Siyasi İfade Özgürlüğünün Sınırlanması ve Ölçülülük İlkesi

İÇİNDEKİLER

ÖZET .............................................................................................................v

ABSTRACT.................................................................................................vii

ÖNSÖZ .........................................................................................................ix

İÇİNDEKİLER ............................................................................................xi

KISALTMALAR ........................................................................................xv

GİRİŞ .........................................................................................................xvii

BİRİNCİ BÖLÜM

KAVRAMSAL OLARAK İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

I. Genel Olarak.......................................................................................23

A. İfadenin Anlamı............................................................................23

B. İfadenin Türleri.............................................................................24

C. Siyasi İfade ...................................................................................27

II. İfade Özgürlüğünün Dayandığı Tezler – İfade Özgürlüğünün 

Kuramsal Boyutu................................................................................29

A. Gerçeğin Kavranılması veya Doğrunun Anlaşılması ...................30

B. Demokratik Toplumun Temeli .....................................................33

C. Faydacı Tez – Şiddete ve Doğru Olmayan Bilgilere İlginin 

Azalması.......................................................................................37

D. Bireysel Otonomi..........................................................................38

İKİNCİ BÖLÜM

İNSAN HAKLARI AVRUPA SÖZLEŞMESİ’NDE VE 

ANAYASA’DA SİYASİ İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İLE İFADE 

ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASI ÖLÇÜTLERİ

I. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde ve Anayasa’da İfade 

Özgürlüğünün Düzenlenişi, Tanımı, Genel Olarak Kişi ve Konu 

Bakımından Kapsamı..........................................................................43

II. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde ve Anayasa Temin Edilen 

Haklar .................................................................................................47

A. Bir İçkin Hak Olarak Kanaat Özgürlüğü......................................47

B. Haber ve Fikir Alma Hürriyeti .....................................................48

xii

C. Kanaatlerin Açıklanması ve Yayılması Hürriyeti.........................50

III. İfade Özgürlüğü Kapsamında Olmayan Eylemler ile Hakkın İfade 

Özgürlüğünün Öznesi Tarafından Kötüye Kullanılması ....................56

IV. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin İç Hukuktaki Yeri ve Anayasa 

Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolu...............................................62

V. Siyasi İfade Özgürlüğüne Müdahale Oluşturan Fiiller.......................67

VI. Mahkemelerin Müdahalenin Hukuka Uygunluğu Ölçütleri –

Sınırlamanın Sınırları – Güvence Ölçütleri ........................................69

A. Kanun ile Öngörülmüş Olma........................................................73

B. Meşru Ve Haklı Bir Amaç Kapsamında Olma .............................80

1. Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması.......................82

2. Toprak Bütünlüğünün veya Kamu Güvenliğinin 

Korunması ..............................................................................85

3. Kamu Düzeninin Sağlanması ve Suç İşlenmesinin 

Önlenmesi...............................................................................87

4. Sağlığın veya Ahlakın Korunması .........................................89

5. Gizli Bilgilerin Yayılmasının Önlenmesi...............................91

6. Yargı Erkinin Yetki ve Tarafsızlığının Güvence Altına 

Alınması .................................................................................92

C. Demokratik Toplumda Zorunlu Olma..........................................95

1. Genel Olarak ..........................................................................95

2. Zorlayıcı Bir Toplumsal İhtiyacın Olması .............................98

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ

I. Ölçülülük İlkesinin Düzenlenişi ve Tarihçesi...................................113

A. Elverişlilik ..................................................................................121

B. Gereklilik....................................................................................123

C. Orantılılık ...................................................................................126

D. Ölçülülük İlkesinin Uygulanmasında Etkili Olan Kriterler........128

1. İfadenin Özgürlüğünü Kullanan Kişi ...................................129

(a) Siyasetçiler ve Kamu Görevlileri ....................................129

(b) Siyasi İfade Özgürlüğünü Kullanan Basın Organları ve 

Diğer Kişiler....................................................................132

2. İfadenin Muhatabı ................................................................137

3. İfadenin İçeriğinin Niteliği...................................................144

4. İfadenin Yeri ve Zamanı.......................................................154

5. İfadenin Aracı ve Biçimi veya Üslubu .................................159

6. İfadenin Amacı, Bağlamı ve Nedeni ....................................167

7. Caydırıcı Etki .......................................................................175

xiii

8. Sınırlamanın veya Bireysel Başvuranın, İfade Özgürlüğü ile 

Birlikte Başka Bir Hakka, Olguya, İncelemeye veya Delile 

Dayandığı Başvurular...........................................................178

E. Olağanüstü Dönemlerdeki Sınırlama Rejiminde Ölçülülük 

İlkesi ...........................................................................................180

SONUÇ ......................................................................................................183

KAYNAKÇA.............................................................................................188

EKLER ......................................................................................................197

Akbulut, O. (2013), “Toplantı ve Örgütlenme Özgürlükleri”, İnceoğlu, S. 

(Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine 

Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, İstanbul: Beta Yayınları. 

Akgül, M. (2012), "İfade Özgürlüğünün Tarihsel Süreci ve Milli Güvenlik 

Gerekçesiyle İfade Özgürlüğünün Kısıtlanması", Ankara Üniversitesi Hukuk 

Fakültesi Dergisi, 61: 1-42.

Arden, L. (2012), “Medyanın Özel Alana Müdahalesi ve İnsan Hakları: 

Denge Gözetmek”, İfade Özgürlüğü: Nicholas Bratza’ya Armağan (1. Baskı), 

Ankara: Türk Yargısının İfade Özgürlüğü Konusunda Kapasitesinin Güçlendirilmesi AB-AK Ortak Projesi.

Ardıa, D, Açıkgül, H. (2014), “Abd Hukukunda İfade Özgürlüğü, Hakaret 

ve Yasaklama Kararları”. Küresel Bakış Çeviri Hukuk Dergisi, 4(15): 85-172. 

https://dergipark.org.tr/tr/pub/kbchd/issue/60983/905876

Arsava, F. (2011), “Temel Hakların Alman Anayasa Hukuku Örneğinde 

Avrupa İnsan Hakları Konvansiyonu ve Avrupa Birliği İlişkisi Çerçevesinde 

Yorumu”, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, 7(27)

Arslan, Z. (2000), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ve Türk Anayasa 

Yargısı: Uyum Sorunu Ve Öneriler”, Anayasa Yargısı Dergisi, 17: 274-293. 

Arslan, Z. (2002), Temel Hak Ve Özgürlüklerin Sınırlanması: Anayasanın 13. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler”, Anayasa Yargısı Dergisi, 18(1): 

139-154. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/52002/678121

Arslan, Z. (Der.), (2003), Abd Yüksek Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları.

Baker, U. (2009), “Kullanışlı Bir Felsefe: Spinozacılık”, Barensel, E. 

(Der.), Yüzeybilim Fragmanlar, İstanbul: Birikim Yayınları. 

Başdemir, H. Y. (2003), “Bireysel Hürriyet Düşüncesi Ve John Stuart 

Mill”, Özipek, B. B. (Ed.), Teorik Ve Pratik Boyutlarıyla İfade Hürriyeti, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları: 107-139.

189

Bayındır, S., Apiş, Ö. (2010), “Bir Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Haber 

Verme Hakkının Yazılı Basın Yoluyla İşlenen Hakaret Suçları Açısından Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 91: 67 - 109.

Bıçak, V. (2003), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade 

Özgürlüğü, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları

Björgvinsson, D. (2012), “Cevap Hakkı”, İfade Özgürlüğü: Nicholas 

Bratza’ya Armağan (1. Baskı), Ankara: Türk Yargısının İfade Özgürlüğü Konusunda Kapasitesinin Güçlendirilmesi AB-AK Ortak Projesi.

Boyar, O. (2013) “Hakkın Ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Yasağı”, İnceoğlu, S. (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Ve Anayasa (2. Baskı), 

İstanbul: Beta Yayınları: 81-96.

Boyar, O. (2013b), “Olağanüstü Yönetim Usullerinde Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Askıya Alma Rejimi”, İnceoğlu, S. (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Ve Anayasa (2. Baskı), İstanbul: Beta Yayınları.

Bozkurt, E., Dost, S. (2002), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında 

İfade Özgürlüğü ve Türkiye”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari 

Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1): 47-74.

Bülent, Y. (2009), “Çoğulcu Demokrasi Anlayışı ve İnsan Hakları”, Gazi 

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1-2): 283-302. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789698

Can, O. (2001), “Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü: Anayasal Sınırlar Açısından Neler Değişti”, Liberal Düşünce Dergisi, 6(24).

Cengiz, S. (2008), “AİHM Kararlarının İç Hukuka Etkisi”, TBB Dergisi, 

79: 334-350. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2008-79-473

Centel, N. Zafer, H. (2013), Ceza Muhakemesi Hukuku (10.Bası), İstanbul: Beta Yayınları.

Çağlar, B. (1990), “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokrasi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 7: 57-127 https://anayasa.gov.tr/media/4809/bcaglar.pdf; 

Demir Gürsel, E. (2014), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8-11. 

Maddelerinde Korunan Haklar ve Demokratik Toplumun Sınırları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.

Doğru, O. (2010), Anayasa İle Karşılaştırmalı İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Ve Mahkeme İçtüzüğü, İstanbul: On İki Levha Yayınları.

190

Doğru, O., Nalbant, A. (2013), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, Açıklama ve Önemli Kararlar, 1-2. Cilt, Ankara: Legal Yayıncılık.

Durul, F. (2013), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Türkiye Aleyhinde Sonuçlanan İfade Özgürlüğü Davalarının ve Davacılarının Sosyo-Kültürel Nitelikleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal 

Bilimler Enstitüsü.

Duymaz, E. (2014), “Anayasa Mahkemesi’nin Soyadına İlişkin Kararları 

Üzerine Düşünceler”, Anayasa Hukuku Dergisi, 3(5): 37-52.

Erdinç, T. (2015), “Karşılaştırmalı Olarak Türk Anayasa Mahkemesi’ne 

Bireysel Başvuru Hakkı (Anayasa Şikâyeti)”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(20): 87-138.

Erdoğan, M. (2001), "Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir Perspektif", Liberal Düşünce Dergisi, 24, Ankara: 8-13.

Erdoğan, M. (2007), İfade Özgürlüğü ve Sınırları, İstanbul: İletişim Yayınları.

Erdoğan, M. (2011), İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Ankara: Orion Yayınları.

Eren, A. (2004), “1982 Anayasası’nın 90. Maddesindeki 2004 Değişikliğinin Anlaşmaların Türk İç Hukukundaki Yerine Etkisi”, AÜEHFD, VIII(3-

4). https://hukukdergi.ebyu.edu.tr/?p=1243

Eren, A. (2014), Özgürlüklerin Sınırlanmasında Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri, İstanbul: Beta Yayınları.

Ergün, R. (2011), Modern Siyasi Hukuki Kavramları Yeniden Düşünmek: Spinoza'nın Siyaset Felsefesi Çerçevesinde Yeni Bir Perspektif Arayışı, 

Yayınlanmamış Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Freud, S. (1994), Psikanaliz Üzerine, Ankara: Say Yayınları.

Gemalmaz, B. (2013), “İstanbul Üniversitesi Yeni Anayasa Raporu: Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Rejimi-Sınırlama ve Güvence İlkeleri”, İstanbul.

Gemalmaz, M. S. (2012), Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş Cilt: 1 (8. Bası), İstanbul: Legal Yayınevi.

Gemalmaz, M. S. (2015), Devlet Birey ve Özgürlük (3. Bası), İstanbul: 

Legal Yayınevi.

191

Gölcüklü, F, Gözübüyük, Ş. (2003), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve 

Uygulaması 3. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi.

Gölcüklü, F, Gözübüyük, Ş. (2013), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve 

Uygulaması (10. Baskı), Ankara: Turhan Kitabevi.

Gören, Z. (2007), “Temel Hakların Sınırlanması- Sınırlamanın Sınırları”, 

İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12): 39-61.

Gözler, K. (2010), Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. 

Göztepe Çelebi, E. (2021), “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi’nin Doğrudan ve Dolaylı ‘Çağrı Kararları’ Üzerine Bir İnceleme” Anayasa Yargısı Dergisi, 38(1): 43-83 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/63282/959943

Gül, C., Çakan, S. (2018), “AİHM Kararları Işığında Nefret, Şiddet ve 

Müstehcen İçerikli Söylemler Bakımından İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılması”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1): 365-410. 

https://dergipark.org.tr/tr/pub/eruhfd/issue/37046/425584

Gündüz, A. (2009), Milletlerarası Hukuk: Temel Belgeler, Örnek Kararlar (5. Bası), İstanbul: Beta Yayınevi.

Habermas, J. (1998), Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine, (Çev. Mustafa 

Tüzel), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Hakyemez, Y. Ş. (2000), Militan Demokrasi Anlayışı ve 1982 Anayasası, 

Ankara: Seçkin Yayıncılık. 

Has, M. (2021), “AİHM Kararları Bağlamında Görüntü Hakkı”, Anayasa 

Yargısı Dergisi, 38(1): 205-242. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/63282/960004

İlin, M., Segal, E. (1991), İnsan Nasıl İnsan Oldu, İstanbul: Say Yayınları.

İnceoğlu, S. (2010), "İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Çoğulculuk" Çoğulcu Demokrasi ve Çoğunlukçu Demokrasi İkilemi ve İnsan 

Hakları Toplantısı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 87-106. 

İnceoğlu, S. (2013), “Anayasa Ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi İlişkisi”, İnceoğlu, S. (Ed.), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (2. 

Baskı), İstanbul: Beta Yayınları.

İnceoğlu, S. (2014), “Birinci Yılında Anayasa Mahkemesine Bireysel 

Başvuru Kararlarının Analizi”, Anayasa Hukuku Dergisi – 3(5): 149-191.

192

İnceoğlu, S. (2015), “Hukuk Devletinin İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi 

ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Tezahürü: Karşılaştırmalı Bir Çalışma”, Anayasa Hukuku Dergisi – 4(7): 85-109.

Kaboğlu, İ. (1993), “Düşünce Özgürlüğü (Avrupa Ölçütleri ve Türkiye)”, 

İnsan Hakları Yıllığı, XV: 45-53.

Kaboğlu, İ. (2013), Özgürlükler Hukuku 1: İnsan Hakları Genel Kuramına Giriş (7. Baskı) Ankara: İmge Yayınevi.

Kaboğlu, İ. (2019), Anayasa Hukukunun Genel Esasları (14. Baskı), İstanbul: Legal Yayınevi.

Karakaş, I. (2015), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Etkili 

Başvuru Yolu: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Çerçevesinde Gözlemler”, Anayasa Hukuku Dergisi – 4(7): 245-261.

Karan, U. (2018), İfade Özgürlüğü: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi: 2, Ankara: Ankara Konseyi.

Keskinsoy, Ö., Demir, H., Kaya, S. (2020). “İfade Özgürlüğü Ekseninde 

Anayasa Mahkemesinin Hukuku Değiştirme Sorunu”, Erciyes Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(1): 139-190. https://dergipark. org. tr/tr/ pub/

eruhfd/issue/54564/743608

Kuçuradi, İ. (2000), “Etik İlkeler Ve Hukukun Temel İlkeleri Olarak İnsan 

Hakları”, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı, Ankara. http://hfsa-sempozyum.com/wp-content/uploads/2019/02/HFSA13-Kuc%CC%A7uradi.pdf

Küçük, A. (2003), İfade Hürriyetinin Unsurları, Ankara: Liberal Düşünce 

Topluluğu Yayınları. 

Macovei, M. (2001), İfade Özgürlüğü: Avrupa Konseyi İnsan Hakları El 

Kitapları, No: 2, Strasbourg: Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü.

Metin, Y. (2002), Ölçülülük İlkesi Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku 

İncelemesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Metin, Y. (2017), “Temel Hakların Sınırlandırılması Ve Ölçülülük: Ölçülülük İlkesi Evrensel Bir Anayasal İlke Midir?”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1): 1-74. https://dergipark. org.tr/tr/pub/

sduhfd/issue/33190/369413

Mill, J. S. (2003), Hürriyet Üstüne, (Çev. M. Osman Dostel), Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları.

193

Nalbant, A. (2015), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasal Bireysel Başvuru, Anayasa Yargısı Dergisi, 31(1), 423-442. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/52018/678350

Odabaş, U. K. (2018), “John Stuart Mill’in Düşüncesinde Özgürlük Sorunu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı): 

2685-2699. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/42067/495892

Oder, B.E. (2014), “Anayasa Yargısında Temel Hak ve Özgürlüklerin Yorumu: Düzenleme Biçimleri, Kanıtlama ve Somutlaştırma Sorunları”, Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması, Ergül, O. (Ed.), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 121- 213. http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/468.pdf

Okan Tekinsoy, Ö. (2011), “Avrupa Kamu Düzeni Kavramı”, Hacettepe 

Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1): 66-79.

Okumuş, A. (2007) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında 

Türkiye’de İfade Hürriyeti, Ankara: Adalet Yayınevi.

Orcan, N. U. (2021), “Yarış(a)mayan İlkeler: Türkiye Anayasa Mahkemesinin Politik İfadeler Bağlamında Adil Denge Sorunu”, Anayasa Hukuku Dergisi, 9(18): 465-532.

Özbey, Ö. (2013) "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 62: 93-

146.

Platon (1997), Mektuplar, (Çev. Furkan Akderin), İstanbul: Say Yayınları.

Platon (1999), Devlet, (Çev. Sabahattin Eyüboğlu, M.Ali Cimcoz) İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Reisoğlu, S. (2001), Uluslararası Boyutlarıyla İnsan Hakları, İstanbul: 

Beta Basım.

Rumpf, C. (1993), “Ölçülülük İlkesi ve Anayasa Yargısındaki İşlevi ve 

Niteliği”, Anayasa Yargısı Dergisi, 10: 25-48. https://anayasa.gov.tr/media/4764/crumpf.pdf 

Sabri Çelikyay, H. (2016), “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru 

Kararlarının ‘Başvuru Yollarının Tüketilmesi’ Ölçütü Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 73(1): 21-61. 

https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuhfm/issue/25016/264139

Sadurski, W. (2003), İfade Özgürlüğü ve Sınırları (1. Basım), (Çev. M. 

Bahattin Seçilmişoğlu), Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları.

194

Sağlam, F. (2012), “Anayasa Şikayeti- Anlamı, Kapsamı ve Türkiye Uygulamasında Olası Sorunlar”, Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler, 

Göztepe, E., Çelebi, A. (Ed.), İstanbul: Metis Yayınları.

Schauer, F. (2002), İfade Özgürlüğü: Felsefi Bir İnceleme (1. Basım) 

(Çev. M. Bahattin Seçilmişoğlu), Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları.

Sezer, A. (2015), “Pasaport Kanunu Madde 22 ve 23: 1982 Anayasası ve 

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi'ne Ek IV.No'lu Protokol'e Aykırılık Sorunu”, 

Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(3): 49-76. DOI: 10.1501/SBFder_0000001762

Spano, R. (2017), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Geleceği - İkincillik, Süreç Temelli Denetim ve Hukuk Devleti”. https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/202005AIHM-RobertSpano.pdf

Soykan, C. (2007), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Bilgi 

Edinme Hakkı”, AÜHFD, 56(2): 63-74. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/266/2401.pdf 

Sunay, R. (2000), “Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri ve 1982 

Anayasası”, SÜHFD Milenyum Armağanı, 8(1-2): 615 632. https://dergipark.org.tr/tr/pub/suhfd/issue/26619/280662

Sunay, R. (2001), İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları. 

Şahin, K. (2011), “İfade Özgürlüğü Hakkı ve İktidar Ben ile Demokrasi 

Arasındaki Çelişki”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV(3-

4): 69-81. https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php 

Şahin, K. (2017), İfade Özgürlüğü Gerekçeleri ve Sınırları, İstanbul: On 

İki Levha Yayınları.

Şirin, T. (2013a), “Takdir Marjı Doktrini ve Türkiye Anayasa Mahkemesi 

Açısından Anlamı”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2(4): 359-399. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRZNU5UUTNOdz09/takdir-marji-doktrini-ve-turkiyeanayasa-mahkemesi-acisindan-anlami

Şirin, T. (2013b), “Türkiye'de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme 

Hakkına İlişkin Sorunlar”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2(4): 289-317.

Şirin, T. (2015a), “Anayasa Mahkemesi’nin Toplanma ve Örgütlenme Özgürlüğü Kararlarına Yönelik Eleştirel Bir Değerlendirme”. Anayasa Yargısı 

Dergisi, 31(1): 79-135. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/52018/678332

195

Şirin, T. (2015b), “Üçüncü Yılda Bir Bilanço: Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Usulünün ve Kararlarının Değerlendirilmesi”, Kamu Hukukçuları Platformu’nun 30-31 Mayıs 2015 Toplantısında Sunulan Bildiriler, Ankara. http://www.kamuhukukculari.org/?sayfa=toplanti_b ildiriler&id=5, Erişim Tarihi: 23.10.2015.

Şirin, T. (2019) Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Usul Hukuku: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi: 7 (2. Baskı), Ankara: 

Ankara Konseyi.

Şirin, T. (2020), Türkiye’de Düşüncenin Tutsaklığı – 1: İfade Özgürlüğünün Grisi, İstanbul: Tekin Yayınevi.

Şirin, T. (2021), Türkiye’de Düşüncenin Tutsaklığı – 2: İfade Özgürlüğünün Yeşili, İstanbul: Tekin Yayınevi.

Tahmazoğlu Üzeltürk, S. (2014), “Ad ve Soyada İlişkin Kararlar Bireyin 

Kimlik Hakkı”, Anayasa Hukuku Dergisi – 3(5): 11-34.

Tanör, B. (1969), Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası, İstanbul: 

Öncü Kitabevi.

Tanör, B. (1994), Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu (3. Baskı), İstanbul: 

BDS Yayınları.

Tanör, B., Yüzbaşıoğlu, N. (2016), 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa 

Hukuku (16. Baskı), İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım. 

Tezcan, D. (2002), Avrupa’da Düşünce Özgürlüğü, Ankara: Basın Yayın 

ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Yayınları.

Tezcan, D., Erdem, M. R., Sancakdar, O. (2004), Avrupa İnsan Hakları 

Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Ankara: Seçkin Kitabevi.

Tezcan, D., Erdem, M. R., Sancakdar, O., Önok, R. M. (2011) İnsan Hakları El Kitabı (4. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Teziç, E. (2012), Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları.

Tögel, A. (2017), “Anayasal ve Militan Demokrasi Algısı Üzerine”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (1): 105-130. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ybuhukuk/issue/27326/287848

Trager, R., Dickerson, D. L. (2003), 21.Yüzyılda İfade Hürriyeti, (Çev. A. 

Nuri Yurdusev), Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayınevi.

Turan, H. (2015), “Bireysel Başvuru Yolunun Tanımı, Amacı ve Özellikleri”, Turan, H., Kaplan, R. (Ed.), Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru 

196

Usulü ve Kabul Edilebilirlik Kriterleri, Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları.

Turhan, A. (2011), “Düşünce ve İfade Özgürlüğü Kapsamında Türk Ceza 

Kanunu’nun 301. Maddesinin Değişimi”, TAAD, 5(2): 285-308. 

http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423934952.pdf 

Turhan, M. (2002), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(3): 129-150 . doı: 

10.1501/SBFder_0000001756.

Tümay, M. (2015), Kişilik Hakları ve Basın Hürriyeti Çatışmasında İfade

Hürriyeti Dengesi, Anayasa Yargısı Dergisi, 31(1), 355-378. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anayasayargisi/issue/52018/678347

Uygun, O. (2014), “Siyasi Eleştiri Özgürlüğü”, Türkiye’de İfade Özgürlüğü, Görel, Ö. (Ed.), Ankara: Türkiye Barolar Birliği: 31-56. http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/523.pdf

Walker, R. (2012), “Özel Hayat Ne Zaman Kamuyu İlgilendiri?”, İfade 

Özgürlüğü: Nicholas Bratza’ya Armağan (1. Baskı), Ankara: Türk Yargısının 

İfade Özgürlüğü Konusunda Kapasitesinin Güçlendirilmesi AB-AK Ortak 

Projesi.

Wittgenstein, L. (2008), Kesinlik Üstüne, (Çev. Doğan Şahiner), İstanbul: 

Metis Yayınları.

Yancı, N. (2004), Çevresel Bilgilenme Hakkı, Yayınlanmamış Doktora 

Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.

Yokuş, S. (2001), “Türk Anayasa Mahkemesinin ve Avrupa İnsan Hakları 

Mahkemesinin Siyasi Partilere Yaklaşımı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 50(4): 107- 128. https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/629237 .

Yüzbaşıoğlu, N. (2009), Anayasa Hukukunun Temel Metinleri (6. Baskı) 

2009, İstanbul Beta Yayınevi.

Yüzbaşıoğlu, N. (2017), Anayasa Hukukuna Giriş, İstanbul: Beta Yayınları.