Hukuk-ı Aile Kararnamesi

ÖNSÖZ

Yasama, devlet otoritesi tarafından toplum hayatını düzene sokmak amacıyla genel, soyut ve süreklilik arz eden bağlayıcı ve müeyyide içeren hukuk kuralları koyulması demektir. Yasama faaliyeti, İslam hukukunda devlet erkinin en yetkili otoritesi olan ülülemr tarafından gerçekleştirilmektedir. Ülülemr, yasama yetkisini kullanırken şer’î hukuk kurallarına uygun hareket etmelidir aksi halde tanzim edilen hukuk kurallarının meşruiyeti olmayacaktır. İslam hukuku temelli bir hukuk sistemine sahip olan Osmanlı Devleti’nde de yasama faaliyeti gerçekleştirilirken şer’î hukuk kurallarına uyulması gerekmektedir.

Osmanlı Devleti’nde yasama faaliyeti, Klasik devirde daha çok şer’î hukuk sahası dışındaki örfî hukuk alanında, Tanzimat devrinde ise; örfî hukukun yanında başta Mecelle-i Ahkam-ı Adliye ve Hukuk-ı Aile Kararnamesi örneklerinde olduğu üzere şer’î hukuka ait mevzularda gerçekleştirilmiştir. Hukuk-ı Aile Kararnamesi oluşturulurken Mecelle’de olduğu gibi yalnızca Hanefî mezhebi görüşlerine bağlı kalınmamış ayrıca diğer muteber mezhep ve müçtehitlerin içtihatlarından da istifade edilmiştir. Bu durum -yasama faaliyeti bağlamında- Hukuk-ı Aile Kararnamesi’ni Mecelle’den daha farklı bir konuma getirmektedir.

1917 yılında hem aile kanunu hazırlamak hem de Mecelle’de yapılması düşünülen değişiklikleri gerçekleştirmek için İttihat ve Terakki Fırkası birtakım komisyonlar kurmuştur. Kurulan bu komisyonlardan sadece Hukuk-ı Aile Komisyonu görevini Hukuk-ı Aile Kararnamesi’ni hazırlamak suretiyle tamamlayabilmiştir. Kararname, çok kısa bir dönem yürürlükte kalmış olmasına rağmen; İslam hukuk tarihinde aile hukuku alanında İslam ülkelerinde kabul edilmiş ilk kanun olması hasebiyle büyük öneme sahiptir. Kararname, ilk olma özelliği dolayısıyla çıkarıldığı

viii

tarihten sonra aile hukukunu kanunlaştırmak isteyen bazı İslam ülkelerine de yol gösterici olmuştur.

Yüksek lisans tezimizin kitaplaştırılmış hali olan bu çalışmada Hukuk-ı Aile Kararnamesi gerek İslam ve gerekse Osmanlı hukuku yasama faaliyeti kuralları bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bunu yapmamızdaki gayemiz Kararname özelinde İslam/Osmanlı hukuku yasama faaliyeti usul ve esaslarını ortaya koymak ve hukuk tarihimizin mümtaz bir düzenlemesi olan Hukuk-ı Aile Kararnamesi tecrübesini yasama faaliyeti açısından günümüz hukuk dünyasının istifadesine sunmaktır.

Bu çalışmada Hukuk-ı Aile Kararnamesi oluşturulurken icra edilen yasama faaliyetinin Osmanlı Anayasasına ve Osmanlı hukukunun meşruluğunu sağlayan şer’î hukuk kurallarına ne oranda uygun şekilde icra edildiği belirlenmeye çalışılmıştır.

İlk bölümde öncelikle kavramların doğru bir şekilde anlaşılması adına yasama faaliyeti ile ilişkili olan terimler üzerinde durulmuş ve bunlar arasındaki farklar izah edilmiştir. Daha sonra Osmanlı hukukunun tarihi kökenleri olan eski Türk hukukundaki “töre”nin nasıl oluşturulduğu anlatılmış ve akabinde Osmanlı hukukunun İslam hukuku kökenli bir hukuk sistemi olması dolayısıyla İslam hukuku yasama faaliyeti usul ve esasları üzerinde durulmuş ve İslam hukuk tarihindeki yasama faaliyeti ile iligili gelişmelere yer verilmiştir.

İkinci bölümde öncelikle örfî ve şer’î hukuk kavramları arasındaki ilişki izah edilmiş ve Osmanlı hukuku yasama faaliyeti ürünlerinin hangi yasama faaliyeti usulü ile hazırlandığı belirlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra Osmanlı hukukunda Klasik ve Tanzimat devri ayrımı yapılarak yasama yetkisinin hangi kişi ve kurumlara ait olduğu belirtilmiş ve yasama meclislerinde yasama faaliyetinin nasıl icra edildiği anlatılmıştır.

Üçüncü bölümde öncelikle Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin hazırlanma nedenleri ve içeriği hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra Osmanlı Anayasası olan Kanuni Esasi’deki yasama faaliyeti

ix

usulü açıklanmıştır. En sonunda verilen bilgiler ışığında Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Kanuni Esasi’deki ve İslam hukukundaki yasama faaliyeti usul ve esaslarına ne derece uygun tanzim edildiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Tezde gerekli düzeltme ve eklemelerin yapılmasında bilgi ve tecrübeleri ile önemli katkıları olan ve çalışma nihayet buluncaya değin değerli vakitlerini ayırarak yardımcı olan kıymetli hocam Doç. Dr. Ahmet KILINÇ’a teşekkür ederim. Ayrıca yaptıkları eleştiri ve önerileriyle çalışmaya katkıda bulunan değerli tez jüri üyeleri Prof. Dr. Mustafa AVCI ve Doç. Dr. Taylan BARIN’a teşekkürü bir borç bilirim.

Bu eserin hazırlanmasında ve tashih edilmesi aşamasında büyük katkıları olan kıymetli meslektaşlarım Arş. Gör. Mehmet BARUTÇU ile Arş. Gör. Oğuzhan ORHAN’a şükranlarımı sunuyorum.

Beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan yetişmemde çok büyük emekleri olan haklarını ödemekten aciz olduğum canım annem Nuray TEPE ve babam Menderes TEPE’ye çok teşekkür ediyor ve bu çalışmayı onlara armağan ediyorum.

Son olarak esere gösterdikleri ilgi ve alaka dolayısıyla ve çalışmanın kitaplaştırılması sürecindeki hızlı ve şeffaf tavırları için YETKİN Yayınevi çalışanlarına en içten teşekkürlerimi sunuyorum.

Süleyman TEPE Ekim 2022 Hacı Bayram Veli/Ankara

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ................................................................................................. vii

İÇİNDEKİLER ....................................................................................... xi

GİRİŞ ....................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM ESKİ TÜRK VE İSLAM HUKUKUNDA YASAMA FAALİYETİ

1. Yasama Faaliyeti ile İlgili Kavramlar ..................................... 7

1.1. “Yasama” Kavramı ............................................................. 7

1.2. “Kanun” ve “Kanunlaştırma” Kavramları .................... 10

1.3. “Kararname” Kavramı ..................................................... 13

1.4. Yasama Yetkisi................................................................... 15

2. İslamiyet Öncesi Türk Hukukunda Yasama ...................... 16

2.1. Kağan İradesi ..................................................................... 17

2.2. Kurultay Kararları ............................................................. 19

2.3. Yusun (Örf ve Adet Kuralları)......................................... 20

3. İslam Hukukunda Yasama Faaliyeti .................................... 20

3.1. “Fıkıh” ve “Usul-i Fıkıh” Kavramları ............................ 21

3.2. İslam Hukukunda “Teşrii” ve “Yasama” Kavramı ...... 22

3.3. İslam Hukukunda “İçtihat” ve “Yasama” Kavramı .... 25

3.4. İslam Hukukunda Yasama Yetkisi ................................. 27

3.4.1. Ülülemr .................................................................. 27

3.4.2. Şûra Meclisleri ...................................................... 29

3.5. İslam Hukukunda Yasama Faaliyetinin Bağlayıcılığı . 33

3.6. İslam Hukukunda “Siyaset-i Şer’iyye” Kavramı .......... 34

3.7. İslam Hukukunda Yasama Faaliyeti Türleri ................. 37

3.7.1. Birinci Tür Yasama Faaliyeti ............................... 38

3.7.2. İkinci Tür Yasama Faaliyeti ................................ 39

xii

3.7.3. Üçüncü Tür Yasama Faaliyeti ............................ 41

3.8. İslam Hukuku Tarihinde Yasama Faaliyeti................... 43

3.8.1. Hz. Peygamber Devrinde Yasama Faaliyeti ..... 43

3.8.2. Raşid Halifeler Devrinde Yasama Faaliyeti...... 49

3.8.3. Emevi Devleti’nde Yasama Faaliyeti ................. 52

3.8.4. Abbasi Devleti’nde Yasama Faaliyeti ................ 54

İKİNCİ BÖLÜM OSMANLI HUKUKUNDA YASAMA FAALİYETİ

1. Örfî Hukuk Sahasında Yasama Faaliyeti ............................ 60

1.1. “Örfî Hukuk” Kavramı .................................................... 60

1.2. Osmanlı Devleti’nde Örfî Hukukun Gelişimi ............... 62

1.3. Diğer Müslüman-Türk Devletlerinde Örfî Hukuk ...... 64

1.4. Osmanlı Devlet’inde Örfî Hukuk Kuralları .................. 65

1.4.1. Fermanlar .............................................................. 66

1.4.2. Kanunnameler ...................................................... 67

1.4.3. Adaletnameler ...................................................... 73

1.4.4. Yasaknameler ........................................................ 75

1.4.5. Beratnameler ......................................................... 75

1.4.6. Tevkiler .................................................................. 76

1.4.7. Tanzimat Devrine Ait Kanun, Kanunname, Kararname ve Nizamnameler ............................ 77

1.5. Örfî Hukuk ile Şer’î Hukuk İlişkisi................................. 79

1.6. Örfî Hukuk Sahasında Yasama Faaliyeti Türleri.......... 80

1.6.1. Birinci Tür Yasama Faaliyeti ............................... 81

1.6.2. İkinci Tür Yasama Faaliyeti ................................ 82

1.6.3. Üçüncü Tür Yasama Faaliyeti ............................ 83

2. Osmanlı Devleti’nde Şer’î Hukukun Kaynakları ve Yasama Faaliyetiyle İlişkisi .............................................. 85

2.1. Fıkıh Kitapları .................................................................... 89

2.2. Fetvalar ............................................................................... 92

2.3. Kanunnameler ................................................................... 99

2.4. Tanzimat Sonrasındaki Hukuki Düzenlemeler .......... 102

2.4.1. Mecelle-i Ahkam-ı Adliye ................................. 103

xiii

2.4.2. Hukuk-ı Aile Kararnamesi ................................ 105

3. Osmanlı Devleti’nde Yasama Faaliyetinin Şer’î Hukuka Uygunluğu .............................................................. 107

4. Osmanlı Hukukunda Yasama Yetkisi ve Usulü .............. 114

4.1. Padişah.............................................................................. 114

4.2. Yasama Meclisleri ........................................................... 117

4.2.1. Divan-ı Hümayun .............................................. 117

4.2.2. Meşveret Meclisi ................................................. 124

4.2.3. Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye ve Meclis-i Âli-yi Tanzimat ................................................... 126

4.2.4. Şûra-yı Devlet ..................................................... 133

4.2.5. Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan ................. 138

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YASAMA FAALİYETİ BAĞLAMINDA HUKUK-I AİLE KARARNAMESİ’NİN DEĞERLENDİRİLMESİ

1. Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Hazırlanma Nedenleri ................................................................................. 141

2. Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin İçeriği............................... 146

3. Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Tanzim Edilme Usulü ........................................................................................ 147

3.1. 1876 Kanun-i Esasi’de Yasama Faaliyeti ...................... 148

3.1.1. Kanun Yapma Yoluyla ...................................... 148

3.1.2. Muvakkat Kanun Yapma Yoluyla ................... 153

3.1.3. İdare-yi Örfîye Yapma Yoluyla ........................ 156

3.2. Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Tanzim Usulü ........... 156

4. Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Yürürlükten Kaldırılma Sebepleri ............................................................. 164

4.1. Kararname’nin Aile Hukukuna Dair Önemli Konuları İçermemesi....................................................... 165

4.2. Bazı Kararname Hükümlerinin “Kanun” Tekniğine Aykırı Olması .................................................................. 165

4.3. Kararname’nin Toplum Hassasiyetlerini Gözardı Ettiği İddiası ..................................................................... 167

xiv

4.4. Ulemanın Kararname’nin Şer-i Şerife Aykırı Olduğu İddiası................................................................. 168

5. Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nin Tanzimi Esnasında İcra Edilen Yasama Faaliyetinin Şer-i Şerife Uygunluğu............................................................................... 169

5.1. Birinci Tür Yasama Faaliyetinin Şer-i Şerife Uygunluğu ....................................................................... 169

5.1.1. Evli ve İddet Bekleyen Kadınla Evlenmenin Yasaklanması ...................................................... 170

5.1.2. Erkeğin Aynı Anda Dörtten Fazla Kadınla Evlenmesinin Yasaklanması ............................. 170

5.1.3. Üç Talak İle Boşanan Kadının Başka Biriyle Evlenip Boşanmadan Eski Kocasıyla Evlenmesinin Yasaklanması ............................. 171

5.1.4. Müslüman Kadınların Gayrimüslim Erkeklerle Evlenmesinin Yasaklanması .......... 171

5.2. İkinci Tür Yasama Faaliyetinin Şer-i Şerife Uygunluğu ....................................................................... 172

5.2.1. Akıl Hastalarının Evlendirilmesi ..................... 177

5.2.2. Zinanın Hürmet-i Musahere Oluşturmaması ................................................... 178

5.2.3. Evlenme Akdinin Kinayeli Lafızlarla Kurulamaması .................................................... 179

5.2.4. Evlenme Akdinde Takyidi Şartlar Koşulabilmesi...................................................... 181

5.2.5. İkrah Altında Yapılan Nikah ve Talakın Geçersizliği .......................................................... 185

5.2.6. Mehrin Alt Sınırının Belirlenmemesi .............. 188

5.2.7. Tefrik (Mahkeme Kararıyla Boşama) Sebeplerinin Genişletilmesi .............................. 190

5.2.8. Hakemlere Kesin Boşama Salahiyeti Verilmesi .............................................................. 195

5.2.9. İddet Bekleyen Kadının Hayızdan Kesilmesi Meselesi ............................................. 199

5.2.10. Sarhoşun Talakının Mutlak Olarak Geçersiz Sayılması .............................................. 200

xv

5.2.11. Mehr-i Müsemması, Mehr-i Mislinden Az Olduğu Halde Velisinden İzinsiz Evlenen Kızın Nikah Akdinin Lazım Olması .................................................................. 202

5.2.12. Kinayeli Boşamada Her Halde Kocanın Niyetinin Esas Alınması .................................... 204

5.2.13. Yetkisiz Temsilci (Fuzuli) ve Mektup Aracılığıyla Nikah Akdinin Düzenlenmemesi ................................................ 205

5.2.14. Evlenme İçin Asgari Yaş Sınırı Getirilmesi ........................................................... 206

5.3. Üçüncü Tür Yasama Faaliyetinin Şer-i Şerife Uygunluğu ....................................................................... 213

5.3.1. Nikah Akdinin Özel İzinname ile Resmi Görevli Huzurunda Yapılması ve Tescil Edilmesi ............................................................... 215

5.3.2. Boşama Kararının Hâkime Bildirilmesi ve Tescil Edilmesi ............................................... 217

5.3.3. Nikahın Keyfiyetinin İlan Edilmesi ................. 220

5.3.4. Başlık ve Kalın Parası Usulünün Yasaklanması ...................................................... 221

5.3.5. Gayrimüslimlerin Hukukunun Tanzim Edilmesi ............................................................... 221

SONUÇ ................................................................................................ 223

KAYNAKLAR .................................................................................... 229

KAYNAKLAR

Abadan, Yavuz (1957) ‘Osmanlı İmparatorluğunda Anayasa Sistemine Geçiş Hareketleri’, AÜHFD, C:14, S:1, s.3-37.

Abdurrrahman Abdi Paşa (2012)َ Abdurrrahmanَ Abdiَ Paşaَ

Kanunnamesiَ (Hazırlayan:َ H.َ Ahmetَ Arslantürk),َ İstanbul,َ Onurَ

Kitaplığı.

Acar, H. İbarahim (2010)َ ‘Talak’,َ TDVİA,َ C:39.

Acar, H. İbrahim (2000) ‘İddet’,َ TDVİA,َ C:21,َ İstanbul.

Acar, H. İbrahim (2011) ‘Tefrik’,َ TDVİA,َ C:40.

Ahmed bin Faris (1929),َ Mu’cemüَ Makayisü’l-Lugati, (Muhakkik:

Abdusselemَ Muhammedَ Harun),َ C:3,َ Darü’l-Fikr.

Ahmed Muhtar Abdullah Hamid Ömer (2007)َ Mecmeu’l-Lügati’l-

Arabiyyeti’l-Muâsarati,َ İlmü’l-Kütüb,َ C:2.

Ahmed Rıza (1918)َ ‘Kanun-iَ Esasi’ninَ 36.َMaddesineَ Birَ Fıkraَ Tenzilineَ

Dairَ Ahmedَ Rızaَ Bey’inَ Takriri’,َ Meclis-iَ Aʻyânَ Zabıtَ Ceridesi,َ 3.َ

Devre,َ 4.َ İçtima,َ 18.َ İn’ikad,َ C:1.

Ahmed Şuayb (1326-1328), Hukuk-ı İdare, Birinci Kısım, Dersaadet, Hürriyet Matbaası.

Ahmet Cevdet Paşa (1980)َ Maruzatَ (Hazırlayan:َ Yusufَ Halaçoğlu),َ

İstanbul,َ Çağrıَ Yayınları.

Ahmet Cevdet Paşa (1991) Tezakir 40-Tetimmeَ (Hazırlayan:َ Cevdetَ

Baysun)َ 3.َ Baskı,َ Ankara,َ TTK.

Akgündüz, Ahmed (1986)َ Mukayeseliَ İslamَ veَ Osmanlıَ Hukukuَ

Külliyatı,َ Diyarbakır,َ Dicleَ Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ Yayınları.

Akgündüz, Ahmed (1988)َ İslamَ Hukukundaَ veَ Osmanlıَ Tatbikatındaَ

Vakıfَ Müessesesi,َ Ankara,َ TTK.

Akgündüz, Ahmed (1990) Osmanlıَ Kanunnameleriَ veَ Hukukiَ Tahlilleri,

C:1,2َ İstanbul,َ OSAV.

230

Akgündüz, Ahmed (1991)َ Osmanlıَ Kanunnameleriَ veَ Hukukiَ Tahlilleri,َ

C:3,َ İstanbul,َ OSAV.

Akgündüz, Ahmed (1992)َ Osmanlıَ Kanunnameleriَ veَ Hukukiَ Tahlilleri,َ

C:4,5َ İstanbul,َ OSAV.

Akgündüz, Ahmed (1993)َ Osmanlıَ Kanunnameleriَ veَ Hukukiَ Tahlilleri,َ

C:6,َ İstanbul,َ OSAV.

Akgündüz, Ahmed (1994) Osmanlıَ Kanunnameleriَ veَ Hukukiَ Tahlilleri,

C:7,َ İstanbul,َ OSAV.

Akgündüz, Ahmed (1995)َ ‘Ahmetَ Cevdetَ Paşaَ veَ Kanunlaştırmaَ

Hareketleri’,َ Ahmetَ Cevdetَ Paşaَ Sempozyumu,َ TDVَ Yayınları,َ

Ankara.

Akgündüz, Ahmed (1996)َ ‘Gedik’,َ TDVİA,َ C:13.

Akgündüz, Ahmed (1997)َ Eskiَ Anayasaَ Hukukumuzَ veَ İslamَ

Anayasası,َ 5.َ Baskı,َ İstanbul,َ OSAV.

Akgündüz, Ahmed (1999a)َ ‘Osmanlıَ Kanunnamelerininَ Şer’îَ Sınırları’,َ

Kuruluşununَ 700.َ Yılındaَ Osmanlıَ (Editör:َ Gülerَ Eren),َ Ankara,َ

Yeniَ Türkiyeَ Yayınları,َ C:6.

Akgündüz, Ahmed (1999b)َ ‘Osmanlıَ Hukukundaَ Şer’îَ Hukukَ Örfîَ

Hukukَ İkilemi’,َ İslamiَ Araştırmaَ Dergisi,َ C:12,َ S:2,َ s.117-121.

Akgündüz, Ahmed (2002)َ ‘Osmanlıَ Kanunnameleriَ (Doğuşu,َ Çeşitleriَ

veَ Tarihiَ Seyri)’,َ Türklerَ Ansiklopedisi,َ C:10,َ s.21-42.

Akgündüz, Ahmed (2012a)َ İslamَ veَ Osmanlıَ Hukukَ Külliyatıَ Özelَ

Hukuk-I,َ C:2,َ İstanbul,َ OSAV.

Akgündüz, Ahmed (2012b)َ İslamَ veَ Osmanlıَ Hukukuَ Külliyetiَ Özelَ

Hukuk-II,َ C:3,َ İstanbul,َ OSAV.

Akman, Mehmet (1997)َ Osmanlıَ Devletindeَ Kardeşَ Katli,َ İstanbul,َ

Eren.

Akman, Mehmet (2007)َ ‘Örf’,َ TDVİA,َ C:34.

Aktan, Hamza (2002)َ ‘Kefaet’,َ TDVİA,َ C:25.

Aktan, Hamza (2009)َ ‘Sıhriyet’,َ TDVİA,َ C:37.

Akyıldız, Ali (1998)َ ‘Sened-iَ İttifak’ınَ İlkَ Tamَ Metni’,َ İslamَ

Araştırmalarıَ Dergisi,َ S:2,َ s.209-222.

Akyıldız, Ali (2003a)َ ‘Meclis-iَMeşveret’, TDVİA,َ C:28.

Akyıldız, Ali (2003b)َ ‘Meclis-i Vala-yıَ Ahkam-ıَ Adliye’,َ TDVİA,َ C:28.

231

Akyıldız, Ali (2003c)َ ‘Meclis-iَ Vükela’,َ TDVİA,َ C:28.

Akyıldız, Ali (2003d)َ ‘Meclis-iَMeb’usan’,َ TDVİA,َ C:28.

Akyıldız, Ali (2003e)َ ‘Meclis-iَ A’yan’,َ TDVİA,َ C:28.

Akyılmaz, Gül (2018)َ Türkَ Hukukَ Tarihi,َ 10.َ Baskı,َ Konya,َ Sayramَ

Yayınları.

Akyılmaz, Hatice Cemre (2019)َ ‘Yasamaَ Yetkisi’َ (Yüksekَ Lisansَ Tezi),َ

Gaziَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Ali Haydar Efendi (2017) Dürerü’l-Hukkâmَ Şerhuَ Mecelleti’l-Ahkâm,

(Hazırlayan:َ Raşitَ Gündoğduَ veَ Osmanَ Erdem),َ 2.َ Baskı,َ İstanbul,َ

DİB.

Ali, Kevser Kâmil / Öğüt, Salim (1993)َ ‘Çokَ Evlilik’,َ TDVİA,َ C:8.َ

Ansay, Sabri Şakir (1952a)َ ‘Aileَ Hukuku’,َ Ankaraَ İlahiyatَ Fakültesiَ

Dergisi, S:2-3, s.20-32.

Ansay, Sabri Şakir (1952b) Eski Aile Hukukumuza Bir Nazar, Ankara, AÜHF Yayınları.

Apaydın, H. Yunus (2000)َ ‘İctihad’,َ TDVİA,َ C:21.

Apaydın, H. Yunus (2009)َ ‘Siyâset-iَ Şer’iyye’,َ TDVİA,َ C:37.

Arsal, Sadri Maksudi (1947)َ Türkَ Tarihiَ veَ Hukuk,َ İstanbul,َ İsmailَ

Akgünَ Matbaası.

Arsel, İlhan (1953)َ ‘BirinciَVeَ İkinciَMeşrutiyetَ Devirlerindeَ ÇiftَMeclisَ

Tecrübesi’,َ AÜHFD,َ C:10,َ S:1–4, s.194-211.

Aşık Paşazade (2003)َ Osmanoğullarınınَ Tarihi,َ (Çeviren:َ Kemalَ Yavuz-

Yektaَ Saraç),َ İstanbul,َ Kَ Kitaplığı.

Atar, Fahrettin (1995)َ ‘Fetva’,َ TDVİA,َ C:12.

Atar, Fahrettin (2002)َ Fıkıhَ Usulü,َ 5.َ Baskı,َ İstanbul,َ İFAV.

Atar, Fahrettin (2005)َ ‘Muhâlea’,َ TDVİA, C:30.

Atar, Fahrettin (2007)َ ‘Nikah’,َ TDVİA,َ C:33.

Atasoy, Samed (2020)َ ‘Tanzimatَ Dönemiَ Osmanlıَ Kanunlaştırmaَ Usulüَ

veَ Meclislerinَ Rolüَ (1838-1876)’,َ SÜHFD, S:2, C:10.

Avcı, Mustafa (2018),َ Osmanlıَ Cezaَ Hukukuَ -II- Özelَ Hükümler,َ 3.َ

Baskı,َ Ankara,َ Adaletَ Yayınevi.

Avcı, Mustafa (2021),َ Türkَ Hukukَ Tarihi,َ 10.َ Baskı,َ Konya,َ Atlasَ

Akademi.

232

Avcı, Mustafa ‘Osmanlıdaَ Aileَ Arabuluculuğu’,َ II.َ Uluslararasıَ İnsanَ

Haklarıَ Sempozyumuَ Aileninَ Korunmasıَ Hakkıَ Bildirilerَ Kitabı,

471-494; https://www.tihek.gov.tr/prof-dr-mustafa-avci/#_ftn49 s.e.t:20.05.2022.

Ayan, Altan (2015)َ ‘Orhonَ Abidelerindekiَ Liderlikَ veَ Yönetimَ

Anlayışınınَ Değerlendirilmesi’,َ Akademikَ Bakışَ Dergisi,َ S:49,َ

s.305-317.

Aybars, Pamir (2009)َ ‘Orta-Asyaَ Türkَ Hukukundaَ Töreَ Kavramı’,َ

AÜHFD,َ S:2,َ s.359-375.

Aydın, M. Akif (1988)َ ‘el-Ahkamü’ş-Şer’iyyeَ fi’l-Ahvali’ş-Şahsiyye’,

TDVİA, C:1

Aydın, M. Akif (1991)َ ‘Anayasa’,َ TDVİA,َ C:3.

Aydın, M. Akif (1991)َ ‘Araziَ Kanunnamesi’,َ TDVİA,َ C:3

Aydın, M. Akif (1993)َ ‘Ceza’,َ TDVİA,َ C:7.

Aydın, M. Akif (1998)َ ‘Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi’,َ TDVİA, C:18.

Aydın, M. Akif (1999)َ Türkَ Hukukَ Tarihi,َ 3.َ Baskı,َ İstanbul,َ Beta.

Aydın, M. Akif (2003a)َ ‘Mecelle-iَ Ahkâm-ıَ Adliye’,َ TDVİA,َ C:َ 28.

Aydın, M. Akif (2003b)َ ‘Mahkeme’,َ TDVİA,َ C:27.

Aydın, M. Akif (2003c) ‘Mehir’,َ TDVİA,َ C:28.َ

Aydın, M. Akif (2004)َ ‘Kanunnamelerَ veَ Osmanlıَ Hukukununَ

İşleyişindekiَ Yeri’,َ Osmanlıَ Araştırmaları,َ C:24,َ s.37-46.

Aydın, M. Akif (2005)َ ‘Muhammedَ Kadriَ Paşa’,َ TDVİA,َ C:َ 30.

Aydın, M. Akif (2018) Osmanlıَ Aileَ Hukuku,َ 2.َ Baskı,َ İstanbul,َ Klasikَ

Yayınları.

Aydın, M. Akif (2019)َ Türkَ Hukukَ Tarihi,َ 16.َ Baskı,َ İstanbul,َ Beta.

Aydın, M. Akif (2020)َ Osmanlıَ Hukukuَ Devlet-iَ Aliyye’ninَ Temeli,َ

Ankara,َ İsamَ Yayınları.

Babanzade Ahmed Naim (h.1332)َ ‘Teaddüd-iَ Zevcatَ İslamiyetteَ Menَ

Olunabilirَ mi?’,َ Sebilürreşad,َ S.298.

Babaoğlu, Orhan Münir (1936)َ Türkَ Hukukundaَ Devletَ Fikri,َ İstanbul,َ

Burhaneddinَ Matbaası.

Bardakoğlu, Ali (1989)َ ‘İslamَ Hukukuَ Araştırmalarındaَ Gelenekçilik’,َ

Günümüzَ Dinَ Bilimleriَ Araştırmalarıَ veَ Problemleriَ Sempozyumu.

233

Bardakoğlu, Ali (1999)َ ‘Teorikَ Açıdanَ İslamَ ve Demokrasi: Yasama,

İslamَ veَ Demokrasi’,َ Kutluَ Doğumَ Sempozyumu,َ Ankara,َ TDV.

Bardakoğlu, Ali (2000)َ ‘İkrah’,َ TDVİA,َ C:22.

Barkan, Ömer Lütfi (1946) XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları: Kanunlar, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.

Barkan, Ömer Lütfi (1977)َ ‘Kanunname’,َ İslamَ Ansiklopedisi,َ İstanbul,َ

Milliَ Eğitimَ Basımevi.

Barthold, Wilhelm / Köprülü, Fuat (1984)َ İslamَ Medeniyetiَ Tarihi,َ 6.َ

Baskı,َ Ankara,َ DİB.

Başgil, Ali Fuad (2008) Hukukun Ana Meseleleriَ veَ Müesseseleri-

Konferanslar,َ İstanbul,َ Yağmurَ Yayınevi.

Bedir, Murtaza (2007)َ ‘Osmanَ el-Betti’,َ TDVİA,َ C:33.

Berkes, Niyazi (1973) Türkiye’deَ Çağdaşlaşma,َ Ankara,َ Bilgiَ Yayınevi.

Bilge, Necip (1999)َ Hukukَ Başlangıcı,َ 13.َ Baskı,َ Ankara,َ Turhanَ

Kitabevi.

Bilmen, Ömer Nasuhi (1951)َ ‘Tarih-iَ Fıkhınَ Mahiyetiَ Veَ Faideleri’,َ

İslamınَ Nuru,َ C:1َ S:7,َ s.9-11.

Bilmen, Ömer Nasuhi (1967) Hukuk-ıَ İslamiyyeَ veَ Istılahat-ıَ Fıkhiyyeَ

Kamusu,َ İstanbul,َ Bilmenَ Yayınevi.

Bilmen, Ömer Nasuhi (2016), Fıkıh İlmi & İslam Hukuku Terimleri Sözlüğü (Hazırlayan: Abdullah Kahraman), İstanbul, Nizamiye Akademi.

Bingöl, Ayşe (2019)َ ‘Osmanlıdanَ Cumhuriyeteَ Antalya’daَ Aileَ Kurumuَ

(1908-1945)’َ (Yüksekَ Lisansَ Tezi),َ Akdenizَ Üniversitesiَ Sosyalَ

Bilimlerَ Enstitüsü.

Bozkurt, Gülnihal (2010)َ Batıَ Hukukununَ Türkiye’deَ Benimsenmesi,َ 2.َ

Baskı,َ Ankara,َ TTK.

Canan, İbrahim (1993)َ Hadisَ Ansiklopedisiَ Kütüb-iَ Sitte,َ Akçağَ

Yayınevi,َ C:3.

Celal Nuri (1331a) Havaic-i Kanuniyemiz, Matbaa-iَ İctihad.

Celal Nuri (1331b)َ Havâic-iَKanuniyyemiz,َ İstanbul,َ Kitaphâne-iَ İctihad.

234

Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî (1405a)َ Ahkâmü’l-Kur’ân,

(Muhakkik:َMuhammedَ Sadıkَ Kamhavi),َ C:2,َ Beyrut,َ Dârَ İhyâü’t-

Türâsi’l-Arabî.

Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî (1405b) Ahkâmü’l-Kur’ân,َ

(Muhakkik:َ Muhammedَ Sadıkَ Kamhavi),َ C:5,َ Beyrut,َ Daruَ

İhyâü’t-Turasi’l-Arabi.

Cevziyye, İbnü’l-Kayyım (1991)َ İ‘lamü-l-Muvakkı‘înَ an-Rabbi’l-

Alemînَ (Muhakkik:َMuhammedَ Abdüsselamَ İbrahim),َ C:4,َ Beyrut,َ

Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.

Ceylan, Ayhan (1997)َ ‘İslamَ Öncesiَ Türkَ Hukukundaَ DanışmaَMeclisi’,َ

EBYÜَ Hukukَ Fakültesiَ Dergisi,َ C:1,َ S:1,َ s.1-12.

Ceylan, Ayhan (2003) ‘İslam’da Siyasal İktidar (Velâyet-i Âmme)’, EBYÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C:7, S:1-2, s.89-104.

Cin, Halil (1972)َ ‘İslamَ Hukukundaَ Mehr’َ AÜHFD,َ C:29,َ S:1,َ s.199-

254.

Cin, Halil (1988a) İslamَ veَ Osmanlıَ Hukukundaَ Evlenme,َ Konya,َ Selçukَ

Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ Yayınları.

Cin, Halil (1988b)َ Eskiَ Hukukumuzdaَ Boşanma,َ 2.َ Baskı,َ Konya,َ Selçukَ

Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ Yayınları.

Cin, Halil / Akgündüz, Ahmed (2017) Türkَ Hukukَ Tarihi,َ İstanbul,َ

OSAV.

Cin, Halil / Akyılmaz, Gül (2018)َ Türkَ Hukukَ Tarihi,َ 10.َ Baskı,َ Konya,َ

Sayramَ Yayınları.

Çalışkan, Mehmet (2019)َ ‘el-Hüseynîَ el-Yezdî’ninَ el-Urâzaَ fi’l-

Hikâyeti’s-Selcûkiyyeَ Adlıَ Farsçaَ Eserininَ Türkçeَ Tercümesi’

(Yüksekَ Lisansَ Tezi),َ Marmaraَ Üniversitesiَ Türkiyatَ Araştırmalarıَ

Enstitüsü.

Çalışkan, Muhammed Selman (2010)َ ‘Darülfünunَ İlahiyatَ Fakültesiَ

Tefsirَ veَ Tefsirَ Tarihiَ Müderrislerindenَ Manisalızadeَ Hafızَ

Mustafaَ Şevketَ Efendi'ninَ Hayatıَ Veَ Eserleri’,َ Dârülfünûnَ İlahiyatَ

Sempozyumu, İstanbul.

Çeker, Orhan (2017) Osmanlıَ Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi,َ 5.َ Baskı,َ

Konya,َ Mehirَ Vakfıَ Yayınları.

Dağcı, Şamil (2002)َ ‘Kısas’,َ TDVİA,َ C:25.

235

Danişmend, İsmail Hami (1971)َ İzahlıَ Osmanlıَ Tarihiَ Kronolojisi, C:1,

İstanbul,َ Türkiyeَ Yayınevi.

Demirci, Miray (2019)َ ‘77َ Numaralıَ Antalyaَ Şer’iyyeَ Sicilininَ

Tarnskripsiyonuَ veَ Değerlendirilmesi’َ (Yüksekَ Lisansَ Tezi),َ

Kütahyaَ Dumlupınarَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Dinçer, Güven (1968)َ Yüzyılَ Boyuncaَ Danıştay,َ Ankara,َ TTK.

Diyanetَ Dinَ İşleriَ Yüksekَ Kuruluَ Başkanlığıَ https://kurul.diyanet.gov.tr /

Cevap-Ara/800/muslumankadingayrimuslimbirerkekleevlenebilirmi ? enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d. S.e.t:20.05.2022.

Diyanetَ İşleriَ Başkanlığıَ Dinَ İşleriَ Yüksekَ Kurulu;َ https://kurul.diyanet.

gov.tr/Cevap-Ara/4372/kucuklerin-evlendirilmesi?enc=QisAbR4bA k Zg1HImMxXRn2t8ij%2beDtMkJdRGirgyeb8%3ds.e.t: 20.05.2022.

Dokgöz, Derviş (2002), İslam Hukukunda Ulü’l-emrin Yetki ve Tasarrufları, Malatya, İKSAD Publishing House.

Döndüren, Hamdi (2016) Delilleriyleَ Aileَ İlmihali,َ İstanbul,َ Erkamَ

Yayınları.

Dönmez, İ. Kâfi (1993)َ ‘Cünûn’,َ TDVİA,َ C:8.

Dönmez, İ. Kâfi (2009) ‘Sarhoşluk’,َ TDVİA,َ C:36.

Dönmez, İbrahim Kafi (1986)َ İslamَ Hukukundaَ Müçtehidinَ Naslarَ

Karşısındakiَ Durumuَ ileَ Modernَ Hukuklardaَ Hakiminَ Kanunَ

Karşısındakiَ Durumuَ Arasındaَ Birَ Mukayese,َ MÜİFD,َ S:4,َ s.َ 23.

Durhan, İbrahim (1999)َ ‘Osmanlıَ Hukukununَ Yapısıَ Üzerineَ Birَ Etüt’,َ

Atatürkَ Üniversitesiَ Erzurumَ Hukukَ Fakültesiَ Dergisi,َ C:3,َ S:1,َ

s.215-232.

Durmuş, Ensar / Yargı, Mehmet Ali (2019)َ ‘1917َ Tarihliَ Osmanlıَ

Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi’neَ Yöneltilenَ Eleştiriler’,َ Recepَ Tayyip

Erdoğanَ Üniversitesiَ İlahiyatَ Fakültesiَ Dergisi,َ S:15,َ 312-363.

Duymaz, Recep (1993)َ ‘Celalَ Nuriَ İleri’,َ TDVİA,َ C:7.

Düzdağ, Ertuğrul (1972)َ ŞeyhülislamَEbussuudَ Efendiَ Fetvalarıَ Işığındaَ

16.َ Asırَ Türkَ Hayatı,َ İstanbul,َ Endurunَ Kitabevi.

Ebu Yusuf Yakub b. İbrahim (1970)َ Kitabu’l-Haracَ (Çeviren:َ Aliَ

Özek),َ İstanbul,

236

Ebu’lula Mardini (2009) Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa,َ 2.َ Baskı,َ Ankara,َ TDVَ Yayınları.

Ebüzziya, Ziyad (1989)َ ‘Ahmedَ Rızâ’,َ TDVİA,َ C:2.

Ed-Duri, Abdulaziz (1994)َ ‘Divan’,َ TDVİA,َ C:9.

Efendioğlu, Mehmet (2008)َ ‘Sa’dَ b.َ Muaz’,َ TDVİA,َ C:35.

Ekinci, E. Buğra (1997)َ ‘Akimَ Kalanَ Birَ Teşebbüs:َ Osmanlıَ Aileَ

Kanunu’,َ Tarih ve Medeniyet Dergisi, S:43, s.50-52.

Ekinci, E. Buğra (2017a)َ Osmanlıَ Hukuku,َ 5.َ Baskı,َ İstanbul,َ Arısanat.

Ekinci, E. Buğra (2017b)َ Osmanlıَ Mahkemeleriَ Tanzimatَ veَ Sonrası,َ 2.َ

Baskı,َ İstanbul,َ Arıَ Sanat.

Ekinci, E. Buğra (2019)َ ‘Mecelleَ Hakkındaَ Değerlendirmeler’,َ Adaletَ

Dergisi, S:62-63, s.335-356.

Elöve, Mustafa Emil (1952)َ ‘İkinciَ Meşrutiyetَ Devrininَ Siyasiَ

Olaylarınaَ Birَ Bakış’,َ AÜHFD,َ C:9,َ S:1,َ s.183-235.

Emanuelidi, Emanuel (1917)َ ‘Aydınَ Mebusuَ Emanuelَ Emanuelidiَ

Efendi’ninَ Hukuk-ıَ Âileَ Kararnâmesiَ Layihasıَ İçinَ Birَ Encümen-i

Mahsusَ Teşkilineَ Dairَ Takriri’,َMeclis-iَMebusanَ Zabıtَ Ceridesi,َ 3.َ

Devre,َ 4.َ İçtima,َ 5.َ İnʻikad, C:1.

Ençakar, Orhan (2017)َ “Osmanlı’daَ Şerh-Hâşiyeَ Geleneğiَ Durerَ

Haşiyeleriَ Örneği”َ Osmanlı’daَ İlm-iَ Fıkıhَ Alimler,َ Eserler,َ

Meseleler,َ İstanbul,َ İSARَ Yayınları.

Ercoşkun, Tülay (2010)َ ‘Osmanlıَ İmparatorluğu’ndaَ 19.َ Yüzyıldaَ

Evlilik ve Nikaha Dair Düzenlemeler’َ (Doktoraَ Tezi)َ Ankaraَ

Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Erdoğan, Mehmet (2005)َ Fıkıhَ veَ Hukukَ Terimleriَ Sözlüğü,َ 2.َ Basım,َ

İstanbul,َ Ensarَ Neşriyat.

Eren, Abdurrahman (2019)َ ‘Anayasaَ Mahkemesininَ Kanunَ Hükmündeَ

Kararnamelereَ İlişkinَ İçtihadıَ Doğrultusundaَ Cumhurbaşkanlığıَ

Kararnamelerininَ Değerlendirilmesi’,َ Anayasaَ Yargısı,َ C:36,َ S:1,َ

s.1-72.

Fâsi, Allâl (2014)َ İslamَ Hukukَ Felsefesi,َ İstanbul,َ Manaَ Yayınları.

Feyzullah Efendi (1266) Fetavay-ıَ Fevziye,َ İstanbul.

Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1958) İçtimaiyat-Hukuk Sosyolojisi, C:3, İstanbul,َ İsmailَ Akgünَ Matbaası.

237

Gayretli, Mehmet (2008)َ ‘Tanzimatَ Sonrasındanَ Cumhuriyeteَ Kadarَ

Olanَ Dönemdeَ Kanunlaştırmaَ Hareketleri’ (Doktora Tezi),

Marmaraَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Gedikli, Fethi (2018) Şûra-yıَ Devletَ Belgeler,َ Biyografikَ bilgilerَ veَ

Örnekَ Kararlarıyla, 2.َ Baskı,َ İstanbul,َ Onikilevha.

Gindi, Kâmil Muhammed (2008)َ Şuraَ veَ İslamَ Hukukundaَ İnsanَ

Haklarıَ Demokrasininَ Belirginliğiَ (Tercüme:َ Ahmetَ Kılınç),َ İslamَ

Hukukuَ Araştırmalarıَ Dergisi, S:12.

Göreli, İsmail Hakkı (1953)َ Devletَ Şurası,َ Ankara,َ YeniَMatbaa.

Gözler, Kemal (2018)َ Türkَ Anayasaَ Hukuku,َ 2.َ Baskı,َ Bursa,َ Ekin.

Gülengül, Esra / Erdem, Mehmet (2018)َ ‘İslamَ Hukukَ Literatüründeَ

Şazَ İçtihatlarınَ Fıkhiَ Değeri’,َ İlahiyatَ Bilimlerindeَ Güncelَ

Akademikَ Gelişmeler,َ (Editör:َ Veliَ Atmaca).

Gümüş, Musa (2013)َ ‘Osmanlıَ Devleti’ndeَ Kanunlaştırmaَ Hareketleri,َ

İdeolojisiَ veَ Kurumları’,َ Tarihَ Okuluَ İlkَ Bahar-Yaz, S:14, s.163-

200.

Güneş, İhsan (1996)َ Türkَ Parlamentoَ Tarihi,َ Meşrutiyete Geçişَ Süreci:َ

I.َ veَ II.َ Meşrutiyet,َ TBMMَ Vakfıَ Yayınları,َ C:1.

Güngör, Erol (1995)َ Tarihteَ Türkler,َ İstanbul,َ Ötükenَ Neşriyat.

Hadduri, Macid (2018)َ İslamَHukukundaَ Savaşَ veَ Barışَ (Tercüme:َ Fethiَ

Gedikli),َ 2.َ Baskı,َ İstanbul,َ Ekinَ Yayınları.

Hafnâvî, Muhammed İbrahim (1995) Tabsirü’n-Nücebaَ biَ Hakikati’l-

İctihadَ ve’t-Taklîdَ ve’t-Telfikَ ve’l-İftâ, Kahire,َ Darü’l-Hadis.

Halebi, İbrahim (1968) İzahlıَ Mültekaَ elَ Ebhur,َ (Çeviren:َ Mustafaَ

Uysal)َ C:1,َ İstanbul,َ Dizerkoncaَ Matbaası.َ

Hallaf, Abdülvahhab (1970)َ İslamَ Teşriiَ Tarihiَ (Çeviren:َ Talatَ

Koçyiğit),َ Ankaraَ Üniversitesiَ Basımevi.

Hallaf, Abdülvahhab (2006)َ İlkَ Dönemَ İslamَ Hukukuَ Yasama,َ Yargıَ veَ

Yürütme,َ İstanbul,َ Pınarَ Yayınları.

Hamidullah, Muhammed (1954)َ ‘İslamَ Hukukununَ Kaynaklarınaَ Dairَ

Yeni Birَ Tetkik’,َ İslamَ Tedkîkleriَ Enstitüsüَ Dergisi,َ s.63-67.

Hamidullah, Muhammed (2003), İslam Peygamberi, Çeviren: Salih Tuğ, Ankara, İmaj Yayınları.

Heyd, Uriel (1973) Studies in Old Ottoman Criminal Law, Oxford.

238

Heyd, Uriel (1984)َ ‘Eskiَ Osmanlıَ Hukukundaَ Kanunَ veَ Şeriat’َ (Çeviren:َ

Selahattinَ Eroğlu)َ Ankaraَ Üniversitesiَ İlahiyatَ Fakültesiَ Dergisi,َ

s.633-652.

Heyd, Uriel (1995)َ ‘Osmanlı’daَ Fetvaَ Müesseseninَ Bazıَ Tezahürleri’َ

(Tercüme:َ Fethiَ Gedikli)َ Marmaraَ Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ

Hukukَ Araştırmaları,َ C:9, S:1-3, s.287-317

Heyet (1930), Türk Tarihinin Ana Hatları, İstanbul, Devlet Matbaası.

Heyet, (2012)َ Mevsuatü’l-İcmaiَ Fi’l-Fıkhi’l-İslami, C:3,َ Darü’l-Fazileti

li’n-Neşriَ ve’t-Tevzi’i.

Hudari, Muhammed (1987)َ İslamَ Hukukَ Tarihiَ (Tercüme:َ Haydarَ

Hatipoğlu),َ 2.Baskı,َ İstanbul,َ Karamanَ Yayınları.

İba, Şeref (2001)َ Türkiye’deَ Meclisَ Başkanlığıَ veَ Başkanlıkَ Divanı,َ

Ankara,َ Nobelَ Yayınevi.

İbn Abidin, Muhammed Emin (1992)َ Reddü’l-Muhtarَ Ala’d-Dürri’l-

Muhtar,َ C:3,َ Beyrut,َ Darü’l-Fikr.

İbn Cerir, Ebi Ca’fer Muhammed Taberi (2000),َ Camiü’l-Beyan fi

Te’vili’l-Kur’an,َ (Muhakkik:َ Ahmedَ Muhammedَ Şakir),َ C:4,َ

Müessesetü’r-Risale.

İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed (1968) el-Muğni,َ C:7,َ Mektebetü’l-Kahire.

İbni Manzûr (1414a) Lisanü’l-Arabi, C:10,َ 3.َ Baskı,َ Beyrut,َ Dar-ıَ Sadır.

İbni Manzûr (1414b)َ Lisanu’l-Arabi,َ C:4,َ 3.َ Baskı,َ Beyrut,َ Dar-ıَ Sadır.

İbnü’l-Murtazâ (1316), El-Münyeَ Ve’l-Emel,َ (Neşreden:َ T.َW.َ Arnold),َ

Haydarâbâd.

İhsan Şenocak ‘Telfik’َ https://ihsansenocak.com/telfik-haram-midir/

s.e.t: 19.05.2022.

Îmân bt. Sâlim Kabbus (2015) El-İstidrâkü’l-Usûlî Dirâseten Te’sîliyyeten Tatbîkiyye Alâ'l-Musannefâti’l-Usûliyye Mine’l-Karni’s-sâlis İlâ’l-Karni’r-râbia Aşar Hicriyye, Külliyetü'ş-Şerîa Ve’d-Dirâsâtü’l-İslâmiyye, Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, El-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Suûdiyye.

İnalcık, Halil (1958) ‘Osmanlıَ Hukukunaَ Girişَ Örfî-Sultani Hukuk ve

Fatih’inَ Kanunları’,َ Ankaraَ Üniversitesiَ SBF Dergisi, s.102-126.

239

İnalcık, Halil (1965)َ ‘Adaletnameler’,َ Türkَ Tarihَ Kurumuَ Belgeler,َ C:2,َ

S:3-4, s.49-145.

İnalcık, Halil (1991)َ ‘Dariba’,َ Theَ Encyclopaediaَ ofَ Islam,َ C:2.

İnalcık, Halil (2001a)َ ‘Kanun’,َ TDVİA,َ C:24.

İnalcık, Halil (2001b)َ ‘Kanunname’,َ TDVİA,َ C:24.

İnalcık, Halil (2016a)َ Türklükَ Müslümanlıkَ veَ OsmanlıَMirası,َ 3.َ Baskı,َ

İstanbul,َ Kırmızı.

İnalcık, Halil (2016b)َ Osmanlıَ Tarihindeَ İslamiyetَ veَ Devlet,َ İşَ Bankasıَ

Kültürَ Yayınları,َ 2.َ Baskı,َ İstanbul.

İnalcık, Halil (2017)َ Osmanlıdaَ Devlet,َ Hukukَ veَ Adalet,َ 5.َ Baskı,َ

İstanbul.

İnan, Abdulkadir (1964)َ ‘Yasa,َ Töre-Türeَ veَ Şeriat’,َ Türkَ Kültürüَ

Araştırmalarıَ Dergisi,َ S:1,َ s.104-110.

İnan, Abdulkadir (1991)َ Makalelerَ veَ İncelemeler,َ C:2,َ Ankara,َ TTK.

İpşirli, Mehmet (1998)َ ‘Hayriَ Efendi,َ Mustafa’,َ TDVİA,َ C:17.

İpşirli, Mehmet (2008)َ ‘Sadrazam’,َ TDVİA,َ C:35,َ

İsfahânî, Râgıb (h.1412) el-Müfredât,َ (Muhakkik:َ Saffanَ Adnanَ Davdi),َ

Beyrut,َ Daru’l-Kalem.

Jaeschke, Gotthard (1952)َ ‘Türkَ Hukukundaَ Evlenmeَ Aktininَ Şekli’,َ

İstanbulَ Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ Mecmuası,َ C:18,َ S:3-4,

s.400-433.

Kafesoğlu, İbrahim (1997)َ Türkَ Milliَ Kültürü,َ 17.َ Baskı,َ İstanbul,َ

Ötükenَ Neşriyat.

Kahraman, Seyit Ali / Galitekin, Ahmed Nezih / Dadaş, Cevdet (1998) İlmiyeَ Salnamesi, İstanbul,َ İşaretَ Yayınları.

Kal‘a-yı Sultaniyeli Türkzade Hafız Mehmed Ziyaeddin (2017) Osmanlıَ Hukukَ Sözlüğüَ (Hazırlayanlar:َ Fethiَ Gedikliَ veَ İbrahimَ

Enesَ Onat),َ İstanbul,َ Onikilevha.

Kalıpçı, Mahmut Esat (2016)َ ‘Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesininَ İlgasıَ

İşlemiَ Keenlemyekunَ sayıldıَ mı?’,َ Gedikli,َ Fethiَ (Editör),َ II.َ Türkَ

Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, 13-14َMayısَ 2016,َ Onَ İkiَ Levha.

Karaaslan, Mehmet (2005)َ ‘Tanzimatَ veَ Şurayıَ Devlet’,َ AÜHFD,َ C:54,َ

S:3, s.341-363.

240

Karadaği, Ali Muhyiddin (2019)َ İçtihadَ veَ Fetvaَ (Tercüme:َ Mustafaَ

Bülent Dadaş),َ İstanbul,َ Nida.

Karadavî, Yusuf (2016)َ İslam’daَ Devletَ Mefhumu,َ (Tercüme:َ

Hüsameddinَ Cemal),َ 2.َ Baskı,َ İstanbul,َ Nidaَ Yayıncılık.

Karahaoğulları, Onur (2005)َ ‘Türkiye’deَ İdariَ Yargıَ Tarihi’َ (Doçentlikَ

Tezi),َ Ankara,َ İnternetَ Paylaşımı,َ s.149.َ <َ http://80.251.40.59/

politics.ankara.edu.tr/karahan/makaleler/turkiyedeidariyargitarihi.pdf > s.e.t:18.05.2022.

Karakoç, Sarkis (1341/1343)َ Tahşiyeliَ Kavanin,َ C:1,َ İstanbul.

Karakoç, Serkiz ‘Kanun-ıَ Cedid’َ Külliyat-ıَ Kavanin,َ Dosyaَ I,َ Belgeَ No:َ

6092.

Karal, Enver Ziya (2003)َ Osmanlıَ Tarihi,َ C:7,َ Ankara,َ TTK.

Karal, Enver Ziya (2011)َ Osmanlıَ Tarihi,َ C:6,َ Ankara,َ TTK.

Karaman, Hayreddin (2013)َ Fıkıhَ Usulü,َ 11.َ Baskı,َ İstanbul,َ Ensarَ

Neşriyat.

Karaman, Hayreddin (2015)َ İslamَ Hukukundaَ İçtihad,َ 5.َ Baskı,َ

İstanbul,َ Ensarَ Neşriyat.

Karaman, Hayreddin (2016) Mukayeseliَ İslamَ Hukuku,َ 9.َ Baskı,َ C:1,َ

İstanbul,َ İzَ Yayıncılık.

Karaman, Hayreddin (2017)َ İslamَ Hukukَ Tarihi,َ 13.َ Baskı,َ İstanbul,َ İzَ

Yayıncılık.

Karaman, Hayrettin / Dönmez, İ.Kafi / Çağrıcı, Mustafa / Gümüş, Sadrettin (2020) Kuran Yolu Tefsiri, C:1.

Kâsâni, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed (1986)َ Bedaius’s-

Sanai fi Tertibi’ş-Şerai‘,َ Darü’l-Kütübi’l-İlmiyyeti.

Kaşıkçı, Osman (2015)َ ‘Osmanlıَ Devletindeَ Vezir-iَ Azamَ (Sadrazam)’,َ

Marmaraَ ÜniversitesiَHukukَ FakültesiَHukukَ Araştırmaları Dergisi

M.َ Akifَ Aydın’aَ Armağan,َ s.11-117.

Kayabaş, Ebru (2009) Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi,َ İstanbul,َ Filizَ

Kitabevi.

Kaynar, Reşat (2010)َ Mustafaَ Reşitَ Paşaَ veَ Tanzimat,َ Ankara,َ TTK.

Kenanoğlu, M. Macit (2007)َ ‘Nizâmiyeَ Mahkemeleri’,َ TDVİA,َ C:33.

241

Kılınç, Ahmet (2014)َ ‘Klasikَ Dönemdeَ Osmanlıَ Devleti’ndeَ İçkiَ İçmeَ

Suçu’,َ Coşkun,َ Recaiَ (Editör),َ 6.َ Uluslararasıَ Balkanlardaَ Sosyalَ

Bilimler Kongresi, C:1, 8-12 Haziran 2014.

Kılınç, Ahmet (2015)َ ‘Birَ Meclis-iَ Vâlâَ Hükmüَ veَ Tahlili’,َ Adamَ

Akademi, C:5, s.13-32.

Kılınç, Ahmet (2019)َ ‘17’inciَ Yüzyılَ Kadıَ Sicillerineَ Göreَ Patriklerَ

Bağlamındaَ Ermenilerinَ Hukukiَ Statüsü’,َ Yargıtayَ Dergisi,َ C:45,َ

S:1, s.181-230.

Kılınç, Ahmet (2019)َ ‘İslamَ Hukukununَ Evrenselliğiَ Bağlamındaَ

Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesiَ ileَ Malezyaَ İslamَ Aile Hukuku Kanunu

1984’ünَ Mukayesesi’,َ Erciyesَ Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ

Dergisi, C:14, S:02, s.623-662.

Kılınç, Ahmet / Karakaya, Harun (2022)َ ‘Batılıَ Devletlerinَ Karmaَ

Ticaretَ Mahkemelerindeَ Mecelle’ninَ Uygulanmasınaَ Yönelikَ

Eleştirilerininَ Değerlendirilmesi’َ KHM,َ C:2,َ S:1,َ s.59-89.

Kılınç, Ahmet / Yıldırım, Davut (2021)َ TanzimatَDönemiَDualistَ Hukukَ

Yapısınınَ Şahsaَ Karşıَ İşlenenَ Suçlaraَ Yansıması,َ Necmettinَ

Erbakanَ Hukukَ Araştırmalarıَ “Kamuَ Hukuku”َ (Editörler:َ Nuranَ

Koyuncu,َ Abdulkadirَ Yıldız),َ Konya,َ NEÜَ Yayınları.

Kılınç, Ayşe Nur / Kılınç, Ahmet (2019)َ ‘Mehrinَ Türkَ Pozitifَ Hukukuَ

Açısındanَ Yenidenَ Değerlendirilmesiَ Gerekliliği’,َ İnönüَ

Üniversitesiَ Hukukَ Fakültesiَ Dergisi,َ C:10,َ S:1,َ s.103-118.

Kınalızade Ali Çelebi (2020) Ahlak-ıَ Alâiَ (Sadeleştiren:َ Murat

Demirkol)َ Ankara,َ Fecrَ Yayınları.

Koca, Ferhat (1995)َ ‘Fetvahane’,َ TDVİA,َ C:12.

Koca, Salim (2002)َ ‘İlkَ Müslümanَ Türkَ Devletlerindeَ Teşkilat’,َ Türklerَ

Ansiklopedisi, C:5, s.147-162.

Koca, Salim (2012)َ ‘Toy’,َ TDVİA,َ C:41.

Koçak, Muhsin / Dalgın, Nihat / Şahin, Osman (2018),َ İslamَ Hukuku,َ

5.َ Baskı,َ İstanbul,َ Ensarَ Yayınları.

Konan, Belkıs (2013),َ Osmanlıَ Devleti’ndeَ İdariَ Yargınınَ Gelişimi,َ

Ankara,َ Statüَ Yayıncılık.

Konan, Belkıs (2016) ‘Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi’ndeَ Kadınınَ Hukukiَ

Durumuَ İleَ İlgiliَ Düzenlemeler’َ Gedikli,َ Fetkiَ (Editör),َ II.َ Türkَ

Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, C:1, 13-14َ Mayısَ 2016, Onَ İkiَ

Levha.

242

Kortel, Haluk (2012)َ ‘Tüzük-iَ Cihângîrî’,َ TDVİA,َ C:42.

Koşum, Adnan (2003)َ ‘İslamَ Hukukundaَ Siyaset-iَ Şer’iyyeَ Kavramı’,َ

İslamiَ Araştırmalarَ Dergisi, C:16, S:3, s.350-358.

Koyuncu, Nuran (2006)َ İslamَ Hukukundaَ veَ Osmanlıَ Uygulamasındaَ

Şûraَ (Doktoraَ Tezi)َ Selçukَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Koyuncu, Nuran / Yılmaz, Yasin (2019)َ ‘Celalَ Nuri’ninَ Aileَ Hukukunaَ

Dairَ Görüşlerininَ Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi’neَ Yansımaları’,َ

SÜHFD,َ C:27,َ S:3,َ s.459-477.

Köksal, Asım Cüneyd (2016)َ Fıkıhَ veَ Siyasetَ Osmanlılardaَ Siyaset-i

Şer’iyye,َ İstanbul,َ Klasikَ Yayınları.

Köprülü, Fuat (1977)َ ‘Fıkıh’,َ İslamَ Ansiklopedisi,َ C:4,َ İstanbul,َ Milliَ

Eğitimَ Basımevi.

Köse, Saffet (2013) İslamَ Hukukunaَ Giriş,َ 3.َ Baskı,َ İstanbul,َ Hikmeteviَ

Yayınları.

Kurnaz, Şefika (1991)َ Cumhuriyetَ Öncesindeَ Türkَ Kadını,َ 2.َ Baskı,َ

Ankara,َ Aileَ Araştırmaَ Kurumu.

Kurt, Abdurrahman (2013)َ Bursaَ Sicillerineَ Göreَ Osmanlıَ Ailesiَ

(1839-1876), 2.َ Baskı,َ Ankara,َ Sentezَ Yayıncılık.

Kurtubî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed (2004) Bidâyetü’l-Müctehidَ veَ Nihayetü’l-Muktesid,َ C:3,َ Kahire,َ Daru’l-

Hadis.

Kuyucaklızade Mehmed Atıf Bey (2020),َ Külliَ Kaidelerَ Şerhiَ

(Hazırlayanlar:َ Veyselَ K.َ Bilgiç,َ Oğuzhanَ Orhan,َ Süleymanَ Tepe,َ

Aliَ Karakoyun),َ Hikmeteviَ Yayınları,َ İstanbul,َ s.72-73.

Küçüktiryaki, Ahmet Yasin (2017) Osmanlıَ Aileَ Hukuku-Gelenek ve

Modernَ Arasındaَ Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesiَ veَ Sadreddinَ

Efendi’ninَ Eleştirileri,َ İstanbul,َ İzَ Yayıncılık.

Kütükoğlu, Mübahat (1995)َ ‘Ferman’,َ TDVİA,َ C:12.

Kütükoğlu, Mübahat (2000)َ ‘İrâde-iَ Seniyye’,َ TDVİA,َ C:22

Kütükoğlu, Mübahat (2020)َ ‘Mühimmeَ Defterleri’,َ TDVİA,َ C:31.

Leon, Duguit (1923)َ Manuélَ deَ Droitَ Constitutionnel,َ Anciennesَ

Maisons Thorin et Fontemoing,َ 4.َ Baskı,َ Paris.

Leon, Duguit (ty.)َ Traitéَ deَ Droitَ Constitutionnel,َ Paris,َ Anciennesَ

Maisonsَ Thorinَ etَ Fontemoing,َ 2.Baskı,َ C:2.

243

Lewis, Bernard (1993)َ Modernَ Türkiye’ninَ Doğuşuَ (Çevirenَ Metinَ

Kıratlı),َ Ankara,َ TTK.

Mahmasani, Subhi (1985)َ ‘İslamَ Hukukununَ Tedvini’َ (Tercüme:َ

İbrahimَ Kafiَ Dönmez),َ MÜİFD,َ S:3,َ s.361-383.

Mahmut Paşa (1918)َ ‘Ahmedَ Rızaَ Bey’inَ Muvakkatَ Kanunَ veَ

Kararnamelerَ Hakkındakiَ Teklifi’,َ Meclis-iَ Ayânَ Zabıtَ Ceridesi,َ 3.َ

Devre,َ 4.َ İçtima,َ 23.َ İnikad,َ C:1,َ

Mansurizade Said (h.1330)َ ‘Teaddüd-iَ Zevcatَ İslamiyet’teَ Menَ

Olunabilir’,َ İslamَ Mecmuası,َ S:8,َ s.233-238.

Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib (1994) El-Hâviyu’l-Kebîr,َ Beyrut,َ Dâruَ Kütubi’l-‘İlmiyye,َ C:9.

Mehmed Salahi (h.1322) Kamus-iَ Osmani,َ İstanbul,َ Mahmudَ Beyَ

Matbaası.

Mehmet, Ünal (1977)َ ‘Medeniَ Kanun’unَ kabulündenَ Önceَ Türkَ Aileَ

Hukukunaَ İlişkinَ Düzenlemelerَ veَ Özellikleَ 1917َ Tarihliَ Hukuk-ıَ

Aileَ Kararnamesi’,َ AÜHFD, C:34, S:1-2, s.195-231.

Menekşe, Ömer (2020)َ ‘Selçuklular’daَ Kanunlaştırmaَ Hareketleriَ veَ Birَ

Hukuk Kodu Olarak El-Mesâ‘ilü’l-Melikşâhiyyeَ Fi’l-Kavâ‘idi’ş-

Şer‘iyye’,َ İslamَ Hukukuَ Araştırmalarıَ Dergisi,َ S:َ 35,َ s.565-598.

Mengüç, Yaşar Fatih (2014)َ ‘1909َ Osmanlıَ Kanuniَ Esasiَ Tadilleriَ

Çerçevesindeَ Kanunَ Yapmaَ Usulü’َ (Yüksekَ Lisansَ Tezi),َMarmaraَ

Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Merginâni, Burhanüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebu Bekir (1967) Delilleriyleَ Hanefîَ Fıkhıَ el-Hidaye (Mütercim:َ Ahmedَ Meylani),َ

C:2,َ İstanbul,َ Karamanَ Neşriyat.

Midilli, Muharrem (2020) ‘Osmanlı Taşrasında Ehl-i Örfe Karşı Kadılar yahut Kânûn-i Kadîmin Ehl-i Şer’ Bekçileri (1453-1586)’, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C:59, s.75-103.

Midilli, Muharrem (2021)َ ‘Emr-iَ Şer‘َ Muteberdir;َ Kanunuَ Yoktur:َ

Klasikَ Osmanlıَ Cezaَ Kanunlarınınَ Derkenarَ Notlarıylaَ Tashihi’,َ

Darulfununَ İlahiyat,َ C:32,َ S:1,َ s.35-64.

Muhammed Emin İbn Abidin (1966)َ Reddü’l-Muhtar,َ Mısır.

Muhammed Emin İbn Abidin (1992)َ Reddü’l-Muhtarَ Ala’d-Dürri’l-

Muhtar,َ C:3,َ Beyrut,َ Darü’l-Fikr.

244

Muhammed Reşid b. Ali Rıza, Mecelletü’l-Menar, C:25.

Muhammed Seyyid Bey (2010) Fıkıhَ Usulü-Giriş,َ (Hazırlayan:َ Hasanَ

Karayiğit),َ İstanbul,َ Düşünَ Yayıncılık.

Muharrem, Ergin (1989)َ Orhunَ Abideleri,َ 13.َ Baskı,َ İstanbul,َ Boğaziçiَ

Yayınları.

Mumcu, Ahmet (2017)َ Osmanlıَ Devleti’ndeَ Siyasetenَ Katl,َ 4.َ Baskı,َ

Ankara,َ Phoenixَ Yayınevi.

Mumcu, Ahmet (2020) Divan-ıَ Hümayun,َ 5.َ Baskı,َ Ankara,َ Phoenix.

Mutaf, Abdulmecit (1997)َ ‘Osmanlıَ Arşivَ Belgelerineَ Göreَ Şûra-yıَ

Devlet (1868-1922)/(1284-1341)’َ (Yüksekَ Lisansَ Tezi), Dokuz

Eylülَ Üniversitesiَ /َ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Muteber, Gülsefa Uygur (2015) İslamَ Aileَ Hukukundaَ Hakemlikَ

Kurumu, (Yüksekَ Lisansَ Tezi)َ İstanbulَÜniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ

Enstitüsü.

Münib Abdurrahman (1340-41)َ ‘Hukuk-ıَ Medeniye’,َ S:5-6, C:9,

İstanbul,َ Darülfünunَ Matbaası.

Mütercim Âsım Efendi (2013) El-Okyânûsu’l-Basîtَ fîَ Tercemeti’l-

Kâmûsi’l-Muhîtَ Kâmûsu’l-Muhîtَ Tercümesiَ (Hazırlayanlar:َ

Mustafaَ Koç,َ Eyyüpَ Tanrıverdi),َ C:4,َ İstanbul,َ Türkiyeَ Yazmaَ

Eserlerَ Kurumuَ Başkanlığı.

Nebhan, Muhammed Faruk (1980)َ İslamَ Anayasaَ veَ İdareَ Hukukununَ

Genelَ Esaslarıَ (Tercüme:َ Servetَ Armağan)َ İstanbul,َ Sönmezَ

Yayıncılık.

Nesefi, Ebu’l-Berekât (1998)َ Tefsirün-Nesefi, Darul-Kelimit-Tayyib, 1.

Cüz,َ Beyrut

Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî (2005) Minhacüt-Talibin veَ Umdetül-Müftinَ fi’l-Fıkh,َ Darü’l-Fikr.

Nişancızade (1987)َ Miratül-Kainat, C:2.

Okandan, Recai G. (1948)َ Umumiَ Ammeَ Hukukumuzunَ Anaَ Hatları,َ

İstanbul.

Olgun, Kenan (2014) 1908-1912َ Osmanlıَ Meclis-iَ Mebusan’ınَ

Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdekiَ Yeri,َ Ankara,َ Atatürkَ

Araştırmaَ Merkeziَ Yayınları.

Onar, Sıddık Sami (1966) İdare Hukukunun Umumî Esasları, 3. Baskı, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası.

245

Orum, Fatih (2009)َ ‘Kur’anَ Işığındaَ Küçüklerinَ Evlendiril(eme)mesiَ

Meselesi’,َ İstanbulَ Üniversitesiَ İlahiyatَ Fakültesiَ Dergisi,َ S:19,َ

s.139-158.

Osman Nuri (1922) Mecelle-i Umur-ıَ Belediye,َ C:1,َ İstanbul.

Ögel, Bahaeddin (1982),َ Türklerdeَ Devletَ Anlayışıَ (13.َ Yüzyılَ Sonlarınaَ

Kadar),َ Ankara,َ Başbakanlıkَ Basımevi.

Ögel, Bahaeddin (2002)َ ‘Devletَ Meclisiَ veَ Kurultay’,َ Türklerَ

Ansiklopedisi, C:2, s.874-887.

Öğüt, Selim (1994)َ ‘Ehl-iَ Hadis’,َ TDVİA,َ C:10.

Örsten Esirgen, Seda (2022) ‘Türk Hukuk Tarihinde Kanun-ı Muvakkat Kavramı ve Uygulaması, AÜHFD, C:71, S:1, s.478-514.

Örsten, Seda (2005)َ Osmanlıَ Hukukundaَ Fetvâَ (Yüksekَ Lisans),َ Ankaraَ

Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Özbilgen, Erol (2014)َ Bütünَ Yönleriyleَ Osmanlıَ Âdâb-ıَ Osmâniyye,َ 6.َ

Baskı,َ İstanbul,َ İzَ Yayıncılık.

Özel, Ahmet (2013)َ Hanefîَ Fıkıhَ Alimleri,َ 3.َ Baskı,َ Ankara,َ TDV.

Özen, Şükrü (1999) ‘İbnَ Şübrüme’,َ TDVİA,َ C:20.

Özen, Şükrü (2020)َ Tarihteَ Müslümanlarَ (Editör:َ Mehmetَ Özdemir),َ

Ankara,َ Ottoَ Yayınları.

Raymond Carré de Malberb (1920)َ Contributionَ aَ laَ Théorieَ Généraleَ

deَ I’Etat,َ C:1,َ Paris,َ Sirey.

Ruhi, Alaaddin (1919) ‘Hukûk-ıَ Âileَ Kararnâmesi’ninَ Lağvıَ

Münasebetiyle’,َ İ’tisam,َ C:1َ S:36,َ s.360-363.

Sadreddin Efendi (1918a)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ S:383,َ C:15.

Sadreddin Efendi (1918b)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ Sebîlürreşâd,َ S:382,َ C:15.َ

Sadreddin Efendi (1918c)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ S:384,َ C:15.

Sadreddin Efendi (1918d)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ ve Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ Sebîlürreşâd,َ S:386,َ C:15.

Sadreddin Efendi (1919a)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ S:388,َ C:15.

246

Sadreddin Efendi (1919b)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyye

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ S:403,َ C:16.

Sadreddin Efendi (1919c)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ S:414,َ C:15.

Sadreddin Efendi (1919d)َ ‘Hukûk-ıَÂileَ veَ Usûl-iَMuhakemât-ıَ Şerʻiyyeَ

Kararnâmeleriَ Hakkında’,َ Sebîlürreşâd, S:439, C:17.

Samar, Mahmut (2020)َ ‘İbnَ Şübrümeَ ileَ Ebûَ Hanîfeَ Arasındakiَ İhtilafınَ

Analizi’,َ Sosyalَ Bilimlerَ Dergisi,َ S:4,َ s.115-130.

Sarıtepe, Erdoğan / Aydemir, Ramazan (2020)َ ‘Hukuk-ıَ Aileَ

Kararnamesi’ndeَ Hanefîlerَ Dışındakiَ Mezheplerinَ Görüşlerineَ

Dayananَ Maddelerinَ Değerlendirilmesi’,َ Fıratَ Üniversitesiَ İlahiyatَ

Fakültesiَ Dergisi,َ S:25,َ s.29-64.

Seçkin, A. Recai (1967)َ Yargıtayَ Tarihçesiَ Kuruluşَ veَ İşleyişi,َ 1.َ Baskı,َ

Ankara,َ Yarıَ Açıkَ Cezaeviَ Basımevi.

Senhuri, Ahmed Ferec, Mezheblerinَ Hükümleriَ Arasındaَ Telfik,َ (Çeviri:َ

Hayreddin Karaman), http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/ dortrisale/0181.htm s.e.t. 19.05.2022.

Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (2008) Mebsut, (Editör:َ M.َ Cevatَ Akşit),َ C:10,َ İstanbul,َ Gümüşevَ

Yayıncılık.

Seviğ, V. Raşit (1951) ‘Fıkıh ve Medeni Kanun', AHFD, C:8, S:3, s.210-235.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1999) Tanzimat Devrinde Meclis-iَ Vâlâَ (1838-

1868)َ 2.َ Baskı,َ Ankara,َ TTK.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet (2006)َ ‘Divan-ıَ Hümayun’danَ Meclis-i

Mebusan’aَ Osmanlıَ İmparatorluğu’ndaَ Yasama’َ (Editör:َ Halilَ

İnalcıkَ veَ Mehmetَ Seyitdanlıoğlu)َ Tanzimat:َ Değişimَ Sürecindeَ

Osmanlıَ İmparatorluğu,َ İşَ Bankasıَ Kültürَ Yayınları,َ İstanbul.

Seyitdanlıoğlu, Mehmet (2009)َ ‘Eskiَ Türklerdeَ Devletَ Meclisiَ Toyَ

Üzerineَ Düşünceler’,َ Tarihَ Araştırmaَ Dergisi,َ C:28,َ S:45,َ s.1-12.

Şâban, Zekiyüddin (2017)َ İslamَ Hukukَ İlmininَ Esaslarıَ (Mütercim:َ

İbrahimَ Kâfiَ Dönmez),َ 28.َ Baskı,َ Ankara,َ TDV.

Şafak, Ali (1977)َ İslamَ Hukukunun Tedvini,َ Erzurum,َ Atatürkَ

Üniversitesiَ Basımevi.

Şemseddin Sami (h.1317) Kamus-ıَ Türki,َ Dersaadet,َ Akdamَ Matbaası.

247

Şentop, Mustafa (2005)َ ‘Tanzimatَ Dönemiَ Kanunlaştırmaَ Faaliyetiَ

Literatürü’,َ Türkiyeَ Araştırmalarıَ Literatürَ Dergisi, C:3, S:5, s.647-

672.

Şentop, Mustafa (2010)َ Osmanlıَ Cezaَ Hukukundaَ Genellikَ İlkesiَ

Bağlamındaَ Suç-İnançَ (Din)َ İlişkisi,َ Dinselَ veَ Kültürelَ

Farklılıklarınَ Birَ Aradaَ Yaşanması:َ İstanbulَ Tecrübesi,َ (Editörler.َ

Mehmet Fatih Arslan- Muhammedَ Veyselَ Bilici),َ İstanbul.

Şimşirgil, Ahmet / Ekinci, E. Buğra (2008), Ahmedَ Cevdetَ Paşaَ veَ

Mecelle,َ İstanbul,َ KTBَ Yayınları.

Şirânî, Ahmed (1919)َ ‘Hukûk-ıَ Âileَ Kararnâmesi’,َ İʻtisâm,َ S:َ 40,َ s.417-

421.

Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb el-Kāhirî (1994) Muğni’l-Muhtac ila Marifeti Meani Elfazi'l-Minhac,َ C:4,َ Darü’l-

Kütübi’l-İlmiyye.

Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî (1417) Muhtasaruَ İhtilafi’l-Ulema, (Muhakkik: Abdullah

Nezirَ Ahmed),َ C:5,َ 2.َ Baskı,َ Beyrut,َ Daru’l-Beşairi’l-İslamiye.

Tan, Oğuzhan (2018)َ ‘İslamَ Hukukundaَ Çocuklukَ veَ Çocukَ Evliliği’,َ

Cumhuriyetَ İlahiyatَ Dergisi,َ C:22,َ S:2,َ s.783-805.

Tanör, Bülent (2018)َ Osmanlı-Türkَ Anayasalَ Gelişmeleri,َ 31.َ Baskı,َ

İstanbul,َ Yapıَ Krediَ Yayınları.

Taş, Burak (2021) ‘Mecelle’nin Maslahata İlişkin Hükmünün (58. madde) Günümüz Hukuku İle Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi’, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C:36, S:1, s.a. 611-652.

Taşkesenlioğlu, M. Yasin (2018)َ Tanzimatَ Dönemindeَ Birَ Reformَ

Meclisi Meclis-iَ Âlî-i Tanzimat (1854-1861) Ankara, TTK.

Telkenaroğlu, Rahmi (2009)َ ‘Fıkıhَ Usulündeَ Muhattıeَ veَ Musavvibe’

(Yüksekَ Lisansَ Tezi),َ Selçukَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ

Enstitüsü.

Temelkuran, Tevfik (1975)َ ‘Divan-ıَHümayunَMühimmeَ Kalemi’,َ Tarihَ

Enstitüsüَ Dergisi,َ S:6,َ s.129-175.

Tennûhî, Sahnûn b. Said (1994) El-Müdevvenetü’l-Kübrâ,َ Beyrut,َ Dâruَ

Kütubi’l-‘İlmiyye,َ C:2.

248

Teziç, Erdoğan (2017)َ ‘Yasamaَ Yetkisiَ veَ Kanunَ Hükmündeَ

Kararnameler’,َ Anayasaَ Mahkemesininَ Kuruluşununَ 55.َ Yılıَ

Anısınıَ 55َ Makale,َ Ankara,َ Anayasaَ Mahkemesiَ Yayınları.

Thomsen (1993)َ Çözülmüşَ Orhunَ Yazıtları,َ (Çeviri:َ Vedatَ Köken),َ

Ankara.

Togan, A. Zeki Velidi (1981)َ Umumiَ Türkَ Tarihineَ Giriş:َ Enَ Eskiَ

Devirlerdenَ 16.َ Asraَ Kadar,َ Enderunَ Kitabevi,َ İstanbul.

Tunaya, Tarık Zafer (1997)َ ‘İkinciَ Meşrutiyetinَ Siyasalَ Hayatımızdakiَ

Yeri’,َ Türkَ Parlamentoculuğununَ İlkَ Yüzyılıَ 1876-1976.

Tursun Bey (1977) Tarih-iَ Ebü’l-Feth (Derleyici: A. Mertol Tulum),

İstanbul,َ Bahaَ Matbaası.

Tüfekçi, İbrahim (2016) Hukuk-ıَ Aileَ Kararnamesi’neَ Yöneltilenَ

Eleştirilerَ Sadreddinَ Efendiَ Örneği,َ İstanbul,َ Pasifik Ofset.

Türcan, Talip (1999)َ ‘İslamَ Hukukundaَ Devletinَ Egemenlikَ Unsuruَ veَ

Egemenliktenَ Kaynaklananَ Yetkileri’َ (Doktoraَ Tezi)َ Süleymanَ

Demirelَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Türcan, Talip (2004)َ ‘İslamَ Hukukundaَ Yasamanınَ Yargıَ Yoluylaَ

Denetlenmesi’,َ İslamَ Hukukuَ Araştırmalarıَ Dergisi,َ S:3.

Türcan, Talip (2007)َ ‘Hilafetَ Teorisindekiَ Dönüşümdeَ Türkَ Siyasetَ

Düşünürlerininَ Rolü-Yasamanınَ Sekülerleşmesiَ Bağlamındaَ Birَ

İnceleme’,َ Uluslararasıَ Türkَ Dünyasınınَ İslamiyet’eَ Katkılarıَ

Sempozyumu, Isparta.

Türcan, Talip (2010)َ ‘Şeriat’,َ TDVİA,َ C:38.

Türcan, Talip (2010)َ ‘Şura’,َ TDVİA,َ C:39.

Türcan, Talip (2012)َ ‘Ülü’l-emr’,َ TDVİA,َ C:42.

Türkَ Dilَ Kurumuَ Sözlükleri,َ < https://sozluk.gov.tr/ >, s.e.t 08.05.2022

Türkَ Hukukَ Lügatiَ (1991)َ 3.َ Baskı,َ Ankara,َ Başbakanlıkَ Basımevi,َ s.188.

Uçok, Coşkun / Mumcu, Ahmet / Bozkurt, Gülnihal (2015),َ Türkَ

Hukukَ Tarihi,َ 17.َ Baskı,َ Ankara,َ Turhanَ Kitabevi.

Uraler, Aynur (2012)َ ‘Hadislerdeَ İstidlâlَ Konusundaَ Beyhakî’ninَ

Cüveynî’yeَ Yazdığıَ Mektupَ Üzerineَ Birَ Değerlendirme’,َ Hadisَ

Tetkikleri Dergisi, C:10, S:2, s.61-82.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1941)َ ‘Gaziَ Orhanَ Beyَ Vakfiyesi’,َ Belleten,َ

C:5, S:19.

249

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1984)َ Osmanlıَ Devleti’ninَ Merkezَ veَ

Bahriyeَ Teşkilatı,َ Ankara, TTK.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988a)َ Osmanlı’nınَ İlmiyeَ Teşkilatı,َ Ankara,َ

TTK.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988b)َ ‘Osmanlıَ Devletiَ Teşkilatınaَ

Medhal’,َ Ankara,َ TTK.

Uzunçarşılı, İsmal Hakkı (1941)َ ‘Tuğraَ Veَ Pençelerَ İleَ Fermanَ Veَ

Buyuruldularaَ Dair’,َ Belleten,َ C:5,َ S:17-18, s.101-157.

Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet (1940)َ Kanunlaştırmaَ Hareketleriَ veَ

Tanzimat,َ İstanbul,َ Maarifَ Matbaası.

Vural, Muammer (2011)َ ‘Yasamaَ Kavramıَ Veَ Yetkisiَ Açısındanَ Pozitif

Hukukَ İleَ İslamَ Hukukuَ Arasındaَ Birَ Mukayese’,َ Atatürkَ

Üniversitesiَ İlahiyatَ Fakültesiَ Dergisi,َ S:36,َ s.177-200.

Vural, Muammer (2015)َ ‘Dörtَ Halifeَ Dönemindeَ Yasamaَ Faaliyetininَ

İşleyişiَ veَ Bazıَ Yasamaَ Örnekleriَ (Hz.َ Ömerَ Dönemi)’,َ İLTED,َ

Erzurum C:2, S: 44, s.339-363.

Yaman, Ahmet (2005)َ ‘Osmanlıَ Pozitifَ Hukukununَ Şer’iliğiَ

Tartışmalarınaَ Eleştirelَ Birَ Katkı’,َ İslamiyatَ Dergisi,َ S:1,َ s.113-

125.

Yaman, Ahmet (2019)َ ‘Doktrinَ veَ Olguَ Bağlamındaَ Küçüklerinَ

Evlendirilmesi’,َ Eskiyeni,َ S:38,َ s.9-29.

Yaman, Ahmet / Çalış, Halit (2019),َ İslamَ Hukukunaَ Giriş,َ 19.َ Baskı,َ

İstanbul,َ İFAV.

Yavuz, Yusuf Şevki (1995)َ ‘Esamَ Ebuَ Bekir’,َ TDVİA,َ C:11.

Yazıcı, Abdurrahman (2015)َ ‘Osmanlıَ Hukuk-ıَ Aileَ Kararnâmesiَ

(1917)َ veَ Sadreddinَ Efendi’ninَ Eleştirileri’, EKEV Akademi

Dergisi, S:62, s.567-584.

Yazır, Elmalılı M. Hamdi (1997)َ Alfabetikَ İslamَ Hukukuَ veَ Fıkıhَ

Istılahlarıَ Kamusu,َ İstanbul,َ Eserَ Neşriyat.

Yıldız, Abdulkadir (2010)َ ‘Kanuniَ Esasi’deَ Yasamaَ Yetkisi’َ (Yüksekَ

Lisansَ Tezi),َ Marmaraَ Üniversitesiَ Sosyalَ Bilimlerَ Enstitüsü.

Yıldız, Hakkı Dursun (1988)َ ‘Abbasiler’,َ TDVİA,َ C:1.

Yıldız, Rıfat (2021)َ ‘Osmanlıَ Hukûk-ıَ Âileَ Kararnâmesi’ndeَ Hanefîَ

Mezhebininَ Görüşüَ Dışındaَ Kanunlaştırılanَ Fıkhîَ Görüşlerinَ

250

Analizi’,َ Bingölَ Üniversitesiَ İlahiyatَ Fakültesiَ Dergisi,َ S:17,َ s.214-

232.

Yılmaz, Ejder (1976)َ Hukukَ Sözlüğü,َ Ankara,َ Dorukَ Yayınları.

Yılmaz, İbrahim (2020) İslamَ Hukukundaَ Kamuَ Otoritesininَ Mubahıَ

Sınırlandırması,َ Ankara,َ Fecrَ Yayınları.

Yılmaz, Yasin / Atasoy, Samed (2021)َ ‘Mansurizadeَ Said’inَ Tatbikat-ıَ

Mecelle’sindekiَ Kavaidَ Merkezliَ Şerhَ Usulü’,َ Koyuncu,َ Nuranَ

(Editör),َ Uluslararasıَ Necmeddinَ Erbakanَ Hukukَ Kongresi,َ 10-12

Nisanَ 2021,َ Necmettinَ Erbakanَ Ünivesitesi,َ Konya.

Yiğit, İsmail (1995)َ ‘Emeviler’,َ TDVİA,َ C:11.

Yusuf Has Hacib (2019)َ Kutadguَ Bilig,َ Ankara,َ Gençlikَ Sporَ Yayınları.

Yücesoy, Hayrettin (2020)َ ‘Mihne’,َ TDVİA,َ C:30.

Zeydan, Abdü’l-Kerim (2015) el-Vecizَ fiَ Usul’il-Fıkh,َ Dımeşk,َ Risale.

Zurkani, Muhammed Abdülazim (2003)َ Şerhü’z-Zurkaniَ Ale’l-

Muvatta’,َ C:3,َ Kahire,َ Mektebetü’l-Sekafeti’l-Diniyye.

ARŞİV BELGELERİ

77 Numaralı Ş.S. Defteri, Sicil Numarası 16 / 15,7 Cemaziyelevvel 1336 / 18 Şubat 1918.

77 Numaralı Ş.S. Defteri, Sicil Numarası 18 / 17,12 Cemaziyelevvel 1336 / 23 Şubat 1918.

Ayasofya Evkafı, Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, No:1036.

Ceride-i İlmiye (1916), S: 20, C:2, s.353.

COA, HH.d…, 16425, 7 Rabiulevvel 1289 / 19 Haziran 1872.

COA, İ.MSM 3/38, 1260 R 22, 29 Rabiulahir 1260 / 11 Mayıs 1844.

COA, MV., 251/24, 19 Ramazan 1337 / 18 Haziran 1919.

COA, YB.021, 52-7, 19 Rabiulahir 1339 / 31 Aralık 1920.

COA. MŞH. ŞSC. d., 1215, 16/36, 13 Zilhicce 1337 / 8 Eylül 1919.

COA. MŞH. ŞSC. d., 1215, 8/28, 24 Cemaziyelahir 1336 / 6 Nisan 1919.

COA. MŞH.ŞSC.d., 1215, 106, 6 Recep 1337 / 7 Nisan 1919.

251

Diyarbakır Şer’iyye Sicilleri, Amid Mahkemesi, Sicil Numarası 3828/92.

İstanbul Müftülüğü Ş.S. Arşivi, Üsküdar Kadılığı, Sicil Numarası 791/9.

Meclis-i Ayan Zabıt Ceridesi, C: 3, Dönem 1, İctima 3.

Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, C:1, Dönem 1, İçtima 3.

Takvim-i Vekayi, İstanbul, 31 Teşrîn-i Evvel 1917.