İş Hukukunda Sözleşmesel Kayıtlar

Önsöz 7
İçindekiler 9
Kısaltmalar 13

Giriş 15

BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL İŞLEM KOŞULLARI

§ 1. Genel Olarak
I. Sözleşmesel Kayıt Terimi 17
II. Türk Borçlar Kanununun Hizmet Sözleşmesine İlişkin Hükümlerinin
Genel Olarak İş Hukukuna Etkisi 19

§ 2. Genel İş Koşulları
I. Genel İşlem Koşulları 22
II. Genel İş Koşulları Kavramı 22
III. İç Yönetmelik 25
1. İç Yönetmeliğin Bağlayıcılık Kazanması 25
a. İşverenin işçiyi açıkça bilgilendirmesi 25
b. İşçi tarafından kabul edilmesi 25
2. Normlar Hiyerarşisine Uygunluk 26
IV. İçerik Denetimi 27
V. İç Yönetmeliğin Değiştirilmesi ve Uygulanmaması 30

İKİNCİ BÖLÜM
REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİ/KAYDI

§ 3. Rekabet Yasağı
I. Rekabet Etmeme Borcu 33
II. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin veya Kaydının Geçerlilik Koşulları 40
1. İşverenin Korunmaya Değer Haklı Bir Menfaatinin Varlığı 41
a. İşçinin iş sözleşmesi dolayısıyla işverenin müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkanına sahip olması 41
aa. Müşteri çevresi 43
bb. Üretim sırrı ya da işverenin işleri 43
b. İşçinin öğrenmesi mümkün olan bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikte olmalıdır. 45
2. İşçinin Ekonomik Geleceğinin Tehlikeye Düşürülmemesi 45
III. Rekabet Yasağının Kapsamı 46
IV. Rekabet Yasağının Sınırları 48
1. Süre Bakımından Sınırlama 48
2. Yer Bakımından Sınırlama 50
3. Konu Bakımından Sınırlama 51
V. Hukuka Aykırı Rekabet Yasağı Sözleşmesinin/Kaydının Yaptırımı 52
1. Geçersizlik 54
2. Hakimin Müdahalesi 56
VI. Rekabet Yasağına Aykırılığın Sonuçları 56
1. Görevli Mahkeme 56
2. Zararın Tazmini 59
3. İşçinin Cezai Şart Ödemesi 62
4. Rekabet Yasağına Aykırı Davranışın Sona Erdirilmesi 65
VII. Rekabet Yasağının Sona Ermesi 68
1. İşverenin Gerçek Bir Yararının Kalmaması 68
2. İşveren Tarafından İş Sözleşmesinin Haksız Feshi 68
3. İşçi Tarafından İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshi 73
4. Diğer Sebepler 73
VIII. İşyeri Devri ve Rekabet Yasağı Sözleşmesi 74

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİNE VE DEĞİŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN KAYITLAR

§ 4. İçerik Güvencesi ve Çalışma Koşullarında Değişiklik
I. İçerik Güvencesi 75
II. Çalışma Koşulları Kavramı 77
III. Çalışma Koşullarında Değişiklik Yapılması 82
1. Yönetim Hakkı ve Esaslı Değişiklik Kavramı ile İlişkisi 82
a. Yönetim hakkı ve kapsamı 82
b. Esaslı değişiklik kavramı 85
2. Esaslı Değişiklik Sayılan Haller 88
a. Ücret değişikliği 89
b. İşin niteliğinde değişiklik 92
c. İşyeri değişikliği 96
d. Çalışma süresinde ve/veya saatlerinde değişiklik 102
3. 4857 sayılı İş Kanunu Açısından Çalışma Koşullarında Değişiklik Yapılması 103
a. İşverenin değişiklik önerisinde bulunması 104
b. İşçinin düşünme süresi 106
c. İşçi tarafından değişiklik önerisinin kabulü 106
d. İşçi tarafından değişiklik önerisinin reddi 106
e. İşçinin değişiklik teklifini reddetmesine rağmen işverenin değişiklikte ısrar etmesi 109
IV. Değişiklik Feshi 114
1. Değişiklik Feshi Kavramı 114
2. Değişiklik Feshine İlişkin Hükümlerin Kapsamı 117
3. Değişiklik Feshi İle Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 119
a. Değişiklik feshinin uygulanması 119
b. Değişiklik feshinde geçerli neden 120
V. Değişiklik Kayıtları 124
1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun Yürürlüğe Girmesinden Önce 125
a. Değişiklik kayıtlarının denetim esasları 127
aa. Geçerliliğe ilişkin denetim 127
bb. Kaydın kullanımına ilişkin denetim 128
aaa. Hakkaniyet Denetimi 128
bbb. İçerik Denetimi 128
2. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun Yürürlüğe Girmesinden Sonra 130
3. Değerlendirme 134
VI. Çalışma Koşullarında Esaslı Değişikliğin Bir Uygulaması Olarak Ücretsiz İzin 139
VII. İşin Düzenlenmesine İlişkin Kayıtlar 140

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERDİRİLMESİNE YÖNELİK KAYITLAR

§ 5. Sözleşmenin Sona Erdirilmesine İlişkin Kayıtlar
I. Fesih Bildirim Sürelerinin Artırılması 143
II. Fesih Hakkının Kullanılmasına İlişkin Kayıtlar 147
1. İşçinin Yaşı ya da Emekliliğe Hak Kazanmasına Bağlı Olarak Fesih Hakkının Kullanılmasına Yönelik Kayıtlar 147
2. İşverenin Fesih Hakkının Sınırlanması 153
a. İş sözleşmesinin süreli fesih hakkının sınırlandırılması 153
aa. İş güvencesi kapsamı içindeki iş ilişkilerinde 153
bb. İş güvencesi kapsamı dışındaki iş ilişkilerinde 158
b. İş sözleşmesinin haklı nedenle fesih hakkının sınırlandırılması 162
aa. İş güvencesi kapsamı içindeki iş ilişkilerinde 162
bb. İş güvencesi kapsamı dışındaki iş ilişkilerinde 165
III. İşçinin Fesih Hakkının Sınırlandırılması 167
1. İşçinin Belli Bir Süre İşyerinde Çalışmasını Güvence Altına Almak Amacıyla Cezai Şart Konulması 168
2. Eğitim Karşılığında Kararlaştırılan Cezai Şart 170
IV. Özel Hakem Kaydı 174

Sonuç 177

Kaynakça 185

İş hukuku, sözleşme taraflarını eşit kabul eden borçlar hukukundan farklı olarak sözleşmenin bir tarafını, diğer tarafa oranla daha güçsüz durumda olması nedeniyle özel olarak korumayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda iş hukuku, kimi zaman tarafların sözleşme özgürlüğünü sınırlamakta, kimi zaman sözleşmenin güçlü tarafı olan işverene, işçiyi koruma yükümlülüğü getirmektedir. İş hukuku mevzuatında da bu eğilime paralel olarak diğer özel hukuk dallarına oranla daha fazla mutlak emredici ve nispi emredici kurallara yer verilmektedir. Dolayısıyla iş sözleşmesi taraflarının sözleşmeler ile düzenleyebilecekleri konuların kapsamı daralmaktadır.

İşverenler, işgücü ihtiyacını esnek bir şekilde yönetebilmeyi, değişen koşullar karşısında iş sözleşmelerini de değiştirmeyi istemektedirler. Bu noktada işçi ve işverenin menfaatleri çatışmaktadır. İş sözleşmesinde esaslı unsurların tek taraflı olarak değiştirilmesi mümkün olmamakla birlikte değişiklik hakkının saklı tutulmasına yönelik kayıtların sözleşmelere konulması yaygın bir uygulama haline gelmiştir. Bu sayede işveren, işgücünü esnek bir şekilde düzenleyebilme olanağını elinde tutmaktadır. Bu kayıtlar nedeniyle işçi, özel hayatını da yakından ilgilendiren işyeri değişikliği ya da iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından olan ücretlerde değişiklik gibi hükümlerin işverence tek taraflı olarak değiştirilmesi riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. Bu yönde kayıtların hukuki geçerliliği ve işçi açısından bağlayıcılığı iş hukuku öğretisinde tartışmalı konular arasında yer almaktadır.

İşçi lehine düzenleme getiren hükümler ya da kanun maddelerini tekrar eden sözleşme hükümlerinden farklı olarak sözleşmesel kayıt terimi, çoğunlukla işçinin haklarında kısıtlamaya ya da yükümlülüklerinde artışa neden olabilecek düzenlemeleri ifade etmektedir. İşveren açısından da bazı hakların kullanımında yasal düzenlemelerin ötesinde sınırlama getiren hükümler de sözleşmesel kayıt terimi kapsamında değerlendirilirler. Örneğin iş sözleşmesini fesih hakkını sınırlandırılan düzenlemeler bu niteliktedir.

Bu çalışmada, iş sözleşmesi taraflarının yasal yükümlülüklerinin dışında kalan, ancak bir sözleşmeye ya da işverence tek taraflı olarak hazırlanan bir düzenlemeye konu edilebilen, rekabet yasağı, cezai şart, işin düzenlenmesi ve sona erdirilmesine ilişkin olarak uygulamada rastlanan sözleşmesel kayıtlar, özellikle Türk Borçlar Kanununun genel işlem koşullarına ilişkin düzenlemeleri de dikkate alınarak incelenecektir. Hiç şüphesiz her biri ayrı monografilerin konusu olabilecek genişlikteki bu konular hakkında bu çalışmada genel bir değerlendirme yapılarak, sözleşmesel kayıtların geçerlilik koşulları ve bunların sonuçları üzerinde durulacaktır.

Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sözleşmesel kayıt terimi ve Türk Borçlar Kanununun hizmet sözleşmesine ilişkin hükümlerinin genel olarak iş hukukuna etkisi incelenmiştir. Genel işlem koşulları da bu bölümde ele alınmıştır. Öncelikle Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca genel işlem koşulları incelenmiş, iş hukukundaki genel iş koşulları kavramı ile ilgisi ortaya konulmuştur. Özellikle iç yönetmelikler ve bunların bağlayıcılık kazanması, uygulanması ve değiştirilmesi ile ilgili hususlar incelenmiştir. Bu bölümde Türk Borçlar Kanunu ile yasal dayanağa kavuşturulmuş olan içerik denetimine de yer verilmiştir.

Rekabet yasağı, çalışmanın ikinci bölümünün konusunu oluşturmaktadır. İşçinin rekabet etmeme borcu, rekabet yasağı sözleşmesinin veya kaydının geçerlilik koşulları, rekabet yasağının kapsamı ve sınırları, yabancı hukuk sistemleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bölüm kapsamında hukuka aykırı rekabet yasağı sözleşmesinin geçersizliği ve aşırı sınırlandırma içeren kayıtların hakim müdahalesi ile sınırlandırılmasına yer verilmiştir. Bu bölümde rekabet yasağına aykırı davranışın yaptırımları ve rekabet yasağının sona ermesi üzerinde durulmuştur. İşyeri devrinin rekabet yasağına etkisi de ayrıca ele alınmıştır.

Çalışmanın üçüncü bölümünde iş hukuku açısından tartışmalı alanlardan biri olan değişiklik kayıtları incelenmiştir. Çalışma koşullarında esaslı değişiklik sayılan haller ve İş Kanununun esaslı değişiklikler ile ilgili olarak getirdiği düzenlemeler ele alınmıştır. Ardından iş sözleşmelerine değişiklik kayıtları konulmasının mümkün olup olmadığı sorunu üzerinde durulmuştur. Değişiklik kayıtları ile ilgili olarak iş hukuku öğretisindeki farklı görüşler, yargı kararları ile birlikte değerlendirilmiş ve kişisel görüşümüz ifade edilmiştir.

Son bölümde ise iş sözleşmesinin sona erdirilmesine ilişkin kayıtlar incelenmiştir. Fesih bildirim sürelerinin artırılması, işçi ve işverenin fesih hakkını kullanmalarına getirilebilecek sınırlamalar, cezai şart ve özel hakem kaydı üzerinde durulmuştur.

İşverenler, içinde bulundukları durumun gereklerine göre işgücü ihtiyacını rahatlıkla yönetebilmeyi, değişen koşullar karşısında iş sözleşmelerini de değiştirmeyi istemektedirler. Bu noktada işçi ve işverenin menfaatleri çatışmaktadır. İş sözleşmesinde esaslı unsurların tek taraflı olarak değiştirilmesi mümkün olmamakla birlikte sözleşmelere değişiklik hakkının saklı tutulmasına yönelik kayıtlarına konulması yaygın bir uygulamadır. Bu sayede işveren, işgücünü rahatça düzenleyebilme olanağını elinde tutmaktadır. İşçi, özel hayatını da yakından ilgilendiren işyeri değişikliği ya da ücretlerde değişiklik gibi esaslı unsurlara ilişkin sözleşme hükümlerinin işverence tek taraflı olarak değiştirilmesi riskiyle karşı karşıya kalabilmektedir. Bu yönde kayıtların hukuki geçerliliği, işçiyi bağlayıcılığı iş hukuku öğretisinde tartışmalı hususlar arasında yer almaktadır.

Çalışmamızda ilk olarak genel işlem koşulları kavramı incelenmiştir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun Türk Hukukunda genel işlem koşulları ile ilgili olarak ilk kez yasal düzenleme getirmesi İş Hukuku açısından da önem taşımaktadır. İş hukukunda “genel iş koşulları” terimi, işverenin tek taraflı olarak önceden hazırladığı, genel ve soyut nitelikteki yazılı kaynaklar ile akdi ya da yasal bir zorunluluğu olmamasına rağmen, işverenin tek taraflı iradesiyle işçilerine ayni ya da nakdi olarak sağladığı ek menfaatleri ifade eden işyeri uygulamalarını kapsamaktadır. Dolayısıyla işverence tek taraflı olarak hazırlanan iç yönetmelik veya tip iş sözleşmeleri genel iş koşulları kapsamında yer alır.

Taraflar arasındaki ilişkinin işverence tek taraflı olarak hazırlanmış tip iş sözleşmesi ile düzenlendiği ya da iç yönetmelik hazırlandığı durumlarda işçilerin bu düzenlemelerin içeriğine etki etme olanakları bulunmamaktadır. Bu durumlarda, iş sözleşmesinde "doğruluk güvencesi" yoktur. Bunun sonucu olarak hakim tarafından söz konusu hükümlerin yer aldığı metinlerin içerik denetimine tabi tutulması gerekir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu yürürlüğe girmeden önce, Türk Hukukunda içerik denetiminin pozitif dayanağı bulunmadığından işveren tarafından hazırlanan iç yönetmelik hükümlerinin içerik denetimine tabi tutulması tartışmalı iken TBK'nın yürürlüğe girmesiyle birlikte genel işlem koşulu olarak nitelendirilen tip iş sözleşmeleri ve iç yönetmeliklerin içerik denetimine tabi tutulması pozitif hukuki dayanağa kavuşmuştur.

Dolayısıyla genel işlem koşulu niteliğinde olan tip iş sözleşmeleri ve iç yönetmelikte, dürüstlük kurallarına aykırı şekilde, taraflar arasındaki menfaat dengesini bozan, sözleşmenin karşı tarafının durumunu ağırlaştıran hükümlerin varlığı durumunda, bu hükümler yargıç tarafından sözleşme adaletini sağlamak amacıyla denetlenebilirler. Yapılan denetim sonucunda söz konusu hükümlerin dürüstlük kuralına aykırı, taraflar arasındaki menfaat dengesini işveren lehine aşırı şekilde bozan, işçinin durumunu ağırlaştıran nitelikte olduğu tespit edilirse, bu hükümler TBK 21/2 uyarınca yazılmamış sayılırlar. Genel işlem koşulundaki aşırılık kişilik haklarına, ahlaka, emredici düzenlemelere veya kamu düzenine aykırı ise bu takdirde TBK 25 uyarınca değil TBK 27.madde uyarınca anılan hükümler geçersiz sayılacaklardır.

İş hukukunda iş ilişkisi sona erdikten sonra işçiyi, eski işvereni ile rekabet etmeme borcu altına sokan, dolayısıyla da çalışma ve sözleşme özgürlüğüne müdahale oluşturan rekabet yasağı kaydı da bu çalışmada incelenmiştir. Rekabet yasağı kaydının geçerliliği,TBK 444.maddenin aradığı koşulların bulunmasına bağlıdır. Bu koşulların varlığı her işçi açısından ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Bundan ötürü tip iş sözleşmelerinde ya da iç yönetmeliklerde rekabet yasağı düzenlenmesi mümkün değildir. Aynı şekilde işverenin, işçilerle akdettiği bireysel iş sözleşmelerinde genel işlem koşulu niteliğindeki iç yönetmeliklere yapılacak bir atıfla rekabet yasağı düzenlemesi de geçersizdir.

İş hukuku öğretisinde ve yargı kararlarında tartışmalı hususlardan biri rekabet yasağına ilişkin olarak açılan davalarda görevli mahkemedir. Çalışmanın içeriğinde bu konudaki görüşlere, yabancı hukuk sistemleri de incelenerek değinilmiştir. Kişisel görüşümüz, işçi-işveren ilişkisinden kaynaklanan rekabet yasağı sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklara iş mahkemelerinde bakılması yönündedir.

Sözleşme özgürlüğü kapsamında bireylerin istedikleri kişiyle, istedikleri içerikte sözleşme yapma ve bu sözleşmeyi sona erdirme özgürlükleri bulunmaktadır. Ancak bir diğer önemli ilke ise ahde vefa ilkesidir. Taraflar sözleşmeyi akdettikten sonra onun aynı koşullar altında devamını beklemekte haklıdırlar ve hukuk düzeni bu haklı beklentiyi güvence altına almaktadır. Borçlar hukukunun iki temel ilkesi olan ahde vefa ilkesi ile sözleşme özgürlüğü ilkesi arasında makul bir dengenin kurulması gereklidir. İş hukuku açısından bu dengenin nerede kurulduğunun belirlenmesinde İş Kanununun 22.maddesinin sınırları da dikkate alınmak zorundadır.

1475 sayılı İş Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu arasındaki temel farklılıklardan biri işverenin çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapmasına ilişkin düzenlemedir. Kanun koyucunun iradesi, işçileri işverence yapılacak tek taraflı değişiklikler karşısında sözleşmeye değişen şartlarla devam etmek ya da sözleşmeyi haklı nedenle feshetmek arasında seçim yapmak zorunda bırakan bir sistemin devamı değil, 1475 sayılı İş Kanunu döneminden farklı olarak, işçiye değişiklik önerisini reddederek sözleşmenin mevcut şartlarıyla devam etmesini sağlayabilecek bir olanak tanınması, işverence bu seçeneğin uygun görülmemesi durumunda ise fesih riskini işverene yükleyen bir sistem getirerek, esneklikten ziyade işçiyi korumaktan yana olmuştur.

İşverenin değişiklik önerisi işçinin yaptığı işin ya da işyerinin değiştirilmesine yönelik ise burada farklı durumlar ortaya çıkar. İşçinin başka bir işyerinde çalışmasını öneren işveren işçinin bu değişikliği kabul etmemesi üzerine, işçiyi işyerine kabul etmiyorsa, işçinin işyerine girmesine izin vermiyorsa haksız fesih yapmış sayılır. İşçi, iş güvencesi kapsamı içinde ise İK 18 vd. maddeleri uyarınca, iş güvencesi kapsamı dışında ise 17.madde uyarınca dava açabilir.

İşverenin işçinin işyeri aynı kalmakla birlikte yaptığı işi değiştirmek istediği durumlarda işçinin değişikliği kabul etmemesine rağmen işçiyi farklı bir işte çalışmaya zorlaması ise işveren temerrüdü olarak değerlendirilmelidir. Türk Borçlar Kanununun 408.maddesi uyarınca “İşveren, iş görme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse veya edimi kabulde temerrüde düşerse, işçiye ücretini ödemekle yükümlü olup, işçiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez.”

Türk iş hukuku öğretisinde baskın görüş, işverence yapılan değişiklik önerisinin işçi tarafından kabul edilmemesi durumunda fesih hakkının kullanılabilmesi için, işverence yapılmak istenen değişikliğin “geçerli nedene” dayanmasını yeterli görmemekte, işverence yapılacak feshin “geçerli nedene” dayanması gerektiğini savunmaktadır. Bu görüşün haklı gerekçelerinin başında, işverenin fesih hakkını kullanması için sadece değişikliğin geçerli nedene dayanmasının yeterli görülmesi durumunda İş Kanununun 18.mad­de­sindeki geçerli fesih sebeplerinin genişletilip feshe karşı korumanın zayıflatılacağı gelmektedir. Emredici ve sınırlayıcı nitelikte düzenlenmiş İş Kanununun 18.maddesindeki geçerli sebep kavramının işçilerin aleyhine, iş güvencesini zayıflatacak şekilde genişletilmesi mümkün olmamak gerekir. Bunun yanı sıra İş Kanununun 22.maddesi uyarınca, değişiklik önerisini kabul etmeyen işçinin iş sözleşmesi işverence feshedildiğinde, işçi İK 18-21. maddelerinde belirlenen usule göre dava açma olanağına sahiptir. Dolayısıyla mahkeme tarafından söz konusu maddeler uyarınca yapılacak denetim, işverence yapılan feshin “geçerli nedene” dayanıp dayanmadığı konusunda olacaktır.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu yürürlüğe girmeden önceki dönemde iş hukuku öğretisinde baskın görüş, çalışma koşullarında işverence tek taraflı değişiklik yapabilme yetkisini saklı tutan kayıtların geçerli olduğunu kabul ediyordu. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, genel işlem şartları ile ilgili olarak ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir. Genel işlem şartlarının geçerlilik koşulları, yorumu, içerik denetimi yanı sıra TBK 24.maddesi ile “Genel işlem koşullarının bulunduğu bir sözleşmede veya ayrı bir sözleşmede yer alan ve düzenleyene tek yanlı olarak karşı taraf aleyhine genel işlem koşulları içeren sözleşmenin bir hükmünü değiştirme ya da yeni düzenleme getirme yetkisi veren kayıtlar yazılmamış sayılır” hükmünü getirmiştir. Maddenin bu açık anlatımı karşısında bundan böyle işverenin tip iş sözleşmelerine ya da iç yönetmeliklere, tek taraflı değişiklik yapma hakkını saklı tutan kayıtlar koyması hukuken geçerli sayılamaz.

Üzerinde durulması gereken bir diğer sorun ise tip iş sözleşmesi niteliği taşımayan, yani TBK’nın genel işlem koşulları ile ilgili düzenlemelerinin kapsamı dışında kalan iş sözleşmelerine işverenin değişiklik hakkının saklı tutulduğu yönünde kayıtların konulmasının mümkün olup olmadığıdır. Öğretide işverenin işçileri ile ayrı ayrı yapacağı, tip iş sözleşmesi niteliği taşımayan iş sözleşmelerine “değişiklik hakkını saklı tutma kaydı” koyabileceği ileri sürülmüştür. Ancak bu durumda dahi değişiklik kayıtları dürüstlük kurallarına uygun biçimde kullanılmalı ve dar yorumlanmalıdır. İş Kanunun 22.maddesini etkisiz kılacak, bu madde ile işçi açısından getirilmiş olan güvencenin dolanılmasına neden olacak şekilde geniş kapsamlı değişiklik kayıtları bireysel iş sözleşmelerine de konulamaz. Bu kapsamda olmak üzere işçinin ücretinde indirim yapılması, çalışma saatlerinin değiştirilerek ücretin de aşağı çekilmesine dair kayıtlar, bireysel iş sözleşmesinde dahi olsa geçersiz sayılacaklardır. İşin niteliği ve yürütümü ile ilgili olan, dürüstlük kurallarına uygun olarak kullanılan işyeri değişikliği kayıtları ise geçerli kabul edilebilecektir. İş sözleşmesinde yer alan değişiklik kaydına dayalı olarak işverence yapılan değişiklik, özellikle MK 2'ye uygun olarak kullanılıp kullanılmadığı açısından yargı denetimine tabidir.

Çalışmanın üçüncü bölümünde sözleşmenin değiştirilmesine ve içeriğine ilişkin kayıtlar incelenmiştir. Sözleşmesel kayıtlar içerisinde yerli ve yabancı hukuk sistemlerinde en çok tartışılan çalışma koşullarında tek taraflı değişiklik yapılmasına olanak tanıyan "değişiklik kayıtları"dır. İşverenin, sözleşmenin içeriğine müdahale ederek değişiklik yapabilmesi hakkını verme amacını taşıyan bu kayıtlar, işverenin yönetim hakkı ile birlikte ele alınmalıdır. İşverenin yönetim hakkı, kaynaklar hiyerarşisinde en alt sırada yer alan, mevzuat, toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesi, iç yönetmelik gibi kaynaklar tarafından düzenlenmemiş, deyim yerindeyse boş bırakılmış alanlarda kullanılabilen bir yetkidir. Bundan yola çıkarak yönetim hakkının işverene çalışma koşullarını değiştirme olanağı tanımaktan ziyade, işçinin mevcut çalışma koşulları çerçevesinde, işçinin iş görme borcunu somutlaştırma amacıyla kullanılan bir hukuki araç olarak nitelendirilmesi de mümkündür. Yönetim hakkının iş sözleşmesinde ya da diğer yazılı kaynaklarda işçinin iş görme borcunun detaylı olarak belirlendiği durumlarda daha dar bir alanda var olduğu, vasıflı işçiler için vasıfsız işçilere oranla daha sınırlı olarak kullanılabildiği kabul edilmektedir.

İşverenin yönetim hakkı ile iş sözleşmesinde esaslı olmayan değişiklik yapılması birbirinden farklı kavramlardır. İşverence yapılan değişiklik, yönetim hakkı kapsamında ise esaslı-esaslı olmayan ayrımına gidilmemelidir. Esaslı olmayan değişiklikler yönetim hakkının sınırları dışında kalmaktadır. Ancak İK 22/I uyarınca izlenmesi gereken usul sadece "esaslı değişiklik" sayılan durumları kapsadığından, esaslı olmayan değişiklikler işverence 22.maddedeki usul izlenmeksizin tek taraflı olarak yapılabilir.

Esaslı değişiklik, iş hukuku öğretisinde iş akdinin objektif esaslı unsurlarına müdahale oluşturan, sözleşme ile kurulan denge ve düzen ilişkisini belirli ölçüde bozan değişiklikler olarak kabul edilmektedir. İşçinin ücretinin düşürülmesi, ücret eki niteliğindeki ayni ya da nakdi ödemelerin miktarlarının azaltılması ya da tamamen ortadan kaldırılması, işçinin yaptığı işin değiştirilmesi, işyerinin değiştirilmesi, çalışma sürelerinde değişiklik yapılması esaslı değişiklik kavramına girmekte, İK 22.maddeye tabi olmaktadır.

İş sözleşmesinin esaslı unsurlarından olan ücrette indirim yapılması, ikramiye miktarının azaltılması ya da tamamen ortadan kaldırılması gibi ücret ve ücrete ilişkin konularda işverence İK 22 uyarınca yapılan değişiklik önerisinin işçi tarafından açıkça kabul edilmemesine rağmen ödeme döneminde daha az ücret ödenmesi ya da ikramiyenin ödenmemesi söz konusu olabilir. İşçinin, düşük miktardaki ücreti ya da ikramiyeyi alması, hatta bu ödemeyle ilgili olarak ücret bordrosunu imzalaması durumunda dahi bakiye ücret ya da ikramiye alacağı için talepte bulunma hakkı devam eder. Dolayısıyla işçinin düşük ücreti kabul etmesi, işverence yapılan değişiklik önerisini de fiilen (ya da zımni olarak) kabul ettiği anlamında yorumlanamaz, işçi zamanaşımı süresi içinde eksik ödenen alacakları için dava ve talep hakkını kullanabilir. Bu durum hakkın kötüye kullanılması oluşturmaz.

Özellikle işyeri değişikliklerinde işçinin açıkça kabul beyanında bulunmamasına rağmen gidip yeni işyerinde çalışmaya başlaması durumunda "zımni kabulün" geçerli sayılabileceği ifade edilmiştir. İşçinin fiili davranışının "kabul" olarak yorumlanabilmesi için işverenin değişiklik önerisinin işçi tarafından açıkça anlaşılması gereklidir. Daha açık ifade etmek gerekirse işçi, işyerinin kalıcı olarak değiştirildiğini, bundan böyle işverenin yapmak istediği değişikliğe uygun olarak yeni işyerinde çalışmaya devam edeceğini anlamış olmalıdır.

İşverenin işyeri değişikliği konusundaki önerisi, işçi tarafından İK 22’ye uygun olarak yazılı şekilde kabul edilmemesine rağmen, işçinin fiilen gidip yeni işyerinde çalışması, bu durumun uzun bir süre devam etmesi durumunda işçinin daha sonra yapılan değişikliğin kendisi açısından bağlayıcı olmadığını ileri sürmesi, somut olayın özelliğine göre hakkın kötüye kullanımı teşkil edebilir.

İşverence yapılan değişiklik önerisinin işçi tarafından kabul edilmemesi durumunda işverenin iki seçeneği bulunmaktadır. Bunlardan ilki iş sözleşmesini mevcut koşulları ile aynen uygulamaya devam etmektir. Diğeri ise değişiklik feshidir. Değişiklik feshine ilişkin düzenleme hem iş güvencesi sistemi içindeki hem de dışındaki iş ilişkileri için uygulama alanı bulmaktadır. İş Kanununun 22.maddesi, istisna öngörmeksizin, çalışma koşullarında esaslı değişikliği düzenlemiş, değişiklik feshinin sadece iş güvencesi kapsamı içindeki iş ilişkilerine uygulanacağına yönelik bir düzenleme getirmemiştir.

Uygulamada İK 22.madde hükmünün getirdiği sınırlamalarla bağlı olmamak için iş sözleşmelerine, iç yönetmeliklere ya da toplu iş sözleşmelerine "değişikliği saklı tutma kayıtları" konulduğu görülmektedir. İşverenin menfaati sözleşmenin esaslı unsurlarına ilişkin olarak bireysel iş sözleşmelerine değişikliği saklı tutma kayıtları koymasındadır. Çalışma koşullarında esaslı değişiklik sayılmayan haller işverence tek taraflı olarak değiştirilebilecek olduğundan değişikliği saklı tutma kayıtları işveren açısından önemini İş Kanununun 22.maddesi kapsamına girecek değişikliklerde gösterecektir.

Fesih ihbar sürelerini artıran kayıtlar toplu iş sözleşmelerine, iş sözleşmelerine ve iç yönetmeliklere konulabilir. İş sözleşmesinin genel iş koşulu niteliğinde olması durumunda dahi artırılmış fesih ihbar süresi geçerli sayılır. Feshi ihbar süresi, hem işçi hem de işveren için artırıldığından işçiyi işveren karşısında korumasız bırakmamaktadır. İşverenin işçiden daha uzun feshi ihbar süresine tabi tutulması durumunda da işçiyi koruyucu niteliği bulunmaktadır. Bütün bu gerekçelerle, genel iş koşulu niteliğindeki düzenlemelerle feshi ihbar süresinin artırılması mümkündür.

Yargıtay'ın aşırı yüksek ihbar sürelerini fesih hakkının kullanımını ortadan kaldıracak derecede aşırı bulması öğretide isabetli görülmekle birlikte yüksek mahkemenin ihbar önellerine ilişkin hüküm tesis etmesi toplu iş sözleşmesi özerkliğine aykırı bulunmuştur.

İş güvencesi kapsamı içindeki işçiler açısından kayıtların geçerliliği, bunların tek ölçüt olarak işçinin yaşını ve/veya yaşlılık aylığına hak kazanması olgusunu almamasına bağlıdır. Bu yöndeki kayıtlara dayalı olarak yapılan fesihler iş güvencesi sistemi içinde "işçinin yetersizliği" ya da "işletme gerekleri" nedeniyle olabilecektir. İşçinin yaşı ya da yaşlılık aylığı almaya hak kazanması nedeniyle yapılacak fesih "işçinin yetersizliğine" dayanıyorsa işveren işçinin kendisinden beklenen verimi ve/veya özeni göstermediğini kanıtlamalıdır. İşletme gereklerine dayalı olarak yapılacak fesihlerde ise ortaya çıkan işgücü fazlalığını başka şekilde ortadan kaldıramayan işveren, feshin son çare olması ilkesine de uygun olmak kaydıyla iş sözleşmesini feshedeceği işçileri seçerken, yargı kararlarında belirtildiği üzere, "genel ve objektif bir uygulama" yaptığını, diğer bir deyişle keyfi uygulamadan kaçındığını, yaptığı seçimlerin objektif olduğunu kanıtlamalıdır.

İş güvencesi kapsamı dışındaki iş ilişkilerinde ise bu yöndeki kayıtların geçerliliği ile ilgili olarak ayrımcılık yasağı ve eşitlik ilkesi sınır oluşturacaktır. İş güvencesi kapsamı dışındaki iş ilişkilerinde işverenin süreli fesih hakkına getirilen kısıtlama fesih hakkının kötüye kullanılması ile ayrımcılık yasağıdır. Bu nedenle bu yöndeki bir kayda dayalı olarak işverence kullanılan fesih hakkı yargı organı tarafından bu iki hukuki kurum uyarınca denetime tabi tutulabilecektir.

İşçinin iş sözleşmesinin feshine yönelik kayıtlarda, fesih için tek ölçütün yaş ve/veya yaşlılık aylığına hak kazanmak olarak belirlenmesi durumunda, bu kayıtlar AY 10. ve İK 5.maddelerinde düzenlenmiş olan “eşitlik ilkesine” ve İK 18/III,d bendine aykırı olduğundan geçersiz sayılacaklardır

İşverenin fesih hakkına getirilebilecek bir diğer sınırlama, haklı nedenle fesih hakkının kullanımına yönelik olabilir. Bu kapsamda, bazı haklı nedenle fesih sebepleri ile ilgili olarak İK 25/II.fıkra hükümlerinden farklı düzenlemeler getirilebilir. Örneğin işçinin iki iş günü ard arda, izin almaksızın ya da haklı bir mazereti olmaksızın işyerine gelmemesi durumunda iş sözleşmesi haklı nedenle derhal feshedilebilirken, yapılacak bir düzenleme ile, işçinin üç gün üst üste devamsızlığının haklı nedenle fesih sebebi olacağı kararlaştırılabilir.

Ancak İK 25/II.fıkrada yer alan bazı haklı nedenle fesih sebepleri hakkında işçi lehine olsa dahi düzenleme yapılması mümkün değildir. Örneğin işyerinde başka bir işçiye cinsel tacizde bulunan bir işçi hakkında haklı nedenle fesih yerine ücret kesme cezası uygulanacağı yönündeki bir hüküm geçersizdir. Burada hükmün koruduğu değer, bir başkasının cinsel dokunulmazlığı ve manevi haklarıdır. İşyerinde başka bir işçinin kişilik haklarına saldırı oluşturan bu nitelikte bir fiil ile ilgili olarak haklı nedenle fesihten daha hafif başka bir disiplin cezası öngörülmesi hukuken geçersiz sayılmalıdır. Aynı şekilde işyerinde amirlerine, çalışma arkadaşlarına veya maiyetine karşı küfür, hakaret, fiziksel saldırı gibi suç vasfı olan fiillerde bulunulması durumunda da haklı nedenle fesihten daha hafif bir ceza öngörülmesi geçersiz sayılmalıdır. Kanunen suç sayılan fiillere, kişilerin manevi şahsiyetlerini, vücut bütünlüklerini ve kişilik haklarını koruyan, mutlak emredici nitelikteki hükümlere ilişkin olarak düzenlenmiş bulunan haklı nedenle fesih sebepleri ile ilgili olarak işçi lehine olsa dahi aksine düzenleme yapılamayacaktır.

İşçiler için iş sözleşmelerinde sıklıkla rastlanan bir kayıt ise eğitim karşılığı cezai şarta ilişkindir. Bu yöndeki kayıtlarda yer alan cezai şart miktarı, işçinin eğitimden sonra işyerinde çalıştığı süre dikkate alınarak hakim tarafından tenkise tabi tutulmaktadır.

Çalışmamızın son bölümünde özel hakem kaydı da incelenmiştir. Tahkim kaydı, işçinin kanuni hakim güvencesinin istisnasını oluşturmakta, uyuşmazlık hakem tarafından sonuçlandırıldığından işçinin mahkemeye başvurma olanağı ortadan kalkmaktadır. Hakem kaydının bu önemli ve ağır sonuçları dolayısıyla iş sözleşmesinde yer alan ya da iş sözleşmesi devam ederken ayrı bir sözleşme ile tahkim kaydı getirilmesi, öğretide baskın görüş ve Yargıtay uygulamasında geçersiz sayılmaktadır. Hakem kaydı, iç yönetmeliğe de konulamaz. Dolayısıyla hukuken geçerli bir hakem kaydı ancak iş sözleşmesi sona erdikten sonra, taraflarca yapılacak ayrı bir sözleşme ile düzenlenebilir.

İş güvencesi kapsamı içinde olan ya da olmayan iş ilişkileri ile ilgili olarak uyuşmazlıkların çözümünde arabuluculuk ya da özel hakem yolu tercih edilebilir. Ancak bunların, iş sözleşmesinin feshinden önce akdedilmiş olan tip iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi ya da bireysel iş sözleşmesinde düzenlenmeleri mümkün değildir. İşçiyi kanuni hakim güvencesinden yoksun bırakacak ve hak arama özgürlüğünü zedeleyecek nitelikleri gereğince bu yöndeki kayıtların kararlaştırılması mümkün değildir. Bu yöndeki anlaşmalar ancak iş sözleşmesi sona erdikten sonra taraflar arasında HMK hükümleri uyarınca yapılabilir.

İş Mahkemeleri Kanununun yetkili mahkemeye ilişkin hükmüne (md.5) aykırı olarak herhangi bir yetki şartı da konulamaz. İMK uyarınca yetkili mahkemelerin yetkisini kaldıran ya da bunların yanı sıra başka bir mahkemeyi yetkili kılan kayıtlar kamu düzenine aykırı olduklarından geçersiz sayılırlar. 

KAYNAKÇA[1]

AKIN, Levent: İşçinin Çalışma Şartlarında Esaslı Değişiklik ve Fesih Hakkı, Çimento İşveren, C.27, S.2, Mart 2013, 38-50.

AKİPEK, Jale-AKINTÜRK, Turgut: Türk Medeni Hukuku, Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku, İstanbul 2004.

AKTAY, Nizamettin-ARICI, Kadir-SENYEN/KAPLAN, E.Tuncay: İş Hukuku, B.5, Ankara 2012.

AKYİĞİT, Ercan: İsviçre ve Türk Hukukunda İşçinin Hizmet Akdi Sonrasına Yönelik Rekabet Yasağı, Kamu-İş, Ocak 1991, 4-21.

AKYİĞİT, Ercan: İş Güvencesi Uyuşmazlığının Özel Hakeme Götürülmesi, Karar İncelemesi, Tühis, Ağustos-Kasım 2004, 106-123. (Özel Hakem)

AKYİĞİT, Ercan: Türk İş Hukukunda İş Güvencesi (İşe İade), Ankara 2007 (İş Güvencesi)

AKYİĞİT; Ercan: İş Kanunu Şerhi, C.I-II, B.3, Ankara 2008. (I) (II)

ALP, Mustafa: İş Sözleşmesinin Değiştirilmesi, Ankara 2005.

ALP, Mustafa: Otuz Hizmet Yılını Doldurmuş ve Emekliliğe Hak Kazanmış Olmak İş Sözleşmesinin Feshi İçin Geçerli Sebep Midir?, Legal YKİ, C.1, S.2, 2006, 141-158. (Geçerli Sebep)

ALP, Mustafa: İşverene İşçinin İşini Değiştirme Yetkisi Veren İş Sözleşmesi Hükümlerinin Sınırları ve Denetimi, Legal YKİ, S.1, 2006, 11-28. (Denetim)

ALP, Mustafa: İş Sözleşmesinin Değiştirilmesi, Galatasaray Üniversitesi-İstanbul Barosu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Toplantısı, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, İstanbul 2007, 58-77 (Değiştirilme)

ALP, Mustafa: Personel Yönetmeliği ile Yaş Sınırı Getirilmesi, Legal YKİ, C.2, S.4, 2007, 171-189. (Yaş Sınırı)

ALP, Mustafa: İşverene Tek Taraflı Ücret Değişikliği Yetkisi Veren Sözleşme Kayıtlarının Geçerlilik ve Denetim Ölçütleri, Legal İHSGHD, S.21, 2009, 13-36. (Ücret Değişikliği)

ALPAGUT, Gülsevil: İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Sözleşmesel Kayıtlar ve Sözleşmenin Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi (İkale Sözleşmesi), İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 11.Yıl Toplantısı, 8-9 Haziran 2007, İstanbul 2008, 19-65.

ALPAGUT, Gülsevil: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2001, Ankara 2003, 87-150. (Değerlendirme 2001)

ALPAGUT, Gülsevil: “İş Sözleşmesini Esaslı Şartlarında Değişiklik ve Yargıtay’ın Konuya İlişkin Bir Kararının Değerlendirilmesi”, Çimento İşveren, Eylül 2004,52-62. (Şartlarda Değişiklik)

ALPAGUT, Gülsevil: İş Kanununun 22.Maddesinin Uygulama Alanı-Sözleşme Hükümlerinin Geçerliliği Sorunu ve Yargıtay'ın Konuya İlişkin Kararları, Legal İHSGHD, S. 9, 2006, 49-64.(Uygulama Alanı)

ALPAGUT, Gülsevil: İş Sözleşmesinin Feshinde Sosyal Seçim Yükümlülüğü Mevcut Mudur?, Sicil, Aralık 2006, S.4, 95-105. (Sosyal Seçim)

ALPAGUT, Gülsevil: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2005, Ankara 2007, 75-121. (2005 Yılı Karar Değerlendirmesi)

ALPAGUT, Gülsevil: İşçinin Ediminin Güvence Altına Alınması Aracı Olarak Asgari Süreli Sözleşme ve Belirsiz Süreli Sözleşmede Cezai Şart, Sicil S.8, 2007, 13-21. (Cezai Şart)

ALPAGUT, Gülsevil: İşyerinin Devri ve İş Sözleşmesini Fesih Hakkı, İstanbul 2010. (İşyeri Devri)

ALPAGUT, Gülsevil: Türk Borçlar Kanununun Hizmet Sözleşmesinin Devri, Sona Ermesi, Rekabet Yasağı, Cezai Şart ve İbranameye İlişkin Hükümleri, LEGAL İHSGHD, S. 31, 2011, 913-960. (Borçlar Kanunu Hükümleri)

ALPAGUT, Gülsevil: İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay'ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2012, 1-83. (Değerlendirme 2010)

ALPAGUT, Gülsevil: İşçinin Sadakat Borcu ve Türk Borçlar Kanunu ile Getirilen Düzenlemeler, Sicil, S.25, 2012, 23-32.(Sadakat Borcu)

ANTONMATTEİ, Paul-Henri: Les Clauses du Contrat de Travail, éd.2, 2009.

ATAMER, Yeşim: Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, İstanbul 1999.

AUBERT, David: La modification du contrat de travail et plus spécialement du réglement d'entreprise. Pamorama en droit du travail, Berne 2009, 21-35.

AYDIN, Ufuk: 4857 Sayılı Kanun Bakımından İş Sözleşmesindeki Değişiklik Kayıtları, Sicil, Mart 2007, S.5 57-68.

AYDIN, Ufuk: Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklikler ve Değişiklik Feshi, Sicil, 23, Eylül 2011, 22-36. (Değişiklik Feshi)

BAKIRCI, Kadriye: Yargıcın Toplu İş Sözleşmesine Müdahalesi, Karar İncelemesi, Sicil 5, Mart 2007, 106-113.

BAKIRCI, Kadriye:Bireysel İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2002, Ankara 2004, 159-210. (Değerlendirme 2002)

BASKAN, Esra: Haklı Nedenle Fesih Hakkının Kullanılmasına İlişkin Türk Borçlar Kanununun Getirdiği Yeni Düzenlemeler ve İş Kanununa Etkisi, İHSGHD, 35, 2012, 105-124.

BAŞBUĞ, Aydın: İşverenin Yönetim Hakkı ve Çalışma Şartlarında Değişiklik, Ankara 2008.

BAŞBUĞ, Aydın: Türk İş Hukukunda Disiplin Cezaları, Ankara 1999.  (Disiplin Cezaları)

BAŞTERZİ, Süleyman: Çalışmanın Kesintiye Uğramasının Sosyal Sigorta İlişkisine Etkisi, Ankara 2007.

BAŞTERZİ, Süleyman: Türkiye’de Feshe Karşı Koruma Hukuku Reformunun Sosyal Hukuk ve İstihdam Üzerindeki Etkileri, AÜHFD, 2005, S.3, 53-94.(Feshe Karşı Koruma)

BAŞTÜRK, Faruk: Rekabet Yasağı Sözleşmesinde Görevli Mahkemeye İlişkin Yargıtay Kararları Üzerine Bir İnceleme, Prof. Dr. Sarper Süzek'e Armağan, C.II, İstanbul 2011, 1539-1556.

BAŞTÜRK, Faruk: Rekabet Yasağı Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkeme, Legal YKİ, S.7, 2008, 45-61. (Görevli Mahkeme)

BAYCIK, Gaye: İş Hukukunda Yenilik Doğuran Haklar, Ankara 2011.

BAYCIK, Gaye: İşverenin Nakil Yetkisinin Kullanım Denetimi, AÜHFD, 2012, S.2, 487-504 (Nakil Yetkisi)

BAYSAL, Ulaş: İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Geçerli Sebeple İş Sözleşmesinin Feshi, Ankara 2011. 

BAYSAL, Ulaş: Emekliliğin Fesih İçin Geçerli Sebep Oluşturması ve Personel Yönetmeliğinde Değişiklik, Karar İncelemesi, Sicil, S.28, 2012, 146-153. (Değişiklik)

BUZ, Vedat: Genel Olarak Cezai Şart, İş Hukukunda Güncel Sorunlar, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 2012, 7-18.

CANBOLAT, Talat: İşe İade Kararının Uygulanmasında Dürüstlük Kuralı, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi-İstanbul Barosu, İstanbul 2010, 81-134.

CANİKLİOĞLU, Nurşen: İşçinin Çalışma Koşullarında Tek Taraflı Değişiklik, Karar İncelemesi, Sicil, 18, Haziran 2010, 104-113.

CANİKLİOĞLU, Nurşen: 4857 Sayılı İŞ Kanununun Çalışma Sürelerine İlişkin Düzenlemeleri, III.Yılında İş Yasası, Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası, İstanbul 2005, 149-199. (Çalışma Süreleri)

CENTEL, Tankut: İş Hukuku, C.I, Bireysel İş Hukuku, B.2, İstanbul 1994.

CENTEL, Tankut: İşyeri Yönetmeliğinde Değişiklik, Münir Ekonomi 60.Yaş Günü Armağanı, Ankara 1993, 179-185. (İşyeri Yönetmeliği)

CENTEL, Tankut: Toplu İş Sözleşmesi Özerkliğinin Hukuki Sınırları, Sicil, S.17, 2010, 211-220. (Özerkliğin Sınırları)

CENTEL, Tankut: İş Güvencesi, İstanbul 2012 (İş Güvencesi)

CHÉNÉDÉ, Olivier-JOURDAN, Dominique:Contrat de travail, 6^e éd.,Paris 2005.

CLAVEL-FAUQUENOT, Marie-Françoise/ MARIGNIER, Natacha/ RİGAUD, Frédérique: Clauses du Contrat de Travail, Numéros juridiques, Liaisons Sociales, Février 2010.

ÇANKAYA, Osman Güven/ GÜNAY, Cevdet İlhan/GÖKTAŞ, Seracettin: Türk İş Hukukunda İşe İade Davaları, Ankara 2005.

ÇANKAYA, Osman Güven-ÇİL, Şahin: İş Hukukunda Üçlü İlişkiler, Ankara 2006.

ÇELİK, Nuri: İş Hukuku Dersleri, B.25, İstanbul 2012.

ÇELİK, Nuri: İşverenin Hizmet Akdini fesih Hakkının Sözleşmelerle Sınırlandırılması, Prof.Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan, Ankara 1997, 219-230. (Sözleşmelerle Sınırlandırma)

ÇELİK, Nuri: İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gerekleri Sebebiyle İş Sözleşmesinin İşverence Feshinde Eşit Davranma Borcu, Sicil, Aralık 2006, S.4, 5-12. (Eşit Davranma)

ÇELİK,Nuri: Toplu İş Sözleşmeleri ile Çalışma Koşullarının Düzenlenmesinde ve Fesih Bildirimi Sürelerinin Artırılmasında Karşılaşılan Sorunlar, Çalışma ve Toplum, S.31, 2011/4, 11-23.(Fesih Bildirimi Sürelerinin Artırılması)

ÇİL, Şahin: İş Kanunu Şerhi, C.I-III, B.2, Ankara 2007. (I) (II) (III)

ÇİL, Şahin: 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Fazla Çalışma ve Fazla Saatlerle Çalışma, Çalışma ve Toplum, 14,2007, 57-79. (Fazla Çalışma)

DEMİR, Fevzi: Emekliliğe Hak Kazanmış ve 55 Yaşını Doldurmuş İşçilerin Toplu İş Sözleşmesi Uyarınca İş Sözleşmelerinin Feshedilmesi, Sicil, S.8, 2007, 110-127. (Yaş).

DEMİR,Fevzi-DEMİR, Gönenç: İş sözleşmesinde Yer Alan Eğitim Karşılığında Çalışma Şartı, Sicil, S.17, 2010, 111-122.

DEMİRCİOĞLU, A.Murat: İş Hukukunda Cezai Şart, Prof.Dr.Ali Güzel'e Armağan, C.1, 159-171, İstanbul 2010.

DOĞAN YENİSEY, Kübra: Çalışma Koşullarında Değişiklik, III. Yılında İş Yasası, Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası, İstanbul 2005, 104-131.

DOĞAN YENİSEY, Kübra: İşverene Hizmet Akdinde Tek Taraflı Değişiklik Yapma Yetkisi Veren Sözleşme Hükümlerinin Denetimi, Prof.Dr.Nuri Çelik'e Armağan, C.II, İstanbul 2001, 1175-1198 (Tek Taraflı)

DOĞAN YENİSEY, Kübra: Kadın-Erkek Eşitliği Bakımından Türk İş Hukukunun Avrupa Birliği Hukuku ile Olası Uyum Sorunları, Kamu-İş, C.6, S.4, 2002, 31-72. (Eşitlik)

DOĞAN YENİSEY, Kübra: Eşit Davranma İlkesinin Uygulanmasında Metodoloji ve Orantılılık İlkesi, Legal İSGHD, 2005, C.2, S.7, 974-1003. (Metodoloji)

DOĞAN YENİSEY, Kübra: La modification du contrat de travail, Geneve 2005. (La modification)

DOĞAN YENİSEY, Kübra: İşverenin Sözleşmenin Feshinde Eşit Davranma Borcuna İlişkin İki Yargıtay Kararının Düşündürdükleri, Sicil, Haziran 2006, S.2, 60-65. (Fesihte Eşit Davranma Borcu)

DOĞAN YENİSEY, Kübra: Bireysel İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2006, Ankara 2009, 9-99. (Değerlendirme 2006)

DOĞAN YENİSEY, Kübra: İş Hukukunda Cezai Şart, İş Hukukunda Güncel Sorunlar, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 2012, 21-56. (Cezai Şart)

EDİS, Seyfullah: Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, B.4, Ankara 1993.

EKMEKÇİ, Ömer: 26 Haziran 2002 Tarihli İş Kanunu Tasarısının Bazı Hükümleri Üzerine, Çalıma Hayatımızda Yeni Dönem, Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası, İstanbul 2002, 65-96. 

EKMEKÇİ, Ömer: Ferdi İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 1999, İstanbul 2001, 61-140. (Değerlendirme 1999)

EKMEKÇİ, Ömer: Bireysel İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2003, Ankara 2005, 11-57. (Değerlendirme 2003)

EKONOMİ, Münir: İş Hukuku C.1, Ferdi İş Hukuku, B.3, İstanbul 1984

EKONOMİ, Münir: Hizmet Akdinin Feshi ve Feshe Karşı Korunma Açısından Yargıtay Kararlarının Etkisi, Kamu-İş Ekim 1988, 3-16. (Feshe Karşı Koruma)

EKONOMİ, Münir: Çalışma Şartlarının Belirlenmesi ve Değişen İlkelere Uyumu, Prof. Dr. Kemal Oğuzman'a Armağan, 157-179, Ankara 1997. (Çalışma Şartları)

EKONOMİ, Münir: Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin 1999 Yılı Emsal Kararları, Ankara 2002. (1999 Yılı Emsal Kararları)

EKONOMİ, Münir: Bireysel İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2002, Ankara 2004, 25-58. (Değerlendirme 2002)

EKONOMİ, Münir: İşyerinin Kapatılması, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 30.Yıl Armağanı, Ankara 2006, 409-457. (İşyerinin Kapatılması)

EKONOMİ, Münir: Bireysel İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2007, İstanbul 2009, 3-64. (Değerlendirme 2007)

EKONOMİ, Münir: Belirli Hizmet Süresini Doldurmanın (Yaş Sınırına Gelmenin) ve Emekliliğe Hak Kazanmanın Geçerli Sebep Sayılabilmesi, Legal YKİ, C.1, S.2, 2006, 125-140. (Yaş Sınırı ve Emeklilik)

ELBİR, Nazlı: İç Yönetmeliklerin Bağlayıcılığı, Prof.Dr.Sarper Süzek'e Armağan, İstanbul 2011,265-275.

ENGİN, Murat: İş Sözleşmesinin İşletme Gerekleri ile Feshi, İstanbul 2003.

ENGİN, Murat: Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik ve Yeni İş Kanunu Tasarısı, İÜHFM, 2003, S.1-2, 313-326. (Esaslı Değişiklik)

ENGİN, Murat: Ücretlerin Düşürülmesi Amacıyla Fasılalı Çalışma Uygulaması ve Değişiklik Feshi, Prof.Dr.Sarper Süzek'e Armağan, C.I, İstanbul 2011, 873-906. (Değişiklik Feshi)

ENGİN, Murat: Denkleştirme Esası Uygulamasında Çalışma ve Dinlenme Sürelerine İlişkin Emredici Hükümler, Karar İncelemesi, Sicil, 5, Mart 2007, Ankara 2006, 69-75. (Denkleştirme)

EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul – 2001.

ERGİN, Hediye: Almanya’da “Genel Eşit Davranma Yasası”nın İş Hukukuna İlişkin Hükümleri, Legal İSGHD, 2007, C.4, S.14, 635-664.

ERTÜRK, Şükran: İş İlişkisinde Temel Haklar, Ankara 2002.

ERTÜRK, Şükran: Genel İş Koşulları ve Genel İş Koşullarının Denetlenmesi, Prof. Dr. Polat Soyer'e Armağan, C.I, Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi, C.15, Özel Sayı, İzmir 2013, 81-118. (Denetim)

EYRENCİ, Öner/TAŞKENT, Savaş/ULUCAN, Devrim: Bireysel İş Hukuku, B.3, İstanbul 2006.

EYRENCİ, Öner: 4857 Sayılı İş Kanunu ile Getirilen Yeni Düzenlemeler, Genel Bir Değerlendirme, Legal İHSGHD, 1 , Ocak-Mart 2004, 15-56.

EYRENCİ, Öner: Türk Hukukunda Ücretsiz İzinler, İstanbul Barosu Çalışma Hukuku Komisyonu Bülteni, 2001, S.5, 39-48 (Ücretsiz İzinler)

FORDE, Michael: Employment Law, 2^nd ed., 2001, UK

GRATTON, Laurène-Kirstie: Les Clauses de Variation du Contrat de Travail, Paris 2011.

GROUPE REVUE FIDUCIAIRE: Les Contrats de Travail et Leurs Clauses, Paris 2006.

GÜLVER, Ender: Türk Borçlar Kanununda İş Sözleşmesinin Derhal Feshi, Legal  İHSGHD, 31, 2011, 999-1029.

GÜNAY, Cevdet İlhan: Cezai Şart, Ankara 2001.

GÜRİZ, Adnan: Hukuk Başlangıcı, B.12, Ankara 2009.

GÜRZUMAR, Osman Berat: Zorunlu Unsur Doktrinine Dayalı Söz­leş­me Yapma Yükümlülüğü, Ankara 2006.

GÜZEL, Ali: İş Güvencesine İlişkin Yasal Esasların Değerlendirilmesi, İş Güvencesi, Sendikalar Yasası, Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası Semineri, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2004, 15-145.

GÜZEL, Ali: İşverenin Değişmesi-İşyerinin Devri ve Hizmet Akitlerine Etkisi, İstanbul 1987. (İşyeri Devri)

GÜZEL, Ali: Bireysel İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2005, Ankara 2007, 11-71. (Değerlendirme 2005)

GÜZEL, Ali: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 2010, Ankara 2011, 133-284. (Değerlendirme 2010)

GÜZEL, Ali-ERTAN, Emre: Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Sosyal Seçim Ölçütleri, Legal İSGHD, 2007, C.4, S.16, 1221-1305. (Sosyal Seçim)

KABAKÇI, Mahmut: Geçerli Nedene/Sendika ile YApılan Protokole Dayanan Ücretsiz İzin Uygulamasının İşçi Tarafından Reddi, Karar İncelemesi, Sicil 23, 2011, 111-127.

KAPLAN, Emine Tuncay: İşverenin fesih Hakkı, Ankara 1987.

KAPLAN, Emine Tuncay: Bildirim Sürelerinin Sözleşmelerle Artırılmasının Üst Sınırı Sorunu, Sicil 9, Mart 2008, 10-13 (Bildirim Sürelerinin Artırılması)

KAR, Bektaş: İş Güvencesi ve Uygulaması, B.2, Ankara 2011.

KAR, Bektaş: İş Hukukunda Yorum, Sicil, S.28, 2012, 72-81.(Yorum)

KARAGÖZ, Veli: İş Sözleşmesinde Cezai Şart, Ankara 2006.

KESER, Hakan: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Rekabet Yasağı, Sicil 24, Aralık 2011, 88-105.

KEYMAN, Selahattin: Hukuka Giriş ve Metodoloji, Ankara 1981.

KIZILIOĞLU, Hakkı: Örtülü Denkleştirme Süresine Yönelik Karar İncelemesi, Sicil 1, Mart 2006.

KOCAAĞA, Köksal: Türk Özel Hukukunda Cezai Şart, Ankara 2003.

KÖSEOĞLU, Ali Cengiz: İş Sözleşmesinin İşçiden Kaynaklanan Nedenlerle Bildirimli Feshi, İstanbul 2011.

KURU, Baki/ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder: Medeni Usul Hukuku, B. 22, Ankara 2011

MANAV, Eda: İşyeri Değişiklik Kayıtlarının Geçerliliği Sorunu, Sicil, S.25, Mart 2012, 136-157.

MANAV, Eda: İş Hukukunda Geçersiz Fesih ve Geçersiz Feshin Hüküm ve Sonuçları, Ankara 2009. (Fesih)

MAZEAUD, Antoine: Un nouveau droit de la formation du contrat de travail dans la perspective de la modernisation du marché du travail ?, Droit Social, No 6, Juin 2008, 626-633.

MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi-ASTARLI, Muhittin: İş Hukuku, B.4, Ankara 2011.

NARMANLIOĞLU, Ünal: İş Hukuku, I, Ferdi İş İlişkileri, B.4, İstanbul 2013.

NARMANLIOĞLU, Ünal: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2000, Ankara 2002, 29-89. (Değerlendirme 2000)

NARMANLIOĞLU, Ünal: Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği Çerçevesinde İşçinin Feshe Karşı Korunması, İktisadi, Sosyal ve Uluslararası Hukuki Boyutu ile İşçinin Feshe Karşı Korunması, Galatasaray Üniversitesi-İstanbul Barosu, İstanbul 2002, 311-317. (Feshe Karşı Koruma)

NARMANLIOĞLU, Ünal: İşverenin Çalışma Koşullarında Değişiklik Yapma Hakkını Saklı Tutan Sözleşme Hükümleri Bağlayıcı Mıdır?, Sicil S.3, 2006, 9-19. (Koşullarda Değişiklik)

NARMANLIOĞLU, Ünal: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2007, İstanbul 2009, 107-166. (Değerlendirme 2007)

NARMANLIOĞLU, Ünal: 4857 Sayılı İş Kanununun 22/I'inci Maddesi İle İlgili Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun Kararı Hakkında Düşünceler, Legal YKİ, S.4, 2007, 137-158. (4857 Sayılı)

NARMANLIOĞLU, Ünal: İş Kanununa Göre Fazla Çalışma ve Karşılığı, Sicil, S. 17, 2010, 27-44. (Fazla Çalışma)

ODAMAN, Serkan: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2011, Ankara 2013, 131-234. (Değerlendirme 2011)

OĞUZMAN, M.Kemal: Türk Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatına Göre Hizmet "İş" Akdinin Feshi, İstanbul 1955.

OĞUZMAN, M.Kemal-BARLAS, Nami: Medeni Hukuk, B.16, İstanbul 2010.

OĞUZMAN, M. Kemal-ÖZ, M.Turgut: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler C.I, İstanbul 2011.

ÖDEN, Merih: Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Ankara 2003.

ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, B.2, Ankara 1992.

ÖZDEMİR, Erdem: İş Sözleşmesinin İçeriği ve Ücret, III. Yılında İş Yasası, Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası, İstanbul 2005, 27-55.

ÖZDEMİR, Erdem: İşverenin Fesih Hakkının Disiplin Kuruluna Başvurma Zorunluluğu ile Sınırlandırılması, Tühis, Ağustos 1998, 8-24. (Disiplin Kurulu)

ÖZDEMİR, Erdem: İş Hukukunda Mutlak Emredici Hükümlerin Yeri, AÜHFD, 2005, S.3, 95-120. (Emredici Hükümler)

ÖZDEMİR, Erdem: Disiplin Kurulu Kararı Olmadan İş Sözleşmesinin Feshi, Feshin Geçersizliği Ve İşe İade Davası Hakkında Karar İncelemesi, Sicil S.16, 2009, 153-162. (Feshin Geçersizliği)

ÖZDEMİR, Erdem: 6098 Sayılı Borçlar Kanunu'nun İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Hükümlerine Eleştirel Bir Bakış, Sicil 24, Aralık 2011, 107-113. (Eleştirel Bakış)

ÖZVERİ, Murat: 4857 Sayılı Yasa Döneminde Fazla Çalışma Kavramı Üzerine, Legal YKİ, S.2, 2006, 193-205.

PAINTER, Richard W.&HOLMES, Ann: Cases & Materials on Employment Law, 6th Ed., 2006, İngiltere.

PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usul Hukuku, B.12, Ankara 2011.

PÉLISSIER, Jean- SUPIOT, Alain-JEAMMAUD, Antoine: Droit du Travail, 22e ed. 2004, Paris

PÉLISSIER, Jean- LYON-CAEN, Antoine-JEAMMAUD, Antoine/ DOCKÈS, Emmanuel: Les Grands Arrêts du Droit du Travail, 3e ed. 2004, Paris

REİSOĞLU, Safa: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, B.22, İstanbul 2011.

SARIBAY, Gizem: Türk İş Hukukunda İş Güvencesi Kapsamında Fesih Usulü, Feshe İtiraz ve Feshe İtirazın Sonuçları, İstanbul 2007.

SAYMEN, Ferit Hakkı: Türk İş Hukuku, İstanbul 1954.

SAYMEN, Ferit Hakkı: Türk Medeni Hukuku, C.I, Umumi Prensipler, B.2, İstanbul 1956. (Umumi Prensipler)

SELWYN, Norman: Selwyn's Law of Employment, ed.15, Oxford, UK, 2008.

SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk, Genel Bölüm, İstanbul 2004.

SOYER, Polat: Genel İş Koşulları, İstanbul 1987.

SOYER, Polat: Hizmet Sözleşmesinin Feshi-Cezai Şart, İHU, C.III, S.2, 306-308. (Sözleşmenin Feshi)

SOYER, Polat: Hizmet Akitlerinde İçerik (Hakkaniyete Uygunluk) Denetimi, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 15.Yıl Armağanı, İstanbul 1991, 263-268. (İçerik Denetimi)

SOYER, Polat: Rekabet Yasağı Sözleşmesi, Ankara 1994. (Rekabet Yasağı)

SOYER, Polat: Ferdi: İş İlişkisinin Kurulması ve İşin Düzenlenmesi, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 1997, İstanbul 1999, 9-55 (Değerlendirme 1997)

SOYER, Polat: Cezai Şart-Karar İncelemesi, Çimento İşveren Dergisi, C.14, S.5, Eylül 2000, 29-33. (Cezai Şart)

SOYER, Polat: Hizmet Akdinin İşçi Tarafından Feshi İçin Öngörülen Cezai Şartın Geçerliliği Sorunu, Turhan Esener Armağanı, Ankara 2000, 363-380. (Cezai Şartın Geçerliliği)

SOYER, Polat: 158 Sayılı ILO Sözleşmesi Çerçevesinde Yapılması Gerekenler, İktisadi, Sosyal ve Uluslararası Hukuki Boyutu ile İşçinin Feshe Karşı Korunması, Galatasaray Üniversitesi-İstanbul Barosu, İstanbul 2002, 269-294. (158 Sayılı Sözleşme)

SOYER, Polat: Yeni Düzenlemeler Karşısında Fazla Saatlerle Çalışmaya İlişkin Bazı Düşünceler,Legal İHSGHD, S. 3, 2004, 797-808. (Fazla Saatler)

SOYER, Polat:İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi Açısından Yargıtay'ın 2008 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2010, 11-85. (Değerlendirme 2008)

SOYER, Polat: Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin "Yeni" Türk Borçlar Kanunu Hükümleri, Sicil, S.22, 2011, 12-21. (Sona Erme)

SOYER, Polat: Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Yeni Borçlar Kanunu Hükümlerinin İş Hukuku Açısından Önemi, Galatasaray Üniversitesi-İstanbul Barosu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 2011 Yılı Toplantıları, İstanbul 2012, 165-203. (Yeni Borçlar Kanunu)

SUR, Melda: Toplu İş İlişkileri, Yargıtay'ın İŞ Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2006, Ankara 2009, 215-250.

SÖZER, Ali Nazım: AB’nin İstihdama İlişkin 2000/78 EG Sayılı Yönergesi Işığında Türk İş Hukukunda Din, Dünya Görüşü, Özürlülük, Yaşlılık ve Cinsel Eğilime İlişkin Düzenlemeler, Sicil, Haziran 2006, s.2, 184-208.

SÖZER, Ali Nazım: Hukukta Yöntembilim, İstanbul 2011. (Yöntembilim)

SÜMER, Haluk Hadi: İş Hukuku Uygulamaları, B.3, Konya 2009.

SÜZEK, Sarper: İş Hukuku B.9 İstanbul 2013.

SÜZEK, Sarper: İş Akdini Fesih Hakkının Kötüye Kullanılması, Ankara 1976 (Fesih)

SÜZEK, Sarper: İş Akdinin Askıya Alınmasının Genel Teorisi, Ankara 1989. (Askı)

SÜZEK, Sarper: İşverenin Yönetim Hakkı ve Sınırları, Prof.Dr.Metin Kutal'a Armağan, Ankara 1998, 225-232.  (Yönetim Hakkı)

SÜZEK, Sarper: Ferdi İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı, Yargıtay'ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi, 1998, İstanbul 2000, 65-131. (Değerlendirme 1998)

SÜZEK, Sarper: İş Akdini Fesih Hakkının Sınırlandırılması, Kamu-İş, S.4, 2002, 73-94.( Fesih Hakkının Sınırlandırılması)

SÜZEK, Sarper: İş Hukuku, Genel Esaslar-Bireysel İş Hukuku, B.2, İstanbul 2005. (B.2)

SÜZEK, Sarper: Değişiklik Feshi, TİSK Akademi, C.1, S.1, 2006/I, 6-31. (Değişiklik Feshi)

SÜZEK, Sarper: İş Akdinin Askıya Alınması ve Ücretsiz İzinler, Prof. Dr. Ünal Narmanlıoğlu'na Armağan, İzmir 2007, 115-133. (Ücretsiz İzinler)

SÜZEK, Sarper: Sosyal Politikanın Araçlarından Biri Olarak İş Hukuku, Sosyal Devlet ve Sosyal Politika Semineri, Türk-İş/Siyasal Bilgiler Fakültesi, 2007, 107-115, 119-121, 145-152. (Sosyal Politikanın Araçları)

SÜZEK, Sarper: İş Hukuku, Genel Esaslar-Bireysel İş Hukuku, B.4, İstanbul 2008. (B.4)

SÜZEK, Sarper: Bireysel İş Hukukunun Bugünü ve Geleceği, Sicil, S.14, Haziran 2009, 5-28 (İş Hukukunun Geleceği)

SÜZEK, Sarper: Yeni Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Genel İş Koşulları, Sicil, S.24, Aralık 2011, 5-12. (Genel İş Koşulları)

SÜZEK, Sarper: Yeni Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İşçinin Rekabet Etmeme Borcu, Prof. Dr. Berin Ergin'e Armağan, İstanbul 2014, 457-467. (Rekabet Etmeme)

ŞAHLANAN, Fevzi: Rekabet Yasağı Sözleşmesi, Kurulması, Geçerlilik Şartları, Hükümleri ve Sonuçları,  İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 11.Yıl Toplantısı, 8-9 Haziran 2007, İstanbul 2008, 71-105.

ŞAHLANAN, Fevzi: İş Yargılaması, İÜHFM, 1976, S.1-4, 1-47. (İş Yargılaması)

ŞAHLANAN, Fevzi: 4857 Sayılı Yasanın Genel Hükümleri, Sözleşme Türleri, İş Sözleşmesinin Feshi ve İş Güvencesi Hükümleri, 4857 Sayılı Yeni İş Kanununu Değerlendirme Konferans Notları, Türk-İş, 2003, 66-94. (4857 Sayılı Yasa)

ŞAHLANAN, Fevzi: Bireysel İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı Açısından Yargıtay’ın 2003 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2005, 87-123. (Değerlendirme 2003)

ŞAHLANAN, Fevzi: Toplu İş Sözleşmesinde Yer Alan Fahiş İhbar Önelleri ve Yargının Müdahalesi, Karar İncelemesi, Tekstil İşv., Aralık 2006, Hukuk 8, 2-4. (Fahiş İhbar Önelleri)

ŞAHLANAN, Fevzi: Ücretsiz İzin, Karar İncelemesi, Tekstil İşv, Hukuk 19, Aralık 2007, 2-4 (Ücretsiz İzin)

ŞAHLANAN, Fevzi: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı Açısından Yargıtay’ın 2008 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2010, 129-187. (Değerlendirme 2008)

ŞAHLANAN, Fevzi: Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Kurulması, Geçerlilik Şartları, Hükümleri ve Sona Ermesi, Prof.Dr.Ali Güzel'e Armağan, C.1, İstanbul 2010, 719-737. (Rekabet Yasağı)

ŞEN, Murat: İş Hukukunda Çalışma Koşullarında Değişiklik, Ankara 2005.

ŞEN, Murat: İşverenin Fesih Hakkının Toplu İş Sözleşmesi Hükmüyle Sınırlandırılması, Karar İncelemesi, AÜEHFD, 2003, S.1-2, 541-562. (Fesih Hakkının Sınırlandırılması)

ŞEN, Murat: İşçinin Çalışma Koşullarındaki Değişikliği Altı İşgünü İçinde Yazılı Olarak Kabul Etmemesinin Sonuçları, Sicil, S.5, 2007, 76-89 (Kabul Etmeme)

SELWYN, Norman: Selwyn's Law of Employment, 13^th ed. UK, 2004.

TAŞKENT, Savaş: Yönetim Hakkı, İstanbul 1981.

TAŞKENT, Savaş: İş Güvencesi ve Yeni Yasal Düzenleme, Ankara 2002 (İş Güvencesi)

TAŞKENT, Savaş: İş Sözleşmesinin Kurulması ve Sona Ermesi, Yeni İş YAsaı, İstanbul 2003, 104-131 (Sona Erme)

TAŞKENT, Savaş: İş Sözleşmesinin Askıya Alınması ve Ücretsiz İzin, Sicil, 3, 2006, 20-28 (Ücretsiz İzin)

TAŞKENT, Savaş: Bireysel İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı Açısından Yargıtay’ın 2009 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2011, 47-85. (Değerlendirme 2009)

TAŞKENT, Savaş: İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı Açısından Yargıtay’ın 2004 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2006, 161-201. (Değerlendirme 2004)

TAŞKENT, Savaş-KABAKÇI, Mahmut: Rekabet Yasağı Sözleşmesi, Sicil, Aralık 2009, S.16, 21-46.

TAŞKENT, Savaş/SARIBAY ÖZTÜRK, Gizem/MUTLAY, Barış: Açıklamalı-İçtihatlı 4857 Sayılı İş Kanunu, B.5, İstanbul 2011.

TEKİNAY, S.Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, B.7, İstanbul 1993.

TRICOIT, Jean-Philippe: Clause de conciliation et contrat de travail, Droit Social, No 4, Avril 2007, 445-452.

TULUKÇU, Binnur: Çalışma Şartlarında Esaslı Değişiklik, Prof. Dr. Sarper Süzek'e Armağan, C.I, İstanbul 2011, 1099-1141.

TUNCAY, A.Can: İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, İstanbul 1982.

TUNCAY, A.Can: Toplu İş İlişkileri Açısından Yargıtay’ın 2004 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2006, 113-145. (Değerlendirme 2004)

TUNCAY, A. Can: İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Galatasaray Üniversitesi-İstanbul Barosu 2006 Yılı Toplantısı, İstanbul 2007, 21-53. (Sempozyum)

TUNCAY, A. Can: İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi Açısından Yargıtay’ın 2011 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Ankara 2013, 3-98. (Değerlendirme 2011)

ULUCAN, Devrim: Yeni İş Yasası Semineri, III. Oturum Genel Görüşmesi, 25-29 Haziran 2003, Çeşme, Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayi İşverenleri Sendikası Yayını. (Genel Görüşme)

ULUCAN, Devrim: İş Güvencesi, İstanbul 2003 (iş Güvencesi)

ULUCAN, Devrim: 4773 Sayılı Kanun Çerçevesinde İş Güvencesi ve Geçerli Neden Kavramı, İş Güvencesi Temel Kavramlar ve Uygulamadan Öneriler, İstanbul         Barosu-Galatasaray Üniversitesi, B.2, İstanbul 2003, 17-48. (Geçerli Neden)

ULUCAN, Devrim: İş Güvencesi Kapsamında Sosyal Seçim Uygulaması ve Yargıtay’ın Yaklaşımı, (Sosyal Seçim), Legal İSGHD, 2007, C.4, S.14, 497-508.

UŞAN, Fatih: İş Hukukunda İş Sırrının Korunması, Ankara 2003.

UŞAN, Fatih: İş Hukukunda Rekabet Yasağı Sözleşmesi, Mercek, Nisan 2005, S.38 97-119. (Rekabet Yasağı)

UŞAN, Fatih, Eski İşçinin Sır Saklama Borcu, Sicil, Mart 2006, S.1., 53-70. (Sır Saklama)

UŞAN, Fatih: İş Güvencesi Kapsamında Olmayan Bir İşçi İçin Toplu İş Sözleşmesi ile Getirilen İş Güvencesi Tazminatı, İş Kanununda Öngörülen İş Güvencesi Tazminatından Daha Fazla Olabilir Mi? Karar İncelemesi, Sicil 9, 2008, 102-111. (Sözleşmeyle Getirilen Tazminat)

UŞAN, Fatih: Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Taşıması Gereken Şartlar ve Bunun Geçerliliği Meselesi, Sicil, Mart 2011, S.21, 116-128. (Rekabet Yasağının Geçerliliği)

WATSON, Philppa: EU Social And Employment Law, 2009, İngiltere

YILDIZ, Gaye Burcu: İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu, Ankara 2008.

YILDIZ, Gaye Burcu: İş Güvencesi Hükümlerinin Uygulanmasında Otuz İşçi Ölçütünün Nispi emredici Niteliği, Karar İncelemesi, LEGAL İHSGHD; 11, 2006, 901-911. (Otuz İşçi Ölçütü)

YILDIZ, Gaye Burcu: İş Sözleşmesinin Feshinde Eşit İşlem Yapma Borcu ve Ayrımcılık Yasağı, Prof. Dr. Ali Güzel'e Armağan, C.1, İstanbul 2010, 837-876. (Fesihte Eşit İşlem)

YILMAZ, Ejder: Genel Kanun-Özel Kanun İlişkisi(Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanunu Bağlamında), Sicil 22, Haziran 2011, 22-31.

YÜCEL, Özge: Fahiş Cezai Şartın Tenkisi, Prof.Dr.Sarper Süzek'e Armağan, C.III, İstanbul 2011, 2945-2956.

YÜKSEL, Melek Onaran: Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk İş Hukukunda Kadın-Erkek Eşitliği, İstanbul 2000.

ZEVKLİLER, Aydın: Medeni Hukuk, B.4, Ankara 1995.

Internet kaynakları

http://www.legifrance.gouv.fr

http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1996/18/section/1 (erişim tarihi: 5.9.2014)

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:31991L0533&from =EN (erişim tarihi: 18.08.2014)

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:31991L0533&from =EN (erişim tarihi: 18.08.2014)

http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sustainable-business/corporate-social-responsibility/index_en.htm (erişim tarihi: 14.09.2014)

http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1996/18/section/1 (erişim tarihi: 5.9.2014)

http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sustainable-business/corporate-socialresponsibility/ index_ en.htm (erişim tarihi: 14.09.2014)

http://www.oecd.org/fr/gov/ethique/ethicscodesandcodesofconductinoecdcountries.htm (erişim tarihi:25.09.2014)

http://nikeinc.com/system/assets/2806/Nike_Code_of_Conduct_original.pdf?1317156854 (erişim tarihi 25.09.2014)

http://assets.cocacolacompany.com/45/59/f85d53a84ec597f74c754003450c/COBC_English. pdf (erişim tarihi 25.09.2014)

http://www.turkcell.com.tr/tr/hakkimizda/sosyal-sorumluluk/kultur-sanata-katki (erisim tarihi:25.09.2014)

http://www.anagida.com.tr/en/about-us/corporate-policies (erisim tarihi:25.09.2014)

https://www.hsbc.com.tr/eng/about_HSBC/corporate_social_responsibility/(erisim tarihi: 25.09.2014)

http://www.kamu-is.org.tr/pdf/2000_2005.pdf

www.kazanci.com.tr