Türk Ceza Hukukunda Haksız Tahrik

Yayınevi: Adalet Yayınları
Yazar: Şeyda ALTUNTAŞ

ISBN: 9786257595667

342,00 TL 380,00 TL

Adet

 
    0 yorum   |   Yorum Yap
Kitap Künyesi
Yazar Şeyda ALTUNTAŞ
Baskı Tarihi 2021/07
Baskı Sayısı 1
Boyut 16x24 cm (Standart Kitap Boyu)
Cilt Karton kapak
Sayfa Sayısı 316

Haksız tahrik, doktrinde ve uygulamada üzerinde önemli tartışmaların yürütüldüğü ceza hukuku kurumlarındandır. İnsanın eylemleri yanında suçu işlediği sıradaki ruh hali ve psikolojisine hukuki değer tanıyan birçok ceza kanunu “cezanın bireyselleştirilmesi” amacıyla bazı kurumlara yer vermiştir. Bu kurumların başında haksız tahrik gelir. Dış dünyaya yansıyan fiil değerlendirilirken, failin iç dünyasında ortaya çıkmış olan sarsıntıları da dikkate alan bir kurumdur haksız tahrik.

En basit tanımıyla haksız tahrik; failin başkalarının haksız hareketleri sonucunda duyduğu elem ve öfkenin etkisiyle bir tepki suçu işlemesi ve bu tepki suçunun işlenmesinde mağdurun da kusuru olduğu için, failin cezasının bir miktar indirilmesidir. Mağdurun haksız hareketinin faili öfke ve eleme sevk etmesinin, onun iradesini etkileyerek davranışlarını denetleme yeteneğini azalttığı kabul edilir. Kanun koyucu hem faili harekete geçiren saikler normal olmadığından, hem de suçun işlenmesine mağdur da sebep olduğundan, failin cezasını indirmeyi uygun görür.

TCK’de cezayı azaltan genel bir indirim nedeni kabul edilen haksız tahrik, farklı suç ve ceza politikalarının bir sonucu olarak karşılaştırmalı hukukta değişik biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Bazı kanunlarda TCK’de olduğu gibi, yapısı uygun olan tüm suçlar için uygulanabilirken, bazılarında sadece belirli suçlar bakımından uygulanabilmesi kabul edilmiş; bir kısım kanunda takdiri indirim nedenleri arasında görülürken, bazı kanunlarda da hiç yer verilmemiştir.

TCK’deki düzenleme çeşitli açılardan ve özellikle de diğer devletlerin ceza kanunlarında görülmeyen bir oranda dörtte üçe kadar ceza indirimi yapılabilmesi açısından eleştirilebilir. Ancak temel sorun ne bu kurumun varlığıyla ne de kaleme alınışıyla ilgilidir. Uygulama başından bu yana çok sıkıntılıdır, taraflıdır ve hatalıdır.

Düzenlemeye göre; ceza indiriminin yapılabilmesi için ilk şart tahrik eden eylemin haksız olması, ikincisi de bu haksız eylemin failde hiddet veya şiddetli elem yaratmasıdır. Bu iki şartın mutlaka bir arada gerçekleşmesi gerekir. Hiçbir haksız hareket yokken failin öfkelenmesi ya da haksız bir hareket bulunmasına rağmen failin soğukkanlılıkla, öfke ya da üzüntü duymadan suç işlemesi durumunda indirim yapılamaz. Mağdurun “tahrik eden” ve “haksız” olan bir fiili olmadıkça; failin herhangi bir nedenle çok öfkelenmiş ya da üzülmüş olmasının ceza indiriminde bir etkisi olamaz.

Uygulamada en önemli sorun, fiilin ne zaman haksız sayılacağı noktasında ortaya çıkmaktadır. Bir hareketin haksız sayılması için hukukla çatışması yeterlidir, suç olması gerekmez. Suç ise zaten haksızdır da. Tek başına geleneklere, örf ve âdete aykırılık, “haksızlık” konusunda ölçüt kabul edilemez.

Yargı pratiğinin en fazla eleştirildiği husus, kadına yönelik şiddet olaylarında sıkça bu kuruma başvuruluyor olmasıdır. Kadının çok basit ve hiçbir şekilde hukuken haksız sayılamayacak hareketleri kolayca haksız tahrik uygulamalarına konu olabilmektedir. Kadının nasıl konuşması, nasıl davranması, nasıl yaşaması gerektiğine ilişkin ataerkil ve cinsiyetçi algılar, maalesef haksız tahrik konusunda mahkeme kararlarına fazlaca yansımaktadır. Kadının çok basit bir hareketi haksız tahrik sayılırken, erkekten kadına yönelen çok ağır hareketler dahi, çoğu zaman haksız tahrik indirimine konu edilmemektedir. Son dönemlerde Yargıtay kararlarında; önemli sapmalar olmakla birlikte, daha doğru bir yol izlendiği görülmekte fakat ilk derece mahkemeleri çoğunlukla eski tutumlarını sürdürmektedirler.

Yargıçlar “haksızlık” yargısına ulaşırken, toplumdaki genel algıdan, ataerkil sistemin kadını konumlandırma biçiminden ve toplumsal cinsiyet bakışından uzaklaşamamaktadırlar. Bu da çoğu zaman şiddet uygulayanları cesaretlendirmektedir. Erkeklerin kadının haksız bir hareketi olmadan hatta sadece hakkı olanı yaptığı için kolayca öfkelenip suç işlemeleri meşrulaştırılmamalı, ikiyüzlü namus ve sadakat anlayışı sorgulanmalı, sadece geleneklere aykırılık ya da toplumun baskısı haksızlıkta ölçüt olmamalı, kadını erkeğin malı ve her türlü tasarrufunun objesi olarak görmekten vazgeçilmelidir.

Cezanın “bireyselleştirilmesi” modern ceza hukukunun vazgeçemeyeceği bir husustur. Bu, faile ayrıcalık tanınması değildir. Ancak maalesef uygulama ceza indirimlerine başvurma konusunda cinsiyetçi, gelenekçi ve ahlakçı olmanın yanında “ideolojik”tir de. Mağdurun sadece cinsel eğilimi, etnik kökeni, mezhebi, dinsel inancı ya da inançsızlığı yani “varoluşu” haksız tahrik tartışmalarına konu edilmekte ve bu kurum faile “ayrıcalık” tanıyan bir hale dönüştürülmektedir.

İÇİNDEKİLER


TEŞEKKÜR ................................................................................................................. 7

ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 9

İÇİNDEKİLER............................................................................................................ 13

KISALTMALAR......................................................................................................... 19

GİRİŞ ...............................................................................................................21


BİRİNCİ BÖLÜM


HAKSIZ TAHRİK KAVRAMI, HAKSIZ TAHRİKİN PSİKOLOJİK VE


HUKUKİ ESASI VE TARİHİ SÜREÇ


I. HAKSIZ TAHRİK KAVRAMI..........................................................................25

A. TAHRİK KAVRAMI...................................................................................... 25

B. HAKSIZ TAHRİK.......................................................................................... 27

C. HAKSIZ TAHRİKİN BENZER KAVRAMLARDAN AYIRT EDİLMESİ.................. 31

II. HAKSIZ TAHRİKİN ESASI.............................................................................34

A. GENEL OLARAK ......................................................................................... 34

B. SÜBJEKTİF (PSİKOLOJİK) ESASI .................................................................. 35

1. Genel Olarak ...................................................................................... 35

2. Haksız Tahrikin Sübjektif Esası ........................................................... 36

3. Haksız Tahrikin Esası Olarak Heyecan ................................................ 38

4. Heyecan Türü Olarak Hiddet ve Elem ................................................ 41

5. Heyecanın Birey Üzerindeki Etkileri ................................................... 45

6. Haksız Tahrik Açısından Failin Kişiliği ................................................. 48

C. HAKSIZ TAHRİKİN OBJEKTİF ESASI............................................................. 50

1. Genel Olarak ...................................................................................... 50

2. Haksız Tahrikin Objektif Esasına İlişkin İleri Sürülen Görüşler ........... 51

a. Takas Görüşü............................................................................... 52

b. Tamamlanmamış Meşru Savunma Görüşü ................................. 53

D. DEĞERLENDİRME...................................................................................... 53


14 İçindekiler

III. HAKSIZ TAHRİKİN TARİHİ GELİŞİMİ.............................................................55

A. CEZA HUKUKU DÖNEMLERİ...................................................................... 55

1. İlk ve Orta Zamanlar Ceza Hukuku..................................................... 55

a. İlkel Topluluklar........................................................................... 55

b. Hammurabi, Manu ve İbrani Kanunları....................................... 56

c. Eski Yunan Ceza Hukuku ............................................................. 57

d. Roma Hukuku.............................................................................. 58

2. Müşterek Ceza Hukuku Dönemi ........................................................ 59

3. Yeni Zamanlar Ceza Hukuku Dönemi................................................. 60

B. TÜRK CEZA HUKUKU TARİHİNDE HAKSIZ TAHRİK..................................... 62

1. Cumhuriyet Öncesi Dönem................................................................ 62

a. İslamiyet’ten Önceki Dönem....................................................... 62

b. İslamiyet Sonrası Dönem ............................................................ 62

2. Cumhuriyet Sonrası Dönemde Türk Ceza Kanunu Metinlerinde

Haksız Tahrik Düzenlemeleri.............................................................. 64

IV. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA HAKSIZ TAHRİK .............................................68

A. HAKSIZ TAHRİKE GENEL HÜKÜMLERDE YER VEREN CEZA

KANUNLARI............................................................................................... 68

B. HAKSIZ TAHRİKİ BAZI SUÇ TİPLERİ İÇİN ÖZEL OLARAK DÜZENLEYEN

CEZA KANUNLARI ..................................................................................... 69

C. HAKSIZ TAHRİKE YER VERMEYEN CEZA KANUNLARI ................................ 71

V. HAKSIZ TAHRİKİN HUKUKİ ESASINI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER.........................72

A. GENEL OLARAK ......................................................................................... 72

B. HAKSIZ TAHRİKİN SUÇA ETKİ EDEN BİR NEDEN OLDUĞU GÖRÜŞÜ.......... 73

C. HAKSIZ TAHRİKİN KUSURLULUĞU ETKİLEYEN BİR NEDEN OLDUĞU

GÖRÜŞÜ.................................................................................................... 76

1. Kusurluluk Kavramı ............................................................................ 76

2. Kusurluluk Kavramının Niteliği ve Kapsamı........................................ 78

3. İsnat Yeteneği Kavramı ...................................................................... 83

4. Haksız Tahriki Kusurluluğa Etki Eden Bir Neden Olarak Kabul

Eden Görüş ........................................................................................ 85

D. DEĞERLENDİRME...................................................................................... 87

VI. HAKSIZ TAHRİKİN GENEL KURAL OLUŞU.....................................................89

A. GENEL AÇIKLAMALAR ............................................................................... 89


İçindekiler 15

B. HAKSIZ TAHRİKİN FAİL BAKIMINDAN GENEL KURAL OLUŞU..................... 90

C. HAKSIZ TAHRİKİN SUÇ BAKIMINDAN GENEL KURAL OLUŞU..................... 93


İKİNCİ BÖLÜM

HAKSIZ TAHRİKİN ŞARTLARI VE

HAKSIZ TAHRİKE İLİŞKİN ÖZEL DURUMLAR


I. GENEL OLARAK..........................................................................................99

II. HAKSIZ TAHRİKİN ŞARTLARINA İLİŞKİN ÖĞRETİ VE MAHKEME

KARARLARINDA YAPILAN AYRIMLAR ....................................................... 100

III. HAKSIZ TAHRİKİN ŞARTLARI .................................................................... 102

A. TAHRİK OLUŞTURAN BİR FİİL OLMALI..................................................... 102

1. Tahrik Fiilinin Genel Özellikleri......................................................... 102

2. Tahrik Fiilinin Kaynağı ...................................................................... 105

a. İnsandan Kaynaklanan Fiiller..................................................... 105

b. Hayvan Saldırıları....................................................................... 105

c. Tüzel Kişilerin Organları Aracılığıyla Gerçekleştirilen Fiiller ...... 106

d. Kusur Yeteneği Bulunmayan Kimselerin Fiilleri......................... 107

3. Tahrik Fiilinin İşleniş Özellikleri ........................................................ 109

4. Tahrik Fiilinin Hedefi ........................................................................ 114

B. TAHRİK FİİLİ HAKSIZ OLMALIDIR ............................................................. 123

1. Tahrik Fiilinin Haksızlığına İlişkin Türk Ceza Kanunu

Düzenlemesinin Değerlendirilmesi .................................................. 123

2. Haksızlığın Niteliği ve Değerlendirilmesi .......................................... 124

a. Borçlar Hukukunda Haksız Fiil ................................................... 124

b. Ceza Hukukunda Haksız Fiil ....................................................... 126

c. Haksızlığın Niteliği Hususunda İleri Sürülen Ölçütler ................ 127

d. Haksız Tahrik Uygulamasında Cinsiyetçi Yaklaşım..................... 133

e. Bir Hakkın Kullanılması veya Hakkın Kötüye Kullanılması

Halleri ........................................................................................ 138

3. Tahrik Fiilinin Taşıdığı Haksızlığın Niteliği Hususunda Bazı

Tartışmalı Durumlar ......................................................................... 142

a. Suç Sayılan Haksız Fiilin Yasal Takibe Uğraması veya

Yaptırıma Tabi Tutulması .......................................................... 142

b. Tahrik Fiilinin Affedilmesi ya da Haksızlığın Telafi Edilmeye

Çalışılması Hali........................................................................... 145


16 İçindekiler

c. Ceza Bağışıklığına Sahip Kimselerin Fiillerinin Haksız Sayılıp

Sayılamayacağı Meselesi........................................................... 149

C. FAİLDE HİDDET VEYA ŞİDDETLİ ELEM MEYDANA GELMELİDİR............... 151

1. Haksız Tahrik Bakımından Hiddet veya Elem Kavramları................. 151

2. Hiddet veya Elemin Tespiti .............................................................. 156

D. FAİL BİR TEPKİ SUÇU İŞLEMİŞ OLMALIDIR .............................................. 158

1. Tepki Suçunun Varlığı ve Niteliği...................................................... 158

2. Tepki Fiilinin Hedefi ......................................................................... 160

a. Tepki Fiilinin Tahrik Fiilinin Failine Karşı İşlenmesi Koşulu

ve İstisnası................................................................................. 160

b. Tepki Fiilinin Şahısta Hata veya Sapma Nedeniyle Üçüncü

Kişiye Karşı İşlenmesi ................................................................ 165

c. Tepki Fiilinin Birden Fazla Kişi Tarafından İşlenmesi veya

Failin Tepki Fiiliyle Birden Fazla Kişiye Ait Menfaate Zarar

Vermesi İhtimallerinin Değerlendirilmesi ................................. 170

3. Tepki Fiilinin Zamanı ........................................................................ 171

E. TAHRİK FİİLİYLE TEPKİ SUÇU ARASINDA NEDENSELLİK BAĞININ

BULUNMASI ŞARTI VE ORAN SORUNU................................................... 175

1. Nedensellik Bağı............................................................................... 175

2. Nedensellik Bağının Somut Olayda Tespiti Sorunu.......................... 178

3. Tahrik Fiiliyle Tepki Suçu Arasında Oran Bulunmasının Gerekip

Gerekmediği Sorunu ........................................................................ 180

IV. HAKSIZ TAHRİKTE ÖZEL DURUMLAR ........................................................183

A. HAKSIZ TAHRİKİN MADDİ ŞARTLARINDA HATA (MEFRUZ TAHRİK) ....... 183

B. İLK HAKSIZ FİİLİ GERÇEKLEŞTİREN KİŞİNİN HAKSIZ TAHRİK

HÜKMÜNDEN YARARLANAMAMASI KURALI VE İSTİSNASI..................... 186


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM


TÜRK CEZA HUKUKU’NDA HAKSIZ TAHRİKİN UYGULANMASI,

HAKSIZ TAHRİKİN BAZI KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ VE

ÖZEL HAKSIZ TAHRİK HALLERİ

I. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU’NA GÖRE HAKSIZ TAHRİKİN

UYGULANMASI........................................................................................191

A. GENEL OLARAK ....................................................................................... 191

B. SOMUT CEZANIN BELİRLENMESİ VE TAHRİKİN DERECESİNDE

HAKİMİN TAKDİR YETKİSİNİN BULUNUP BULUNMADIĞI ....................... 192

1. Somut Cezanın Belirlenmesi ............................................................ 192


İçindekiler 17

2. Tahrikin Derecesini Belirlemede Hâkimin Takdir Yetkisi.................. 199

C. HAKSIZ TAHRİKİN DENETİMİ ................................................................... 201

II. HAKSIZ TAHRİKİN SUÇ GENEL TEORİSİNİN BAZI KURUMLARIYLA

İLİŞKİSİ .................................................................................................... 206

A. HAKSIZ TAHRİKİN AKIL HASTALIĞI VE YAŞ KÜÇÜKLÜĞÜ İLE İLİŞKİSİ ....... 206

1. Yaş Küçüklüğü ve Haksız Tahrik İlişkisi ............................................. 206

2. Akıl Hastalığı ve Haksız Tahrik İlişkisi................................................ 209

B. HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDEN MEŞRU SAVUNMA VE

HAKSIZ TAHRİK İLİŞKİSİ ........................................................................... 213

1. Genel Olarak .................................................................................... 213

2. Meşru Savunma ile Haksız Tahrik Arasındaki Mahiyet Farkı ve

Bu İki Kurumun Birlikte Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu........ 214

3. Meşru Savunmada Sınırın Aşılması Hali İle Haksız Tahrik İlişkisi...... 218

C. CEZAYI ETKİLEYEN HALLER İLE HAKSIZ TAHRİK İLİŞKİSİ........................... 222

1. Takdiri İndirim Nedenleriyle Haksız Tahrik İlişkisi ............................ 222

2. Tasarlama ile Haksız Tahrik İlişkisi.................................................... 225

D. HAKSIZ TAHRİK VE İŞTİRAK İLİŞKİSİ ......................................................... 231

E. TÖRE VE KAN GÜTME SAİKLERİYLE HAKSIZ TAHRİK İLİŞKİSİ ................... 236

1. Genel Olarak .................................................................................... 236

2. Kan Gütme Saikiyle Kasten Öldürme ve Haksız Tahrik..................... 237

a. Kan Gütme................................................................................. 237

b. Kan Gütme Saikiyle İşlenen Kasten Öldürme Suçunda

Haksız Tahrikin Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu.............. 241

3. Töre Saikiyle Kasten Öldürme ve Haksız Tahrik ............................... 244

a. Töre ve Töre Saikiyle Öldürme .................................................. 244

b. Töre Saikiyle Kasten Öldürme Suçunda Haksız Tahrikin

Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu....................................... 253

III. ÖZEL HAKSIZ TAHRİK HALLERİ.................................................................. 261

A. GENEL OLARAK ....................................................................................... 261

1. Hakaret Suçunun Haksız Bir Fiile Tepki Olarak İşlenmesi................. 264

a. Tahrike Neden Olan Haksız Fiil Olmalıdır .................................. 265

b. Failin Gerçekleştirdiği Tepki Fiili Hakaret Suçu Olmalıdır .......... 268

c. Hakaret Suçu Haksız Fiili Gerçekleştiren Kişiye Karşı

İşlenmelidir................................................................................ 270


18 İçindekiler

2. Hakaret Suçunun Kasten Yaralama Suçuna Tepki Olarak

İşlenmesi.......................................................................................... 271

a. Kasten Yaralama Suçu İşlenmiş Olmalıdır ................................. 272

b. Fail Tepki Olarak Hakaret Suçunu İşlemelidir............................ 274

c. Hakaret Suçu Kasten Yaralama Suçunu İşleyen Kişiye Karşı

İşlenmelidir ............................................................................... 275

3. Hakaret Suçunun Karşılıklı Olarak İşlenmesi.................................... 276

a. Karşılıklı Olarak İşlenen Suçlar Hakaret Olmalıdır ..................... 279

b. İlk Hakaret Fiili Haksız Olmalıdır................................................ 281

c. Hakaret Fiilleri Arasında Nedensellik Bağı Bulunmalıdır ........... 283


IV. HAKSIZ TAHRİKİN KADIN ALEYHİNE UYGULANMASININ

ENGELLENMESİ İÇİN ÖNERİLEN KANUN DEĞİŞİKLİKLERİ VE

DEĞERLENDİRME.....................................................................................286

SONUÇ...........................................................................................................293

KAYNAKÇA ....................................................................................................303

Yorum Yap

Lütfen yorum yazmak için oturum açın ya da kayıt olun.
İlgili Yayınlar