Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme Teorisi

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ ...................................................................................................... 7

TEŞEKKÜR.............................................................................................. 9

KISALTMALAR .................................................................................... 19

GİRİŞ ...................................................................................................... 23

BİRİNCİ BÖLÜM

KONUYA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR, ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME TEORİSİNİN MUKAYESELİ HUKUKTAKİ VE TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ, BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ VE TERMİNOLOJİK ELEŞTİRİSİ

§ 1. TEMEL KAVRAMLAR ............................................................... 29

I. DAR VE GENİŞ ANLAMDA BORÇ İLİŞKİSİ ...................... 29

II. SÖZLEŞME SORUMLULUĞU VE SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK ..................................................................... 38

III. BORÇ İLİŞKİSİNİN NİSPİLİĞİ ............................................. 43

IV. BORÇ İLİŞKİLERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİ ............................... 54

§ 2. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME TEORİSİNİN MUKAYESELİ HUKUKTAKİ VE TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ ............................................................... 58

I. TEORİNİN MUKAYESELİ HUKUKTAKİ YERİ .................. 58

A. Alman Hukukunda ........................................................... 58

1. Borçlar Hukuku Modernizasyonu 1.1.2002 Öncesi Dönem .............................................................................. 58

2. Borçlar Hukuku Modernizasyonu 1.1.2002 Sonrası Dönem .............................................................................. 66

B. Avusturya Hukuku ........................................................... 74

C. İsviçre Hukuku ................................................................. 78

D. Fransız Hukuku ................................................................ 87

E. İngiliz Hukuku ................................................................. 91

II. TEORİNİN TÜRK HUKUKUNDAKİ YERİ........................... 96

A. Genel Olarak .................................................................... 96

B. Teoriye İlişkin Doktrinin Yaklaşımı ................................. 97

C. Teorinin Yargı Kararlarındaki Görünümü ......................... 98

§ 3. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME TEORİSİNİN BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ ................ 102

I. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME KURUMU İLE İLİŞKİSİ ........................................................................ 102

A. Genel Olarak Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme ................ 102

B. Kurumlar Arasındaki İlişki ............................................. 108

C. Kurumlar Arasında Yarışma Sorunu ............................... 116

II. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ZARARINI TAZMİN KURUMU İLE İLİŞKİSİ ........................................................................ 119

A. Genel Olarak Üçüncü Kişinin Zararını Tazmin ............... 119

B. Kurumlar Arasındaki İlişki ............................................. 131

C. Kurumlar Arasında Yarışma Sorunu ............................... 143

§ 4. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME TEORİSİNİN TERMİNOLOJİK ELEŞTİRİSİ ........................ 146

İKİNCİ BÖLÜM

ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME TEORİSİNİN HUKUKİ DAYANAĞI

§ 5. TEORİNİN HUKUKİ DAYANAĞINI SÖZLEŞME DÜZENİ İÇİNDE ARAYAN GÖRÜŞLER................................ 155

I. ÜÇÜNCÜ KİŞİ YARARINA SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ ........... 155

II. SÖZLEŞMENİN TAMAMLAYICI YORUMUNU ESAS ALAN GÖRÜŞ ..................................................................... 160

A. Genel Olarak .................................................................. 160

B. Sözleşme Boşluğu Sorunu .............................................. 166

C. Bağımsız Talep Hakkının Hukuki Dayanağı Sorunu ....... 169

1. Sorunun Koruma Yükümlülüğünü Esas Alan Bağımsız Sözleşme İlişkisinden Hareketle Çözümü Önerisi ............................................................................ 171

2. Sorunun Fiili Sözleşme İlişkisinden Hakeketle Çözümü Önerisi .............................................................. 171

3. Sorunun Tam Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme Hükümlerinin Kıyasen Uygulanmasından Hareketle Çözümü Önerisi .............................................................. 173

4. Sorunun Farazi İradeden Hareketle Çözümü Önerisi ........ 175

§ 6. TEORİNİN HUKUKİ DAYANAĞINI SÖZLEŞME DÜZENİ DIŞINDA ARAYAN GÖRÜŞLER ............................. 176

I. ÖRF VE ADET HUKUKUNU ESAS ALAN GÖRÜŞ .......... 177

II. HUKUK BOŞLUĞU KABUL EDEN VE BOŞLUĞUN HÂKİMİN YARATTIĞI HUKUKA GÖRE TAMAMLANMASINI ESAS ALAN GÖRÜŞ ...................... 181

A. Genel Olarak .................................................................. 181

B. Kanun Boşluğu .............................................................. 184

1. Üçüncü Kişinin Haksız Fiil Sorumluluğuna Gidebildiği Hallerde ........................................................ 189

2. Üçüncü Kişinin Haksız Fiil Sorumluluğuna Gidemediği Hallerde ....................................................... 190

C. Hâkimin Hukuk Yaratma Faaliyeti ................................. 192

D. Hâkimin Hukuk Yaratması Görüşünün Hukuki Dayanak Olarak Sunulabilmesi Sorunu- Mahkemelerin Soyut Norm Yaratma Yetkisi .................. 193

III. DÜRÜSTLÜK KURALINA DAYALI YASAL BORÇ İLİŞKİSİ GÖRÜŞÜ............................................................... 197

A. Genel Olarak .................................................................. 197

B. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme Teorisinin Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi Niteliği ........................................................................... 200

1. Genel Olarak Borç İlişkisinden Doğan Yükümlülükler ..... 200

a. Edim Yükümlülüğü ................................................. 202

b. Yan Yükümlülükler ................................................. 205

2. Edim Yükümlülüklerinden Bağımsız Borç İlişkileri ......... 215

a. Genel Olarak ........................................................... 215

b. Culpa in Contrahendo .............................................. 218

c. Akdin Müspet İhlali ................................................ 225

d. Culpa Post Contrahendum ....................................... 234

3. Üçüncü Kişi ile Borçlu Arasındaki İlişkinin Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkilerinde Yeri ........ 242

C) Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkilerinin Güven Sorumluluğu Çatısı Altında Ele Alınması ............ 254

1. Genel Olarak Güven ve Güven İlişkisi Kavramı ............... 254

2. Dar ve Geniş Anlamda Güven Sorumluluğu ..................... 256

a. Dar Anlamda Güven Sorumluluğu ........................... 256

b. Geniş Anlamda Güven Sorumluluğu ........................ 265

3. Güven Sorumluluğunun Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme Teorisinde Anlamı .................................. 267

IV. SORUMLULUKLAR ARASINDAKİ FARKLARIN GİDERİLMESİNİ SAVUNAN GÖRÜŞ ................................ 270

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BORÇLUNUN ÜÇÜNCÜ KİŞİYE KARŞI SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI, SORUMLULUĞUN DOĞUMU VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR

§ 7. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI ............................................... 273

I. SORUMLULUĞUN DOĞUMUNA İLİŞKİN ÖZEL ŞARTLAR ............................................................................ 278

A. Tazminat Talebine Dayanak Teşkil Eden Asıl Borç İlişkisi ............................................................................ 278

B. Edime Yakınlık .............................................................. 286

C. Alacaklıya Yakınlık ....................................................... 296

1. Genel Olarak ................................................................... 296

2. Alacaklının Üçüncü Kişiyi Koruma ve Gözetme Borcu .............................................................................. 297

3. Geniş Anlamda Alacaklının Menfaati .............................. 300

4. Alacaklı ve Üçüncü Kişinin Çatışan Menfaati .................. 301

D. Öngörülebilirlik ............................................................. 304

E. Ölçülülük ....................................................................... 307

F. Üçüncü Kişinin Korunma İhtiyacı .................................. 312

II. SORUMLULUĞUN DOĞUMUNA İLİŞKİN GENEL ŞARTLAR ............................................................................ 319

A. Borç İlişkisinden Doğan Yükümlülüğün İhlali ................ 319

1. Koruma Yükümlülüğünün İhlali ...................................... 319

2. Asli Edim Borcuna Aykırılık Halinde Üçüncü Kişinin Korunması Sorunu .......................................................... 322

B. Kusur ............................................................................. 325

C. Zarar .............................................................................. 333

D. İlliyet Bağı ..................................................................... 337

§ 8. SORUMLULUĞUN DOĞUMU VE TAZMİNATIN BELİRLENMESİ BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR .............................................................................. 339

I. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME TEORİSİNİN YARDIMCI KİŞİLERE ETKİSİ ..................... 339

A. Yardımcı Kişinin Teori Kapsamında Sorumlu Tutulması ....................................................................... 340

B. Yardımcı Kişinin Teori Kapsamında Korunması/ Yardımcı Kişiyi Koruyucu Etkili Sorumsuzluk Sözleşmesi ..................................................................... 342

II. SORUMSUZLUK ANLAŞMASININ ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN TAZMİNAT TALEBİNE ETKİSİ ......................................... 348

A. Genel Olarak Sorumsuzluk Anlaşması ............................ 348

B. Sorumsuzluk Anlaşmasının Üçüncü Kişi Yönünden Etkisi ............................................................................. 352

III. ALACAKLININ KUSURUNUN TALEBE ETKİSİ .............. 356

IV. DİĞER DEFİ VE İTİRAZLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİYE ETKİSİ.................................................................................. 357

SONUÇ.................................................................................................. 361

KAYNAKÇA ........................................................................................ 369