayasalarında Tarafsızlık ve Bağımsızlık  224

3.2.2.1. 1876 Tarihli Kanunu Esasi  224

3.2.2.2. 1921 Tarihli Anayasa  226

3.2.3. Cumhuriyet Dönemi Türk Anayasalarında Tarafsızlık ve Bağımsızlık  228

3.2.3.1. 1924 Tarihli Anayasa  228

3.2.3.2. 1961 Anayasası  230

3.2.3.3. 1982 Anayasası  237

3.3. Uluslararası Belgelerde Tarafsızlık ve Bağımsızlık  240

4. HAKİMİN TARAFSIZLIĞI VE BAĞIMSIZLIĞI  244

4.1. Genel Olarak  244

4.2. Kavram  248

4.3. Tarafsızlık  249

4.3.1. Genel Olarak  249

4.3.2. Tarafsızlık ve Objektiflik İlişkisi  254

4.3.3. Sübjektif Tarafsızlık  256

4.3.4. Objektif Tarafsızlık  261

4.3.5. Görünüşte Tarafsızlık  263

4.4. Bağımsızlık  270

4.4.1. Genel Olarak  270

4.4.2. Yargı Bağımsızlığı ile Yargı Tarafsızlığı İlişkisi  273

4.4.3. Yargı Bağımsızlığının Kapsamı  275

4.4.3.1. Dış Bağımsızlık ve İç Bağımsızlık  278

4.4.3.2. Bireysel Bağımsızlık ve Kurumsal Bağımsızlık  279

4.4.4. Yargı Bağımsızlığı ve Hukukun Üstünlüğü İlişkisi  280

4.4.5. Yargı Bağımsızlığı ve Kuvvetler Ayrılığı İlişkisi  283

4.4.6. Yargı Bağımsızlığının Sınırı  286

5. TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞIN KORUNMASI  288

5.1. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık  291

5.1.1. Anayasaya Göre Yasama–Yargı İlişkisi  292

5.1.2. Yasamanın Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığını Etkileyen Yetkileri  294

5.1.2.1. Görülmekte Olan Bir Dava ile İlgili Kanun Çıkarmak  294

5.1.2.2. Yargı Bütçesinin Belirlenmesi  296

5.1.2.3. Soru, Meclis Araştırması, Meclis Soruşturması ve Gensoru ile İlgili Yetkilerin Kullanılması  297

5.1.2.4. Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılıp Kaldırılmayacağı Konusunda Karar Verilmesi  298

5.1.2.5. Anayasa Mahkemesi’ne ve HSK’ya Üye Seçme Yetkisi  298

5.2. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık  300

5.2.1. Genel Olarak Yürütme–Yargı İlişkisi  300

5.2.2. Anayasa’da Yürütme–Yargı İlişkilerine Dair Düzenleme  302

5.2.3. Yürütmenin Yargı Bağımsızlığını ve Tarafsızlığını Etkileyen Yetkileri  304

5.2.3.1. Yargı Bütçesinin, Hakim ve Savcı Ödeneklerinin Belirlenmesi  304

5.2.3.2. Yargı Teşkilatı ve Çalışma Şartlarının Belirlenmesi  305

5.2.3.3. Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri  305

5.2.3.4. Adli Kolluk Hizmetinin Yürütülmesi  306

5.2.3.5. Yargı Kararının İcrası  307

5.2.3.6. Hakim ve Savcıların Özlük İşlerinin Yürütülmesinde Adalet Bakanlığının Sahip Olduğu Yetkiler  308

5.2.3.7. Yürütmenin Anayasa Mahkemesi ve HSK’ya Üye Seçme Yetkisi  315

5.2.3.8. Kamu Görevlilerinin Yargılanabilmesi Bakımından İzin Verme Yetkisi  318

5.2.3.9. Bazı Suçlar Bakımından Kamu Davası Açılabilmesi İçin İzin Verme Yetkisi  318

5.3. Yargının Kendisine Karşı Bağımsızlığı  319

5.4. Medyaya Karşı Bağımsızlık  323

5.5. Taraflara ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık  345

5.6. Hakimin Kendisine Karşı Bağımsızlığı  348

6. TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞIN TEMİNATLARI  350

6.1. Genel Olarak  350

6.2. Hakimlerin Sahip Olduğu Güvenceler  354

6.2.1. Hakimlerin Azledilememesi  357

6.2.2. Hakimlerin Emekliye Sevk Edilememesi  369

6.2.3. Hakimlerin Mali Teminatı  372

6.2.4. Hakimin Davaya Bakamaması, Reddi ve Çekinmesi  374

6.2.5. Kuvvetler Ayrılığı  375

6.2.6. Yargılamayı Etkileme Yasağı  379

6.2.7. Tabii Hakim İlkesi  381

7. HAKİMİN REDDİ YARGILAMASI  384

7.1. Ret İsteminde Bulunabilecek Olanlar  384

7.2. Ret İsteminin Süresi  386

7.2.1. Yasaklılık Nedenlerinin Varlığı Halinde Süre  386

7.2.2. Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Hallerde Süre  387

7.2.2.1. İlk Derece Mahkemelerinde  388

7.2.2.2. Kanun Yoluna Başvurulması Durumunda  388

7.2.2.3. Ret Sebebinin Sonradan Öğrenilmesi Durumunda  388

7.2.3. Soruşturma Aşamasında Hakimin Reddi  389

7.3. Ret İsteminin Usulü  390

7.4. Ret İsteminin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi  392

7.4.1. Ret İstemini Değerlendirecek Mahkeme  392

7.4.2. Ret İstemi Üzerine Verilecek Kararlar  393

7.4.2.1. Reddi İstenen Hakim Tarafından Verilecek Kararlar  395

7.4.2.2. Merci Tarafından Verilecek Kararlar  396

7.5. Ret İstemine İlişkin Verilen Kararlara Karşı Kanun Yolları  397

7.6. Reddi İstenen Hakimin Yaptığı İşlemlerin Geçerliliği  398

7.7. İcra Ceza Mahkemesi Hakimlerinin Reddi  400

Dördüncü Bölüm

HAKİMİN ÇEKİNMESİ

1. GENEL OLARAK  401

2. ÇEKİNME NEDENLERİ  402

2.1. Yasaklılığı Gerektiren Nedenlere Dayalı Olarak Çekinme  402

2.2. Tarafsızlığı Şüpheye Düşüren Nedenleri İleri Sürerek Çekinme  403

3. ÇEKİNME TALEBİNİN İNCELENMESİ  404

3.1. Çekinme Talebini İnceleyecek Mahkeme  404

3.2. Çekinme Talebinin İncelenmesi  404

3.2.1. Yasaklılık Sebepleriyle Çekinmede İnceleme Usulü  405

3.2.2. Tarafsızlığı Şüpheye Düşüren Sebeplere Dayalı Olarak Çekinmede İnceleme Usulü  407

3.3. Çekinme Talebinin İncelenmesi Sonucu Verilecek Kararlar  408

3.4. Çekinen Hakimin İşlemlerinin Geçerliliği  409

4. ZABIT KATİPLERİNİN REDDİ  409

4.1. Kavram  409

4.2. Zabıt Katibinin Yasaklılık, Ret ve Çekinme Nedenleri  411

4.3. Zabıt Katibinin Ret ve Çekinme Usulü  411

5. SAVCININ REDDİ VE ÇEKİNMESİ  412

5.1. Savcılık Kurumunun Niteliği  412

5.2. Savcılar İçin Etik ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa Esasları

(Budapeşte İlkeleri)  413

5.3. Savcıların Reddi ve Çekinmesi  417

Sonuç  421

EKLER

Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri  427

Yargıtay Cumhuriyet Savcıları Etik Davranış İlkeleri  436

Türk Yargı Etiği Bildirgesi  440

Birleşmiş Milletler Yargı Bağımsızlığı Temel İlkeleri  445

Bangalor Yargı Etiği İlkeleri  448

Savcılar İçin Etik Ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa İlkeleri

"Budapeşte İlkeleri"  455

Kaynakça  459