| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Hanifi SEVER, Ömer KUPLAY |
| Baskı Tarihi | 2023/01 |
| Baskı Sayısı | 2 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 312 |
İnsansız Hava Araçlarının (İHA) gelişimi dünyadaki emsallerinden daha farklı bir şekilde Türkiye’de yaşanmıştır. 19. Yüzyıllarının sonları ve 20. yüzyılın ise tamamına yayılan tecrübe, fikir telakki, teknoloji geliştirme çalışmaları, yüksek maliyetli istenmeyen kazalar, hatta çoğu zaman maliyetler nedeniyle rafa kaldırılmak zorunda olan projelerden ziyade Türkiye’de 2000’lerden sonra ayakları yere basan, geçmiş küresel tecrübelerden ders çıkaran ve yüksek ivmeli bir İHA serüveni başlamıştır.
Her ne kadar Türkiye’de ürün ve teknoloji geliştirme süreçlerinde dünyadan farklı bir durum yaşansa da İHA sistemlerinin kabullenilmesi, sindirilmesi ve hatta bazı çevrelerce hazmedilmesi dünya ile benzer bir doğrusallık göstermiştir.
Dünya’da İHA’ların hava sahasına entegrasyonu, denetimi ve eğitim süreçlerinin tespiti kolay olmamıştır. En büyük zorluk ise aynı gökyüzünü paylaştıkları insanlı pilotlar tarafından bu sistemlere önyargı ile bakılması olmuştur. Hatta bir dönem ülkemizde bazı kesimlerce kibir, kabullenememe, kendi işini diğerlerinden üstün görme ya da kendi itibarını kaybetme korkusunu nedeniyle milyon dolarlar verilen İHA’lara üvey evlat muamelesi yapılarak depolarda nasıl kilitli kaldığını da bu çalışmada okuyacaksınız.
Genel olarak, dünyada İHA’ların gelişimi, insanlı hava aracı pilotlarını izafen tedirgin eden bir süreç ihtiva etmiştir. Havacılık alanında geleceğin “İnsansız Hava Araçları”nın çağı olacağı öngörülse de insanlı pilotların işsiz kalması da olası değildir. Makinelerin yükselişi devam ederken havacılıktaki insan faktörü asla yadsınamaz bir gerçek olarak devam edecektir. Otonom sistemlerin gelişmiş yapay zekalarının denetimi yine insan beyni ve fiziksel kontrolü ile devam etmek zorundadır. İnsan olmadan, insansız sistemlerin insan hayatına entegrasyonu mümkün değildir.
Dünyada terörle mücadele konsepti ile başlayan İHA geliştirme ve kullanma süreçleri bugün konvansiyonel savaşlarda oyun kurucu harp silahlarına dönüşmesine neden olmuştur.
Bu kitap, İnsansız Hava Araçlarının bir bütün olarak ele alındığı, pilot eğitimlerinde kullanılabilecek ve hemen hemen bütün havacılık alanlarını kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. Bu bağlamda, bu çalışma ülkemizde İHA pilotlarının yetiştirilmesinde ihtiyaca hasıl ilk kitap olması özelliğini taşımaktadır.
Eserin hazırlanması aşamasında açık kaynak bilgileri kullanılmış olup bu eserler kitabın kaynakça kısmında belirtilmiştir.
KİTAP HAKKINDA VE TEŞEKKÜR.................................................................................... 7
İÇİNDEKİLER.................................................................................................................. 9
ŞEKİL, RESİM VE TABLOLAR ........................................................................................ 15
KISALTMALAR ............................................................................................................. 21
BİRİNCİ BÖLÜM
İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI
1.1. İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ TARİHÇESİ.....................................................23
1.2. İHA’LARIN DÜNYADAKİ SERÜVENİ................................................................24
1.3. İHA’LARIN TÜRKİYEDEKİ SERÜVENİ...............................................................33
İKİNCİ BÖLÜM
İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİ
2.1. İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEM MİMARİSİ .....................................................66
2.1.1. Yer Kontrol İstasyonu........................................................................... 69
2.1.1.1. YKİ Bilgisayarı ve Yazılımı .................................................... 69
2.1.1.2. Yer Veri Terminali (YVT)...................................................... 71
2.1.1.3. El Kumandası ...................................................................... 71
2.2 İNSANSIZ HAVA ARACI .................................................................................72
2.2.1. Hava Aracı ............................................................................................ 72
2.2.2. Güç Kontrol Ünitesi.............................................................................. 72
2.2.3. Hava Veri Terminali (HVT).................................................................... 73
2.2.4. Otopilot................................................................................................ 74
2.2.5. Sensörler .............................................................................................. 74
2.2.6. Servolar ................................................................................................ 75
2.2.7. Rotor .................................................................................................... 75
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İHA SİSTEMLERİNİN TAKTİK UNSURLARI
3.1. TAKTİK ANALİZ.............................................................................................77
3.1.1. İnsansız Hava Aracı............................................................................... 77
3.1.2. Faydalı Yükler....................................................................................... 78
3.1.3. İnsan Unsuru ........................................................................................ 78
10 İçindekiler
3.1.4. Komuta Unsuru.....................................................................................79
3.1.5. Haberleşme ve Elektronik Sistemleri ....................................................79
3.1.6. Destek Unsuru ......................................................................................80
3.2. İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ TAKTİK AVANTAJLARI VE
DEZAVANTAJLARI.........................................................................................80
3.3. İHA’LARIN UÇUŞ PROFİLLERİ.........................................................................83
3.3.1 Antenin Anteni Görme Prensibi............................................................83
3.3.2. Önceden Atanmış Noktalara Uçuş........................................................91
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İHALARIN SINIFLANDIRILMASI
4.1. KLASİFİKASYON............................................................................................93
4.1.1. NATO’nun İnsansız Hava Aracı Sistemleri Sınıflandırması ....................94
4.1.2. ABD’nin İnsansız Hava Aracı Sistemleri Sınıflandırması........................94
4.1.3. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün Sınıflaması..................................96
BEŞİNCİ BÖLÜM
UÇUŞ MORFOLOJİSİ VE AERODİNAMİK
5.1. HAVA ARACININ EKSENLERİ........................................................................105
5.2. UÇUŞ KONTROL SİSTEMLERİ .......................................................................107
5.3. KANAT TİPLERİ ...........................................................................................123
5.4. KUYRUK TİPLERİ .........................................................................................135
5.5. İNİŞ TAKIMI TİPLERİ....................................................................................137
5.6. MOTOR TİPLERİ..........................................................................................139
ALTINCI BÖLÜM
MULTİKOPTER SİSTEMLERİ
6.1. HAREKET MEKANİZMASI ............................................................................144
6.1.1. Dikey Hareket Prensibi........................................................................146
6.1.2. Roll Hareket Prensibi ..........................................................................146
6.1.3. Pitch Hareketi Prensibi .......................................................................147
6.1.4. Yaw Hareketi Prensibi.........................................................................147
6.2. TEMEL PARÇALAR.......................................................................................148
6.2.1. Gövde (Şaşe) .......................................................................................148
6.2.2. Kontrol Kartı........................................................................................150
6.2.3. Rotor ve Pal.........................................................................................151
6.2.4. Motor Sürücü (ESC).............................................................................153
6.2.5. Batarya................................................................................................154
İçindekiler 11
6.2.6. Kumanda ............................................................................................ 155
6.2.7. GPS..................................................................................................... 155
6.2.8. Telemetri............................................................................................ 156
6.2.9. Encoder .............................................................................................. 156
YEDİNCİ BÖLÜM
HAVA HUKUKU
7.1. HAVACILIKTA ULUSLARARASI ANLAŞMALAR VE ORGANİZASYONLAR .......... 158
7.1.1. Şikago Sözleşmesi .............................................................................. 158
7.1.2. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) .......................................... 158
7.1.3. Uluslararası Hava Transit Geçiş ve Hava Nakliye Anlaşması .............. 159
7.1.4. Tokyo Sözleşmesi ............................................................................... 159
7.1.5. Lahey Sözleşmesi ............................................................................... 159
7.1.5. Montreal Sözleşmesi.......................................................................... 160
7.1.6. Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC) ........................................... 160
7.1.7. Varşova Sözleşmesi ............................................................................ 160
7.1.8. Roma Sözleşmesi................................................................................ 160
7.1.9. Birleşik Havacılık Otoriteleri............................................................... 161
7.1.10. EUROCONTROL .................................................................................. 161
7.2. HAVACILIKTA ULUSAL MEVZUAT VE ORGANİZASYONLAR............................ 161
7.2.1. 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu............................................... 161
7.3. İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ STATÜSÜ VE DURUMU ................................ 162
7.3.1. İHA Sistemlerinin Kullanımı ve Boşluk Analizi .................................... 163
7.3.2. ICAO Cir328 Dokümanı....................................................................... 165
SEKİZİNCİ BÖLÜM
İHA TRAFİK USULLERİ
8.1. PİST (RUNWAY [RWY]) ............................................................................... 173
8.2. TAKSİ YOLU (RULE) VE ÇİZGİLERİ ................................................................. 178
8.3. HAVAALANI HAREKET BÖLGESİ IŞIKLANDIRMASI ........................................ 178
8.4. YOL GÖSTEREN İŞARETÇİLER (MARSHALLER)............................................... 181
8.5. TRAFİK PATERNİ......................................................................................... 185
8.6. TRAFİK USULLERİ ....................................................................................... 186
8.6.1. Hava Sahası Kontrolü ve Yetki............................................................ 186
8.6.2. Kullanılacak Pistin Seçimi ................................................................... 189
8.6.2. PAT Sahasının Kullanımı ..................................................................... 189
8.6.3. Hava Araçlarının Ayırma Usulleri ....................................................... 190
8.6.4. Uçuş Planı........................................................................................... 191
12 İçindekiler
8.7. OPERASYONEL HABERLEŞME TEKNİKLERİ ...................................................193
8.7.1. Readback (Geri bildirim) Zorunluluğu.................................................197
8.7.2. Motor Çalıştırma İzinleri .....................................................................198
8.7.3. Taksi / Rule İzinleri..............................................................................199
8.7.4. Kalkış İzinleri .......................................................................................200
8.7.5. Yaklaşma ve İniş Talimatları................................................................201
8.7.6. Acil Durum (Emergency) Protokolü ....................................................203
DOKUZUNCU BÖLÜM
SEYRÜSEFER ALETLERİ VE OPERASYONEL UÇUŞ
9.1. İHA’LARIN ALET AVİYONİKLERİ ...................................................................205
9.1.1. Pitot-Statik Göstergeler ......................................................................205
9.1.2. Airspeed Indicator ..............................................................................207
9.1.4. Varyometre (Vertical Speed Indicator)...............................................211
9.1.5. Pusula (Manyetometre)......................................................................213
9.1.6. İvmeölçer (Accelerometer).................................................................213
9.1.7. Jiroskop (Gyroscope) ..........................................................................213
9.1.8. Ataletsel Ölçüm Birimi (Inertial Measurement Unit)..........................214
9.1.9. Suni Ufuk göstergesi ...........................................................................215
9.1.10. İstikamet göstergesi............................................................................216
9.1.11. Dönüş Koordinatörü ...........................................................................216
9.1.12. GNSS (Global Navigation Satellite Systems) .......................................217
9.2. OPERASYONEL UÇUŞ GEREKLİKLERİ ............................................................220
9.3. YAKIT HAZIRLIĞI.........................................................................................222
ONUNCU BÖLÜM
İHALAR İÇİN METEOROLOJİ
10.1. ATMOSFERİN KATMANLARI...........................................................226
10.1.1. Troposfer ............................................................................................226
10.1.2. Stratosfer ............................................................................................227
10.1.3. Mezosfer.............................................................................................227
10.1.4. Termosfer ...........................................................................................228
10.2. STABİLİTE (KARARLILIK) VE INSTABİLİTE (KARARSIZLIK) ...............................230
10.3. YAĞIŞLAR...................................................................................................230
10.3.1. Konvektif Yağışlar ...............................................................................230
10.3.2. Orografik Yağışlar................................................................................231
10.3.3. Cephe/Siklon Yağışları ........................................................................231
İçindekiler 13
10.4. BULUTLAR ................................................................................................. 232
10.4.1. Bulutların Cinsleri............................................................................... 233
10.5. RÜZGARLAR............................................................................................... 236
10.5.1. Batı Rüzgarları .................................................................................... 237
10.5.2. Kutup Rüzgarları................................................................................. 238
10.5.3. Meydan Rüzgarı ................................................................................. 238
10.6. BUZLANMA................................................................................................ 239
10.6.1. Şeffaf buzlanma ................................................................................. 240
10.6.2. Kar tipi buzlanma ............................................................................... 240
10.6.3. Karışık buzlanma ................................................................................ 241
10.6.4. Buzlanmaya etki eden faktörler ......................................................... 241
10.6.4.1. Bulut yapısı ....................................................................... 241
10.6.4.2. Su muhteviyatı.................................................................. 242
10.6.4.3. Damlacıkların nevi ............................................................ 242
10.6.4.4. Aerodinamik yapı ve birikim............................................. 242
10.6.4.5. Aerodinamik ısınma.......................................................... 242
10.6.4.6. Kirlilik ................................................................................ 242
10.7. ATMOSFERİK BASINÇ ................................................................................. 242
10.8. METEOROLOJİ RAPORLARI ......................................................................... 248
10.8.1. METAR (Meteorological Terminal Air Report) ................................... 248
10.8.2. SPECI (Aviation Selected Special Weather Report)............................ 257
10.8.3. TAF (Terminal Aerodrome Forecast).................................................. 259
10.8.4. SIGMET (Significant Meteorological Information) ............................. 260
10.8.5. AIRMET (Airman's Meteorological Information)................................ 261
10.8.5. GAMET (General Aviation Meteorological Forecast)......................... 262
ONBİRİNCİ BÖLÜM
HAVACILIK YÖNETİMİ VE UÇUŞ-YER EMNİYETİ
11.1. REASON MODELİ........................................................................................ 268
11.2. SHEL MODELİ ............................................................................................. 270
11.3. İNSAN FAKTÖRLERİ ANALİZ VE SINIFLANDIRMA SİSTEMİ ............................ 271
11.3.1. Emniyetsiz davranışlar ....................................................................... 271
11.3.2. Emniyetsiz davranışlara zemin hazırlayan koşullar............................ 272
11.3.3. Emniyetsiz yönetim............................................................................ 272
11.3.4. Örgütsel etkiler .................................................................................. 272
11.4. HAVACILIKTA YÖNETİMSEL KARAR VERME ................................................. 273
11.4.1. Havacılıkta Karar Verme Hataları....................................................... 273
11.4.1.1. Kurban Etme..................................................................... 274
14 İçindekiler
11.4.1.2. İnatlaşma...........................................................................274
11.4.1.3. Tecrübe Egosu ...................................................................274
11.4.1.4. Kumarbaz Yanılgısı.............................................................275
11.4.1.5. İlk Düşüncede Israr............................................................275
11.4.1.6. Fikslenme ..........................................................................275
11.4.1.7. Genelleme .........................................................................275
11.4.1.8. Tehlikeli iyimserlik .............................................................275
11.4.1.9. Saplantılar .........................................................................276
11.4.1.10. Boşlukların Doldurulması ..................................................276
11.4.1.11. Aşırı Yüklenme...................................................................276
11.4.1.12. Duygusal karışıklık .............................................................276
11.5. ÖRGÜTSEL PANDEMİ OLARAK SESSİZLİK .....................................................276
11.5.1. Örgütsel sessizliğin nedenleri .............................................................278
11.5.1.1. Çalışanların yöneticilerine güvenmemesi..........................278
11.5.1.2. Konuşmanın Riskli Görülmesi............................................278
11.5.1.3. Dışlanma Korkusu..............................................................278
11.5.1.4. İlişkilerin Bozulacağı Korkusu ............................................278
11.5.2. Örgütsel Sessizlik Teorileri ..................................................................279
11.5.2.1. Beklenti teorisi.....................................................................279
11.5.2.2. Fayda Maliyet Analizi Teorisi.............................................279
11.5.2.3. Sessizlik Sarmalı Teorisi .....................................................280
11.5.2.4. Kendini Uyarlama Teorisi ..................................................281
ONİKİNCİ BÖLÜM
STRATEJİK YÖNETİM ..........................................................................................283
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İNSANSIZ SİSTEMLERDE İNSAN FAKTÖRÜ ..........................................................299
SONUÇ.......................................................................................................................303
KAYNAKLAR ...............................................................................................................305
ŞEKİL, RESİM VE TABLOLAR
Şekil 1: İnsansız Hava Araçlarının Tarihsel Gelişimi (Newcome,2004)............... 24
Şekil 2: ABD'de Toplam İHA Sistemleri Sayıları (DoT, 2013).............................. 32
Şekil 3 : İHA Sistem Mimarisi.............................................................................. 66
Şekil 4: YKİ sistemi ............................................................................................. 69
Şekil 5: İHA Güç Mimarisi .................................................................................. 72
Şekil 6: İHA’nın Haberleşme Mimarisi ............................................................... 73
Şekil 7: Otopilot Mimarisi .................................................................................. 74
Şekil 8: Rotor Sistem Mimarisi........................................................................... 75
Şekil 8: Kullanıcı Görüş Hattı.............................................................................. 84
Şekil 9: İHA Sistemi ............................................................................................ 84
Şekil 10: İHA Sistemlerinin haberleşmesini engelleyen mania etkisi................... 85
Şekil 11: Haberleşme kaybı.................................................................................. 87
Şekil 12: YKİ- Yerel Anten – Uzak Anten – İHA..................................................... 89
Şekil 13: YKİ – Yerel Anten – Uydu – İHA............................................................. 90
Şekil 14: Önceden Atanmış Noktalara Uçuş ........................................................ 91
Şekil 15: Hava Aracına Etki Eden 4 Temel Kuvvet................................................ 97
Şekil 16: Kanat Profili (Airfoil).............................................................................. 98
Şekil 17: Hücum açısının farklı hızlardaki durumları............................................ 99
Şekil 18: Şekil sürüklenmesi (Form Drag) .......................................................... 100
Şekil 19: Sürtünme sürüklenmesi (Skin Friction Drag)....................................... 101
Şekil 20: Kant ucunda Vortex (Girdap) oluşumu................................................ 102
Şekil 21: Winglet (Kanatçık) Tipleri.................................................................... 102
Şekil 22: Winglet olan ve olmayan hava aracında girdap (vortex) oluşumu...... 103
Şekil 23: Sürüklenme ile hava hızı ilişkisi ........................................................... 103
Şekil 24: Aerodinamik bileşke ve hücum açısı ilişkisi......................................... 105
Şekil 25: Hava Aracının Eksenleri....................................................................... 106
Şekil 26: Eksen hareketleri................................................................................. 106
Şekil 27: Rudder, Elevator ve Aileron uçuş kontrol sistemleri........................... 107
Şekil 28: Adverse Yaw (Ters Sapma).................................................................. 108
Şekil 29: Diferansiyel Aileron............................................................................. 108
Şekil 30: Frise Tipi Aileron ................................................................................. 109
Şekil 31: Aileron ve rudder'ı ortak kullanan Aileron sistemi.............................. 109
Resim 46: Arcturus T-20 İHA................................................................................ 110
Resim 47: Canard kontrol yüzeyine sahip Eurofighter Typhoon.......................... 110
Şekil 32: Sola dönüş yapan hava aracının rudder konumu................................ 111
Resim 48: Elevon kontrol yüzeyine sahip Concorde ............................................ 112
16 Şekil, Resim ve Tablolar
Şekil 33: "Flap" çeşitleri......................................................................................116
Şekil 34: "Strake" ların hava aracı üzerindeki konumları ...................................118
Şekil 35: Strake, Chine ve Moustache aerodinamik yüzeylerinin hava aracı
üzerindeki konumları ...........................................................................119
Şekil 36: "Wing fence" ile "Dogtooth ve Notched leading edge" aerodinamik
yüzeylerinin kanat üzerindeki konumları.............................................120
Şekil 37: "Vortex Jenaratörleri" ve "Vortilons" yüzeylerinin kanat üzerindeki
konumları.............................................................................................120
Şekil 38: "Anti-Shock body", "Fairings" ve "Fillet" yüzeyleri ..............................122
Şekil 39: "Trim Tab" ikincil kontrol yüzeylerinin konumları ...............................122
Şekil 40: Kanatın yerleşimine göre kanat tipleri.................................................124
Şekil 41: Birden fazla kanata sahip hava araçlarının kanat tipleri ......................124
Şekil 42: Cantilevered ve Braced kanat tipleri....................................................127
Şekil 43: Closed Wing kanat çeşitleri..................................................................127
Şekil 44: Kanat açıklık oranına göre kanat tipleri ...............................................128
Şekil 45: Turbojet Motor ....................................................................................139
Şekil 46: Turbofan Motor ...................................................................................140
Şekil 47: Turboprop Motor.................................................................................141
Şekil 48: Multikopterin çalışma prensibi ............................................................145
Şekil 49: Multikopterin çalışma eksenleri ..........................................................145
Şekil 50 : Dikey hareket.......................................................................................146
Şekil 51: Quadcopterin hareket prensiplerinin rotor pozisyonlarına göre
gösterimi..............................................................................................148
Şekil 52: Pist şekilleri ..........................................................................................176
Şekil 53: Havaalanı Taksi Yolları .........................................................................179
Şekil 54: Yaklaşma ve Pist ışıkları .......................................................................179
Şekil 55: Yaklaşma ve Pist Işıkları .......................................................................180
Şekil 56: PAPI, VASI ve OLS.................................................................................181
Şekil 57: Trafik Paterni (Meydan turu) ...............................................................186
Şekil 58: Türkiye’nın FIR Sahaları........................................................................187
Şekil 59: Hava Sahası Sektörel Yapılanması........................................................188
Şekil 60: Hava Sahası Sektörel Yapılanması........................................................188
Şekil 61: Uçuş planının 1. kısmı ..........................................................................192
Şekil 62: Uçuş planının 2. kısmı ..........................................................................193
Şekil 63: Uçuş planının 3. kısmı ..........................................................................193
Şekil 64: Pitot tüplerinin çalışma şekli................................................................206
Şekil 65: Pitot tüplerinin çalışma şekli................................................................207
Şekil 66: Airspeed Indicator................................................................................208
Şekil 67: Altimetre..............................................................................................210
Şekil 68: Altimetrenin çalışması .........................................................................210
Şekil, Resim ve Tablolar 17
Şekil 69: Varyometre ......................................................................................... 211
Şekil 70: Alt sistemlerin bağlantısı..................................................................... 212
Şekil 71: Jiroskop ............................................................................................... 214
Şekil 72: Suni Ufuk Göstergesi (Durum Cayrosu)............................................... 215
Şekil 73: İstikamet Göstergesi ........................................................................... 216
Şekil 74: Dönüş Koordinatörü............................................................................ 216
Şekil 75: Uyduların küresel düzlemde cisimler ile kestirimi .............................. 218
Şekil 76: Mutlak konum belirleme..................................................................... 219
Şekil 77: Bağıl konum belirleme ........................................................................ 219
Şekil 78: Sıcaklığa göre Atmosferin katmanları ................................................. 226
Şekil 79: Sıcaklık eğrisi ....................................................................................... 228
Şekil 80: Sürekli Rüzgarlar ................................................................................. 237
Şekil 81: Rüzgar çorabı ...................................................................................... 238
Şekil 82: Şeffaf buzlanma .................................................................................. 240
Şekil 83: Kar tipi buzlanma ................................................................................ 240
Şekil 84: Karışık buzlanma ................................................................................. 241
Şekil 85: Basınç bölgelerinin yatayda incelenmesi ............................................ 243
Şekil 86: Basınç bölgelerinin yatayda incelenmesi ............................................ 243
Şekil 87: COL sahaları......................................................................................... 245
Şekil 88: METAR bölümleri ................................................................................ 248
Şekil 89: ICAO Havalimanı Kodlarının İlk Harflerine Göre Sınıflandırma ........... 249
Şekil 90: ICAO Annex-3 'e göre Hava Hadiseleri Kodları.................................... 251
Şekil 91: Minimum Sektör Yüksekliği ve CAVOK ilişkisi ..................................... 253
Şekil 92: TEMPO Örneği..................................................................................... 256
Şekil 93: BECMG Örneği..................................................................................... 256
Şekil 94: GAMET Saha Tahmin Sınırları.............................................................. 263
Şekil 95: GAMET Örneği..................................................................................... 264
Şekil 96: Reason’un İsviçre Peynir Modeli (Dönmez, 2017) .............................. 269
Şekil 97: Sessizlik Sarmalı Teorisi....................................................................... 280
Şekil 98: Asch Deneyi......................................................................................... 281
Resim 1: Bağımsız Olarak Uçan İlk Araç (Castillo, vd., 2005) 25
Resim 2: Bombalı balon sistemi........................................................................... 26
Resim 3: RAE Larynx............................................................................................. 27
Resim 4: Fairey Queen......................................................................................... 27
Resim 5: Queen Bee............................................................................................. 28
Resim 6: Model RP-71 Falconer........................................................................... 28
Resim 7: Vergeltungswaffen-1 jet itki sistemi ile çalışan seyir füzesi .................. 29
Resim 8: Scout ..................................................................................................... 30
Resim 9: Meggitt Banshee ................................................................................... 33
18 Şekil, Resim ve Tablolar
Resim 10: UAV-X1 Prototip.....................................................................................34
Resim 11: CL-89 İHA ...............................................................................................34
Resim 12: TSK Envanterine Giren İlk İHA "GNAT-750" ...........................................35
Resim 13: "Turna" İlk Yerli Hedef Uçak ..................................................................36
Resim 14: "Kırlangıç" İHA........................................................................................36
Resim 15: Fırlatma aracından atılan "Harpy" İHA (Haser, 2010) ............................36
Resim 16: "Baykuş" İHA ..........................................................................................37
Resim 17: "Güventürk" İHA (Yüksel, 2009).............................................................38
Resim 18: Vestel Savunma"Efe" İHA.......................................................................38
Resim 19: "Heron" İHA (Karaağaç,2016) ................................................................39
Resim 20: "Bayraktar" Mini İHA (Bayraktar ve Bayraktar, 2010)............................40
Resim 21: "Malazgirt" Döner Kanat Mini İHA (Bayraktar ve Bayraktar, 2010).......41
Resim 22: "Globiha" ...............................................................................................41
Resim 23: "Gözcü" İHA (Haser,2010)......................................................................42
Resim 24: "Şimşek" Yüksek Hızlı Hedef Uçak (Defence Turk,2010)........................43
Resim 25: "Karayel" İHA .........................................................................................45
Resim 26: "Bayraktar-Çaldıran" İHA (Bayraktar ve Bayraktar, 2010) .....................45
Resim 27: "Bayraktar TB2" İHA...............................................................................47
Resim 28: "Bayraktar TB2" SİHA.............................................................................48
Resim 29: "Anka" S .................................................................................................49
Resim 30: "Kargu" Döner Kanatlı Vurucu İHA (STM, 2021) ....................................51
Resim 31: "Alpagu" Döner Kanatlı Vurucu İHA (STM, 2021) ..................................52
Resim 32: "Togan" Otonom Döner Kanatlı Keşif İHA (STM, 2021) .........................53
Resim 33: "Serçe" Çok Rotorlu İnsansız Uçan Sistem (ASELSAN, 2021) .................53
Resim 34: "Songar" Silahlı Drone Sistemi ...............................................................54
Resim 35: "Albatros" Kargo İHA..............................................................................55
Resim 36: 2019 Yılı Katar Personeli Bayraktar TB2 Eğitimi.....................................56
Resim 37: Ukrayna Envanterinde Bulunan Bayraktar TB2 S/İHA'lar ve Yer
Kontrol İstasyonları................................................................................57
Resim 38: Bayraktar TB2 SİHA tarafından Libya'da vurulan Panstir Hava
Savunma Sistemi (Defence Turk, 2020) .................................................58
Resim 39: Bayraktar TB3 İnfografiği (Defence Turk, 2021).....................................60
Resim 40: Üstün Faydalı Yük Kapasitesine Sahip Bayraktar Akıncı TİHA
(Baykar Savunma, 2021) ........................................................................60
Resim 41: Bayraktar Akıncı TİHA (Baykar Savunma, 2021).....................................61
Resim 42: Bayraktar DİHA (Baykar Savunma, 2021)...............................................62
Resim 43: Muharip İnsansız Uçak Sistemi (MİUS) (Baykar Savunma, 2021) ..........62
Resim 44: Aksungur S/İHA (TUSAŞ, 2021) ..............................................................63
Resim 45: Engel Sürüklenmesi (Interference Drag)..............................................101
Resim 49: F-16 savaş uçağı üzerinde Taileron kontrol yüzeyinin konumu ...........113
Şekil, Resim ve Tablolar 19
Resim 50: Bayraktar TB2 S/İHA'da kullanılan "V Kuyruk" ve Ruddervatör
kontrol yüzeyi...................................................................................... 114
Resim 51: "Slot" kontrol yüzeyi kanatlarda sabit biçimde bulunur ..................... 114
Resim 52: "Slat" kontrol yüzeyi kanatlarda hareketli biçimde bulunur ............... 115
Resim 53: "Flap" kontrol yüzeyi........................................................................... 116
Resim 54: F-16 Savaş Uçağı üzerinde yer alan "Speed brake" tipi Spoiler........... 117
Resim 55: İniş yapan bir yolcu uçağında "Ground Spoiler" ların konumu ........... 118
Resim 56: NASA Convair 990'da bulunan " Anti-shock body" yüzeyi .................. 121
Resim 57: Cessna 182 Skylane hava aracının sabit/kapanmayan iniş takımında
bulunan "fairings" yüzeyleri................................................................ 121
Resim 58: Tandem Kanat tipine sahip Scaled Composites Proteus hava aracı.... 125
Resim 59: MAM-L mühimmatı üzerinde yer alan Cruciform Wing tipi kanatlar.. 125
Resim 60: Sikorsky S-72 üzerinde yer alan Cruciform Wing tipi kanatlar ............ 126
Resim 61: Flexible Wing kanat tipine sahip "NASA Paresev" hava aracı ............. 128
Resim 62: Düz kanat tipinin kullanıldığı Piper PA-28 hava aracı.......................... 129
Resim 63: Tapered kanat tipinin kullanıldığı Cessna hava aracı .......................... 129
Resim 64: Eliptik kanat tipinin kullanıldığı Supermarine Spitfire hava aracı........ 130
Resim 65: Dairesel kanat tipinin kullanıldığı Vought V-173 hava aracı................ 130
Resim 66: Delta kanat tipinin kullanıldığı Concorde hava aracı........................... 131
Resim 67: Geriye Ok Açılı Kanatlara sahip Boeing 737-800 ................................. 131
Resim 68: İleriye Ok Açılı Kanatlara sahip Sukhoi Su-47 ...................................... 132
Resim 69: Değişken Ok Açılı Kanatlara sahip Dassault Mirage G......................... 133
Resim 70: Eğik Kanat tipi kullanan NASA Oblique Wing isimli İHA ...................... 133
Resim 71: Eğik Kanat tipi kullanan NASA AD-1 .................................................... 134
Resim 72: Pozitif dihedral kanatlara sahip Boeing 737........................................ 134
Resim 73: Negatif dihedral kanatlara sahip Antonov AN-124 ............................. 135
Resim 74: Polihedral kanatlara sahip Baykar Akıncı TİHA
(Baykar Savunma, 2021) ..................................................................... 135
Resim 75: Konvansiyonel kuyruğa sahip Airbus A380 ......................................... 136
Resim 76: Katamaran kuyruk tipine sahip Aksungur S/İHA ................................. 137
Resim 77: "T" kuyruk tipine sahip Beechcraft King Air 350i ................................ 137
Resim 78: Bütünleşik iniş takımına sahip Cessna Caravan................................... 138
Resim 79: Ön iniş takımı toplanabilen, arka iniş takımı sabit olan
Bayraktar TB2 S/İHA (Baykar Savunma, 2021) .................................... 138
Resim 80: 4 Silindirli Sıralı Motor......................................................................... 141
Resim 81: Yıldız Motor......................................................................................... 142
Resim 82: Tricopter.............................................................................................. 143
Resim 83: Quadcopter ......................................................................................... 143
Resim 84: Quadcopterin gövdesi......................................................................... 149
Resim 85: İnsansız Hava Aracı Kontrol Kartı ........................................................ 150
Resim 86: Fırçasız Motor ..................................................................................... 152
20 Şekil, Resim ve Tablolar
Resim 87: Motor Sürücü.......................................................................................153
Resim 88: Lityum Polimer Batarya........................................................................154
Resim 89: GPS modülü ve anteni..........................................................................155
Resim 90: Telemetri Sistemi .................................................................................156
Resim 91: Nokta gösterimi ...................................................................................175
Resim 92: Yön gösterimi.......................................................................................175
Resim 93: Pozsiyon ve uyarı bilgisi .......................................................................176
Resim 94: Pist şekilleri ..........................................................................................176
Resim 95: Statik portlar ........................................................................................206
Tablo 1. İHA Sistemi ve işlevleri...........................................................................68
Tablo 2: Ücretsiz arayüz ve açıklamaları..............................................................71
Tablo 3: İHA sınıflaması (Eisenbeiss (2004)) ........................................................93
Tablo 4: NATO’nun İHA Sınıflaması......................................................................94
Tablo 5: ABD’nin İHA Sınıflaması .........................................................................96
Tablo 6: Havaalanı sınıflaması ...........................................................................174
Tablo 7: Eşik ve pist genişliği ilişkisi ...................................................................177
Tablo 8: Havacılık Alfabesi .................................................................................194
Tablo 9: Havacılık Alfabesinde rakamlar............................................................195
Tablo 10: Örnek frezyler ......................................................................................195
Tablo 11: Örnek frezyler ......................................................................................196
Tablo 12: Telsiz Frekans devri..............................................................................197
Tablo 13: Readback gerekliliği .............................................................................197
Tablo 14: Readback gerekliliği .............................................................................198
Tablo 15: Muhabere örneği .................................................................................198
Tablo 16: Motor çalıştırma izinleri.......................................................................198
Tablo 17: Taksi/Rule izinleri.................................................................................199
Tablo 18: Taksi/Rule izinleri.................................................................................199
Tablo 19: Taksi/Rule izinleri.................................................................................200
Tablo 21: Yaklaşma ve iniş talimatları..................................................................202
Tablo 22: Yaklaşma ve iniş talimatları..................................................................202
Tablo 24: MAYDAY çağrısı....................................................................................203
Tablo 25: PANPAN çağrısı ....................................................................................203
Tablo 26: Acil durum ve göstergeler....................................................................212
Tablo 27: ISA Şartları ile ilgili faydalı bilgiler ........................................................229
Tablo 28: Katmanlarına göre bulut irtifaları ........................................................232
Tablo 29: Bulut cinsleri ........................................................................................235
Tablo 30: Hadiselere göre basınç farklılıkları.......................................................244
Tablo 31: Basınç Sistemleri ..................................................................................245
Tablo 32: Sıcaklığa bağlı basınç değişimleri .........................................................245
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
