| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Gülendam ÖNCÜ |
| Baskı Tarihi | 2022/05 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 155 |
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 48. maddesine göre, herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme yapma hürriyetine sahiptir. Aynı şekilde, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu1 26. maddesinde, tarafların bir sözleşmenin içeriğini özgürce belirleyebilecekleri hüküm altına alınmıştır. Görüldüğü üzere hukuk sistemimizde “sözleşme özgürlüğü ilkesi” hakimdir. İbra sözleşmesi de bu sözleşme özgürlüğü ilkesi temelinde düzenlenen bir borçlar hukuku sözleşmesidir.
1911 tarihli İsviçre Borçlar Kanunu’nda düzenlenen ibra, 818 sayılı Borçlar Kanunu kapsamına alınmamıştır. İbranın kanun kapsamına alınmamış olması uygulamada ibraya rastlanılmadığı anlamına gelmemektedir. Aksine ibra günlük hayatta sıkça karşılaşılan, alacaklının alacağını borçlu lehine sona erdirdiği bir hukuki ilişkidir. Bu sebeple eski kanun döneminde ibraya ilişkin hüküm boşluğu öğreti ve yargı kararları ile doldurulmuş, buna göre ibranın hukuki niteliği belirlenmeye çalışılmıştır.
İbra sözleşmesi ilk olarak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu döneminde kanunun üçüncü bölüm-birinci ayrımında, “Borcun Sona Erme Halleri” başlığı altında hüküm altına alınmıştır. Kanun’un 132. maddesinde ibra, tarafların aralarındaki borç ilişkisini tamamen ya da kısmen kaldırabilecekleri bir sözleşme olarak tanımlanmıştır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere ibra, sözleşme serbestisi ilkesine tabi bir borçlar hukuku sözleşmesidir. Böylece, uygulamada çok sık karşılaşılan ancak geçerliliği yönünden tartışma yaratan ibra sözleşmesi artık yasal bir dayanağa sahip olmuştur.
İş hukuku açısından ibra sözleşmesi, “ibraname”, “ibra senedi”, “ibra belgesi” gibi isimlerle anılmaktadır.
Çalışma hayatının temelini işçi ve işveren oluşturmaktadır. İşçinin bağımlı olarak iş görmeyi, işverenin de bu iş görme edimine karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmeye iş sözleşmesi denilmektedir. İş sözleşmesinin birden fazla sona erme hali vardır. Bunlar; ölüm, tarafların anlaşması, belirlenen sürenin dolması ve bildirimsiz fesihtir. Genel olarak ibraname iş hukukunda iş sözleşmesi sona erdikten sonra işverenler tarafından işçilere imzalatılan ve işçinin işverenden alacağı kalmadığına ilişkin belge niteliği taşır. İş hayatında işçi ve işveren dengesini sağlamak pek de mümkün değildir. Sosyal ve ekonomik yaşam, sınıf farklılıkları, işçinin işverene bağımlı oluşu ve hayatın olağan akışı gibi durumlar birlikte değerlendirildiğinde çalışma hayatında işçi ve işverenin eşit sosyal statüde olduğu söylenemez. Bu sebeple günlük hayatta işçiler, işlerini kaybetmekten korktuklarından veya alacaklarının bir kısmını almakla yetinmek zorunda hissettiklerinden ibraname imzalayabilmektedirler.
İşçiyi koruma gereksinimin temelde iki sebebi bulunmaktadır. İlki, işçinin işverenin talimatlarını yerine getirme zorunluluğudur. Burada işçi artık işverene kişisel olarak bağımlı bir durumdadır. İkincisi ise, ekonomik bağlılıktır. İşçi geçimini sağlamak amacıyla ekonomik yönden işverene bağımlıdır.2 Bu sebeple iş hukuku açısından işçiyi koruma ilkesi benimsenmiş ve düzenlenecek ibranamelerin de bu ilke temel alınarak dar yorumlanması gerektiği belirtilmiştir. 3 Kanun koyucu işçiyi koruma ilkesini gözeterek ibranameyi yasalaştırma sürecinde hizmet sözleşmelerine ilişkin ayrı bir düzenleme getirmiştir. 4857 sayılı Yasanın 420. maddesinde, işçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmelerinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şartları hüküm altına alınmıştır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibranameler kesin olarak hükümsüz sayılacaktır.
Buna göre, çalışmamızın birinci bölümünde genel olarak ibraname kavramı ayrıntılı olarak açıklanmış ve ibranamenin hukuki niteliği, çeşitleri ve benzer hukuki müesseselerden farkı üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise, 818 sayılı Borçlar Kanunu döneminde ibranamenin kurulması, şekli ve içeriğine ilişkin yargı kararları da değerlendirilerek ibraname açıklanmaya çalışılmıştır. Son bölümde ise, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen ibraname üzerinde durulmuş ve yargı kararlarıyla uygulanan bir kurumun yasalaştıktan sonraki uygulama biçimleri ile tartışmalar üzerinde durulmuştur.
Çalışmamız ile amaçlanan ibranamenin hem eski kanun döneminde hem de yasalaştıktan sonraki süreçte nasıl uygulandığının açıklanması, her iki dönem arasındaki uygulama farkları ile konuya ilişkin yargı kararları ve öğreti arasındaki görüş farklılıklarının aydınlatılmasıdır.
ÖNSÖZ ................................................................................................................................................. 7
TEŞEKKÜR......................................................................................................................................... 9
İÇİNDEKİLER................................................................................................................................. 11
KISALTMALAR DİZİNİ............................................................................................................... 15
GİRİŞ.............................................................................................................................. 17
BİRİNCİ BÖLÜM
İBRA KAVRAMI
I. İBRA KAVRAMI VE TANIMI............................................................................................. 21
II. İBRA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ ............................................................... 25
A. Kazandırıcı İşlem Olarak İbra Sözleşmesi ....................................................... 25
B. Tasarruf İşlemi Olarak İbra Sözleşmesi............................................................ 27
III. İBRA SÖZLEŞMESİNİN ÇEŞİTLERİ............................................................................... 30
A. Tam-Kısmi İbra Sözleşmeleri................................................................................ 30
B. İvazlı-İvazsız İbra Sözleşmeleri............................................................................ 32
IV. İBRA BENZERİ İŞLEM VE BELGELER ......................................................................... 33
A. Makbuz............................................................................................................................ 33
B. Konkordato ................................................................................................................... 37
C. Takas ................................................................................................................................ 39
D. Sulh Sözleşmesi ........................................................................................................... 40
E. Menfi Borç İkrarı......................................................................................................... 43
F. Alacağı Talep Etmeme Taahhüdü........................................................................ 44
G. Feragat............................................................................................................................. 46
H. Erteleme Sözleşmesi ................................................................................................. 48
İ. İkale (Bozma) Sözleşmesi....................................................................................... 49
J. Sorumsuzluk Anlaşması .......................................................................................... 57
K. Yenileme......................................................................................................................... 58
L. İfa Yerine Geçen Edim .............................................................................................. 60
12 İçindekiler
İKİNCİ BÖLÜM
818 SAYILI BORÇLAR KANUNU KAPSAMINDA
İBRA SÖZLEŞMESİ
I. GENEL OLARAK.................................................................................................................... 61
II. İBRA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI............................................................................ 63
A. Taraflar............................................................................................................................ 63
B. Taraflar Arasında Alacak ve Borç İlişkisi ......................................................... 64
C. Şekil................................................................................................................................... 68
D. Yetki.................................................................................................................................. 71
E. Tanzim Zamanı ............................................................................................................ 72
F. Tarafların Anlaşması ................................................................................................. 76
1. İcap-Kabul.............................................................................................................. 76
2. İrade Fesadı Halleri ........................................................................................... 79
a) Hata .................................................................................................................. 80
b) Hile.................................................................................................................... 81
c) İkrah................................................................................................................. 82
d) Gabin................................................................................................................ 83
G. İbranamenin Miktar İçerip İçermemesi............................................................ 87
H. İhtirazı Kayıt ................................................................................................................. 93
İ. İbraname ile Savunma Arasında Çelişki Olmaması ve
İbranamenin Bölünebilirliği................................................................................... 95
III. İBRA SÖZLEŞMESİNİN SONUÇLARI ............................................................................ 99
A. İbra Sözleşmesinin Taraflar Yönünden Sonuçları........................................ 99
B. İbra Sözleşmesinin Müteselsil Borçlular Yönünden Sonuçları............ 100
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU KAPSAMINDA
İBRA SÖZLEŞMESİ
I. İBRA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI......................................................................... 106
A. Tarafların Anlaşması .............................................................................................. 106
1. Öneri-Kabul........................................................................................................ 106
2. İrade Fesadı Halleri ........................................................................................ 112
B. Taraflar Arasında Alacak-Borç İlişkisi............................................................ 117
C. Yetki ve Taraf Ehliyeti............................................................................................ 122
İçindekiler 13
D. Şekil ................................................................................................................................124
E. Tanzim Zamanı ..........................................................................................................128
F. Ödemenin Şekli..........................................................................................................132
II. İŞ HUKUKU UYGULAMASINDA İBRANAME İLE İLGİLİ SORUNLAR ............134
A. İbranamenin Miktar İçerip İçermemesi .........................................................134
B. İbranamelerin Makbuz Sayılması......................................................................136
C. İbranamede Tanzim Tarihinin Önemi.............................................................137
D. İbranamede Davacının Talep Ettiği Alacak Kalemlerinin Ayrı
Ayrı Gösterilmesi ve Belirtilmeyen Alacakların Durumu ............................138
E. İbranamenin Kıymetli Evraka Bağlanması....................................................139
F. İbranamenin İhtirazı Kayıt İçermesi................................................................140
G. İbranamenin istifa beyanı içermesi..................................................................140
H. İbraname ile Savunma Arasında Çelişki Olmaması...................................141
III. İBRANAMENİN SONUÇLARI.........................................................................................141
A. İbranamenin Taraflar Bakımından Sonuçları ..............................................141
B. İbranamenin Birlikte Borçlular Bakımından Sonuçları...........................143
SONUÇ .........................................................................................................................147
KAYNAKÇA ................................................................................................................149
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
