Milletlerarası Yetki Tesisinde İfa Yeri Kuralı

ÖNSÖZ

Mahkemelerin milletlerarası yetkisini tesis eden yetki kuralları arasında ifa yeri kuralı önemli bir yere sahiptir. Bugün için sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar alanında yetki anlaşmaları ve tahkim gibi uyuşmazlık çözüm yolları ön plânda ise de, Türk hukuku da dahil olmak üzere pek çok hukuk düzeninde ifa yeri kuralı uygulama alanı bulmaktadır. Kuralın, çeşitli açılardan tartışmalara konu olması ve Türk hukukunda monografik düzeyde, özellikle milletlerarası usul hukuku açısından incelenmemiş olması bu çalışmanın varlık nedenidir.

Çalışmanın hazırlanması sırasında Almanca ve Fransızca kaynakların temin ve tercüme edilmesinde yardımlarını esirgemeyen kürsü arkadaşlarım Arş. Gör. Cenk Batın Kaya’ya, Arş. Gör. Deniz Çuhadar’a; sevgili arkadaşım Dr. Öğretim Üyesi Özge Okay Tekinsoy’a ve kitabın basılmasında emek veren Yetkin Yayınevi’nin değerli çalışanlarına teşekkür ederim.

Eylül 2022

Ankara

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ............................................................................................. 5

İÇİNDEKİLER ................................................................................ 7

KISALTMALAR CETVELİ.......................................................... 15

GİRİŞ

I. GENEL OLARAK .................................................................. 19

II. İFA YERİ YETKİ KURALI HAKKINDA ............................ 22

III. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI ..................................... 23

IV. İNCELEME YÖNTEMİ ......................................................... 23

BİRİNCİ BÖLÜM MAHKEMELERİN MİLLETLERARASI YETKİSİNİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN ESASLAR KAPSAMINDA İFA YERİ YETKİ KURALI

I. “MİLLETLERARASI YETKİ” ve YETKİYE İLİŞKİN TEORİK ESASLAR ............................................................... 25

A. “MİLLETLERARASI YETKİ” KAVRAMI ......................... 25

B. YETKİYE İLİŞKİN TEORİK ÇERÇEVE ............................ 30

1. Teorik Temeller ve ABD Hukukunun Yaklaşımı............... 30

2. Kıta Sisteminde Yetki ve Teori ......................................... 36

3. Paradigma Farklılığı: ABD Sistemi ve Kıta Sistemi .......... 47

a. ABD Sistemi .............................................................. 48

b. Kıta Sistemi ................................................................ 49

4. Paradigma Farklılığına İlişkin Genel Değerlendirme ......... 58

5. İfa Yeri Kriteri Açısından Değerlendirme ......................... 60

II. İFA YERİ KRİTERİ AÇISINDAN MİLLETLERARASI YETKİ ve KANUNLAR İHTİLÂFI İLİŞKİSİ ...................... 63

8

III. ÖZEL YETKİ KURALI OLARAK ve MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK İFA YERİ KURALI ................. 70

IV. MİLLETLERARASI YETKİNİN DAYANAĞI OLARAK MAHKEMENİN BULUNDUĞU YER İLE ESASLI BAĞLANTI ............................................................................. 76

A. GENEL OLARAK ............................................................... 76

B. MİLLETLERARASI YETKİ TESİSİ AÇISINDAN İFA YERİ YETKİ KURALININ ÖZELLİKLERİ ........................ 80

1. Paralel Davaların Engellenmesi Açısından İfa Yeri Kuralı ....................................................................... 84

2. İfa Yeri Yetki Kuralının Belirli Bir Yer Mahkemesine İşaret Edecek Şekilde Yorumlanması ................................ 87

V. İFA YERİ YETKİ KURALININ TÜRLERİ.......................... 90

İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU: BRÜKSEL REJİMİNDE İFA YERİ KURALI

I. BRÜKSEL REJİMİNDE YETKİ KURALLARININ NİTELİĞİ ............................................................................... 93

II. BRÜKSEL REJİMİ: ÖZEL YETKİ KURALLARININ AMACI ve İFA YERİ KURALININ ARKA PLANI ............. 94

A. Brüksel Rejiminin Tarihsel Gelişimi ve Temel Amaçları ....... 94

1. Brüksel Rejimi ve Bağımsız Yorum Esası ......................... 97

2. Brüksel Rejimindeki Özel Yetki Kurallarının Amacı ve Gelişimi .................................................................... 100

3. Brüksel Rejimindeki Özel Yetki Kurallarının Genel Yetki Kuralı ile İlişkisi ................................................... 102

4. Uyuşmazlık Konusu Borcun İfa Yeri Yetki Kuralının Arka Plânı ...................................................................... 104

a. Genel Olarak ............................................................ 104

b. Brüksel Sözleşmesi m. 5(1) Kapsamında İfa Yerinin Lex Causae’ye Göre Tespiti ...................................... 109

aa. Tessili (lex causae) Formülüne Çeşitli Ülke Mahkemelerinin Yaklaşımı ................................ 109

bb. Avrupa Adalet Divanı’nın Tutumu ..................... 112

9

B. BRÜKSEL SÖZLEŞMESİ 5 (1) HÜKMÜNE İLİŞKİN SORUNLAR ve BRÜKSEL I TÜZÜĞÜ ile GETİRİLEN DÜZENLEME ................................................................... 115

1. Yakın İlişki Kriterinden Uzaklaşılması ........................... 115

2. Bölünme (Fragmentation) Problemi ............................... 121

3. Öngörülebilirliğin ve Hukukî Kesinliğin Öne Çıkarılması .................................................................... 123

4. Brüksel I Tüzüğü ile m. 5(1) Hükmünün Korunması ve m. 5(1)(b) Hükmü ile Getirilen Düzenleme ............... 125

C. UYUŞMAZLIK KONUSU BORCUN İFA YERİNİN TESPİTİ ............................................................................. 127

1. Uyuşmazlık Konusu Borcun Tespiti ............................... 127

a. Genel Olarak ............................................................ 127

b. Birden Fazla Borç ve Bölünme Sorunu ...................... 131

2. Uyuşmazlık Konusu Borcun İfa Yerinin Tespiti .............. 132

a. İfa Yerinin Taraflarca Belirlenmesi ........................... 133

b. İfa Yerinin Taraflarca Belirlenmemiş Olması ............ 135

3. Brüksel Yetki Sistemindeki İfa Yeri Kuralı ile Roma Sözleşmesi m. 4 ve Roma I Tüzüğü m. 4 Arasındaki İlişki .............................................................................. 136

4. Uyuşmazlık Konusu Borcun İfa Yerinin “Karakteristik Edimin İfa Yeri” Olarak Yorumlanması .......................... 141

5. Uyuşmazlık Konusu Borcun İfa Yerinin Karakteristik Edim Olarak Yorumlanmasının Tâbi Olduğu Sınırlamalar ................................................................... 145

6. Yeni Brüksel I Tüzüğü m. 7(1)(b) Sonrası m. 7(1)(a) Hükmünün Yorumlanması ............................................. 148

a. Genel olarak ............................................................. 148

b. Madde 7(1)(b) Hükmünün Tâbi Olduğu Sınırlamalar . 149

7. Madde 7(1)(a) Kapsamında Kalan Sözleşmeler ve Uyuşmazlık Konusu Borcun İfa Yerinin m. 7(1)(b) Doğrultusunda Yorumlanması ........................................ 152

D. BRÜKSEL I TÜZÜĞÜ m. 5(1)(b) ve YENİ BRÜKSEL I TÜZÜĞÜ m. 7(1)(b)’de YER ALAN İFA YERİ KURALI .................................................................. 155

1. Satım ve İş Görme Sözleşmelerinde “Uyuşmazlık Konusu Borç” ................................................................ 156

10

2. Karakteristik Edim İlkesi ................................................ 158

3. Satım ve İş Görme Sözleşmelerinde İfa Yerinin Tespiti ... 159

a. Satım Sözleşmelerinde İfa Yerinin Tespiti ................. 162

b. İş Görme Sözleşmelerinde İfa Yerinin Tespiti ........... 165

4. Birden Fazla İfa Yeri Sorunu: Genel Yetki Kuralına Geri Dönülmeli Mi? ....................................................... 171

a. Özel Yetki Kuralı Olarak m. 7(1) Hükmünün Bertaraf Edilmemesi Görüşü .................................................. 172

b. Genel Yetki Kuralından Önce m. 7(1)(a) Hükmüne Başvurulması Görüşü................................................ 177

c. Yapma Borcuna Karşılık Yapmama Borcu Argümanı 181

5. Karakteristik Edimin Birden Fazla İfa Yeri Sorununa İlişkin Çözüm Değerlendirmesi ...................................... 182

6. Brüksel I Tüzüğü m. 5(1)(c) ve Yeni Brüksel I Tüzüğü m. 7(1)(c)’nin Kapsamı .................................................. 184

E. BRÜKSEL REJİMİ ve İFA YERİ KURALINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME .......................................................... 185

1. Yetkiye İlişkin İfa Yeri Kavramının Maddî Hukuka Ait İfa Yeri Kavramından Ayrılması..................................... 185

a. İfa Yerinin “Sözleşme Uyarınca” Belirlenmesi ve Incoterms Kayıtları ................................................... 186

b. Değerlendirme .......................................................... 190

2. Brüksel Rejiminde Yetki Kurallarının Çok Taraflı Niteliği ve İfa Yeri Yetki Kuralı ..................................... 196

a. Çok Taraflı Yetki Kuralları – Tek Taraflı Yetki Kuralları Ayrımı ....................................................... 196

b. Çok Taraflı Yetki Kuralları ile Kanunlar İhtilâfı Kurallarının “Yakın İlişki” Kriteri Açısından Karşılaştırılması........................................................ 201

3. Kanunlar İhtilâfı Kuralı Olarak İfa Yeri Kuralı ve Yetki Kuralı Olarak İfa Yeri Kuralı: İki Kural Kategorisinin Amaç ve Nitelikleri Işığında “Yakın İlişki” ..................... 205

a. Kanunlar İhtilâfı Kuralları ve “En Sıkı İlişki”li Hukukun Tespiti ....................................................... 205

b. Yetki Kuralları ve “En Yakın İlişki”li Mahkeme........ 207

c. Brüksel Rejimi ve “En Yakın İlişkili” Mahkeme Arayışı ..................................................................... 211

11

d. “En Yakın İlişki” Açısından Karakteristik Edimin İfa Yerinin Birden Fazla Olması ve Ayrı İfa Yerleri Bulunan Birden Fazla Karakteristik Edimin Olması ... 214

4. Brüksel Rejimi ve 2 Temmuz 2019 Tarihli Hukukî ve Ticarî Konularda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizine İlişkin Sözleşme ........................ 217

a. Genel Olarak ........................................................... 217

b. 2019 Tanıma – Tenfiz Sözleşmesi ve İfa Yeri Yetki Kuralı ............................................................. 218

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇEŞİTLİ HUKUK DÜZENLERİNDE VE TÜRK HUKUKUNDA İFA YERİ KURALI veya SÖZLEŞMEDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA YETKİ TESİSİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR

I. KITA SİSTEMİNE MENSUP BAZI HUKUK DÜZENLERİNDE MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK İFA YERİ KURALI ............................ 223

A. ALMAN HUKUKUNDA MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK İFA YERİ KURALI ........................... 223

B. FRANSIZ HUKUKUNDA MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK İFA YERİ KURALI ........................... 227

C. İSVİÇRE HUKUKUNDA MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK İFA YERİ KURALI ........................... 231

II. İNGİLİZ VE ABD HUKUKUNDA SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARA İLİŞKİN MİLLETLERARASI YETKİ TESİSİ .................................. 237

A. İNGİLİZ HUKUKUNDA SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZ-LIKLAR ve YETKİ TESİSİ ........................... 237

B. ABD HUKUKUNDA SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLAR ve YETKİ TESİSİ ............................. 242

III. MİLLETLERARASI YETKİ TESİSİNE İLİŞKİN FARKLI YAKLAŞIMLAR ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME............................................................. 247

12

A. ÖZEL YETKİ TESİSİ AÇISINDAN FARKLI YAKLAŞIMLAR ............................................................... 247

B. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA YETKİ TESİSİ AÇISINDAN FARKLI YAKLAŞIMLAR ............................................................... 249

C. FARKLI YAKLAŞIMLAR IŞIĞINDA İFA YERİ KURALINA İLİŞKİN SONUÇ ve DEĞERLENDİRME .... 252

IV. TÜRK HUKUKUNDA MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK HMK MADDE 10: “SÖZLEŞMENİN İFA YERİ” KURALI ............................................................ 253

A. İFA YERİ YETKİ KURALININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE DAYANAĞI ................................................................ 254

B. MİLLETLERARASI YETKİ KURALI OLARAK İFA YERİ KURALI .................................................................. 257

C. HMK’NIN 10. MADDESİNDE YER ALAN “SÖZLEŞMENİN İFA YERİ” KAVRAMI ......................... 258

D. İFA YERİ TESPİT EDİLECEK OLAN BORÇ: HANGİ BORCUN İFA YERİ? ........................................................ 260

1. İç Yetki Tesisine İlişkin Olarak İleri Sürülen Görüşler .... 261

a. HUMK Dönemi ........................................................ 261

b. HMK Dönemi .......................................................... 269

c. Uyuşmazlık Konusu Borca Göre İfa Yerinin Tespiti ...................................................................... 274

d. Uyuşmazlık Konusu Borcun Esas Alınması Yorumu ve “Sözleşmeden Doğan Davalar”ın Kapsamı Meselesi ..................................................... 276

aa. Türk Hukuku Bakımından ................................. 276

bb. Brüksel Rejiminde “Sözleşmeye İlişkin Meseleler”in Kapsamı ....................................... 282

cc. Alman Hukukunda Uyuşmazlık Konusu Borcun İfa Yeri ve “Sözleşmeden Doğan Davalar” Yorumu............................................................. 285

e. Türk Hukukunda Birden Fazla Uyuşmazlık Konusu Borç ve/veya Birden Fazla İfa Yeri Sorununa Bakış .. 286

f. Değerlendirme .......................................................... 287

2. Milletlerarası Yetki Tesisi Açısından İfa Yeri Kuralı ....... 289

13

a. Genel Olarak ............................................................ 289

b. Milletlerarası Yetki Tesisinde İfa Yeri Esas Alınacak Borcun Tespiti ........................................... 291 aa. Yargı Kararlarında İfa Yeri Esas Alınacak Borcun Tespiti ................................................... 291 bb. Doktrinde İfa Yeri Esas Alınacak Borca İlişkin Görüşler ............................................................ 294

cc. Değerlendirme................................................... 296

aaa. Uyuşmazlık Konusu Borcun Esas Alınmaması Görüşüne İlişkin Değerlendirme .......................................... 296

bbb. Uyuşmazlık Konusu Borcun “Milletlerarası Yetki” Açısından Esas Alınmasının Yaratabileceği Sorunlar ............................. 299

ccc. HMK m. 10’da Edimler Arasında Bir Ayrım Yapılmadığı Görüşüne İlişkin Değerlendirme .......................................... 301

ddd. Aynı Yetki Kuralı İç Yetki ve Milletlerarası Yetki Açısından Farklı Borçların Esas Alınması Yönünde Yorumlanabilir Mi? ..... 303

eee. Sonuç ve Değerlendirme ........................... 304

E. MİLLETLERARASI YETKİ TESİSİNDE İFA YERİNİN TESPİTİNE UYGULANACAK HUKUK........................... 307

1. Lex Fori Görüşü ............................................................. 307

2. Lex Causae Görüşü ........................................................ 309

3. Sonuç ve Değerlendirme ................................................ 310

V. İFA YERİ KURALININ KITA SİSTEMİNE AİDİYETİ ve ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR ............................... 311

A. KITA SİSTEMİNDE İFA YERİ KURALININ TAKDİR YETKİSİNE YER VERMEMESİ ....................................... 314

B. İFA YERİ KURALININ UYGULANMASI BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN SÖZLEŞMELER ................................................................ 317

SONUÇ ......................................................................................... 323

KAYNAKÇA ................................................................................ 327

KAYNAKÇA

Akehurst, M.: Jurisdiction in International Law, BYIL, 1972-1973,

Vol. 46, s. 145-258.

Akıncı, Z.: Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2020.

Akkan, M.: Pekcanıtez Usûl - Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası,

İstanbul 2017.

Alangoya, Y./Yıldırım, K./Deren-Yıldırım, N.: Medenî Usul Hukuku

Esasları, B. 5, İstanbul 2005.

Al Mulla, H.: The Recognition and Enforcement of Foreign Civil and

Commercial Judgments under Multilateral and Bilateral Conventions,

PhD Thesis, Cambridge University 1992.

Altuğ, Y.: Devletler Hususi Hukukunda Yargı Yetkisi, B. 2, İstanbul

1979.

Asensio, P. A. De M.: The Law Governing International Intellectual

Property Licensing Agreements (A Conflict of Laws Analysis), Research

Handbook on Intellectual Property Licensing (ed. J. De Werra),

Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2013, s. 312-336.

Aybay, A.: Borcun İfa Yeri ve Yetkili Mahkeme, İÜHFM, 1961,

XXVI/1-4, s. 218-225.

Bayraktaroğlu Özçelik, G.: Milletlerarası Usûl Hukukunda Paralel

Davalar, Ankara 2016.

Bonacorsi, K.: Not At Home With “At-Home” Jurisdiction, Fordham

Int’l Law Journal, 2014, Vol. 37, Iss. 6, s. 1821-1857.

Briggs, A.: Civil Jurisdiction and Judgments, 6th ed., Informa law

from Routledge 2015.

Brödermann, E./Rosengarten, J.: Internationales Privat-und

Zivilverfahrensrecht, B. 8, Münih 2019.

Budak, A. C./Karaaslan, V.: Medenî Usul Hukuku, Ankara 2017.

Chitty on Contracts, Vol. I, General Principles, 31st ed.,

Sweet&Maxwell 2012.

328

Cuniberti, G.: ‘Forum Non Conveniens’ and the Brussels

Convention, ICLQ, 2005, s. 973-981.

Çörtoğlu Koca, S.: Boşanma, Ayrılık ve Evliliğin Butlanı Davaları ile

Velâyete İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki Sorunu, G.Ü.H.F.D.,

2016, C. XX, s. 2, s. 209-268.

Çörtoğlu Koca, S.: Zayıf Tarafın Korunduğu Sözleşmelerde

Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi (İş, Tüketici ve Sigorta

Sözleşmeleri), Ankara 2016.

Danieli, D.: Mixed contracts under the Brussels Ia Regulation:

searching for a “jurisdictional identity”, Journal of Private International

Law, 2018, Vol. 14, No. 3, s. 532-548)

Dardağan, E.: Milletlerarası Usul Hukukunda “Aşkın Yetki”

Kavramı, Ankara 2005.

Delaume, G. R.: A Codification of French Private International Law,

The Canadian Bar Review, 1951, Vol. XXIX, s. 721-747.

Demir, A.: İlk Usul Kanunu: Usul-ü Muhakeme-i Ticaret

Nizamnamesinin Transkripsiyonu, Terazi Hukuk Dergisi, 2008, S. 21, s.

157-184.

Demir Gökyayla, C.: Ticarî Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi, İstanbul 2021.

Demirkol, B.: Milletlerarası Yetki Anlaşmaları, İstanbul 2018.

De Winter, L. I.: Nationality or Domicile, The Present State of

Affairs, Rec. Des Cours, 1969, Vol. 128, s. 349-503.

Dickinson, A./Lein, E.: The Brussels I Regulation Recast, Oxford

2015.

Doğan, V.: Milletlerarası Ticaret Hukuku, Ankara 2020.

D’Oliveira, H.U.J.: “Characteristic Obligation” in the Draft EEC

Obligation Convention, AJIL, 1977, Vol. 25, No. 2, s. 303-331.

Droz, G. A. L.: Delendum est forum contractus, Recueil Dalloz,

1997, Chronique 351-356 (Delendum est forum contractus).

Ehrenzweig, A. A.: The Transient Rule of Personal Jurisdiction: The

“Power” Myth and Forum Conveniens, Yale L. J., 1956, Vol. 65, s. 289-

314.

329

Ekşi, N.: Avrupa Birliği Brüksel IIbis Tüzüğüne Göre Boşanma

Davalarında Üye Devlet Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi,

D.E.Ü.H.F.D., 2009, C. 11, Özel S., s. 1139-1168.

Ekşi, N. Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, B. 2, İstanbul

2000.

Erdoğan, E.: Medenî Usûl Hukuku Kurallarının Yer Bakımından

Uygulanması, B. 2, Ankara 2020.

Fawcett, J.: The Interrelationships of Jurisdiction and Choice of Law

in Private International Law, Current Legal Problems, 1991, Vol. 44, Iss.

1, s. 39-62.

Foelix, M.: Traité de droit international privé ou du conflit des lois en

matière de droit privé, 4. Ed., Paris 1866.

Franzina, P.: Jurisdiction, Contracts and Torts, Encyclopedia of

Private International Law, Eds. Basedow, J./Rühl, G./Ferrari, F./ Miguel,

Pedro, Cheltenham 2017, s. 1032-1042.

Franzina, P./Michaels, R.: Jurisdiction, Foundations, Encyclopedia

of Private International Law, Eds. Basedow, J./Rühl, G./Ferrari, F./

Asensio P. M., Cheltenham 2017, s. 1042-1051.

Garcimartín, F./Saumier, G.: Explanatory Report on the Convention

of 2 Jult 2019 on the Recognition and Enforcement of Foreign Judgments

in Civil or Commercial Matters (HCC 2019 Judgments Convention)

(Hague Conference on Private International Law 2020), https://assets.

hcch.net/docs/a1b0b0fc-95b1-4544-935b-b842534a120f.pdf.

Giardina, A.: Italy: Law Reforming the Italian System of Private

International Law, ILM, 1996, Vol. 35, s. 760-782.

Gilles, C.: The International Market for Contracts: The Most

Attractive Contract Laws, NW. J. INT’L L. & BUS., 2014, Vol. 34, Iss.

3, s. 455-517.

Gridel, A.: The consequences of the withdrawal from the European

Union on the English conflict of laws (Brexit and the conflict of laws),

2018, https://www.uparis2.fr/sites/default/files/document/cv_publications

/27._rdiathe_consequences_of_the_withdrawal_from_the_eu.pdf.

Grossi, S.: The U.S. Supreme Court and the Modern Common Law

Approach, Cambridge 2015.

330

Grušić, U./Heinze, C./ Merrett, L./ Mills, A./García-Castrillón, C.

O./Tang, Z./Trimmings, K./Walker, L.: (2017) Cheshire, North and

Fawcett: Private International Law, Ed. 15, Eds. Torreman, P./Fawcett,

J., Oxford University Press, Oxford 2017.

Gündüz, A.: Adli İmtiyazlar: Lozan ve Sonrası, Mahmut R. Belik’e

Armağan, İstanbul 1993, s. 199-219.

Güngör, G.: Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Ankara 2021.

Hanağası, E.: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun Tarihsel

Gelişimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2001.

Harris, J.: Sale of Goods and the Relentless March of the Brussels I

Regulation, L.Q.R., 22007, 123 (Oct), 522-528.

Hartley, T. C.: Basic Principles of Jurisdiction in Private

International Law: The European Union, The United States and

England, ICLQ, 2021, s. 1-16.

Hartley, T. C.: International Commercial Litigation: Text, Cases and

Materials on Private International Law, 3rd Ed., Cambridge 2020.

Heuzé, V.: De quelques infirmités congénitales du droit uniforme:

l’exemple de l’article 5-1 de la Convention de Bruxelles du 27 septembre

1968, Revue critique de droit international privé, 2000, s. 595-639.

Hill, J.: Jurisdiction in Civil and Commercial Matters, Current Legal

Problems, 2001, Vol. 54, Iss. 1, s. 439-476.

Hill, J.: Jurisdiction in Matters Relating to a Contract under Brussels

Convention, ICLQ, 1995, Vol. 44, No. 3, s. 591-619 (Jurisdiction in

Matters Relating to a Contract).

Hill, J.: The Exercise of Jurisdiction in Private International Law,

Asserting Jurisdiction – International and European Legal Perspectives,

Eds. Capps, P./Evans, M./Konstandinidis, S., Oxford 2003, s. 39-62 (The

Exercise of Jurisdiction);

İstemi, Z.: Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Milletlerarası Yetki,

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2020.

Jin, V.: Forum Loci Solutionis for Software Contracts – A

Technology Neutral Application of Article 7(1) of the Brussels IBis

Regulation in Light of the Digitalization of Goods and Services, Master’s

Thesis in Private International Law, Uppsala Faculty of Law Working

331

Paper, 2020, https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1522639

/FULLTEXT01.pdf

Juenger, F.: Judicial Juriscdiction in the United States and in the

European Communities: A Comparison, Mich. L. Rev., 1984, Vol. 82, s.

1195-1212.

Juenger, F.: The Problem with Private International Law, Private

Law in the International Arena: From National Conflict Rules towards

Harmonization and Unification: Liber Amicorum Kurt Siehr, The Hague

2000, s. 289-309.

Junker, A.: Internationales Zivilprocessrecht, Auf. 5, München 2020

Kadner Graziano, T. M.: Jurisdiction under Article 7 No. 1 of the

Recast Brussels I Regulation: Disconnecting the Procedural Place of

Performance from Its Counterpart in Substantive Law, An Analysis of the

Case Law of the ECJ and Proposals De Lege Lata and De Lege Ferenda,

Yearbook of Private International Law, 2015, Vol. 16, s. 167-217.

Kalpsüz, T.: Ticari Satışta İfa Mahalli, Ankara 1960.

Karademir Aydemir, D.: Medeni Usul Hukukunda Mahkemelerin

Yetkisi, B. 2, Ankara 2019.

Karayanidi, M.: Rethinking Judicial Jurisdiction in Private

International Law: Party Autonomy, Categorical Equality and

Sovereignty, Oxford 2020.

Karslı, A.: Medeni Muhakeme Hukuku, B. 3, İstanbul 2013.

Kazmaz, B.: Karar İncelemesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun

10. Maddesi Uyarınca Sözleşmenin İfa Yerinin Tespiti, DEÜ Hukuk

Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e

Armağan, s. 1935-1950.

Kruger, T.: Civil Jurisdiction Rules of the European Union and Their

Impact on Third States, Doktora Tezi, Katholieke Universiteit Leuven

2005.

Kuru, B.: Hukuk Muhakemeleri Usulü, B. 3, Ankara 1974.

Kuru, B.: Hukuk Muhakemeleri Usulü, B. 6, C. I, İstanbul 2001.

Laimer, S./Perathoner, C.: Jurisdiction Based on Place of

Performance in the Case of a Multimodal Transport, The European

Legal Forum, 2019, Iss. 2, s. 39-42.

Linke, H.: Internationales Zivilprozeßrecht, 2 Aufl., Köln 1995.

332

Lorenzen, E. G.: The French Rules of the Conflict of Laws, Yale L.

J., 1927, Vol. XXXVI, No. 6, s. 731-756.

Magliana, M./Scogings, E.: Jurisdiction and Enforcement Post Brexit

– The English and Swiss Perspectives, 2021, https://www.lalive.law/wpcontent/

uploads/2021/01/Jurisdiction-and-Enforcement-Post-Brexit.pdf.

Magnus, U.: Introduction, Brussels I Regulation, Magnus,

U./Mankowski, P. (eds.), European Law Publishers 2007, s. 4-44.

Mankowski, P.: Special Jurisdictions, Article 5, Brussels I

Regulation, Magnus, U./Mankowski, P. (eds.), European Law Publishers

2007, s. 77-236.

Michaels, R.: Two Paradigms of Jurisdiction, Mich. J. Int’l L., 2006,

Vol. 27, s. 1003-1069.

Michaels, R./Childress, D. E.: Jurisdiction, Limits under

International Law, Encyclopedia of Private International Law, Eds.

Basedow, J./Rühl, G./Ferrari, F./ Miguel, Pedro, Cheltenham 2017, s.

1051-1056.

Mills, A.: The Private History of International Law, ICLQ, 2006,

Vol. 55, No. 1, s. 1-49.

Montanari, A./ Narcisi, V.: Conflict of Laws in Italy, Kluwer Law

International 1997.

Mustafa Reşit, Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunu Şerhi, İstanbul

1927.

Nagel, H.: Internationales Zivilprozeßrecht, 3 Aufl., Münster 1991.

Neidhardt, A. H.: The Transformation of European Private

International Law, A Genealogy of the Family Anomaly, Florence 2018,

Yayımlanmamış doktora tezi, European University Institute, Department

of Law, https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/18-14/60158/Neidhardt_

2018-_LAW.pdf.

Newton, J.: The Uniform Interpretation of the Brussels and Lugano

Conventions, Hart Publishing 2002.

Nomer, E.: Devletler Hususî Hukukunda “Milletlerarası Yetki”

Mefhumu, İHFM, 1974, C. 40, s. 393-426.

Nomer, E.: Milletlerarası Usul Hukuku, B.2, İstanbul 2018.

Nuyts, A.: L’exception de forum non conveniens: Etude de droit

international privé comparé, Paris 2003.

333

Oğuzman, M. K./Öz, T.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, B.

11, İstanbul 2012.

Okoli, C. S. A.: Place of Performance: A Comparative Analysis,

Oxford 2020.

Özel, S.: Sözleşmesel İlişkide Mahkemenin Yetkisini Belirleyen İfa

Yeri Kriterinin Elektronik Sözleşmelerde Uygulama Alanı, Maltepe

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, S. 2, s. 411-424.

Özkan, Y.: 1879 Tarihli Usûl-i Muhâkeme-i Hukukukiyye Kanûn-u

Muvakkati’nin Modern Usul Hukukuna Etkileri, İstanbul 2021.

Palsson, L.: The Unruly Horse of the Brussels and Lugano

Conventions: The Forum Solutionis, L. L. Anderson (ed.), Festkrif für

Ole Lando, Copenhagen 1997, s. 259-282.

Pekcanıtez, H./Atalay, O./Özekes, M.: Medenî Usul Hukuku, B. 7,

Ankara 2008.

Piantino, Y. P.: Recognition and Enforcement of Money Judgments

Between the United States and Switzerland: An Analysis of the Legal

Requirements and Case Law, N.Y.L.Sch. J. of Int’l and Comp. L., 1997,

Vol. 17, 91-143.

Poesen, M.: Is specific jurisdiction dead and did we murder it?An

appraisal of the Brussels Ia Regulation in the globalizing context of the

HCCH 2019 Judgments Convention, Unif. L. Rev., 2021, s. 1-13.

Poon, A.: Determining the Place of Performance under Article 7(1)

of the Brussels I Recast, ICLQ, 2021, Vol .70, s. 635-663.

Postacıoğlu, İ.: Medeni Usul Hukuku, İstanbul 1975.

Rosenberg, L./ Schwab, K. H./Gottwald, P.: Zivilprocessrecht, Auf.

18, München 2019.

Savigny, F. C. Von: Private International Law, A Treatise on the

Conflict of Laws and the Limits of their Operation in Respect of Place

and Time, Translated by William Guthrie, Londra 1869.

Schack, H.: Internationales Zivilverfahrensrecht, Auf. 7, München

2019.

Schlosser, P. F.: Lectures on Civil-Law Litigation Systems and

American Cooperation with Those Systems, 45 U. Kan. L. Rev., 1996, 9,

s. 9-48.

334

Schlosser, P.: Report on the Convention on the Association of the

Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain

and Northern Ireland to the Convention on jurisdiction and the

enforcement of judgments in civil and commercial matters and to the

Protocol on its interpretation by the Court of Justice, OJ 1979 C 59, s.

71-151.

Süzen, B.: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 10. Maddesi

Kapsamında Yabancı Unsurlu Sözleşmelerden Doğan Davalarda Yetki,

Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, C. 11, S. 145, s.

1111-1146.

Şanlı, C./Esen, E./Ataman-Figanmeşe, İ.: Milletlerarası Özel Hukuk,

B. 9, İstanbul 2021.

Tanrıver, S.: Medenî Usûl Hukuku, C. 1, B. 1, Ankara 2016.

Tetley, W.: Mixed Jurisdictions: common law vs civil law (codified

and uncodified) (Part II), Rev. dr. unif. 1999-4, s. 877-905.

Umar, B.: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, B. 2, Ankara 2014.

Umar, B.: HUMK’nun Mehazı Neuchâtel Kanunu ve Bunun

Tatbikatı Hakkında Bir Araştırma, İstanbul Hukuk Mecmuası, 1966, C.

32, S. 187, s. 187-190.

Umar, B./Alangoya, Y.: Açıklamalı Hukuk Usulü Muhakemeleri

Kanunu, İstanbul 1964.

Üstündağ, S.: Medeni Yargılama Hukuku, B. 6, C. I-II, İstanbul 1997.

Van Lith, H.: International Jurisdiction and Commercial Litigation,

The Hague 2009.

Von Dryander, C.: Jurisdiction in Civil and Commercial Matters

under the German Code of Civil Procedure, Int’l Lawyer, Fall 1982, Vol.

16, No. 4, s. 671-692.

Von Mehren, A.T.: Adjudicatory Authority in Private International

Law, Leiden-Boston 2007.

Von Mehren, A.T.: Adjudicatory Jurisdiction: General Theories

Compared and Evaluated, Tel Aviv U. Stud. L., 1983-1984, Vol. 6, s.

50-121.

Walter, G./Domej, T.: Internationales Zivilprocessrecht der Schweiz,

Auf. 5, Bern-Stuttgart-Wien 2012.

335

Wautelet, P.: What has international private law achieved in meeting

the challenges posed by globalisation?, Globalisation and Jurisdiction,

Eds. Slot, P. J./ Bulterman, M., Kluwer Law International 2004, s. 55-78.

Weser, M.: Bases of Judicial Jurisdiction in the Common Market

Countries, AJIL, 1961, Vol. 10, No. 4, s. 323-344.

Whitehouse, R.: Civil litigation: the impact of Brexit, 2021,

https://www.3pb.co.uk/content/uploads/Civil-litigation-the-impact-of-

Brexit-3PB-Barristers.pdf.

Yılmaz, E.: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, B. 2, Ankara 2013.

Yılmaz, E.: “İfa Yeri Mahkemesinin Yetkisi (Yargıtay’ın Bir Kararı

Münasebetiyle)”, Prof. Dr. Faruk Erem Armağanı, Ankara, Türkiye

Barolar Birliği Yayını, 1999, s. 963-979.

Yntema, H. E.: The Historic Bases of Private International Law,

AJIL, 1953, Vol. 2, No. 3, s. 297-317.

Yünlü, L.: Finansal Kiralama Sözleşmesinden Doğan

Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi,

Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr.

Ergin Nomer’e Armağan, 2002, 22(2), s. 1057-1095.

Diğer Kaynaklar

ALI/UNIDROIT Principles of Transnational Civil Procedure,

UNIDROIT 2005, Study LXXVI – Doc. 13, https://www.unidroit.org/

english/documents/2005/stu-dy76/s-76-13-e.pdf.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu

(1/574), S. Sayısı: 393. Çevrimiçi metin için bkz. https://kgm.adalet.

gov.tr/Tasariasamalari/Kanun-lasan/2011Yili/kanmetni/6100ss.pdf.

İsviçre Federal Mahkemesi karar no. 4A_444/2018, Karar hakkında

bkz. https://globallitigationnews.bakermckenzie.com/2019/06/03/swissfederal-

court-a-contract-with-several-characteristic-performances-canbe-

enforced-at-each-place-of-characteristic-performance/

Jurisdiction and Governing Law Rules in the European Union, Hogan

Lovells, January 2016, https://www.hoganlovells.com/~/media/hoganlovells/

pdf/2017-general-pdfs/jurisdictionand-governing-law-rules-inthe-

european-union-2016.pdf.

336

Report of the Working Group on Jurisdiction, Prel. Doc. No 7

February 2022, Annex I, https://assets.hcch.net/docs/d05583b3-ec71-

4a5b-829c-103a834173bf.pdf.

Report on the Convention on jurisdiction and enforcement of

judgments in civil and commercial matters (Jenard Report), O. J C. 59, 5

March 1979.

Riforma del sistema Italiano di diritto internazionale, La Gazetta

Ufficiale, Supplemento Ordinario, N. 128, 3 Haziran 1995.

Switzerland: Statute on Private International Law, I.L.M., 1990, Vol.

29, No. 5.