Şirket faaliyetleri kapsamında işlenen suçlarda şirket yetkililerinin ce za hukuku sorumluluğunun esasları

İkinci Basıya Önsöz 

Önsöz 

Kısaltmalar 

I. “ŞİRKET FAALİYETLERİ KAPSAMINDA İŞLENEN SUÇLAR”DA ŞİRKET YETKİLİLERİNİN SORUMLULUĞU KAVRAMI ve BU KAVRAMIN EKONOMİ CEZA HUKUKU İLE OLAN BAĞLANTISI 

A. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Kavramının Anlamı ve Kapsamı 

B. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Terimi 

C. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Kavramının Ekonomi Ceza Hukuku Kökeni 

D. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Kavramının Meslekî Suç– Şirket Suçu Ayrımı İle İlişkisi 

E. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Kavramının İsnadiyet İle İlişkisi 

F. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Kavramının Türk Hukukundaki Konumu 

II. ŞİRKET YETKİLİLERİNİN SORUMLULUĞU KAVRAMI İLE BENZERLİK TAŞIYAN KAVRAMLAR 

A. Tüzel Kişilerde Organ ve Temsilcinin Ceza Hukuku Sorumluluğu 

1. Genel Olarak 

2. Anlamı ve Kapsamı 

3. Özgü Suçun İşlenmesi Koşulu 

4. Tüzel Kişi Tarafından Yetkilendirilmiş Olma ve Tüzel Kişinin Temsili İle İlgili Bir İşlem ya da Faaliyet Gerçekleştirme Koşulu 

5. Yetkisiz Temsil (Fiili Temsil) Durumları 

B. Tüzel Kişiliği Haiz Şirketlerin Doğrudan Ceza Hukuku Sorumluluğunun Tesisi Hususu 

1. Genel Olarak 

2. Tüzel Kişiler Hakkında Ceza Yaptırımı Uygulanması İle İlgili Eğilimler 

a. Genel Olarak 

b. Tüzel Kişiler Hakkında Ceza Yaptırımı Uygulanmasının Lehinde Olan Görüşler 

c. Tüzel Kişiler Hakkında Ceza Yaptırımı Uygulanmasının Aleyhinde Olan Görüşler 

d. Görüşümüz 

III. ŞİRKET YETKİLİLERİNİN SORUMLULUĞU KAVRAMININ CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 

I. ŞİRKET YETKİLİLERİNİN CEZA HUKUKU SORUMLULUĞUNUN DOGMATİK AÇIDAN SINIFLANDIRILMASI 

A. Şirket Yetkilisinin Kendi Gerçekleştirdiği Eylemlerden Doğan Sorumluluğunun Şirket Yetkililerinin Ceza Hukuku Sorumluluğu Kapsamında Kalıp Kalmadığı Sorunu 

B. Şirket Yetkilisinin Şirket Faaliyetleri Kapsamında Bir Başkasının Gerçekleştirdiği Eylemlerden Doğan Sorumluluğu Bağlamında Şirket Yetkililerinin Ceza Hukuku Sorumluluğu Kavramına Genel Bakış 

C. Şirket Yetkililerinin Ceza Hukuku Sorumluluğu Konusunun Genel Hükümler ve Özel Hükümler Boyutu 

II. ŞİRKET FAALİYETİ KAPSAMINDA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN İŞLEDİKLERİ EYLEMLERDEN ŞİRKET YETKİLİLERİNİN KASTA DAYALI SORUMLULUĞU 

A. Suçun Unsurları Yönünden İnceleme 

1. Genel Olarak 

2. Eylem (Maddi Unsur) 

a. Hareket 

aa. Genel Olarak 

bb. Hareket İle İlgili Özellik Gösteren Hususlar 

aaa. İcrai– İhmali Hareket 

bbb. Fiziksel ve Fiili Hareket İmkanının Varlığına Rağmen İhmali Hareket Gerçekleştirme 

b. Netice 

c. Nedensellik Bağı– Objektif İsnadiyet 

aa. Nedensellik Bağı 

bb. Objektif İsnadiyet 

aaa. Genel Olarak 

bbb. Risk Bağlantısının Bulunmaması 

ccc. Riskin Azaltılması 

ddd. Yükümlülüklere Aykırılık İlişkisi Bulunmaması 

eee. Failin Kendisini veya Bir Başkasını Tehlikeye Sokan Hareketinin Neticeye Yol Açması 

fff. Organizasyon Yükümlülüklerinin Kapsamının Objektif İsnadiyete Etkisi 

d. Garantörlük 

aa. Genel Olarak 

bb. İhmali Hareketten Sorumluluğun Koşullarına Genel Bakış ve İhmali Hareketten Sorumluluğa İlişkin Temel Bir Düzenlemenin Gerekliliği Sorunu 

cc. Garantörlüğün Tespitinde İşlevsel Yaklaşım ve Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Bakımından Garantörlük 

aaa. Garantörlüğün Tespitinde İşlevsel Yaklaşım 

bbb. Şirket Yetkililerinin Sorumluluğu Kavramı Bakımından Garantörlük Türleri 

ccc. Koruma Garantörlüğü 

aaaa. Koruma Garantörlüğünün Anlamı ve Kapsamı 

bbbb. Şirket Faaliyetleri Bünyesinde Koruma Yükümlülüğünün Sözleşme Yoluyla ya da Fiilen Gönüllü Üstlenilmesi 

cccc. Tüzel Kişi Şirketin Organı Olma Statüsünden Kaynaklanan Koruma Yükümlülüğü 

dddd. Kanunlarda Öngörülen Düzenlemeler Neticesinde Zorunlu Olarak Görevlendirilen Şirket Yetkililerinin Koruma Yükümlülükleri 

eeee. Tehlike Kaynağı Olarak Şirket Faaliyetleri 

ffff. Ara sonuç 

ddd. Gözetim Garantörlüğü 

aaaa. Gözetim Garantörlüğünün Anlamı ve Kapsamı 

bbbb. Üçüncü Kişilerin Faaliyetlerinin Gözetimi ve Kontrolü Yükümlülüğü 

cccc. Tehlikeli Konular Üzerinde Fiili ya da Hukuki Olarak Hakimiyet Sahibi Olmak 

dddd. Ön Gelen Tehlikeli Hareket Durumunda Gözetim Yükümlülüğü ve Hatalı Ürün Sorumluluğu 

dd. Garantörlük Konumu Kapsamında Yetki Devri (Delegasyon Yönetimi) 

aaa. Genel Olarak 

bbb. Şirket Organizasyonunda Yetki Paylaşımına Dayalı Yönetim 

aaaa. Yetki Paylaşımına Dayalı Yatay Hiyerarşi (Yatay Delegasyon) 

bbbb. Alt Kademedekilere Yetki Devrine Dayalı Dikey Hiyerarşi (Dikey Delegasyon) 

cccc. Şirketin Yönetim Organının Yönetim veya Temsil Yetkisini Devrettiği Durumlarda Atanan Temsilciye Hiyerarşik Olarak Bağlı Şirket Çalışanlarının İşledikleri Suçların Yönetim Organı Üyelerine İsnat Edilebilirliği (Zincirleme Delegasyon) 

ee. Şirketlerin Organizasyon Yapısı Karşısında Garantörlük 

aaa. Genel Olarak 

bbb. Kurul Kararı Alınan Durumlar 

ccc. Şirketlerde Organizasyon Yapısının Şirket Bünyesinde İşlenen Suçlarda Garantörlüğün Tespitine Etkisi 

ddd. Şirket Bünyesinde Hukuk Normlarına Uyum (=Compliance) Departmanı Kurulması 

aaaa. Ceza Hukuku Alanında Risk Yönetimi ve Hukuk Normlarına Uyum (=Compliance) Kavramı 

bbbb. Hukuk Normlarına Uyum (=Criminal Compliance) ve İç Denetim Departmanları Arasındaki Fark 

cccc. Criminal Compliance Departmanı Kurulmasının Yönetim Organı Üyelerinin Garanti Yükümlülüklerine ve Ceza Sorumluluklarına Etkisi 

e. Şirket Faaliyeti İle İlgili Eylem Kavramı 

aa. Genel Olarak 

bb. Şirket Faaliyeti İle İlgili Eylem Kavramının Dayanağı 

cc. Şirket Faaliyeti İle İlgili Eylem Kavramının Kapsamı 

cc. Şirket Faaliyeti İle İlgili Eylem Kavramının Sınırları 

aaa. Bir Fırsatın Değerlendirilmesi Şeklinde İşlenen Eylemler 

bbb. Firma Politikası Gereği Şirket Faaliyeti Dışındaki Eylemlerin Emredilmesi 

ccc. Şirket Çalışanlarına Verilen Yetkinin Kötüye Kullanılması 

dd. Şirket Faaliyeti Kapsamı Dışında Kalsa Da Sürekli Şekilde Gerçekleştirilen ve Şirket Yetkililerinin Haberdar Olduğu Eylemler 

f. Neticeyi Önleme Yükümlülüğü Bulunan Kişinin Neticeyi Önleme İmkan ve İktidarının Bulunması Koşulu 

aa. Genel Olarak 

bb. Neticeyi Önleme İmkan ve İktidarının Bulunup Bulunmadığının Tespitinde Faydalanılacak Kriterler 

aaa. Genel Olarak 

bbb. Genel Olarak Makul ve Saydam Bir İş ve Organizasyon Dağılımı Yapılmış Olması 

ddd. Dört Göz İlkesi (=İki Kişi İlkesi) Doğrultusunda Yönetim 

eee. Çalışanların Liyakata Dayalı, Dikkatli, Özenli Seçimi ve Denetimi 

fff. Çalışanların Düzenli Olarak Bilgilendirilmeleri ve Eğitimleri 

ggg. Şirketin İç İşleyişinin Düzenli Olarak Kontrol Edilmesi ve Takibi (Etkin Bir Şirket İçi İletişim Sisteminin Bulunması) 

hhh. Denetim ve Yönetim Organlarının Raporlama Yükümlülükleri ve Yetkinlikleri 

ııı. Tespit Edilen Eksiklikler ya da Hatalar Karşısında Müdahalede Bulunulması (Uyarı, Talimat Gibi) 

iii. Kuralların İhlali Halinde Gerekirse Yaptırım Uygulama ve Usulsüzlükler Durumunda Olayın Takibi 

jjj. Uzmanların ya da Yönetici Konumunda Bulunan Çalışanların Uyarılarının Dikkate Alınıp Alınmadığı 

3. Manevi Unsur (Sübjektif İsnadiyet) 

a. Kast 

aa. Unsurları 

bb. Olası Kast 

cc. Yönetim Organı Üyelerinin Bilinçli Körlük Durumları (=willful blindness) 

dd. Özel Kast 

b. Uygulamada İspat Zorlukları 

aa. Genel Olarak 

bb. Kastın Bilme Unsurunun İspatı 

cc. Kastın İsteme Unsurunun İspatı 

dd. Özel Kastın İspatı 

c. Şirket Organizasyonunda Hukuk Normlarına Uyum (=Compliance) Departmanının Kurulmasının Kastın Tespitine Etkisi 

d. Hata 

aa. Genel Olarak 

bb. Çerçeve Normlar Bakımından Hata 

cc. Tipikliğin Normatif Unsurlarına Yer Veren Suçlarda Hata 

4. Hukuka Aykırılık 

a. Genel Olarak 

b. İlgilinin Rızası 

aa. Genel Olarak 

bb. Şirket Ortaklarının Göstereceği Rızanın Etkisi 

cc. İlgilinin Rızası Hukuka Uygunluk Sebebinde Kişisel ve Kişiler Üstü Menfaatlerin Yarışması Durumu 

dd. İş Kazaları Durumunda İlgilinin Rızası 

aa. Genel Olarak 

bb. Üretimin Sürdürülebilmesi ya da İşçilerin Çalışmaya Devam Edebilmesi İçin İşlenen Suçlar 

cc. İşçinin İşini Kaybetmemek İçin İşlediği Suçlar 

d. Meşru Savunma 

e. Hakkın Kullanılması 

g. Resmi Makam İzni 

aa. Anlamı 

bb. Resmi Makam İzninin Hukuka Aykırı Yollarla Elde Edilmesi Durumunda İznin Ceza Sorumluluğuna Etkisi 

5. Kusurluluk 

a. Genel Olarak 

b. Cebir ve Şiddet– Korkutma ve Tehdit Altında İşlenen Suçlar 

d. Haksızlık Hatası 

aa. Anlamı 

bb. Kaçınılmazlığın Tespiti 

cc. Alman Uygulamasından Bir Örnek: Mannesmann/Vodafone Davası 

d. Yığın Etkisi Altında İşlenen Suçlar 

B. Suçun Özel Görünme Şekilleri 

1. Şirket Faaliyetleri Kapsamında İşlenen Suçlarda Şirket Yetkililerinin İştirake Dayalı Sorumluluğu 

a. Genel Olarak 

b. Faillik ve İştirak Hükümlerinin Sınırlandırılması 

aa. Genel Olarak 

bb. Eylem Üzerinde Hakimiyet Teorisi 

cc. Özel Yükümlülük Teorisi 

dd. Garantörlük Türleri Arasında Ayrım Gözetme Teorisi 

ee. Eylem Üzerinde Potansiyel Hakimiyet Teorisi 

ff. Görüşümüz 

c. Birlikte Faillik 

aa. Genel Olarak 

bb. Şirket Yetkilisinin İcrai Hareketi Bakımından 

cc. Şirket Yetkilisinin İhmali Hareketi Bakımından 

aaa. İcrai ve İhmali Harekette Bulunanların Birlikte Faillikleri 

bbb. Birden Fazla Şirket Yetkilisinin İhmali Hareketleri İle Birlikte Faillik 

d. Dolaylı Faillik 

aa. Genel Olarak 

bb. Organizasyon Hakimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik 

aaa. Anlamı 

bbb. Organizasyon Hakimiyetine Dayalı Dolaylı Faillik Kavramının Şirket Faaliyetleri Kapsamında İşlenen Suçlara Uygulanabilirliği 

e. Azmettirme 

f. Yardım Etme 

aa. Genel Olarak 

bb. Şirket Yetkilisinin İcrai Hareketi Bakımından 

cc. Şirket Yetkilisinin İhmali Hareketi Bakımından 

dd. Şirket Yetkilisinin Şirket Faaliyetleri Kapsamında İşe Özgü Nitelikteki (Görünüşte İşin Gereği Olan/Nötr) Davranışlarının Yardım Etme Bakımından Değerlendirilmesi 

aaa. Şirket Çalışanının İşe Özgü Nitelikteki Davranışlarının Yardım Etme Bakımından Değerlendirilmesi 

bbb. Şirket Yetkilisinin veya Organlarının İşe Özgü Nitelikteki Davranışlarının Yardım Etme Bakımından Değerlendirilmesi 

2. Teşebbüs 

a. Genel Olarak 

bb. Garantör Konumundaki Şirket Yetkilisinin İhmali Hareketiyle Bir İcra Suçuna Teşebbüsü 

aaa. Genel Olarak 

bbb. Suç İşlenme İhtimalini Doğuran Denetim ve Tedbir Mekanizmalarındaki Eksikliklerin Şirket Yetkililerine İhmali Suretiyle İcra Suçuna Teşebbüs Olarak İsnat Edilebilirliği 

ccc. Bir Şirket Çalışanı Tarafından Şirket Faaliyetleri Kapsamında Bir Suça Teşebbüs Edilmesi ve Garantör Konumundaki Şirket Yetkilisinin Buna Müdahale Etmemesi 

ddd. Şirket Faaliyetleri Kapsamında Gerekli İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Alınmaması Sebebiyle Çalışanların Yaralanmaları ya da Hayatlarını Kaybetmeleri İhtimali Bakımından İhmali Harekete Dayalı Teşebbüs 

3. İçtima 

a. Genel Olarak 

b. Zincirleme Suç 

c. Fikri İçtima 

III. ŞİRKET FAALİYETİ KAPSAMINDA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN İŞLEDİKLERİ EYLEMLERDEN ŞİRKET YETKİLİLERİNİN TAKSİRE DAYALI SORUMLULUĞU 

A. Genel Olarak 

B. Hatalı Ürün Üretiminden Kaynaklanan Neticelerden Şirket Yetkililerinin Taksirli Sorumlulukları: Kurul Halinde Verilen Kararlardan Sorumluluk 

1. Genel Olarak 

2. Şirket Bünyesinde Kurul Halinde Alınan Kararlarda Nedensellik Bağı 

Dayalı İsnadiyeti 

D. Taksirli Suçlarda Objektif Özen Yükümlülüğü İhlalinin Sınırları ve Ortadan Kalkabileceği Haller 

1. Genel Olarak